-
1 δυς-κλήρημα
δυς-κλήρημα, unglückliches Loos, Unglück; Pol. Exc. Vatic. p. 437; D. Sic. exc. Vatic. p. 92 u. a. Sp.
-
2 προ-σῡριγγόω
προ-σῡριγγόω, vorher zur Röhre machen, τόπος προσεσυριγγωμένος, D. Sic. exc. libr. 32, 1 p. 44.
-
3 προ-δι-αγωνίζομαι
προ-δι-αγωνίζομαι, dep. med., vorher durchkämpfen, πρός τινα, D. Sic. exc. p. 581, 14.
-
4 προ-δείκτης
προ-δείκτης, ὁ, eine Art Schauspieler, bei D. Sic. exc. libri 35 p. 606 E. neben μῖμοι genannt. Vgl. δεικελιστής.
-
5 παρα-σκεύασις
παρα-σκεύασις, ἡ, = παρασκευή, D. Sic. exc. p. 491, 7.
-
6 παρά-πεμψις
παρά-πεμψις, ἡ, das Vorüberschicken, Vorüberlassen, D. Sic. exc. p. 631, 12.
-
7 παρ-έκ
παρ-έκ, vor einem Vocal und auch sonst häufiger παρέξ; – a) als praepos.; – 1) mit dem gen.; vom Orte, außerhalb, draußen, daneben, davor; Od. 9, 116 Il. 10, 349; H. h. Merc. 149; sp. D., wie Ap. Rh. 1, 1315. 2, 1114; – wie χωρίς, außer, ausgenommen, Her. 1, 14. 93. 192. 2, 4. 31. 3, 106 u. öfter; ἑτέραν παρὲξ τῶν εἰρημένων εὑρεῖν, Plat. Epin. 976 e; Sp., wie LXX. – 2) häufiger c. accus., daneben oder darüber hinaus, daran vorbei, jenseits, πολλὸν δὲ παρὲξ ἅλα φῠκος ἔχευαν, Il. 9, 7; οἱ δ' ἐπεὶ οὖν μέγα σῆμα παρέξ Ἴλοιο ἔλασσαν, 24, 349; vgl. Od. 12, 276. 433. 15, 199. 16, 165; h. Apoll. 419 h. Merc. 563; παρὲκ νόον, über Sinn u. Verstand hinaus, wider die Vernunft, thörichter Weise, Il. 10, 391. 20, 133 h. Merc. 547 h. Ven. 36 u. sp. D., wie Ap. Rh. 1, 130; außer, ausgenommen, Il. 24, 434. – b) am häufigsten adv.; vom Orte, daneben hin, daran vorbei, darüber hinaus, Hom., παρὲξ ἔχε δίφρον, Hes. Sc. 352; nahe dabei, στῆ δὲ παρέξ, Il. 11, 486; übertr., hinaus über das Rechte u. Wahre auslenkend, ausweichend, οὐκ ἂν ἔγωγε ἄλλα παρὲξ εἴποιμι παρακλιδόν, Od. 4, 348. 17, 139; οὐδὲ ἔοικεν δῆμον ἐόντα παρὲξ ἀγορευέμεν, Il. 12, 213; unvernünftig, thöricht, Od. 23, 16; ἄλλα παρὲξ μεμνώμεϑα, laß uns anderer Dinge außer diesen gedenken, 14, 168; ausgenommen, Ap. Rh. 2, 344; Hippocr.; mit folgdm ἤ, Her. 1, 130; ταῠτα παρὲξ δὲ μηδὲν λαμβάνειν, Pol. 3, 23, 3; Plut. Pomp. 45. – Schon die Alten schwankten über die Accentuation, und Einige machten einen Unterschied zwischen παρέξ c. accus. u. πάρεξ, = ἐκτός, c. gen., s. Schol. Hes. Sc. 351; vgl. Hdn. περὶ μον. λέξ. p. 25, 10. Nach Eust. ist πάρεξ die später allein übliche Accentuation (in der Bdtg von χωρίς c. gen.), die sich auch in den Ausgaben des Her. überall findet, παρέκ gar nicht mehr gebräuchlich, homerisch aber nur παρέξ. S. auch Spitzner exc. XVIII zur Il.
-
8 παιδο-γόνια
παιδο-γόνια, τά, ἄγειν, den Geburtstag des Kindes feiern, D. Sic. exc. p. 595, 3.
-
9 παῖς
παῖς, oder eigtl. πάϊς, wie es sich noch bei Dichtern, bes. Ep. findet und auch wahrscheinlich mit Buttmann überall herzustellen ist, wo nicht der Vers die einsylbige Form erheischt, während Wolf die Diärese nur eintreten läßt, wo die zweite Sylbe einen neuen Versfuß anfängt und also durch die Position oder durch die Arsis lang wird (wie ἐύ), vgl. Spitzner exc. zu Il. 2, 713; – gen. παιδός u. plur. παίδων (für παΐδων), nur dor. παιδῶν, dat. παισί, ep. u. ion. παίδεσσι, bei sp. D. im accus. auch πάϊν, Ap. Rh. 4, 697; Hom. hat außer dem nom. einmal den zweisylbigen voc. πάϊ, Od. 24, 192, wo die letzte Sylbe in der Vershebung lang gebraucht ist; – 1) mit Rücksicht auf die Abstammung: der Sohn, auch ἡ παῖς, die Tochter (Od. 7, 300. 313. 9, 488 u. öfter), u. wo das Geschlecht nicht bestimmt ist, Kind; Hom. u. Hes. sehr oft; auch der Adoptivsohn, Il. 9, 494; παῖς παιδός, Kindeskind, Enkel, Od. 19, 404 Il. 20, 308; παῖς ἐξ ἀλόχου, Pind. Ol. 11, 90; παίδων παῖδες, N. 7, 100; Tragg., u. in Prosa auch παίδων παῖδες, Plat. Legg. XI, 927 b u. öfter, wie Pol. 4, 35, 15 u. A.; auch von Thieren, τρόπον αἰγυπιῶν οἵτ' ἐκπατίοις ἄλγεσι παίδων στροφοδινοῦνται, Aesch. Ag. 50, vgl. Pers. 570; πέτρας ὀρείας παῖς, ἀχώ, Eur. Hec. 1110; von Pflanzen, Chaerem. bei Ath. XIII, 608 c; zu bemerken ist, daß in der Verbindung »Weib und Kind« die Griechen auch gew. den Artikel auslassen, Xen. An. 7, 8, 9 u. öfter (vgl. γυνή). – 2) mit Rücksicht auf das Alter, der Knabe, Junge, übh. junger Mensch, ἡ παῖς, das Mädchen, die Jungfrau, von der ersten Jugend an, bis zum Alter der Mannbarkeit, auch mit dem Nebenbegriffe des Unerfahrenen, Kindischen, νήπιος, Hom. oft; παῖς ἔτ' ἐών, Od. 18, 216; πάϊς ἃς νήπια βάζεις, 4, 32; καὶ ἂν παῖς ἡγήσαιτο νήπιος, 6, 300; νέος παῖς, νεαροὶ παῖδες, 4, 665 Il. 2, 289; adjectivisch, παῖς συφορβός, ein junger Sauhirt, 21, 282; ἐν παισὶ παῖς, Pind. N. 3, 69; ἐν παισὶ νέοισιν, οὐ γὰρ σὺ παῖς τε κἄτι τοῦδ' ἀνούστερος; Aesch. Prom. 989; παῖς ἔτ' ὢν ἐν σπαργάνοις, Ch. 744, u. öfter von dem Kinde, das noch in den Windeln liegt; παῖς ἄτερ ὡς φίλας τιϑήνας, Soph. Phil. 696; παῖς ἔτ' οὖσα, Trach. 353, nicht verheirathet; u. in Prosa, ἔτι γὰρ παῖς ἦ ὅτε τὸ πρότερον ἐπεδήμησεν, Plat. Prot. 510 e; im Ggstz von γέρων, Tim. 22 b; verbunden τοὺς καλοὺς παῖδας καὶ νεανίσκους, Conv. 211 d (wie bei Xen. Conv. 4, 17 παῖς, μειράκιον, ἀνήρ, πρεσβύτης auf einander folgen); vgl. Plut. Alc. 1; Xen. vrbdt ἐπεὶ ἐκ παίδων ἐς ἥβην ὡρμᾶτο, Mem. 2, 1, 21, u. läßt auf die παῖδες die ἔφηβοι folgen, Cyr. 1, 2, 4, vgl. noch 8, 7, 6; οὐχὶ κἂν παῖς σε ἐλέγξειεν, ὅτι οὐκ ἀληϑῆ λέγεις, auch ein Kind könnte dich überführen, Plat. Gorg. 470 c, vgl. τοῦτο δὲ κἂν παῖς γνοίη, Euthyd. 279 d 301 b; Πυϑαγόρας παῖς ἂν πρὸς αὐτὸν εἶναι ἔδοξε, Luc. Alex. 4, Pythagoras wäre im Vergleich mit ihm wie ein Kind erschienen, vgl. Peregrin. 11; παῖδα ἂν ἀποδείξειε τὸν ϑαυμαστὸν ἐκεῖνον Πομπήϊον, D. Cass. 44, 44; – ἐκ παιδός, von Jugend auf, Plat. Rep. II, 374 c und sonst häufig, auch ἐκ παίδων, ibd. III, 386 a u. öfter, wenn das subj. im plur. steht; vollständig ἐκ παίδων ἀρξάμενοι, III, 408 d, u. ἐκ τῶν παίδων εὐϑύς, Legg. III, 694 d, Folgde oft. – 3) der Knabe, Bursche, Diener; Aesch. Ch. 642; Ar. Nub. 133 Ran. 37 u. öfter; Plat. Charm. 155 a Conv. 212 c u. öfter; τί γὰρ ἔχϑιον ἢ παῖ, παῖ καλεῖσϑαι παρὰ πότον, Epicrat. bei Ath. VI, 262 d, u. so auch bei Folgdn in Prosa oft. – 4) zur Umschreibung für Schüler, Zögling, Jünger; οἱ παῖδες Ἀσκληπιοῦ heißen die Aerzte, Plat. Rep. III, 407 e, οἱ ζωγράφων παῖδες die Maler, Legg. VI, 769 b, u. häuftger bei Sp. παῖδες ῥητόρων, Luc. gymnas. 19, φιλοσόφων, amor. 49, γραφέων, Zeux. 5; γραμματικῶν παῖδες, Ath. II, 49 b, wie S. Emp. adv. gramm. 113, der oft diese Wendung braucht; welche Ausdrucksweise sich an das homerische υἷες Ἀχαιῶν anschließt, wie Her. auch Λυδῶν παῖδες, Αἰϑιόπων, Ἰώνων u. ä. 1, 27. 3, 21. 5, 49 sagt u. schon Il. 21, 151 δυστήνων παῖδες gefaßt werden kann. – 5) bei Sp. bedeutet es auch oft, wie παιδικά, den geliebten Knaben, das geliebte Mädchen, die Geliebte, Anth.
-
10 στεναχίζω
στεναχίζω, = στενάχω, nur praes. u. impf., stöhnen, seufzen, wehklagen; ὄφρ' ἔτι μᾶλλον ὀδυρόμενος στεναχίζω Od. 9, 13, u. öfter; ἀδινὰ στεναχίζων, 24, 317; Hes. Th. 858; auch c. accus., οὐδ' ἔτι κεῖνον ὀδυρόμενος στενα χίζω οἶον, Od. 1, 243, auch med., μέγα δὲ στενα χίζετο ϑυμῷ, Il. 7, 95. – Die häufig als v. l. vorkommende Form στοναχίζω hat Wolf überall im Hom. verworfen, Buttm. Lexil. I p. 215 vertheidigt sie; vgl. στοναχέω u. στοναχίζω, u. Spitzner exc. III. zu Il. 2, 95, der sich für στεναχίζω u. στοναχέω entscheidet und Beispiele aus Qu. Sm. anführt.
-
11 τηλε-κλειτός
τηλε-κλειτός, weit berühmt, im fernen Lande berühmt; Φοίνιξ, Il. 14, 321; Ἐφιάλτης, Od. 11, 308; Ἰκάριος, 19, 546; sonst von den Bundesgenossen der Trojaner, τηλεκλειτοί τ' ἐπίκουροι, Il. 5, 491. 6, 111. 9, 233. 12, 108, wo Wolf τηλεκλητοί schrieb, Buttm. aber Lexil. I p. 93 ff. u. Spitzner exc. XI ad Il. sich für τηλεκλειτός entscheiden, wie auch Bekker lies't, da die Bundesgenossen auch sonst »berühmt« genannt werden; Hes. Sc. 327; u. sp. D., wie Ap. Rh. 3, 1097 (wo τηλεκλειτήν, nicht mit Well. τηλεκλείτην zu schreiben). Vgl. ἀγακλειτός.
-
12 τοί
τοί, enklit. Partikel, 1) eigtl. ein alter dat. statt τῷ, darum, demnach, aus etwas Vorhergegangenem folgernd u. daran anknüpfend; so nur in Zusammensetzgn, τοίνυν, τοιγάρ, s. Nägelsbach Anmerk. zur Il. exc. 2. – 2) bekräftigend, freilich wohl, ja, doch u. dgl.; im Deutschen nicht überall unmittelbar wiederzugeben; oft bei Hom., auch den Nachsatz bezeichnend, Il. 22, 488; πολύ τοι φέρτιστον, Pind. frg. 92; oft bei den Tragg., μή τοί με κρύψῃς, Aesch. Prom. 626; ἤ τοι oft; bes. wenn eine allgemeine Sentenz ausgesprochen wird, der dadurch ein Nachdruck gegeben wird, τὸ συγγενές τοι δεινόν, 39; τοῖς νοσοῦσί τοι γλυκὺ τὸ λοιπὸν ἄλγος προὐξεπίστασϑαι, 700, u. sonst; ἀνδρί τοι χρεὼν μνήμην προςεῖναι, Soph. Ai. 516; πολλά τοι σμικροὶ λόγοι ἔσφηλαν ἤδη βροτούς, El. 407; vgl. Valck. zu Eur. Phoen. 1455 Porson Hecub. 232 Heindorf zu Plat. Prot. 597; Xen. An. 6, 3, 24, u. sonst auch in Prosa, Plat. Rep. I, 330 b 343 a; πρὸς σέ τοι ἤλϑομεν, Prot. 318 b; ἐπ' αὐτό γέ τοι τοῦτο πάρεσμεν, Gorg. 447 b. – Nägelsbach a. a. O. führt das Wort in dieser Bdtg auf den Dativ σοί, entl. τοί zurück, dir, sag' ich dir, wodurch sowohl Trost u. Beruhigung, als Zurechtweisung, Belehrung ausgedrückt wird. – Die Verbindungen mit andern Partikeln sind besonders erwähnt; γάρ τοι, s. γάρ; ἀλλά – γάρ τοι, Soph. Phil. 81; auch εἰ γάρ τοι, Od. 17, 513; οὐ γάρ τοι, 21, 172; ἦ γάρ τοι, 16, 199; – μέν τοι, s. oben; – ἀλλά τοι, Soph. Trach. 1229; ἀλλ' ἴσϑι τοι, Ant. 469, u. öfter; – τοὶ ἄρα u. τοὶ ἆρα wird gew. in τἄρα u. τἆρα zusammengezogen.
-
13 φή
φή od. φῆ, = ὡς, wie, gleichwie; Il. 2, 144 φὴ κύματα für ὡς κύματα; so erkl. Zenod. auch 14, 499 ὁ δὲ φῆ, κώδειαν ἀνασχών, indem er ὁ δέ, φὴ κώδειαν ἀνασχών interpungirte wo die Schol. den Gebrauch des Wortes für ὡς aus Callim. u. Antimachus anführen; u. so hat Herm. H. h. Merc. 241 für δή ῥα νεόλλουτος geschrieben φή ῥα ν.; vgl. Buttm. Lexil. I, 240, der es für correlativ zu πῇ für ἧ erklärt u. die Betonung φή vorzieht, und Spitzner exc. XXV zur Il., der φή ganz verwirft, während Bekker es in den beiden Stellen nach Zenodot. aufgenommen hat.
-
14 κατα-πάλλω
κατα-πάλλω, herabschütteln, -schwingen; med. sich herabschwingen, wohin man rechnet οὐρανοῦ ἐκ κατέπαλτο, Il. 19, 351, als einen syncopirten aor.; Bekker liest ἐκκατέπαλτο; vgl. ἀναπάλλω u. Spitzner exc. zu Il. XVI; Andere leiten es von κατεφάλλομαι ab, vgl. ἆλτο. So auch sp. D., wie Nonn. D. 48, 614; πέτρης ἐκ δισσῆς καταπάλμενον ὕδωρ Leon. Tar. 58 (IX, 326) ist deshalb nicht in κατεπάλμενον zu ändern; κατεπήλατο steht Nonn. D. 18, 13.
-
15 κατα-τεταγμένως
κατα-τεταγμένως, geordnet, D. Sic. exc. p. 18 Mai.
-
16 κατ-ευ-δοκιμέω
κατ-ευ-δοκιμέω, Einen an gutem Ruf, Ruhm od. Beifall übertreffen, τινός, Suid.; D. Sic. exc. p. 524, 15.
-
17 κατ-ουλόω
κατ-ουλόω, vernarben lassen, D. Sic. exc. p. 521, 73; – pass. vernarben, κατουλωϑεῖσα Philp. 34 (IX, 311).
-
18 κέ
κέ, vor Vocalen κέν, enklitisch, ep. u. ion. = ἄν, dor. κά. – Ueber die Ableitung s. Hartung Lehre von den Partikeln d. griech. Spr. 2, 225 Nägelsbach Exc. 8 und vor Allem Hugo Weber Die dorische Partikel ΚΑ. Vgl. s. v. κάν. Beispiele des Gebrauches von κέν, κέ s. s. v. ἄν.
-
19 εὐ-τραπελεύομαι
εὐ-τραπελεύομαι, sich im Reden artig oder witzig zeigen, Pol. 12, 16, 14; vgl. D. Sic. exc. 615, 60.
-
20 εὐ-κλεής
εὐ-κλεής, ές, guten Ruf habend, berühmt; οὐ μὰν ἧμιν ἐϋκλεές, es ist nicht rühmlich für uns, Il. 17, 415; über die Formen ἐϋκλεῖας, 10, 281 Od. 21, 331, εὐκληεῖς, Il. 12, 318, vgl. Spitzner Exc. XXII zur Il. Oft bei Pind., von Personen u. Sachen, εὐκλέα νᾶσον N. 5, 15, εὐκλεῖα οὖρον 6, 30, ἔργα, ὀϊστοί, I. 3, 7 Ol. 2, 99; Tragg., ϑρόνον εὐκλέᾰ (für εὐκλεᾶ) ϑάσσει Soph. O. R. 161; εἰκλεέστατον βίον Eur. Alc. 623; ἀγαϑοὺς καὶ εὐκλεεῖς Plat. Menex. 247 d; δόξης εὐκλεοῦς Conv. 208 d; sonst nicht häufig in Prosa. – Adv. εὐκλεῶς, ruhmvoll, κατϑανεῖν Aesch. Ag. 1276; Pers. 320; Eur. öfter; τελευτῆσαι Xen. An. 6, 3, 17; Sp. – Ep. ἐϋκλειῶς, Il. 22, 110; Adrian. ep. 1 (VI, 332).
См. также в других словарях:
exc. — exc. 〈Abk. für lat.〉 excudit * * * exc. = excudit. * * * exc., excud., Abkürzung für excudit [lateinisch »hat (es) geprägt«], Vermerk auf Kupferstichen hinter dem Namen des Verlegers (Adresse); ist dieser mit dem Stecher identisch, steht oft… … Universal-Lexikon
Exc. — Exc., Abkürzung für excudit (lat., »hat s gestochen, verfertigt«), vom 16.–18. Jahrh. auf Kupferstichen, Holzschnitten etc. Zusatz zu dem Namen des Druckers und Verlegers … Meyers Großes Konversations-Lexikon
Exc. — Exc. = Excūdit (lat., d.i. hat es gestochen), auf Kupferstichen Abkürzung hinter dem Namen des Stechers … Kleines Konversations-Lexikon
Exc... — Exc..., s. Exz … Kleines Konversations-Lexikon
Exc. — Exc., excudit, lat., bei Kupferstichen: hat gestochen … Herders Conversations-Lexikon
exc — abbrev. except * * * … Universalium
exc. — exc. 〈Abk. für〉 excudit … Lexikalische Deutsches Wörterbuch
exc. — exc., excud. = excudit … Die deutsche Rechtschreibung
exc — abbrev. except … English World dictionary
Exc. — Excellency. * * * abbrev Excellency * * * exc., 1. excellent. 2. a) except. b) excepted. 3. exception. Exc., Excellency. * * * abbr. Excellency … Useful english dictionary
exc. — 1. excellent. 2. except. 3. exception. 4. excudit. 5. excursion. * * * abbrev Excellency * * * exc., 1. excellent. 2. a) except. b) excepted … Useful english dictionary