con-dīco

con-dīco, xi, ctum, 3, v. a.

To talk a thing over together, to agree upon, to concert, to promise (most freq. as publicists' t. t.): condixit pater patratus populi Romani Quiritium patri patrato priscorum Latinorum, etc., old form ap. Liv. 1, 32, 11: status condictusve dies cum hoste, Cincius ap. Gell. 16, 4, 4; Plaut. Curc. 1, 1, 5; cf.:

quoniam pactum atque condictum cum rege populi Romani perfide ruperat,

Gell. 20, 1, 54:

sic constituunt, sic condicunt,

Tac. G. 11:

inducias,

Just. 3, 7, 14:

tempus et locum coëundi,

id. 15, 2, 16:

ruptā quiete condictā,

the truce, Amm. 20, 1, 1:

in diem tertium,

Gell. 10, 24, 9:

in vendendo fundo quaedam etiam si non condicantur praestanda sunt,

Dig. 18, 1, 66.—

Trop.: cum hanc operam (scribendi) condicerem, obligated myself to it, i. e. undertook it, Plin. praef. § 6 Jan.—Hence,

Esp.

To proclaim, announce, publish: condicere est dicendo denuntiare, Paul. ex Fest. p. 64, 16 Müll.; cf.:

sacerdotes populi Romani cum condicunt in diem tertium, diem perendini dicunt,

Gell. 10, 24, 9.—

Condicere alicui ad cenam or cenam, to engage one's self as guest at an entertainment:

ad cenam aliquo condicam foras,

Plaut. Men. 1, 2, 16; id. Stich. 3, 1, 38:

seni cenam eā lege condixit,

Suet. Tib. 42; cf.:

velut ad subitam condictamque cenulam invitare,

i. e. without previous preparation, id. Claud. 21.— Absol.:

nam cum mihi condixisset, cenavit apud me in mei generi hortis,

Cic. Fam. 1, 9, 20:

ad balneas,

Tert. adv. Uxor. 2, 4.—

In the jurists: condicere aliquid alicui, lit., to give notice that something should be returned; hence, to demand back, make a formal claim of restitution (from any one):

rem,

Dig. 39, 6, 13:

pecuniam alicui,

ib. 12, 1, 11; or for satisfaction: quia extinctae res, licet vindicari non possunt, condici tamen furibus et quibusdam aliis possessoribus possunt, Gai Inst. 2, 79; cf. id. 4, 5, and v. condictio and condicticius.—

In late Lat., to assent or agree unanimously, = consentire, Tert. Anim. 8; id. adv. Marc. 2, 2; id. Coron. 11.

con-temno (also contempno; cf. Ritschl Prol. ad Plaut. p. 103), tempsi (-temsi), temptum (-temtum), 3, v. a., to consider a person or thing as unimportant or of small value, to value little, esteem lightly, contemn, despise, disdain, defy, not to fear, etc. (very freq. in connection with irridere, despicere, non curare, pro nihilo ducere, etc.; opp.: expetere, efferre, timere, metuere, etc.; v. the foll. and cf. aspernor; fre[qacute]. and class. in prose and poetry).

In gen.

With things as objects:

quodque ea, quae plerique vehementer expetunt, contemnant et pro nihilo ducant,

Cic. Off. 1, 9, 28; id. Fin. 3, 9, 29:

corporis voluptatem contemni et reici oportere,

id. Off. 1, 30, 106:

illum exercitum prae Gallicanis legionibus... magno opere contemno,

id. Cat. 2, 3, 5:

Romam prae suā Capuā irridebunt atque contemnent,

id. Agr. 2, 35, 95:

non usque eo L. Catilina rem publicam despexit atque contempsit, ut, etc.,

id. Mur. 37, 78; cf. id. Verr. 1, 3, 9:

quam (virtutem)... reliquā ex collatione facile est conterere atque contemnere,

in consequence of, id. Tusc. 5, 30, 85:

Isocrates videtur testimonio Platonis aliorum judicia debere contemnere,

id. Or. 13, 41:

magna sunt ea, quae dico: noli haec contemnere (= levia habere),

esteem lightly, id. Div. in Caecil. 12, 39: nullam rem in me esse quam ille contemnat (= non timeat), nullam in se quam pertimescat, id. ib. 7, 23; cf.

opp. metuere,

id. Imp. Pomp. 15, 43:

neque enim refutanda tantum, quae e contrario dicuntur, sed contemnenda, elevanda, ridenda sunt,

Quint. 6, 4, 10 Spald.; cf. id. 4, 1, 38 al. (cf. under II.):

imperium meum,

Plaut. As. 2, 4, 10:

tuum consilium,

Ter. Hec. 1, 2, 15:

mea dona,

Lucr. 1, 48:

murmura ponti,

id. 3, 1045:

praeclare res humanas,

Cic. Fam. 5, 13, 1:

parva ista,

Liv. 6, 41, 8:

laborem bene dicendi,

Quint. 1, prooem. 14:

metum jurisjurandi,

id. 5, 6, 3:

populi voces,

Hor. S. 1, 1, 65:

honores,

id. ib. 2, 7, 85:

cantus Apollineos prae se,

Ov. M. 11, 155:

Antoni gladios potuit contemnere (Cicero),

Juv. 10, 123:

paucitatem in hoste,

Curt. 3, 3, 28.— Poet.:

nullas illa suis contemnet fletibus aras,

neglect, leave unvisited, Prop. 1, 4, 23. —

With inf.:

non contemnas lippus inungi,

Hor. Ep. 1, 1, 29; so,

coronari Olympia,

id. ib. 1, 1, 50:

mori,

Sen. Phoen. 197. —

Absol.:

ut irascatur judex... faveat, contemnat,

Cic. Or. 38, 131; cf. Quint. 9, 1, 23.—

In part. fut. pass.:

quae (amplitudo animi) maxime eminet contemnendis et despiciendis doloribus,

Cic. Tusc. 2, 26, 64:

documenta in contemnendis animalibus,

despicable, contemptible, Plin. 8, 29, 43, § 104. —Esp. freq. with a negative:

(orationes) non contemnendae saneque tolerabiles,

Cic. Brut. 79, 273; cf. under II.—

Poet., of things as subjects, to defy, be safe from, not to fear, to make light of:

adamantina saxa ictus contemnere sueta,

Lucr. 2, 448; cf. id. 5, 380; 5, 1216; Tib. 1, 3, 37:

contemnere ventos, of the island of Delos, because protected from the winds by the surrounding islands,

Verg. A. 3, 77; cf. id. G. 2, 360:

contemnunt mediam temeraria lina Charybdim,

Juv. 5, 102.—

With personal objects: a te contemni ac despici ac pro nihilo haberi senatum volunt, Cic. Fragm. ap. Non. p. 436, 27:

contemni se putant (senes), despici, illudi,

id. Sen. 18, 65; id. Off. 2, 10, 36:

omnes istos deridete atque contemnite,

id. de Or. 3, 14, 54; Sall. H. 1, 41, 24 Dietsch; Liv. 22, 39, 20; Quint. 6, 2, 3:

contemnere miser,

Hor. S. 2, 3, 14 et saep. —Se contemnere, to put a small value upon one's self, to have an humble or low opinion of one's self. (opp.:

sibi satisplacere),

Plaut. Trin. 2, 2, 41; id. Mil. 4, 6, 21; and inversely: se non contemnere, to have a high regard for or estimate of one's self, Cic. Att. 12, 21, 5; id. Phil. 13, 7, 15; Liv. 4, 35, 9:

nec (Batavi) tributis contemnuntur,

are humiliated, Tac. G. 29.—

Absol.:

quae res illis contemnentibus perniciei fuit,

Nep. Thras. 2, 2.—

In part. fut. pass.:

ne T. quidem Postumius contemnendus in dicendo,

Cic. Brut. 77, 269; 13, 51; id. Or. 69, 231:

copiae neque numero neque genere hominum contemnendae,

Caes. B. C. 3, 110:

manus,

i. e. considerable, Suet. Tib. 25.—

Esp., to slight, speak contemptuously of, disparage:

contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,

Cic. Mur. 7, 15; id. de Or. 1, 17, 75; 3, 16, 59: populi contemnere voces, Sic. Hor. S. 1, 1, 65.—Hence, contemptus ( - temtus), a, um, P. a., despised, despicable, contemptible, vile, abject (class.):

comtemptus et abjectus homo,

Cic. Agr. 2, 34, 93:

contempta ac sordida vita,

id. Planc. 5, 12:

a vili contemptoque,

Quint. 6, 1, 16:

res,

Hor. C. 3, 16, 25 et saep.—With dat.:

Trebellius per avaritiam ac sordes contemptus exercitui invisusque,

Tac. H. 1, 60.— Comp.:

quae vox potest esso contemptior, quam Milonis Crotoniatae?

Cic. Sen. 9, 27; id. Phil. 3, 6, 16; id. Div. 2, 57, 117; Suet. Tib. 13; id. Ter. 2.— Sup.:

contemptissimorum consulum levitas,

Cic. Sest. 16, 36; so Quint. 12, 2, 2; Suet. Dom. 15.— Adv.: contemptē ( - temtē), contemptibly, despicably; only in comp. contemptius, Sen. Brev. Vit. 12, 1; Suet. Dom. 11 (but not Tac. H. 3, 47; v. contemptim).

con-temno (also contempno; cf. Ritschl Prol. ad Plaut. p. 103), tempsi (-temsi), temptum (-temtum), 3, v. a., to consider a person or thing as unimportant or of small value, to value little, esteem lightly, contemn, despise, disdain, defy, not to fear, etc. (very freq. in connection with irridere, despicere, non curare, pro nihilo ducere, etc.; opp.: expetere, efferre, timere, metuere, etc.; v. the foll. and cf. aspernor; fre[qacute]. and class. in prose and poetry).

In gen.

With things as objects:

quodque ea, quae plerique vehementer expetunt, contemnant et pro nihilo ducant,

Cic. Off. 1, 9, 28; id. Fin. 3, 9, 29:

corporis voluptatem contemni et reici oportere,

id. Off. 1, 30, 106:

illum exercitum prae Gallicanis legionibus... magno opere contemno,

id. Cat. 2, 3, 5:

Romam prae suā Capuā irridebunt atque contemnent,

id. Agr. 2, 35, 95:

non usque eo L. Catilina rem publicam despexit atque contempsit, ut, etc.,

id. Mur. 37, 78; cf. id. Verr. 1, 3, 9:

quam (virtutem)... reliquā ex collatione facile est conterere atque contemnere,

in consequence of, id. Tusc. 5, 30, 85:

Isocrates videtur testimonio Platonis aliorum judicia debere contemnere,

id. Or. 13, 41:

magna sunt ea, quae dico: noli haec contemnere (= levia habere),

esteem lightly, id. Div. in Caecil. 12, 39: nullam rem in me esse quam ille contemnat (= non timeat), nullam in se quam pertimescat, id. ib. 7, 23; cf.

opp. metuere,

id. Imp. Pomp. 15, 43:

neque enim refutanda tantum, quae e contrario dicuntur, sed contemnenda, elevanda, ridenda sunt,

Quint. 6, 4, 10 Spald.; cf. id. 4, 1, 38 al. (cf. under II.):

imperium meum,

Plaut. As. 2, 4, 10:

tuum consilium,

Ter. Hec. 1, 2, 15:

mea dona,

Lucr. 1, 48:

murmura ponti,

id. 3, 1045:

praeclare res humanas,

Cic. Fam. 5, 13, 1:

parva ista,

Liv. 6, 41, 8:

laborem bene dicendi,

Quint. 1, prooem. 14:

metum jurisjurandi,

id. 5, 6, 3:

populi voces,

Hor. S. 1, 1, 65:

honores,

id. ib. 2, 7, 85:

cantus Apollineos prae se,

Ov. M. 11, 155:

Antoni gladios potuit contemnere (Cicero),

Juv. 10, 123:

paucitatem in hoste,

Curt. 3, 3, 28.— Poet.:

nullas illa suis contemnet fletibus aras,

neglect, leave unvisited, Prop. 1, 4, 23. —

With inf.:

non contemnas lippus inungi,

Hor. Ep. 1, 1, 29; so,

coronari Olympia,

id. ib. 1, 1, 50:

mori,

Sen. Phoen. 197. —

Absol.:

ut irascatur judex... faveat, contemnat,

Cic. Or. 38, 131; cf. Quint. 9, 1, 23.—

In part. fut. pass.:

quae (amplitudo animi) maxime eminet contemnendis et despiciendis doloribus,

Cic. Tusc. 2, 26, 64:

documenta in contemnendis animalibus,

despicable, contemptible, Plin. 8, 29, 43, § 104. —Esp. freq. with a negative:

(orationes) non contemnendae saneque tolerabiles,

Cic. Brut. 79, 273; cf. under II.—

Poet., of things as subjects, to defy, be safe from, not to fear, to make light of:

adamantina saxa ictus contemnere sueta,

Lucr. 2, 448; cf. id. 5, 380; 5, 1216; Tib. 1, 3, 37:

contemnere ventos, of the island of Delos, because protected from the winds by the surrounding islands,

Verg. A. 3, 77; cf. id. G. 2, 360:

contemnunt mediam temeraria lina Charybdim,

Juv. 5, 102.—

With personal objects: a te contemni ac despici ac pro nihilo haberi senatum volunt, Cic. Fragm. ap. Non. p. 436, 27:

contemni se putant (senes), despici, illudi,

id. Sen. 18, 65; id. Off. 2, 10, 36:

omnes istos deridete atque contemnite,

id. de Or. 3, 14, 54; Sall. H. 1, 41, 24 Dietsch; Liv. 22, 39, 20; Quint. 6, 2, 3:

contemnere miser,

Hor. S. 2, 3, 14 et saep. —Se contemnere, to put a small value upon one's self, to have an humble or low opinion of one's self. (opp.:

sibi satisplacere),

Plaut. Trin. 2, 2, 41; id. Mil. 4, 6, 21; and inversely: se non contemnere, to have a high regard for or estimate of one's self, Cic. Att. 12, 21, 5; id. Phil. 13, 7, 15; Liv. 4, 35, 9:

nec (Batavi) tributis contemnuntur,

are humiliated, Tac. G. 29.—

Absol.:

quae res illis contemnentibus perniciei fuit,

Nep. Thras. 2, 2.—

In part. fut. pass.:

ne T. quidem Postumius contemnendus in dicendo,

Cic. Brut. 77, 269; 13, 51; id. Or. 69, 231:

copiae neque numero neque genere hominum contemnendae,

Caes. B. C. 3, 110:

manus,

i. e. considerable, Suet. Tib. 25.—

Esp., to slight, speak contemptuously of, disparage:

contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,

Cic. Mur. 7, 15; id. de Or. 1, 17, 75; 3, 16, 59: populi contemnere voces, Sic. Hor. S. 1, 1, 65.—Hence, contemptus ( - temtus), a, um, P. a., despised, despicable, contemptible, vile, abject (class.):

comtemptus et abjectus homo,

Cic. Agr. 2, 34, 93:

contempta ac sordida vita,

id. Planc. 5, 12:

a vili contemptoque,

Quint. 6, 1, 16:

res,

Hor. C. 3, 16, 25 et saep.—With dat.:

Trebellius per avaritiam ac sordes contemptus exercitui invisusque,

Tac. H. 1, 60.— Comp.:

quae vox potest esso contemptior, quam Milonis Crotoniatae?

Cic. Sen. 9, 27; id. Phil. 3, 6, 16; id. Div. 2, 57, 117; Suet. Tib. 13; id. Ter. 2.— Sup.:

contemptissimorum consulum levitas,

Cic. Sest. 16, 36; so Quint. 12, 2, 2; Suet. Dom. 15.— Adv.: contemptē ( - temtē), contemptibly, despicably; only in comp. contemptius, Sen. Brev. Vit. 12, 1; Suet. Dom. 11 (but not Tac. H. 3, 47; v. contemptim).

con-temno (also contempno; cf. Ritschl Prol. ad Plaut. p. 103), tempsi (-temsi), temptum (-temtum), 3, v. a., to consider a person or thing as unimportant or of small value, to value little, esteem lightly, contemn, despise, disdain, defy, not to fear, etc. (very freq. in connection with irridere, despicere, non curare, pro nihilo ducere, etc.; opp.: expetere, efferre, timere, metuere, etc.; v. the foll. and cf. aspernor; fre[qacute]. and class. in prose and poetry).

In gen.

With things as objects:

quodque ea, quae plerique vehementer expetunt, contemnant et pro nihilo ducant,

Cic. Off. 1, 9, 28; id. Fin. 3, 9, 29:

corporis voluptatem contemni et reici oportere,

id. Off. 1, 30, 106:

illum exercitum prae Gallicanis legionibus... magno opere contemno,

id. Cat. 2, 3, 5:

Romam prae suā Capuā irridebunt atque contemnent,

id. Agr. 2, 35, 95:

non usque eo L. Catilina rem publicam despexit atque contempsit, ut, etc.,

id. Mur. 37, 78; cf. id. Verr. 1, 3, 9:

quam (virtutem)... reliquā ex collatione facile est conterere atque contemnere,

in consequence of, id. Tusc. 5, 30, 85:

Isocrates videtur testimonio Platonis aliorum judicia debere contemnere,

id. Or. 13, 41:

magna sunt ea, quae dico: noli haec contemnere (= levia habere),

esteem lightly, id. Div. in Caecil. 12, 39: nullam rem in me esse quam ille contemnat (= non timeat), nullam in se quam pertimescat, id. ib. 7, 23; cf.

opp. metuere,

id. Imp. Pomp. 15, 43:

neque enim refutanda tantum, quae e contrario dicuntur, sed contemnenda, elevanda, ridenda sunt,

Quint. 6, 4, 10 Spald.; cf. id. 4, 1, 38 al. (cf. under II.):

imperium meum,

Plaut. As. 2, 4, 10:

tuum consilium,

Ter. Hec. 1, 2, 15:

mea dona,

Lucr. 1, 48:

murmura ponti,

id. 3, 1045:

praeclare res humanas,

Cic. Fam. 5, 13, 1:

parva ista,

Liv. 6, 41, 8:

laborem bene dicendi,

Quint. 1, prooem. 14:

metum jurisjurandi,

id. 5, 6, 3:

populi voces,

Hor. S. 1, 1, 65:

honores,

id. ib. 2, 7, 85:

cantus Apollineos prae se,

Ov. M. 11, 155:

Antoni gladios potuit contemnere (Cicero),

Juv. 10, 123:

paucitatem in hoste,

Curt. 3, 3, 28.— Poet.:

nullas illa suis contemnet fletibus aras,

neglect, leave unvisited, Prop. 1, 4, 23. —

With inf.:

non contemnas lippus inungi,

Hor. Ep. 1, 1, 29; so,

coronari Olympia,

id. ib. 1, 1, 50:

mori,

Sen. Phoen. 197. —

Absol.:

ut irascatur judex... faveat, contemnat,

Cic. Or. 38, 131; cf. Quint. 9, 1, 23.—

In part. fut. pass.:

quae (amplitudo animi) maxime eminet contemnendis et despiciendis doloribus,

Cic. Tusc. 2, 26, 64:

documenta in contemnendis animalibus,

despicable, contemptible, Plin. 8, 29, 43, § 104. —Esp. freq. with a negative:

(orationes) non contemnendae saneque tolerabiles,

Cic. Brut. 79, 273; cf. under II.—

Poet., of things as subjects, to defy, be safe from, not to fear, to make light of:

adamantina saxa ictus contemnere sueta,

Lucr. 2, 448; cf. id. 5, 380; 5, 1216; Tib. 1, 3, 37:

contemnere ventos, of the island of Delos, because protected from the winds by the surrounding islands,

Verg. A. 3, 77; cf. id. G. 2, 360:

contemnunt mediam temeraria lina Charybdim,

Juv. 5, 102.—

With personal objects: a te contemni ac despici ac pro nihilo haberi senatum volunt, Cic. Fragm. ap. Non. p. 436, 27:

contemni se putant (senes), despici, illudi,

id. Sen. 18, 65; id. Off. 2, 10, 36:

omnes istos deridete atque contemnite,

id. de Or. 3, 14, 54; Sall. H. 1, 41, 24 Dietsch; Liv. 22, 39, 20; Quint. 6, 2, 3:

contemnere miser,

Hor. S. 2, 3, 14 et saep. —Se contemnere, to put a small value upon one's self, to have an humble or low opinion of one's self. (opp.:

sibi satisplacere),

Plaut. Trin. 2, 2, 41; id. Mil. 4, 6, 21; and inversely: se non contemnere, to have a high regard for or estimate of one's self, Cic. Att. 12, 21, 5; id. Phil. 13, 7, 15; Liv. 4, 35, 9:

nec (Batavi) tributis contemnuntur,

are humiliated, Tac. G. 29.—

Absol.:

quae res illis contemnentibus perniciei fuit,

Nep. Thras. 2, 2.—

In part. fut. pass.:

ne T. quidem Postumius contemnendus in dicendo,

Cic. Brut. 77, 269; 13, 51; id. Or. 69, 231:

copiae neque numero neque genere hominum contemnendae,

Caes. B. C. 3, 110:

manus,

i. e. considerable, Suet. Tib. 25.—

Esp., to slight, speak contemptuously of, disparage:

contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,

Cic. Mur. 7, 15; id. de Or. 1, 17, 75; 3, 16, 59: populi contemnere voces, Sic. Hor. S. 1, 1, 65.—Hence, contemptus ( - temtus), a, um, P. a., despised, despicable, contemptible, vile, abject (class.):

comtemptus et abjectus homo,

Cic. Agr. 2, 34, 93:

contempta ac sordida vita,

id. Planc. 5, 12:

a vili contemptoque,

Quint. 6, 1, 16:

res,

Hor. C. 3, 16, 25 et saep.—With dat.:

Trebellius per avaritiam ac sordes contemptus exercitui invisusque,

Tac. H. 1, 60.— Comp.:

quae vox potest esso contemptior, quam Milonis Crotoniatae?

Cic. Sen. 9, 27; id. Phil. 3, 6, 16; id. Div. 2, 57, 117; Suet. Tib. 13; id. Ter. 2.— Sup.:

contemptissimorum consulum levitas,

Cic. Sest. 16, 36; so Quint. 12, 2, 2; Suet. Dom. 15.— Adv.: contemptē ( - temtē), contemptibly, despicably; only in comp. contemptius, Sen. Brev. Vit. 12, 1; Suet. Dom. 11 (but not Tac. H. 3, 47; v. contemptim).

con-temno (also contempno; cf. Ritschl Prol. ad Plaut. p. 103), tempsi (-temsi), temptum (-temtum), 3, v. a., to consider a person or thing as unimportant or of small value, to value little, esteem lightly, contemn, despise, disdain, defy, not to fear, etc. (very freq. in connection with irridere, despicere, non curare, pro nihilo ducere, etc.; opp.: expetere, efferre, timere, metuere, etc.; v. the foll. and cf. aspernor; fre[qacute]. and class. in prose and poetry).

In gen.

With things as objects:

quodque ea, quae plerique vehementer expetunt, contemnant et pro nihilo ducant,

Cic. Off. 1, 9, 28; id. Fin. 3, 9, 29:

corporis voluptatem contemni et reici oportere,

id. Off. 1, 30, 106:

illum exercitum prae Gallicanis legionibus... magno opere contemno,

id. Cat. 2, 3, 5:

Romam prae suā Capuā irridebunt atque contemnent,

id. Agr. 2, 35, 95:

non usque eo L. Catilina rem publicam despexit atque contempsit, ut, etc.,

id. Mur. 37, 78; cf. id. Verr. 1, 3, 9:

quam (virtutem)... reliquā ex collatione facile est conterere atque contemnere,

in consequence of, id. Tusc. 5, 30, 85:

Isocrates videtur testimonio Platonis aliorum judicia debere contemnere,

id. Or. 13, 41:

magna sunt ea, quae dico: noli haec contemnere (= levia habere),

esteem lightly, id. Div. in Caecil. 12, 39: nullam rem in me esse quam ille contemnat (= non timeat), nullam in se quam pertimescat, id. ib. 7, 23; cf.

opp. metuere,

id. Imp. Pomp. 15, 43:

neque enim refutanda tantum, quae e contrario dicuntur, sed contemnenda, elevanda, ridenda sunt,

Quint. 6, 4, 10 Spald.; cf. id. 4, 1, 38 al. (cf. under II.):

imperium meum,

Plaut. As. 2, 4, 10:

tuum consilium,

Ter. Hec. 1, 2, 15:

mea dona,

Lucr. 1, 48:

murmura ponti,

id. 3, 1045:

praeclare res humanas,

Cic. Fam. 5, 13, 1:

parva ista,

Liv. 6, 41, 8:

laborem bene dicendi,

Quint. 1, prooem. 14:

metum jurisjurandi,

id. 5, 6, 3:

populi voces,

Hor. S. 1, 1, 65:

honores,

id. ib. 2, 7, 85:

cantus Apollineos prae se,

Ov. M. 11, 155:

Antoni gladios potuit contemnere (Cicero),

Juv. 10, 123:

paucitatem in hoste,

Curt. 3, 3, 28.— Poet.:

nullas illa suis contemnet fletibus aras,

neglect, leave unvisited, Prop. 1, 4, 23. —

With inf.:

non contemnas lippus inungi,

Hor. Ep. 1, 1, 29; so,

coronari Olympia,

id. ib. 1, 1, 50:

mori,

Sen. Phoen. 197. —

Absol.:

ut irascatur judex... faveat, contemnat,

Cic. Or. 38, 131; cf. Quint. 9, 1, 23.—

In part. fut. pass.:

quae (amplitudo animi) maxime eminet contemnendis et despiciendis doloribus,

Cic. Tusc. 2, 26, 64:

documenta in contemnendis animalibus,

despicable, contemptible, Plin. 8, 29, 43, § 104. —Esp. freq. with a negative:

(orationes) non contemnendae saneque tolerabiles,

Cic. Brut. 79, 273; cf. under II.—

Poet., of things as subjects, to defy, be safe from, not to fear, to make light of:

adamantina saxa ictus contemnere sueta,

Lucr. 2, 448; cf. id. 5, 380; 5, 1216; Tib. 1, 3, 37:

contemnere ventos, of the island of Delos, because protected from the winds by the surrounding islands,

Verg. A. 3, 77; cf. id. G. 2, 360:

contemnunt mediam temeraria lina Charybdim,

Juv. 5, 102.—

With personal objects: a te contemni ac despici ac pro nihilo haberi senatum volunt, Cic. Fragm. ap. Non. p. 436, 27:

contemni se putant (senes), despici, illudi,

id. Sen. 18, 65; id. Off. 2, 10, 36:

omnes istos deridete atque contemnite,

id. de Or. 3, 14, 54; Sall. H. 1, 41, 24 Dietsch; Liv. 22, 39, 20; Quint. 6, 2, 3:

contemnere miser,

Hor. S. 2, 3, 14 et saep. —Se contemnere, to put a small value upon one's self, to have an humble or low opinion of one's self. (opp.:

sibi satisplacere),

Plaut. Trin. 2, 2, 41; id. Mil. 4, 6, 21; and inversely: se non contemnere, to have a high regard for or estimate of one's self, Cic. Att. 12, 21, 5; id. Phil. 13, 7, 15; Liv. 4, 35, 9:

nec (Batavi) tributis contemnuntur,

are humiliated, Tac. G. 29.—

Absol.:

quae res illis contemnentibus perniciei fuit,

Nep. Thras. 2, 2.—

In part. fut. pass.:

ne T. quidem Postumius contemnendus in dicendo,

Cic. Brut. 77, 269; 13, 51; id. Or. 69, 231:

copiae neque numero neque genere hominum contemnendae,

Caes. B. C. 3, 110:

manus,

i. e. considerable, Suet. Tib. 25.—

Esp., to slight, speak contemptuously of, disparage:

contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,

Cic. Mur. 7, 15; id. de Or. 1, 17, 75; 3, 16, 59: populi contemnere voces, Sic. Hor. S. 1, 1, 65.—Hence, contemptus ( - temtus), a, um, P. a., despised, despicable, contemptible, vile, abject (class.):

comtemptus et abjectus homo,

Cic. Agr. 2, 34, 93:

contempta ac sordida vita,

id. Planc. 5, 12:

a vili contemptoque,

Quint. 6, 1, 16:

res,

Hor. C. 3, 16, 25 et saep.—With dat.:

Trebellius per avaritiam ac sordes contemptus exercitui invisusque,

Tac. H. 1, 60.— Comp.:

quae vox potest esso contemptior, quam Milonis Crotoniatae?

Cic. Sen. 9, 27; id. Phil. 3, 6, 16; id. Div. 2, 57, 117; Suet. Tib. 13; id. Ter. 2.— Sup.:

contemptissimorum consulum levitas,

Cic. Sest. 16, 36; so Quint. 12, 2, 2; Suet. Dom. 15.— Adv.: contemptē ( - temtē), contemptibly, despicably; only in comp. contemptius, Sen. Brev. Vit. 12, 1; Suet. Dom. 11 (but not Tac. H. 3, 47; v. contemptim).

bellum (ante-class. and poet. duel-lum), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.

Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:

bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,

Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):

legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,

Plaut. Am. 1, 1, 35:

quae domi duellique male fecisti,

id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:

quique agent rem duelli,

Cic. Leg. 2, 8, 21:

aes atque ferrum, duelli instrumenta,

id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):

puro pioque duello quaerendas (res) censeo,

Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,

quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,

id. 22, 10, 2:

victoriaque duelli populi Romani erit,

id. 23, 11, 2:

si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,

id. 36, 2, 2;

and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,

id. 40, 52, 5.— Poet.:

hic... Pacem duello miscuit,

Hor. C. 3, 5, 38:

cadum Marsi memorem duelli,

id. ib. 3, 14, 18:

vacuum duellis Janum Quirini clausit,

id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]

Form bellum.

War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).

Specifying the enemy.

By adjj. denoting the nation:

omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,

Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

aliquot annis ante secundum Punicum bellum,

id. Ac. 2, 5, 13:

Britannicum bellum,

id. Att. 4, 16, 13:

Gallicum,

id. Prov. Cons. 14, 35:

Germanicum,

Caes. B. G. 3, 28:

Sabinum,

Liv. 1, 26, 4:

Parthicum,

Vell. 2, 46, 2;

similarly: bellum piraticum,

the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:

Sertorianum bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

Mithridaticum,

id. Imp. Pomp. 3, 7:

Jugurthinum,

Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;

similarly: bellum regium,

the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:

bellum Africanum, Transalpinum,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

Asiaticum,

id. ib. 22, 64:

Africum,

Caes. B. C. 2, 32 fin.:

Actiacum,

Vell. 2, 86, 3:

Hispaniense,

id. 2, 55, 2.—

With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:

Venetorum,

Caes. B. G. 3, 16:

Helvetiorum,

id. ib. 1, 40 fin.;

1, 30: Ambiorigis,

id. ib. 6, 29, 4:

Pyrrhi, Philippi,

Cic. Phil. 11, 7, 17:

Samnitium,

Liv. 7, 29, 2.—

With cum and abl. of the name.

Attributively:

cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,

Cic. Imp. Pomp. 20, 60:

belli causa cum Samnitibus,

Liv. 7, 29, 3:

hunc finem bellum cum Philippo habuit,

id. 33, 35, 12:

novum cum Antiocho instabat bellum,

id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—

With cum dependent on the verb:

quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,

Plaut. Capt. prol. 59:

novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,

Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—

With adversus and acc. of the name.

Attributively:

bellum adversus Philippum,

Liv. 31, 1, 8:

bellum populus adversus Vestinos jussit,

id. 8, 29, 6.—

With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:

ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,

id. 45, 11, 8:

bellum quod rex adversus Datamem susceperat,

Nep. Dat. 8, 5.—

With contra and acc.:

cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,

Cic. Phil. 3, 1, 1:

causam belli contra patriam inferendi,

id. ib. 2, 22, 53.—

With in and acc. (very rare):

Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,

Nep. Lys. 1, 1.—

With inter and acc.:

hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,

Liv. 45, 9, 2.—

With apud and acc.:

secutum est bellum gestum apud Mutinam,

Nep. Att. 9, 1.—

With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—

With verbs.

Referring to the beginning of the war.

Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:

summa erat observatio in bello movendo,

Cic. Off. 1, 11, 37:

bellum commotum a Scapula,

id. Fam. 9, 13, 1:

nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,

Sall. C. 30, 2:

is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,

Liv. 1, 53, 2:

insequenti anno Veiens bellum motum,

id. 4, 58, 6:

dii pium movere bellum,

id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,

concitare,

Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—

Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:

cum tam pestiferum bellum pararet,

Cic. Att. 9, 13, 3:

bellum utrimque summopere parabatur,

Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,

parare alicui,

Nep. Alcib. 9, 5:

bellum terra et mari comparat,

Cic. Att. 10, 4, 3:

tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,

id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:

bellum omnium consensu apparari coeptum,

Liv. 4, 55, 7:

numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,

Sen. Vit. Beat. 26, 2.—

Bellum differre, to postpone a war:

nec jam poterat bellum differri,

Liv. 2, 30, 7:

mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,

id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—

Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):

omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,

Sall. J. 83, 1:

prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,

id. ib. 20, 5:

de integro bellum sumit,

id. ib. 62, 9:

iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,

Liv. 38, 19, 3:

sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,

Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—

Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:

bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,

Cic. Off. 1, 23, 80:

suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,

id. ib. 1, 11, 35:

judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,

join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):

cum avertisset plebem a suscipiendo bello,

undertaking, Liv. 4, 58, 14:

senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,

id. 6, 9, 5:

bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,

Vell. 2, 3, 3.—

Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):

consensit et senatus bellum,

Liv. 8, 6, 8:

bellum erat consensum,

id. 1, 32, 12.—

Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:

sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,

id. ib.:

cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?

id. Imp. Pomp. 17, 50:

Camillus cui id bellum mandatum erat,

Liv. 5, 26, 3:

Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,

id. 6, 22, 6:

Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,

id. 7, 23, 2:

quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,

Cic. Imp. Pomp. 15, 44:

cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,

id. ib. 16, 49:

hunc toti bello praefecerunt,

Caes. B. G. 5, 11 fin.:

alicui bellum suscipiendum dare,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58:

bellum administrandum permittere,

id. ib. 21, 61.—

Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:

ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,

Liv. 1, 32, 13:

Corinthiis bellum indicamus an non?

Cic. Inv. 1, 12, 17:

ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,

id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:

bellum indici posse existimabat,

Liv. 1, 22, 4:

ni reddantur (res) bellum indicere jussos,

id. 1, 22, 6:

ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,

id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—

Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:

Denseletis nefarium bellum intulisti,

Cic. Pis. 34, 84:

ei civitati bellum indici atque inferri solere,

id. Verr. 2, 1, 31, § 79:

qui sibi Galliaeque bellum intulissent,

Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:

bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?

Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:

bellum patriae faciet,

id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:

civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,

Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;

3, 29: constituit bellum facere,

Sall. C. 26, 5; 24, 2:

occupant bellum facere,

they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:

ut bellum cum Priscis Latinis fieret,

id. 1, 32, 13:

populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,

id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:

urbs quae bellum facere atque instruere possit,

Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—

Bellum oritur or exoritur, a war begins:

subito bellum in Gallia ex, ortum est,

Caes. B. G. 3, 7:

aliud multo propius bellum ortum,

Liv. 1, 14, 4:

Veiens bellum exortum,

id. 2, 53, 1.—

bellum

(ante-class. and poet.

duel-lum

), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.

Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:

bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,

Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):

legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,

Plaut. Am. 1, 1, 35:

quae domi duellique male fecisti,

id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:

quique agent rem duelli,

Cic. Leg. 2, 8, 21:

aes atque ferrum, duelli instrumenta,

id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):

puro pioque duello quaerendas (res) censeo,

Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,

quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,

id. 22, 10, 2:

victoriaque duelli populi Romani erit,

id. 23, 11, 2:

si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,

id. 36, 2, 2;

and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,

id. 40, 52, 5.— Poet.:

hic... Pacem duello miscuit,

Hor. C. 3, 5, 38:

cadum Marsi memorem duelli,

id. ib. 3, 14, 18:

vacuum duellis Janum Quirini clausit,

id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]

Form bellum.

War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).

Specifying the enemy.

By adjj. denoting the nation:

omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,

Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

aliquot annis ante secundum Punicum bellum,

id. Ac. 2, 5, 13:

Britannicum bellum,

id. Att. 4, 16, 13:

Gallicum,

id. Prov. Cons. 14, 35:

Germanicum,

Caes. B. G. 3, 28:

Sabinum,

Liv. 1, 26, 4:

Parthicum,

Vell. 2, 46, 2;

similarly: bellum piraticum,

the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:

Sertorianum bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

Mithridaticum,

id. Imp. Pomp. 3, 7:

Jugurthinum,

Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;

similarly: bellum regium,

the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:

bellum Africanum, Transalpinum,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

Asiaticum,

id. ib. 22, 64:

Africum,

Caes. B. C. 2, 32 fin.:

Actiacum,

Vell. 2, 86, 3:

Hispaniense,

id. 2, 55, 2.—

With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:

Venetorum,

Caes. B. G. 3, 16:

Helvetiorum,

id. ib. 1, 40 fin.;

1, 30: Ambiorigis,

id. ib. 6, 29, 4:

Pyrrhi, Philippi,

Cic. Phil. 11, 7, 17:

Samnitium,

Liv. 7, 29, 2.—

With cum and abl. of the name.

Attributively:

cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,

Cic. Imp. Pomp. 20, 60:

belli causa cum Samnitibus,

Liv. 7, 29, 3:

hunc finem bellum cum Philippo habuit,

id. 33, 35, 12:

novum cum Antiocho instabat bellum,

id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—

With cum dependent on the verb:

quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,

Plaut. Capt. prol. 59:

novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,

Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—

With adversus and acc. of the name.

Attributively:

bellum adversus Philippum,

Liv. 31, 1, 8:

bellum populus adversus Vestinos jussit,

id. 8, 29, 6.—

With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:

ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,

id. 45, 11, 8:

bellum quod rex adversus Datamem susceperat,

Nep. Dat. 8, 5.—

With contra and acc.:

cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,

Cic. Phil. 3, 1, 1:

causam belli contra patriam inferendi,

id. ib. 2, 22, 53.—

With in and acc. (very rare):

Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,

Nep. Lys. 1, 1.—

With inter and acc.:

hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,

Liv. 45, 9, 2.—

With apud and acc.:

secutum est bellum gestum apud Mutinam,

Nep. Att. 9, 1.—

With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—

With verbs.

Referring to the beginning of the war.

Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:

summa erat observatio in bello movendo,

Cic. Off. 1, 11, 37:

bellum commotum a Scapula,

id. Fam. 9, 13, 1:

nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,

Sall. C. 30, 2:

is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,

Liv. 1, 53, 2:

insequenti anno Veiens bellum motum,

id. 4, 58, 6:

dii pium movere bellum,

id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,

concitare,

Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—

Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:

cum tam pestiferum bellum pararet,

Cic. Att. 9, 13, 3:

bellum utrimque summopere parabatur,

Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,

parare alicui,

Nep. Alcib. 9, 5:

bellum terra et mari comparat,

Cic. Att. 10, 4, 3:

tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,

id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:

bellum omnium consensu apparari coeptum,

Liv. 4, 55, 7:

numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,

Sen. Vit. Beat. 26, 2.—

Bellum differre, to postpone a war:

nec jam poterat bellum differri,

Liv. 2, 30, 7:

mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,

id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—

Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):

omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,

Sall. J. 83, 1:

prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,

id. ib. 20, 5:

de integro bellum sumit,

id. ib. 62, 9:

iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,

Liv. 38, 19, 3:

sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,

Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—

Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:

bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,

Cic. Off. 1, 23, 80:

suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,

id. ib. 1, 11, 35:

judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,

join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):

cum avertisset plebem a suscipiendo bello,

undertaking, Liv. 4, 58, 14:

senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,

id. 6, 9, 5:

bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,

Vell. 2, 3, 3.—

Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):

consensit et senatus bellum,

Liv. 8, 6, 8:

bellum erat consensum,

id. 1, 32, 12.—

Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:

sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,

id. ib.:

cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?

id. Imp. Pomp. 17, 50:

Camillus cui id bellum mandatum erat,

Liv. 5, 26, 3:

Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,

id. 6, 22, 6:

Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,

id. 7, 23, 2:

quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,

Cic. Imp. Pomp. 15, 44:

cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,

id. ib. 16, 49:

hunc toti bello praefecerunt,

Caes. B. G. 5, 11 fin.:

alicui bellum suscipiendum dare,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58:

bellum administrandum permittere,

id. ib. 21, 61.—

Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:

ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,

Liv. 1, 32, 13:

Corinthiis bellum indicamus an non?

Cic. Inv. 1, 12, 17:

ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,

id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:

bellum indici posse existimabat,

Liv. 1, 22, 4:

ni reddantur (res) bellum indicere jussos,

id. 1, 22, 6:

ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,

id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—

Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:

Denseletis nefarium bellum intulisti,

Cic. Pis. 34, 84:

ei civitati bellum indici atque inferri solere,

id. Verr. 2, 1, 31, § 79:

qui sibi Galliaeque bellum intulissent,

Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:

bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?

Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:

bellum patriae faciet,

id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:

civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,

Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;

3, 29: constituit bellum facere,

Sall. C. 26, 5; 24, 2:

occupant bellum facere,

they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:

ut bellum cum Priscis Latinis fieret,

id. 1, 32, 13:

populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,

id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:

urbs quae bellum facere atque instruere possit,

Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—

Bellum oritur or exoritur, a war begins:

subito bellum in Gallia ex, ortum est,

Caes. B. G. 3, 7:

aliud multo propius bellum ortum,

Liv. 1, 14, 4:

Veiens bellum exortum,

id. 2, 53, 1.—

Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:

bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,

Cic. Sen. 6, 18:

cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,

id. Off. 1, 12, 38:

cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,

id. Div. 1, 46, 103:

erant hae difficultates belli gerendi,

Caes. B. G. 3, 10:

bellum cum Germanis gerere constituit,

id. ib. 4, 6:

Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,

Sall. C. 16, 5:

bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,

Liv. 21, 1, 1:

alter consul in Sabinis bellum gessit,

id. 2, 62, 3:

de exercitibus per quos id bellum gereretur,

id. 23, 25, 5:

Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,

Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):

bellum bellare,

Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);

in the same sense: bellum agere,

Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:

bello persequi aliquem,

Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—

Trahere or ducere bellum, to protract a war:

necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,

Cic. Att. 10, 8, 2:

bellum trahi non posse,

Sall. J. 23, 2:

belli trahendi causa,

Liv. 5, 11, 8:

morae qua trahebant bellum paenitebat,

id. 9, 27, 5:

suadere institui ut bellum duceret,

Cic. Fam. 7, 3, 2:

bellum enim ducetur,

id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;

similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?

Liv. 5, 5, 1.—

Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:

bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,

Cic. Prov. Cons. 13, 32:

quod bellum non intulerit sed defenderit,

Caes. B. G. 1, 44:

Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,

Liv. 8, 37, 5.—

Referring to the end of a war.

Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:

in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,

Cic. Leg. 2, 14, 34:

(bellum) cum deponi victores velint,

Sall. J. 83, 1:

bellum decem ferme annis ante depositum erat,

Liv. 31, 1, 8:

nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,

id. 31, 31, 19:

dicit posse condicionibus bellum poni,

Sall. J. 112, 1:

bellum grave cum Etruria positum est,

id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:

velut posito bello,

Liv. 1, 53, 5:

manere bellum quod positum simuletur,

id. 1, 53, 7:

posito ubique bello,

Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:

omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,

Liv. 2, 14, 5.—

Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:

timerent ne bellum componeretur,

Cic. Fam. 10, 33, 3:

si bellum compositum foret,

Sall. J. 97, 2:

belli componendi licentiam,

id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;

similarly: bellum sedare,

Nep. Dat. 8, 5.—

Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:

is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,

Cic. Fam. 11, 12, 2:

bellumque maximum conficies,

id. Rep. 6, 11, 11:

confecto Mithridatico bello,

id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:

quo proelio... bellum Venetorum confectum est,

Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;

4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,

Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:

neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,

Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;

36, 2, 3: bello perfecto,

Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:

se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),

id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:

neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,

Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—

Less usual connections:

bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,

Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:

alere ac fovere bellum,

Liv. 42, 11, 5:

bellum navare alicui,

Tac. H. 5, 25:

spargere,

id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:

serere,

Liv. 21, 10, 4:

circumferre,

Tac. A. 13, 37:

exercere,

id. ib. 6, 31:

quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),

Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:

bellum ascendit in rupes,

id. 4, 12, 4:

bellum serpit in proximos,

id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:

bella narrare,

Cic. Or. 9, 30:

canere bella,

Quint. 10, 1, 91:

bella legere,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—

As object denoting place or time.

Proficisci ad bellum, to depart for the war.

Of the commander:

consul sortitu ad bellum profectus,

Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:

ipse ad bellum Ambiorigis profectus,

Caes. B. G. 6, 29, 4:

ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,

Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:

in bellum,

Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—

Of persons partaking in a war:

si proficiscerer ad bellum,

Cic. Fam. 7, 3, 1. —

Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—

In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:

in bella sequi,

id. ib. 8, 547.—

Of time.

In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):

valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,

Plaut. Capt. prol. 68; so,

domi duellique,

id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):

quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,

Cic. Off. 2, 24, 85:

paucorum arbitrio belli domique agitabatur,

Sall. J. 41, 7:

animus belli ingens, domi modicus,

id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:

bello domique,

id. 1, 34, 12:

domi belloque,

id. 9, 26, 21; and:

neque bello, neque domi,

id. 4, 35, 3.—Without domi:

simul rem et gloriam armis belli repperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.

Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,

Cic. Rep. 2, 32, 86.—

In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:

ad haec quae in civili bello fecerit,

Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:

in ipso bello eadem sensi,

id. Marcell. 5, 14:

in Volsco bello virtus enituit,

Liv. 2, 24, 8:

in eo bello,

id. 23, 46, 6:

in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,

id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:

ut fit in bello, capitur alter filius,

Plaut. Capt. prol. 25:

qui in bello occiderunt,

Cic. Fam. 9, 5, 2:

quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,

Sall. C. 9, 4:

non in bello solum, sed etiam in pace,

Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:

in bello parta,

Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—

Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

bello Italico,

id. Pis. 36, 87:

Veienti bello,

id. Div. 1, 44, 100:

domestico bello,

id. Planc. 29, 70:

qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,

Liv. 23, 12, 11:

victor tot intra paucos dies bellis,

id. 2, 27, 1:

nullo bello, multis tamen proeliis victus,

id. 9, 18, 9:

bello civili,

Quint. 11, 1, 36.—With gen.:

praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,

Cic. N. D. 2, 2, 6:

suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,

Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:

qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,

Cic. Sest. 26, 57:

res pace belloque gestas,

Liv. 2, 1, 1:

egregieque rebus bello gestis,

id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:

ludi bello voti,

id. 4, 35. 3:

princeps pace belloque,

id. 7, 1, 9:

Cotyn bello juvisse Persea,

id. 45, 42, 7:

bello parta,

Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—

Inter bellum (rare):

cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,

Liv. 2, 14, 2:

inter haec bella consules... facti,

id. 2, 63, 1.—

Bellum in attributive connection.

Justum bellum.

A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):

justum piumque bellum,

Liv. 1, 23, 4:

non loquor apud recusantem justa bella populum,

id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—

A regular war (opp. a raid, etc.):

in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,

Liv. 1, 15, 1.—

For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—

Belli eventus or exitus, the result of a war:

quicunque belli eventus fuisset,

Cic. Marcell. 8, 24:

haud sane alio animo belli eventum exspectabant,

Sall. C. 37, 9:

eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,

Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:

exitus hujus calamitosissimi belli,

Cic. Fam. 6, 21, 1:

cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,

id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:

Britannici belli exitus exspectatur,

id. Att. 4, 16, 13:

cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,

Liv. 5, 16, 8.—

Fortuna belli, the chances of war:

adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,

Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—

Belli artes, military skill:

cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,

Liv. 1, 35, 1:

haud ignotas belli artes,

id. 21, 1, 2:

temperata et belli et pacis artibus erat civitas,

id. 1, 21, 6.—

Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:

in re publica maxime servanda sunt jura belli,

Cic. Off. 1, 11, 34:

sunt et belli sicut pacis jura,

Liv. 5, 27, 6:

jure belli res vindicatur,

Gai. Inst. 3, 94.—

Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:

trium simul bellorum victor,

a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:

victor tot bellis,

id. 2, 27, 1). —

Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—

Transf.

Of things concr. and abstr.:

qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,

Cic. Dom. 23, 60:

bellum contra aras et focos,

id. Phil. 3, 1, 1:

miror cur philosophiae... bellum indixeris,

id. Or. 2, 37, 155:

ventri Indico bellum,

Hor. S. 1, 5, 8.—

Of animals:

milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,

Cic. N. D. 2, 49, 125:

hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,

Ov. M. 6, 92.—

With individuals:

quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,

Plaut. Stich. 1, 2, 14:

nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,

Cic. Lael. 21, 77:

cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,

id. Sull. 9, 28:

hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,

Liv. 2, 12, 11:

falsum testem justo ac pio bello persequebatur,

id. 3, 25, 3:

tribunicium domi bellum patres territat,

id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:

equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,

Cic. Cael. 28, 67.—

In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—

Personified as god of war ( = Janus):

tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,

Plin. 35, 4, 10, § 27:

sunt geminae Belli portae, etc.,

Verg. A. 7, 607:

mortiferumque averso in limine Bellum,

id. ib. 6, 279.—

Plur.: bella, army ( poet.):

permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),

Ov. M. 12, 24:

sed victae fera bella deae vexere per aequora,

Sil. 7, 472:

quid faciat bellis obsessus et undis?

Stat. Th. 9, 490.—

Battle, = proelium:

rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,

Varr. L. L. 7, 3, 92:

quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,

Sall. C. 9, 4:

praecipua laus ejus belli penes consules fuit,

Liv. 8, 10, 7:

commisso statim bello,

Front. Strat. 1, 11, 2:

Actia bella,

Verg. A. 8, 675:

ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,

id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —

Bellum = liber de bello:

quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!

Cic. Sen. 14, 50.

Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:

bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,

Cic. Sen. 6, 18:

cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,

id. Off. 1, 12, 38:

cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,

id. Div. 1, 46, 103:

erant hae difficultates belli gerendi,

Caes. B. G. 3, 10:

bellum cum Germanis gerere constituit,

id. ib. 4, 6:

Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,

Sall. C. 16, 5:

bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,

Liv. 21, 1, 1:

alter consul in Sabinis bellum gessit,

id. 2, 62, 3:

de exercitibus per quos id bellum gereretur,

id. 23, 25, 5:

Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,

Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):

bellum bellare,

Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);

in the same sense: bellum agere,

Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:

bello persequi aliquem,

Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—

Trahere or ducere bellum, to protract a war:

necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,

Cic. Att. 10, 8, 2:

bellum trahi non posse,

Sall. J. 23, 2:

belli trahendi causa,

Liv. 5, 11, 8:

morae qua trahebant bellum paenitebat,

id. 9, 27, 5:

suadere institui ut bellum duceret,

Cic. Fam. 7, 3, 2:

bellum enim ducetur,

id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;

similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?

Liv. 5, 5, 1.—

Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:

bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,

Cic. Prov. Cons. 13, 32:

quod bellum non intulerit sed defenderit,

Caes. B. G. 1, 44:

Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,

Liv. 8, 37, 5.—

Referring to the end of a war.

Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:

in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,

Cic. Leg. 2, 14, 34:

(bellum) cum deponi victores velint,

Sall. J. 83, 1:

bellum decem ferme annis ante depositum erat,

Liv. 31, 1, 8:

nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,

id. 31, 31, 19:

dicit posse condicionibus bellum poni,

Sall. J. 112, 1:

bellum grave cum Etruria positum est,

id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:

velut posito bello,

Liv. 1, 53, 5:

manere bellum quod positum simuletur,

id. 1, 53, 7:

posito ubique bello,

Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:

omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,

Liv. 2, 14, 5.—

Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:

timerent ne bellum componeretur,

Cic. Fam. 10, 33, 3:

si bellum compositum foret,

Sall. J. 97, 2:

belli componendi licentiam,

id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;

similarly: bellum sedare,

Nep. Dat. 8, 5.—

Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:

is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,

Cic. Fam. 11, 12, 2:

bellumque maximum conficies,

id. Rep. 6, 11, 11:

confecto Mithridatico bello,

id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:

quo proelio... bellum Venetorum confectum est,

Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;

4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,

Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:

neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,

Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;

36, 2, 3: bello perfecto,

Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:

se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),

id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:

neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,

Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—

Less usual connections:

bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,

Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:

alere ac fovere bellum,

Liv. 42, 11, 5:

bellum navare alicui,

Tac. H. 5, 25:

spargere,

id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:

serere,

Liv. 21, 10, 4:

circumferre,

Tac. A. 13, 37:

exercere,

id. ib. 6, 31:

quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),

Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:

bellum ascendit in rupes,

id. 4, 12, 4:

bellum serpit in proximos,

id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:

bella narrare,

Cic. Or. 9, 30:

canere bella,

Quint. 10, 1, 91:

bella legere,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—

As object denoting place or time.

Proficisci ad bellum, to depart for the war.

Of the commander:

consul sortitu ad bellum profectus,

Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:

ipse ad bellum Ambiorigis profectus,

Caes. B. G. 6, 29, 4:

ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,

Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:

in bellum,

Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—

Of persons partaking in a war:

si proficiscerer ad bellum,

Cic. Fam. 7, 3, 1. —

Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—

In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:

in bella sequi,

id. ib. 8, 547.—

Of time.

In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):

valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,

Plaut. Capt. prol. 68; so,

domi duellique,

id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):

quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,

Cic. Off. 2, 24, 85:

paucorum arbitrio belli domique agitabatur,

Sall. J. 41, 7:

animus belli ingens, domi modicus,

id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:

bello domique,

id. 1, 34, 12:

domi belloque,

id. 9, 26, 21; and:

neque bello, neque domi,

id. 4, 35, 3.—Without domi:

simul rem et gloriam armis belli repperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.

Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,

Cic. Rep. 2, 32, 86.—

In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:

ad haec quae in civili bello fecerit,

Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:

in ipso bello eadem sensi,

id. Marcell. 5, 14:

in Volsco bello virtus enituit,

Liv. 2, 24, 8:

in eo bello,

id. 23, 46, 6:

in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,

id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:

ut fit in bello, capitur alter filius,

Plaut. Capt. prol. 25:

qui in bello occiderunt,

Cic. Fam. 9, 5, 2:

quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,

Sall. C. 9, 4:

non in bello solum, sed etiam in pace,

Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:

in bello parta,

Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—

Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

bello Italico,

id. Pis. 36, 87:

Veienti bello,

id. Div. 1, 44, 100:

domestico bello,

id. Planc. 29, 70:

qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,

Liv. 23, 12, 11:

victor tot intra paucos dies bellis,

id. 2, 27, 1:

nullo bello, multis tamen proeliis victus,

id. 9, 18, 9:

bello civili,

Quint. 11, 1, 36.—With gen.:

praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,

Cic. N. D. 2, 2, 6:

suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,

Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:

qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,

Cic. Sest. 26, 57:

res pace belloque gestas,

Liv. 2, 1, 1:

egregieque rebus bello gestis,

id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:

ludi bello voti,

id. 4, 35. 3:

princeps pace belloque,

id. 7, 1, 9:

Cotyn bello juvisse Persea,

id. 45, 42, 7:

bello parta,

Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—

Inter bellum (rare):

cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,

Liv. 2, 14, 2:

inter haec bella consules... facti,

id. 2, 63, 1.—

Bellum in attributive connection.

Justum bellum.

A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):

justum piumque bellum,

Liv. 1, 23, 4:

non loquor apud recusantem justa bella populum,

id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—

A regular war (opp. a raid, etc.):

in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,

Liv. 1, 15, 1.—

For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—

Belli eventus or exitus, the result of a war:

quicunque belli eventus fuisset,

Cic. Marcell. 8, 24:

haud sane alio animo belli eventum exspectabant,

Sall. C. 37, 9:

eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,

Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:

exitus hujus calamitosissimi belli,

Cic. Fam. 6, 21, 1:

cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,

id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:

Britannici belli exitus exspectatur,

id. Att. 4, 16, 13:

cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,

Liv. 5, 16, 8.—

Fortuna belli, the chances of war:

adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,

Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—

Belli artes, military skill:

cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,

Liv. 1, 35, 1:

haud ignotas belli artes,

id. 21, 1, 2:

temperata et belli et pacis artibus erat civitas,

id. 1, 21, 6.—

Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:

in re publica maxime servanda sunt jura belli,

Cic. Off. 1, 11, 34:

sunt et belli sicut pacis jura,

Liv. 5, 27, 6:

jure belli res vindicatur,

Gai. Inst. 3, 94.—

Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:

trium simul bellorum victor,

a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:

victor tot bellis,

id. 2, 27, 1). —

Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—

Transf.

Of things concr. and abstr.:

qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,

Cic. Dom. 23, 60:

bellum contra aras et focos,

id. Phil. 3, 1, 1:

miror cur philosophiae... bellum indixeris,

id. Or. 2, 37, 155:

ventri Indico bellum,

Hor. S. 1, 5, 8.—

Of animals:

milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,

Cic. N. D. 2, 49, 125:

hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,

Ov. M. 6, 92.—

With individuals:

quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,

Plaut. Stich. 1, 2, 14:

nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,

Cic. Lael. 21, 77:

cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,

id. Sull. 9, 28:

hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,

Liv. 2, 12, 11:

falsum testem justo ac pio bello persequebatur,

id. 3, 25, 3:

tribunicium domi bellum patres territat,

id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:

equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,

Cic. Cael. 28, 67.—

In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—

Personified as god of war ( = Janus):

tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,

Plin. 35, 4, 10, § 27:

sunt geminae Belli portae, etc.,

Verg. A. 7, 607:

mortiferumque averso in limine Bellum,

id. ib. 6, 279.—

Plur.: bella, army ( poet.):

permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),

Ov. M. 12, 24:

sed victae fera bella deae vexere per aequora,

Sil. 7, 472:

quid faciat bellis obsessus et undis?

Stat. Th. 9, 490.—

Battle, = proelium:

rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,

Varr. L. L. 7, 3, 92:

quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,

Sall. C. 9, 4:

praecipua laus ejus belli penes consules fuit,

Liv. 8, 10, 7:

commisso statim bello,

Front. Strat. 1, 11, 2:

Actia bella,

Verg. A. 8, 675:

ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,

id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —

Bellum = liber de bello:

quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!

Cic. Sen. 14, 50.

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

rēs, rei (rēi with e long; gen., Lucr. 2, 112; 548; 6, 918; dat., id. 1, 688; 2, 236; rei, gen., monosyl. at the end of the verse, Lucr. 3, 918;

and in the middle of the verse,

id. 4, 885, and Poët. ap. Lact. 6, 6), f. [ etym. dub.; perh. root ra- of reor, ratus; cf. Germ. Ding; Engl. thing, from denken, to think; prop., that which is thought of; cf. also logos, Lid. and Scott, 9], a thing, object, being; a matter, affair, event, fact, circumstance, occurrence, deed, condition, case, etc.; and sometimes merely = something (cf.: causa, ratio, negotium).

In gen.:

unde initum primum capiat res quaeque movendi,

Lucr. 1, 383; cf. id. 1, 536:

in partes res quaeque minutas Distrahitur,

id. 2, 826: summe Sol, qui omnes res inspicis, Enn. ap. Prob. Verg. E. 6, 31 (Trag. v. 321 Vahl.):

versus, quos ego de Rerum Naturā pangere conor,

Lucr. 1, 25; cf. id. 1, 126; 5, 54:

rerum natura creatrix,

id. 2, 1117:

divinarum humanarumque rerum, tum initiorum causarumque cujusque rei cognitio,

Cic. Tusc. 5, 3, 7 (v. divinus):

haeret haec res,

Plaut. Am. 2, 2, 182:

profecto, ut loquor, ita res est,

id. ib. 2, 1, 19:

haud mentior, resque uti facta dico,

id. ib. 2, 1, 23:

de Alcumenā ut rem teneatis rectius,

id. ib. prol. 110:

in tantis rebus (sc. in re publicā defendendā),

Cic. Rep. 1, 3, 4 et saep.:

quo Averna vocantur nomine, id ab re Impositum est, quia sunt avibus contraria cunctis,

from the nature of the thing, Lucr. 6, 740; cf. id. 6, 424; Liv. 1, 17:

si res postulabit,

the condition of the case, Cic. Lael. 13, 44: scaena rei totius haec, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 3:

fugam in se nemo convertitur Nec recedit loco, quin statim rem gerat,

does his duty, stands his ground, Plaut. Am. 1, 1, 84; so, res gerere, v. gero; hence, too, rerum scriptor, for a historian, v. scriptor, and cf. II. H. infra.—

With adj. of quality, to express condition, etc.:

illic homo a me sibi malam rem arcessit,

is bringing a bad business on himself, Plaut. Am. 1, 1, 171; so,

res mala,

a wretched condition, Sall. C. 20, 13; and more freq. in plur.:

bonis tuis rebus meas res irrides malas,

circumstances, condition, Plaut. Trin. 2, 4, 45; id. Rud. 3, 3, 12:

res secundae,

good fortune, Hor. Ep. 1, 10, 30; cf. Liv. 3, 9:

res prosperae,

Nep. Dion, 6, 1; id. Eum. 5, 1:

in secundissimis rebus,

Cic. Off. 1, 26, 91:

adversae res,

id. ib. 1, 26, 90; Hor. S. 2, 2, 136; 2, 8, 73:

res belli adversae,

Liv. 10, 6:

res dubiae,

Sall. C. 10, 2; 39, 3; Liv. 2, 50; 7, 30;

v. bonus, florens, salvus, adversus, dubius, novus, arduus, etc.— Freq. in curses, etc.: in malam rem,

go to the bad, Ter. Phorm. 5, 7, 37; id. And. 2, 1, 17:

malam rem hinc ibis?

id. Eun. 3, 3, 30.—

With an adj. in a periphrasis:

abhorrens ab re uxoriā,

matrimony, Ter. And. 5, 1, 10:

in arbitrio rei uxoriae,

dowry, Cic. Off. 1, 15, 61:

rem divinam nisi compitalibus... ne faciat,

a religious act, act of worship, a sacrifice, Cato, R. R. 5, 4:

bellicam rem administrari majores nostri nisi auspicato noluerunt,

Cic. Div. 2, 36, 76; Hor. C. 4, 3, 6:

erat ei pecuaria res ampla et rustica,

Cic. Quint. 3, 12: res rustica, agriculture:

rei rusticae libro primo,

Col. 11, 1, 2; id. 1, praef. §

19: liber, quem de rebus rusticis scripsi,

Cic. Sen. 15, 54:

navalis rei certamina,

naval battles, Amm. 26, 3, 5:

res militaris,

Cic. Rab. Post. 1, 2:

rei militaris gloria,

id. Mur. 9, 22; Nep. Milt. 8, 4:

res frumentaria,

forage, Caes. B. C. 3, 16; id. B. G. 1, 23; 4, 7:

armatae rei scientissimus,

Amm. 25, 4, 7:

peritus aquariae rei,

id. 28, 2, 2:

res judicaria,

Cic. Verr. 2, 2, 12, § 31:

res ludicra,

play, Hor. Ep. 2, 1, 180:

uti rebus veneriis,

Cic. Sen. 14, 47; Nep. Alc. 11, 4:

res Veneris,

Lucr. 2, 173; Ov. R. Am. 431; v. also familiaris, judiciaria, militaris, navalis, etc., and cf. II. G. infra. —

With pronouns or adjectives, as an emphatic periphrase for the neutr.:

ibi me inclamat Alcumena: jam ea res me horrore afficit,

this now, Plaut. Am. 5, 1, 16; cf.: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam:

Ea res est,

it is even so, id. As. 1, 1, 40:

de fratre confido ita esse ut semper volui. Multa signa sunt ejus rei,

of it, Cic. Att. 1, 10, 5: quos (melittônas) alii melittotropheia appellant, eandem rem quidam mellaria. Varr. R. R. 3, 16, 12:

sunt ex te quae scitari volo, Quarum rerum, etc.,

Plaut. Capt. 2, 2, 13; cf. Caes. B. G. 3, 4:

quibus de rebus quoniam nobis contigit ut aliquid essemus consecuti,

Cic. Rep. 1, 8, 13:

quā super re interfectum esse Hippotem dixisti? Pac. ap. Fest. s. v. superescit, p. 244: resciscet Amphitruo rem omnem,

every thing, all, Plaut. Am. 1, 2, 30:

nulla res tam delirantes homines concinat cito,

nothing, id. Am. 2, 2, 96; cf.:

neque est ulla res, in quā, etc.,

Cic. Rep. 1, 7, 12; 1, 5, 9; cf.

also: sumptu ne parcas ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

id. Fam. 16, 4, 2:

magna res principio statim bello,

a great thing, a great advantage, Liv. 31, 23 fin.:

nil admirari prope res est una Solaque, quae, etc.,

the only thing, only means, Hor. Ep. 1, 6, 1 et saep. — Emphatically with sup.:

scilicet rerum facta est pulcherrima Roma,

the most beautiful thing in the world, Verg. G. 2, 534; Quint. 1, 12, 16 Spald. p. 81. —

Of persons, etc.: est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

maxime rerum,

Ov. H. 9, 107; cf.:

maxima rerum Roma,

Verg. A. 7, 602; Ov. M. 13, 508:

fortissima rerum animalia,

id. ib. 12, 502:

pulcherrime rerum,

id. H. 4, 125; id. A. A. 1, 213; id. M. 8, 49:

dulcissime rerum,

Hor. S. 1, 9, 4.—

In adverb. phrases:

e re natā melius fieri haud potuit,

after what has happened, Ter. Ad. 3, 1, 8:

pro re natā,

according to circumstances, Cic. Att. 7, 8, 2; 14, 6, 1:

pro tempore et pro re,

Caes. B. G. 5, 8:

factis benignus pro re,

according to circumstances, Liv. 7, 33, 3; Sall. J. 50, 2:

pro re pauca loquar,

Verg. A. 4, 337; Lucr. 6, 1280:

ex re et ex tempore,

Cic. Fam. 12, 19, 3:

e re respondi,

Cat. 10, 8.

In partic.

Pregn., an actual thing, the thing itself, reality, truth, fact; opposed to appearance, mere talk, the mere name of a thing:

ecastor, re experior, quanti facias uxorem tuam,

Plaut. Am. 1, 3, 10:

desiste dictis nunc jam miseram me consolari: Nisi quid re praesidium apparas, etc.,

id. Rud. 3, 3, 21: rem ipsam loqui. Ter. And. 1, 2, 31:

rem fabulari,

Plaut. Trin 2, 4, 87:

nihil est aliud in re,

in fact, Liv. 10, 8, 11 Weissenb. ad loc.:

se ipsa res aperit,

Nep. Paus. 3, 7:

ex re decerpere fructus,

Hor. S. 1, 2, 79;

opp. verbum, vox, opinio, spes, nomen, etc.: rem opinor spectari oportere, non verba,

Cic. Tusc. 5, 11, 32; cf.: te rogo, ut rem potiorem oratione ducas, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 5:

non modo res omnes, sed etiam rumores cognoscamus,

Cic. Att. 5, 5, 1:

qui hos deos non re, sed opinione esse dicunt,

id. N. D. 3, 21, 53:

Peripateticos et Academicos nominibus differentes, re congruentes,

id. Ac. 2, 5, 15:

quod nos honestum, illi vanum... verbis quam re probabilius vocant,

Quint. 3, 8, 22; Sen. Ep. 120, 9:

eum, tametsi verbo non audeat, tamen re ipsā de maleficio suo confiteri,

id. Rosc. Am. 42, 123; cf. Ter. Ad. 4, 7, 15:

vides quantum distet argumentatio tua ab re ipsā atque a veritate,

Cic. Rosc. Am. 15, 44. — Hence, abl. sing., often strengthened by verā (sometimes as one word, reverā), in fact, really, in truth, indeed, in reality:

haec ille, si verbis non audet, re quidem verā palam loquitur,

Cic. Quint. 17, 56; so,

re quidem verā,

id. Clu. 19, 54; id. Sest. 7, 15:

re autem verā,

id. Fam. 1, 4, 2;

and simply re verā,

id. Quint. 2, 7; id. Div. 2, 54, 110; id. Balb. 3, 7:

re verāque,

Lucr. 2, 48; cf.:

et re verā,

indeed, in fact, Cic. Fam. 3, 5, 1; Liv. 33, 11, 3; 35, 31, 12; 36, 6, 1; Nep. Ages. 2, 3; id. Phoc. 3, 3; Curt. 3, 13, 5; 4, 16, 19; Val. Max. 9, 13, ext. 1; Just. 5, 1, 8; 12, 13, 10; Plin. Ep. 6, 33, 1.—

Effects, substance, property, possessions:

mihi Chrysalus Perdidit filium, me atque rem omnem Meam,

Plaut. Bacch. 5, 1, 26; cf.: Ph. Habuitne rem? Ly. Habuit. Ph. Qui eam perdidit... Mercaturamne an venales habuit, ubi rem perdidit? id. Trin. 2, 2, 49 sq.:

quibus et re salvā et perditā profueram,

Ter. Eun. 2, 2, 27:

rem talentum decem,

id. Phorm. 2, 3, 46; Juv. 3, 16:

avidior ad rem,

Ter. Eun. 1, 2, 51:

rem facere,

to make money, Cic. Att. 2, 2, 12:

res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,

id. Cat. 2, 5, [p. 1576] 10:

qui duo patrimonia accepisset remque praeterea bonis et honestis rationibus auxisset,

id. Rab. Post. 14, 38:

libertino natum patre et in tenui re,

in narrow circumstances, Hor. Ep. 1, 20, 20 et saep.; v. also familiaris.— In plur.: quantis opibus, quibus de rebus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 396 Vahl.):

privatae res,

Cic. Att. 9, 7, 5.—

Hence, law t. t., whatever may be the subject of a right, whether corporeal or incorporeal (v. Sandars, Introd. to Just. Inst. p. 42 sqq.):

res corporales,

Just. Inst. 2, 2, 1 sq.; Gai. Inst. 2, 12; Dig. 1, 8, 1:

res in patrimonio, res extra patrimonium,

Just. Inst. 2, 1 pr.; Gai. Inst. 2, 1:

res sanctae,

Just. Inst. 2, 1, 10; v. also mancipium, privatus, etc.—

Benefit, profit, advantage, interest, weal:

res magis quaeritur, quam, etc.,

Plaut. Men. 4, 2, 6:

melius illi consulas quam rei tuae,

id. Cist. 1, 1, 98:

haec tuā re feceris,

to your advantage, id. Capt. 2, 2, 46.— Most freq. with the prepositions in, ex, ob, ab, etc.:

quasi istic minor mea res agatur quam tua,

is interested, affected, Ter. Heaut. 2, 3, 113 (v. ago):

si in rem tuam esse videatur,

Plaut. Trin. 3, 2, 2:

vide si hoc in rem deputas,

id. ib. 3, 3, 19:

quod in rem recte conducat tuam,

id. Capt. 2, 3, 26:

si in remst utrique,

Ter. And. 3, 3, 14:

quid mihi melius est, quid magis in rem est, quam? etc.,

useful, Plaut. Rud. 1, 4, 1:

tamen in rem fore credens universos adpellare,

Sall. C. 20, 1:

omnia quae in rem videbantur esse,

Curt. 6, 2, 21:

ad conparanda ea quae in rem erant,

Liv. 30, 4, 6:

imperat quae in rem sunt,

id. 26, 44, 7; 22, 3, 2:

ex tuā re non est, ut ego emoriar,

for your advantage, Plaut. Ps. 1, 3, 102: An. Non pudet Vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, to the purpose, with advantage, Ter. Phorm. 3, 2, 41: ob rem facere, usefully, with advantage or profit, Sall. J. 31, 5: subdole blanditur, ab re Consulit blandiloquentulus, contrary to his interest, i. e. to his injury, Plaut. Trin. 2, 1, 12 Brix ad loc.:

haud id est ab re aucupis,

id. As. 1, 3, 71:

haec haud ab re duxi referre,

Liv. 8, 11, 1:

non ab re esse Quinctio visum est interesse, etc.,

id. 35, 32, 6; Plin. 27, 8, 35, § 57; Suet. Aug. 94; Gell. 18, 4, 6; 1, 26, 4; Macr. S. 1, 4, 19.—

Cause, reason, ground, account; only in the connection eā (hac) re, and eam ob rem, adverb., therefore, on that account:

eā re tot res sunt, ubi bene deicias,

Cato, R. R. 158, 2:

hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni, Quod, etc.,

Lucr. 1, 172; cf.:

illud eā re a se esse concessum, quod, etc.,

Cic. Ac. 2, 34, 111:

patrem exoravi, tibi ne noceat, neu quid ob eam rem succenseat,

Plaut. Bacch. 4, 4, 39; cf.:

quoi rei?

for what purpose? id. As. 3, 2, 43; id. Poen. 2, 3, 3.—Hence (by uniting into one word) the causal adverbs quare and quamobrem, v. h. vv.—

An affair, matter of business, business:

cum et de societate inter se multa communicarent et de totā illā ratione atque re Gallicanā,

Cic. Quint. 4, 15:

rem cum aliquo transigere,

id. Clu. 13, 39. —

Hence, transf., in gen.: res alicui est cum aliquo,

to have to do with any one, Cic. Rosc. Am. 30, 84; id. Sest. 16, 37; id. Fam. 9, 20, 2; Caes. B. G. 7, 77; cf.:

famigeratori res sit cum damno et malo,

Plaut. Trin. 1, 2, 182 Brix ad loc.— Also without a dat.:

quoniam cum senatore res est,

Cic. Fam. 13, 26, 3;

esp., in mal. part.: rem habere cum aliquo or aliquā,

to have to do with any one, Plaut. Bacch. 3, 6, 35; id. Merc. 3, 1, 37; Ter. Eun. 1, 2, 39; 58. —Ellipt.:

jam biennium est, quom mecum rem coepit,

Plaut. Merc. 3, 1, 15. —

A case in law, a lawsuit, cause, suit (more gen. than causa):

ubi res prolatae sunt,

Plaut. Capt. 1, 1, 10:

res agi,

id. Men. 4, 2, 19; id. Aul. 3, 4, 13:

quibus res erat in controversiā, ea vocabatur lis,

Varr. L. L. 7, § 93; cf.

(prob. in allusion to this legal form): tot homines... statuere non potuisse, utrum diem tertium an perendinum... rem an litem dici oporteret,

Cic. Mur. 12, 27; cf.

also: quarum rerum litium causarum condixit pater patratus, etc., an ancient formula,

Liv. 1, 32:

de rebus ab aliquo cognitis judicatisque dicere,

Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:

pecunias capere ob rem judicandam,

id. Fin. 2, 16, 54:

si res certabitur olim,

Hor. S. 2, 5, 27; 1, 10, 15; 1, 9, 41; id. Ep. 1, 16, 43:

tractu temporis futurum, ut res pereat,

Dig. 3, 3, 12:

rem differre,

ib. 43, 30, 3: res judicata dicitur, quae finem controversiarum pronuntiatione judicis accipit, ib. 42, 1, 1 et saep.—

An affair, esp. a battle, campaign, military operations; in phrase rem (or res) gerere:

res gesta virtute,

Cic. Fin. 5, 23, 66:

ut res gesta est ordine narrare,

Ter. Ad. 3, 5, 3:

his rebus gestis,

Caes. B. G. 5, 8:

res gerere,

Hor. Ep. 1, 17, 33:

rem bene gerere,

id. ib. 1, 8, 1; Ter. Ad. 5, 1, 13:

comminus rem gerunt,

Caes. B. G. 5, 44:

res gestae,

Hor. Ep. 1, 3, 7; 2, 1, 251:

adversus duos simul rem gerere,

Liv. 21, 60:

rem male gerere,

Nep. Them. 3, 3; Hor. S. 2, 3, 74:

in relatione rerum ab Scythis gestarum,

Just. 2, 1, 1; cf.:

rem agere,

Hor. S. 1, 9, 4; id. A. P. 82:

ante rem,

before the battle, Liv. 4, 40:

cum Thebanis sibi rem esse existimant,

Nep. Pel. 1, 3; Cic. Sest. 16, 37.—

Acts, events, as the subject of narration, a story, history:

res in unam sententiam scripta,

Auct. Her. 1, 12, 20:

cui lecta potenter erit res,

Hor. A. P. 40; id. S. 1, 10, 57; id. Ep. 1, 19, 29:

in medias res auditorem rapere,

id. A. P. 148; 310:

agitur res in scaenis,

id. ib. 179; cf.:

numeros animosque secutus, non res,

id. Ep. 1, 19, 25; Phaedr. 5, 1, 12:

sicut in rebus ejus (Neronis) exposuimus,

Plin. 2, 83, 85, § 199:

litterae, quibus non modo res omnis, sed etiam rumores cognoscamus,

Cic. Att. 5, 5, 1:

res populi Romani perscribere, Liv. praef. § 1: res Persicae,

history, Nep. Con. 5, 4; id. Cat. 3, 2.—

Res publica, also as one word, respublica, the common weal, a commonwealth, state, republic (cf. civitas); also, civil affairs, administration, or power, etc.: qui pro republicā, non pro suā obsonat, Cato ap. Ruf. 18, p. 210; cf.:

erat tuae virtutis, in minimis tuas res ponere, de re publicā vehementius laborare,

Cic. Fam. 4, 9, 3:

dummodo ista privata sit calamitas et a rei publicae periculis sejungatur,

id. Cat. 1, 9; cf.:

si re publicā non possis frui, stultum est nolle privatā,

id. Fam. 4, 9, 4:

egestates tot egentissimorum hominum nec privatas posse res nec rem publicam sustinere,

id. Att. 9, 7, 5 (v. publicus); Cato ap. Gell. 10, 14, 3: auguratum est, rem Romanam publicam summam fore, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

quo utiliores rebus suis publicis essent,

Cic. Off. 1, 44, 155:

commutata ratio est rei totius publicae,

id. Att. 1, 8, 4: pro republicā niti, Cato ap. Charis. p. 196 fin.:

merere de republicā,

Plaut. Am. prol. 40:

de re publicā disputatio... dubitationem ad rem publicam adeundi tollere, etc.,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

oppugnare rem publicam,

id. Cael. 1, 1; id. Har. Resp. 8, 15; id. Sest. 23, 52:

paene victā re publicā,

id. Fam. 12, 13, 1:

delere rem publicam,

id. Sest. 15, 33; Lact. 6, 18, 28.—Esp. in the phrase e re publicā, for the good of the State, for the public benefit:

senatūs consultis bene et e re publicā factis,

Cic. Phil. 3, 12, 30:

ea si dicam non esse e re publicā dividi,

id. Fam. 13, 8, 2; id. Mil. 5, 14; Liv. 8, 4, 12; 25, 7, 4; 34, 34, 9; Suet. Rhet. 1 init. —Post-class. and rare, also ex republicā, Gell. 6, 3, 47; 11, 9, 1;

but exque is used for euphony (class.): id eum recte atque ordine exque re publicā fecisse,

Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36; 10, 11, 26.— In plur.:

eae nationes respublicas suas amiserunt, C. Gracch. ap. Fest. s. h. v. p. 286 Müll.: hoc loquor de tribus his generibus rerum publicarum,

Cic. Rep. 1, 28, 44:

circuitus in rebus publicis commutationum,

id. ib. 1, 29, 45 et saep.—

Sometimes simply res, the State (in the poets, and since the Aug. per. in prose): unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84 (Ann. v. 313 Vahl.):

hic (Marcellus) rem Romanam sistet,

Verg. A. 6, 858; cf.:

nec rem Romanam tam desidem umquam fuisse,

Liv. 21, 16; 1, 28:

parva ista non contemnendo majores nostri maximam hanc rem fecerunt,

id. 6, 41 fin.:

Romana,

Hor. C. S. 66; id. Ep. 1, 12, 25; Ov. M. 14, 809; Sall. C. 6, 3; cf.:

ut paulo ante animum inter Fidenatem Romanamque rem ancipitem gessisti,

Liv. 1, 28 fin.:

Albana,

id. 1, 6.— In plur.:

res Asiae evertere,

Verg. A. 3, 1:

custode rerum Caesare,

Hor. C. 4, 15, 17; cf.:

res sine discordiā translatae,

Tac. H. 1, 29; so (also in Cic.), rerum potiri, v. potior. —

Res novae, political changes, a revolution, etc.; v. novus.

bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).

As adjunct of verbs.

In gen.

Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

Cato, R. R. 3:

villam bonam beneque aedificatam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

quid est agrum bene colere? Bene arare,

Cato, R. R. 61:

agro bene culto nihil potest esse... uberius,

Cic. Sen. 16, 57:

ubi cocta erit bene,

Cato, R. R. 157; 3; 4;

32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

me bene curata cute vises,

well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

bene olere,

Verg. E. 2, 48:

bene sonare,

Quint. 8, 3, 16:

neque tamen non inprimis bene habitavit,

in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

Cic. Off. 2, 25, 89: so,

bene cenare,

Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

bene de rebus domesticis constitutum esse,

to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—

With respect to the mind.

Perception, knowledge, ability:

quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

Sen. Ep. 27, 5:

quin melius novi quam te et vidi saepius,

Plaut. Capt. 5, 2, 22:

novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

Cic. Fam. 7, 23, 2:

qui optime suos nosse deberet,

Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

Cic. Sen. 21, 77:

ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

id. Fin. 1, 2, 5:

gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

melius in Volscis imperatum est,

better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

nihil melius quam omnis mundus administratur,

Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

prudentibus et bene institutis,

well educated, id. Sen. 14, 50:

sapientibus et bene natura constitutis,

endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

good paintings, id. Brut. 75, 261:

canere melius,

Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

bene pronuntiare,

id. 11, 3, 12:

bene respondere interrogationibus,

id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—

Of feeling, judgment, and will:

similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

bene sentire,

id. ib. 6, 1, 3; so,

bene, optime de re publica sentire,

to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

bene animatas eas (insulas) confirmavit,

well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

quod bene cogitasti aliquando, laudo,

that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

se vero bene sperare (i. e. de bello),

had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

sperabis omnia optime,

Cic. Fam. 4, 13, 7:

tibi bene ex animo volo,

Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

Sall. C. 52, 29:

omnia non bene consulta,

id. J. 92, 2. —

Of morality, honesty, honor, etc.

Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

Cic. Inv. 1, 51, 93:

in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

id. Fin. 1, 19, 63:

quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—

Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

Liv. 22, 50, 7:

ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

tum potui, Medea, mori bene,

Ov. H. 12, 5.—

Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

multa bona bene parta habemus,

Plaut. Trin. 2, 2, 65:

mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

Ter. Phorm. 5, 3, 5:

res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

Cic. Off. 1, 26, 92:

diutine uti bene licet partum bene,

Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

mala parta,

Cic. Phil. 2, 27, 65:

male par tum,

Plaut. Poen. 4, 2, 22).—

Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—

Non bene = male, not faithfully:

esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

Ov. M. 7, 716.—

Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

sequi recusarunt bene monentem,

Liv. 22, 60, 17:

quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

Cic. Sen. 13, 45:

hoc bene censuit Scaevola,

correctly, Dig. 17, 1, 48.—

Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

Plaut. Mil. 3, 1, 111:

nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

Cic. Fin. 1, 41, 72:

si bene qui cenat, bene vivit,

Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

id. ib. 1, 2, 2:

quando hoc bene successit,

Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

melius ominare,

use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

qui se suamque aetatem bene curant,

Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

qui se bene habet suisque amicis usui est,

who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

tuae rei bene consulere cupio,

id. Trin. 3, 2, 9:

ut qui mihi consultum optume velit esse,

Ter. Phorm. 1, 3, 1:

me optime consulentem saluti suae,

Cic. Fam. 4, 14, 2:

qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

Plaut. Rud. 5, 3, 36:

Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

id. Ps. 1, 3, 86:

ut memorem in bene meritos animum praestarem,

Cic. Fam. 1, 9, 10:

cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

id. ib. 7, 1, 4:

tam bene meritis de nomine Punico militibus,

Liv. 23, 12, 5:

si bene quid de te merui,

Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

Cic. Off. 3, 12, 51:

ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

melius emetur,

Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

qui vita bene credat emi honorem,

cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—

Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

gratiam habeo maximam,

Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

bene benigneque arbitror te facere,

Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

male hercule narras,

I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

bene, ita me di ament, nuntias,

Ter. Hec. 4, 4, 20:

benenarras,

Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—

Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:

cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,

Cic. Sen. 2, 5:

cui bene librato... Obstitit ramus,

Ov. M. 8, 409:

at bene si quaeras,

id. ib. 3, 141:

tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,

Plaut. Am. 1, 1, 196:

bene dissimulare amorem,

entirely, Ter. And. 1, 1, 105:

quis enim bene celat amorem?

Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):

vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),

Ov. M. 3, 14:

tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?

id. H. 6, 24:

vix bene desieram, rettulit illa mihi,

id. F 5, 277.—

Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):

sed eccum meum gnatum optume video,

Plaut. Merc. 2, 2, 57:

sed optume eccum exit senex,

id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—

Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:

quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?

Cic. Div. 2, 17, 38.—

In partic.

Bene dicere.

To speak well, i. e. eloquently:

qui optime dicunt,

the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:

etiam bene dicere haud absurdum est,

Sall. C. 3, 1:

abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,

Quint. 12, 9, 7;

cf: bene loqui,

to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—

To speak ably:

multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,

Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—

To speak correctly or elegantly:

eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,

Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:

ut esset perfecta illa bene loquendi laus,

Cic. Brut. 72, 252:

at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?

id. Opt. Gen. 5, 16.—

To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:

bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,

Plaut. Rud. 3, 2, 26:

nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,

Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:

si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,

Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:

ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,

Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;

Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,

is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:

bene dictis si certasset, audisset bene,

Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—

To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—

Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—

Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):

bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,

Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,

bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,

use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—

Bene facere.

Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):

vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,

Cic. Or. 2, 20, 86:

non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,

Quint. 4, 1, 70:

Jovem Phidias optime fecit,

id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:

quid labor aut bene facta juvant?

his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —

Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)

With dat.:

bonus bonis bene feceris,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,

id. Trin. 2, 2, 66:

malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,

id. Poen. 3, 3, 20:

homini id quod tu facis bene,

id. Ep 1, 2, 33:

tibi lubens bene faxim,

Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:

at tibi di semper... faciant bene,

may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:

di tibi Bene faciant,

Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:

quod bonis bene fit beneficium,

Plaut. Capt. 2, 2, 108:

pulchrum est bene facere reipublicae,

Sall. C. 3, 1:

ego ne ingratis quidem bene facere absistam,

Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—

With in and abl.:

quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,

Plaut. Am. 1, 1, 30.—

With erga:

si quid amicum erga bene feci,

Plaut. Trin. 5, 2, 4.—

With ellipsis of dat., to impart benefits:

ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,

Plaut. As. 1, 2, 11:

quod bene fecisti, referetur gratia,

id. Capt. 5, 1, 20:

ego quod bene feci, male feci,

id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:

si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,

Sen. Ben. 1, 7, 1:

benefaciendi animus,

id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;

bene facta referre,

Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:

et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,

Vulg. Luc. 6, 33:

bene facite his qui oderunt vos,

id. Matt. 5, 44.—

Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:

interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,

id. Luc. 6, 9:

qui bene facit, ex Deo est,

id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:

bene facta recte facta sunt,

Cic. Par 3, 1, 22:

omnia bene facta in luce se collocari volunt,

id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:

bene facta mea reipublicae procedunt,

Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—

In medical language, to be of good effect, benefit, do good:

id bene faciet et alvum bonam faciet,

Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—

In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—

Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:

bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,

Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—

With esse.

Bene est, impers., it is well.

In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;

14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,

Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;

ego valeo,

Sen. Ep. 15, 1.—

= bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—

Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):

bona si esse veis, bene erit tibi,

Plaut. Merc. 3, 1, 12:

quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,

id. ib. 3, 1, 13:

qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,

id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:

si non est, jurat bene solis esse maritis,

Hor. Ep 1, 1, 88:

nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,

Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:

spero ex tuis litteris tibi melius esse,

that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:

ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,

Plaut. Cas. 2, 3, 39:

at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,

Hor. S. 2, 2, 120.—

Bene sum = bene mihi est:

minore nusquam bene fui dispendio,

Plaut. Men. 3, 2, 20:

de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,

id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;

ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,

id. Bacch. 1, 1, 51:

scis bene esse si sit unde,

id. Capt. 4, 2, 70.—

Bene habere.

With subj. nom.

To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—

To be favorable, to favor:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82. —

With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:

si te bene habes,

Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—

Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

Cic. Mur. 6, 14:

bene habet: di pium movere bellum,

Liv. 8, 6, 4:

atque bene habet si a collega litatum est,

id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;

opinor, aliud agamus,

we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—

Bene agere, with cum and abl.

To treat one well:

bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,

Val. Max. 5, 3, ext. 3.—

Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:

bene dicat secum esse actum,

that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:

non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,

Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:

si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),

Plaut. Mil. 5, 23.—

Rem (negotium) bene gerere.

To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):

non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,

Cic. Pis. 3, 6; so,

qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,

id. Phil. 2, 1, 2:

rem publicam,

id. Pis. 19, 45:

Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,

Liv. 23, 11, 3.—

To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;

also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,

Plaut. Pers. 5, 1, 2:

quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,

id. Curc. 4, 2, 41;

quasi re bene gesta,

Ter. Ad. 5, 1, 13:

rem te valde bene gessisse rumor erat,

that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:

conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,

Caes. B. G. 5, 57:

haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,

id. ib. 7, 44:

res bello bene gestae,

success in war, Liv. 23, 12, 11:

laeti bene gestis corpora rebus Procurate,

Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—

Bene vertere, in wishes.

With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:

quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,

Plaut. Aul. 4, 10, 58:

quod utrisque bene vertat,

Liv. 8, 5, 6:

quod bene verteret,

id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:

quod bene eveniat,

Cato, R. R. 141.—

With di as subject:

di bene vortant,

may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—

Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:

bene valete et vivite!

id. Mil. 4, 8, 30:

cives bene valete!

id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:

salvere jubeo te, mi Saturides, bene,

Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—

In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):

ita me Juppiter bene amet,

Plaut. Poen. 5, 5, 47:

di te bene ament, Hegio,

id. Capt. 1, 2, 29:

ita me di bene ament,

Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:

Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,

Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—

Elliptical expressions.

Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:

bene Pericles (i.e. dixit),

Cic. Off. 1,40, 144:

bene (Philippus) ministrum et praebitorem,

id. ib. 2, 14, 53:

existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),

id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:

at bene Areus,

Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:

nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),

Cic. Fin. 1, 8, 26:

sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),

id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—

In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—

In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:

bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!

Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—

Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:

in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,

to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:

melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,

it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:

bene Arruntium morte usum,

that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—

Adv. of intensity, = valde, very, with adjj. and advv.

With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:

bene firmus,

Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:

bene robustus,

id. Div. in Caecil. 15, 48:

bene morigerus fuit puer,

Plaut. Capt. 5, 2, 13:

bene ergo ego hinc praedatus ibo,

id. Ps. 4, 7, 39:

bene lautum,

id. Rud. 3, 3, 39:

bene et naviter oportet esse impudentem,

Cic. Fam. 5, 12, 3:

id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,

id. ib. 7, 16, 3:

bene sanos,

id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:

bene longinquos dolores,

Cic. Fin. 2, 29, 94:

sermonem bene longum,

id. Or. 2, 88, 361:

bene magna caterva,

id. Mur. 33, 69:

magna multitudo,

Hirt. B. Hisp. 4:

barbatus,

Cic. Cat. 2, 10, 22:

fidum pectus,

Hor. C. 2, 12, 15:

cautus,

Ov. H. 1, 44:

multa,

Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:

homo optime dives,

Sen. Vit. Beat. 23, 2.—

With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:

bene libenter victitas,

Ter. Eun. 5, 8, 44:

bene mane haec scripsi,

Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:

bene penitus,

id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

bene longe,

Hirt. B. Hisp. 25:

bene gnaviter,

Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:

siad te bene ante lucem venisset,

Cic. Or. 2, 64, 259.

bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).

As adjunct of verbs.

In gen.

Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:

villam rusticam bene aedificatam habere expedit,

Cato, R. R. 3:

villam bonam beneque aedificatam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

quid est agrum bene colere? Bene arare,

Cato, R. R. 61:

agro bene culto nihil potest esse... uberius,

Cic. Sen. 16, 57:

ubi cocta erit bene,

Cato, R. R. 157; 3; 4;

32 et saep.: te auratam et vestitam bene,

Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:

me bene curata cute vises,

well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:

bene olere,

Verg. E. 2, 48:

bene sonare,

Quint. 8, 3, 16:

neque tamen non inprimis bene habitavit,

in the very best style, Nep. Att. 13, 1:

a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,

Cic. Off. 2, 25, 89: so,

bene cenare,

Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:

bene de rebus domesticis constitutum esse,

to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;

similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,

well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—

With respect to the mind.

Perception, knowledge, ability:

quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,

Sen. Ep. 27, 5:

quin melius novi quam te et vidi saepius,

Plaut. Capt. 5, 2, 22:

novi optime (Bacchus) et saepe vidi,

Cic. Fam. 7, 23, 2:

qui optime suos nosse deberet,

Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:

quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,

Cic. Sen. 21, 77:

ut hic melius quam ipse illa scire videatur,

id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:

cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,

id. Fin. 1, 2, 5:

gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,

of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:

melius in Volscis imperatum est,

better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:

nihil melius quam omnis mundus administratur,

Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:

prudentibus et bene institutis,

well educated, id. Sen. 14, 50:

sapientibus et bene natura constitutis,

endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:

quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,

more ably, id. Inv. 1, 34, 59:

tabulas bene pictas collocare in bono lumine,

good paintings, id. Brut. 75, 261:

canere melius,

Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:

bene pronuntiare,

id. 11, 3, 12:

bene respondere interrogationibus,

id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—

Of feeling, judgment, and will:

similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,

when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,

bene sentire,

id. ib. 6, 1, 3; so,

bene, optime de re publica sentire,

to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:

bene animatas eas (insulas) confirmavit,

well disposed, Nep. Cim. 2, 4:

ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,

Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:

quod bene cogitasti aliquando, laudo,

that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:

se vero bene sperare (i. e. de bello),

had good hopes, Liv. 6, 6, 18:

sperabis omnia optime,

Cic. Fam. 4, 13, 7:

tibi bene ex animo volo,

Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:

vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,

Sall. C. 52, 29:

omnia non bene consulta,

id. J. 92, 2. —

Of morality, honesty, honor, etc.

Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:

qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,

Cic. Inv. 1, 51, 93:

in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,

id. Fin. 1, 19, 63:

quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,

id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—

Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:

qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,

Liv. 22, 50, 7:

ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,

id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:

tum potui, Medea, mori bene,

Ov. H. 12, 5.—

Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:

multa bona bene parta habemus,

Plaut. Trin. 2, 2, 65:

mei patris bene parta indiligenter Tutatur,

Ter. Phorm. 5, 3, 5:

res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,

Cic. Off. 1, 26, 92:

diutine uti bene licet partum bene,

Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:

mala parta,

Cic. Phil. 2, 27, 65:

male par tum,

Plaut. Poen. 4, 2, 22).—

Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—

Non bene = male, not faithfully:

esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,

Ov. M. 7, 716.—

Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:

sequi recusarunt bene monentem,

Liv. 22, 60, 17:

quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,

since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:

bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,

Cic. Sen. 13, 45:

hoc bene censuit Scaevola,

correctly, Dig. 17, 1, 48.—

Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:

nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,

Plaut. Mil. 3, 1, 111:

nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,

Cic. Fin. 1, 41, 72:

si bene qui cenat, bene vivit,

Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:

perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,

id. ib. 1, 2, 2:

quando hoc bene successit,

Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:

melius ominare,

use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:

qui se suamque aetatem bene curant,

Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:

qui se bene habet suisque amicis usui est,

who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:

nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,

id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:

tuae rei bene consulere cupio,

id. Trin. 3, 2, 9:

ut qui mihi consultum optume velit esse,

Ter. Phorm. 1, 3, 1:

me optime consulentem saluti suae,

Cic. Fam. 4, 14, 2:

qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,

id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:

addecet Bene me, renti bene referre gratiam,

Plaut. Rud. 5, 3, 36:

Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?

id. Ps. 1, 3, 86:

ut memorem in bene meritos animum praestarem,

Cic. Fam. 1, 9, 10:

cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,

id. ib. 7, 1, 4:

tam bene meritis de nomine Punico militibus,

Liv. 23, 12, 5:

si bene quid de te merui,

Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:

et quoniam vendat, velle quam optime vendere,

Cic. Off. 3, 12, 51:

ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,

id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:

melius emetur,

Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:

qui vita bene credat emi honorem,

cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—

Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:

in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,

Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;

gratiam habeo maximam,

Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.

bene benigneque arbitror te facere,

Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:

male hercule narras,

I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):

bene, ita me di ament, nuntias,

Ter. Hec. 4, 4, 20:

benenarras,

Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—