-
1 fela í sér
-
2 SKILJA
* * *(skil, skilda; skiliðr, later skildr, skilinn), v.1) to part, divide, separate (sú er nú kölluð Jökulsá ok skirl landsfjórðunga);skilr hann flokk sinn, he divides his band;2) to break off, break up (þessi sótt mun skilja samvistu okkra);síðan skildu þau talit, they broke off their talk;3) to part company, take leave (skildu þeir með mikilli vináttu);4) impers.; þar er leidir (acc.) skildi, þá skildi ok slóðina, where the roads parted, there the tracks too parted;mundi skilja vegu þeirra, their ways would diverge;með þessu skilr skipti þeirra, thus ended their dealings;it differs, mikit (acc.) skilr hamingju okkra, there is a wide difference between our fortunes;þá skilr á um e-t, they disagree about a thing;ef skrár skilr á, if the scrolls differ;5) to distinluish, discern, with the eyes (nú má ek þann eigi sjá eða biða mér fulltings, er ek má harm eigi skilja);with the ears, to hear (eru þeir hér svá, at þeir megi skilja mál mitt);6) to understand, find out (þá þóttist Þórr skilja hvat látum verity hafði of nóttina);7) to decide, settle (skildi konungr erendi Sighvats svá, at honum líkaði vel);8) to set apart, reserve for one (þó at konungr hafi mér skilit eignir minar eða landsvist í Orkneyjum);eiga e-t skilit, to have reserved, stipulated (þat átta ek skilit við þik, at);skilja sér e-t, to reserve to oneself (jarðir hafði hann hygt ok skilit sér allar landskyldir);skilja e-t í sætt, to lay down, stipulate, in an agreement (þat var skilit í sæt- várri, at);9) with preps.:skilja e-t á við e-n, to stipulate (þó vil ek skilja á við þik einn hlut);skilja e-t eptir, to leave behind;skilja e-t frá e-u, to separate from (hann skildi sik sjálfr frá ríki ok fór í klaustr);to exeinpt from (hverr maðr skyldi gjalda konungi fimm aura, sá er eigi væri frá því skiliðr);skilja fyrir e-u, to formulate, dictate (skilja fyrir eiðstafinum);skilja fyrir heiti, to formulate, pronounce a vow;skilja með mönnum, to part, separate (nótt skildi þá með þeim);impers., skilr með þeim, they part (eptir þetta skildi með þeim);skilja e-t í sundr, to part asunder (hinir skildu í sundr skipin ok gerðu hlið í millum skipanna);skilja e-t til, to stipulate (vil ek ok til skilja, at);skilja e-t undan, to except, to make a reservation for (at undan skildum, heraðssektum);skilja e-t undan e-m, to deprive one of;skilja e-t undir e-n, to leave it to one (Njáll kvaðst þat vilja skilja undir Höskuld);skilja e-n undir sætt, to include one in an agreement (hversu marga menn viltu skilja undir sættir okkar);skilja undir eið, to make an oath with reservation;skilja við e-n, to part with, put away;skilja við konu, bónda, to divorce one’s wife, one’s husband;segja skilit við konu, to declare oneself separated from;10) refl., skiljast.* * *pres. skil, skill, Grág.; pret. skilði, skildi; part. skiliðr, and later, skildr and skilinn; neut. skilið and skilt: [the original sense, viz. to cut, Lat. secare, appears in Goth. skilja = a butcher; A. S. scylan = to separate.]A. To part, separate, divide; Tanais skilr heims-þriðjunga, Al. 131; sú er nú kölluð Jökulsá ok skilr lands-fjórðunga, Landn. 251; Gautelfr skilr Noregs-konungs ríki ok Svía-konungs, Rb. 330:—to break off, break up, þessi sótt mun skilja vára samvistu, Ld. 286; mun sá einn hlutr vera at s. mun með okkr, Nj. 112; mun þat s. með okkr, Fs. 16: segja Rúti at betra mun at s. ykkr, of fighters, Nj. 32; Höskuldr skildi þær, Ld. 36; þá er barsmíð skilið, Grág. ii. 114; s. ræðu, s. talit, to break off the conversation, Ld. 36, Fms. ii. 262, Nj. 48, Bjarn. 22; s. boðinu (dat.), Gísl. 116, is prob. an error; skilja hjúskap, to divorce, K. Á. 6; váru skilið ráð þeirra Sigríðar, Fms. x. 219; skilr hann flokk sinn, then he divided his band, viii. 59; þá skildi ekki nema hel, vii. 233.2. with prepp.: s. frá, to separate, Fms. xi. 350, Blas. 42; frá skildr, excepted, Dipl. v. 22, K. Á. 182; frá skiliðr, Grág. i. 16; skilja mik frá trú, Blas. 42; at engu frá skildu, nothing excepted. Dipl. v. 22; eiðar frá skildir, K. Á. 182; sá maðr er nú var frá skiliðr, Grág;. i. 16, 17:—s. sundr, to put asunder, Nj. 42:—s. við, to part with, put away; s. við konu, s. við bónda, 686 B. 14, Þórð. 46 new Ed.; at ek vilja s. við félaga minn, Grág. i. 326; ok sé hann skildr við ( have forfeited) ábúð jarðar, Gþl 337:—s. eptir, to leave behind, Mag.: passim in mod. usage, eg skildi það eptir heima.3. to part company, leave; svá skildu vér næstum, at…, Nj. 49; eptir þat skildu þeir, 98; skildu þeir með mikilli vináttu, 138; hefir þú mér heitið, at vit skyldim aldri s., 201.4. impers. one parts; hence followed by acc., one parts a thing, i. e. it branches off, is separated; þar skilr Spán inn Kristna ok Spán inn heiðna, Fms. vii. 80; þar er leiðir skildi ( where the roads parted) þá skildi ok slóðna, there the tracks too parted, Eg. 579; mundi skilja vegu þeirra, their ways would diverge, 126; með þessu skilr skipti þeirra, thus ended their dealings, Ísl. ii. 274; er þat nú bezt at skili með oss, Finnb. 334; skilr þá með þeim, Nj. 112.β. it differs; at mikit (acc.) skili hamingju okkra, there is a wide difference between, Eg. 719; hvat skilr þær ástgjafar, 656 A. i. 12; þvíat mennina skildi, Sks. 733 B.γ. it falls out, comes to a difference; even with a double acc. of person and of thing, e-n skilr á um e-t; þá skildi aldri á orð (acc.) né verk, Nj. 147; ef þá skill á, Grág. ii. 70; þeir skyldu sik láta á, skilja um einhvern hlut, Ld. 60; þeir urðu missáttir, ok skildi þá (á) um eignina á Auslrátt, Fms. ix. 458; skildi þá ekki (acc.) á ek Rúnólf, they and R. disagreed in nought, Nj. 178; hver-vitna þess er menn skilr á um sætr, N. G. L. i. 42; nú skilr menn á (um) markteig, id.; ef menn skilr á (um) merki, id.; hann (acc.) hafði skilt á við gesti jarls, Fms. ix. 449; ek vil at þú látir þik á skilja við einhvern húskarl minn, Rd. 318; ef skrár skilr á, if the scrolls differ, Grág. i. 7.B. Metaph. usages:I. [Old Engl. to skill], to distinguish, discern, understand; vóru svá skilið nöfn með þeim, Ísl. ii. 332; eru þeir hér svá, at þeir megi s. mál mitt ( hear it), Eg. 735; spilltisk svá sýnin at eingi þeirra mátti s. hann, Hom. 120; s. ljós frá myrkum, Sks. 626 B; kunna drauma at skilja, to know how to ‘skill’ dreams, Fms. iv. 381: to understand, þat er at skilja ( that is to say) á vára tunga, Anecd. 16, 18; konungr skildi at þetta var með spotti gört, Fms. i. 15; vér þykkjumk hitt s., at …, Ld. 180; ef þat er rétt skilt, sem þar kveðr at, Grág. ii. 37; hón skildi þó raunar hvat hann mælti til hjálpar manninum, Fs. 76; kunnu vér alira þjóða tungur at mæla ok skilja, 656 A. ii. 10: very freq. in mod. usage, skilr þú þetta? eg skil ekki hvat þú segir, það er ó-skiljandi.II. as a law term, to decide; skildi konungr erendi Sighvats svá, at …, Fms. v. 180; þá er kviðir eigu at s. mál manna, Grág. i. 49; skulu heimilis-búar hans fimm skilja þat, hvárt …, 58; allt þat sem lögbók skilr eigi, Gþl. 18; enir sömu búar skolu um þat skilja, Grág. i. 43; at þeir eru þess kviðar kvaddir er þeir eigu eigi um at s., 55; skulu vetfangs-búar s. um hvárt-tveggja, ii. 37; tólflar-kviðr átti um at s., Eb., Nj. 238.2. to set apart, reserve; þat skil ek er ek vil, Nj. 55; þessu sem nú var skilt með þeim, Fms. xi. 100; nú hefir maðr kú skilt í skyld sína, Gþl. 503; þat var skilit í sætt vára, Nj. 257; þat var skilið í sæll þeirra Þóris föður míns ok Bjarnar, at …, Eg. 345; var þat skilit til brigða um áðr-nefnt kaup, Dipl. iii. 10; hann skildi af sér ( declined responsibility) um fyrnd á kirkju alla ábyrgð, iv. 4; þat er stórmæl ok skilit ( express) boðorð, Anecd. 46; nema þat væri skilt (expressly reserved), Fms. x. 447: eiga skilit, to have reserved, stipulated; þat átta ek skilit við þik, at …, ii. 93; sem Hrani átti skilt, iv. 31; at hann vill hafa gripina svá sem hann átti skilit, vi. 60: hence the mod. phrase, eg á það ekki skilið, ‘tis not due to reserve this for me, i. e. I do not deserve it; hann á það skilið, it is owing to him, it serves him right:—s. sér e-t, to reserve to oneself, Fas. i. 527, Fms. v. 293, ix. 323, Landn. 304; Njáll kveðsk þat vilja s. undir Höskuld, to make a reservation, reserve it for H., Nj. 149; þeir sem gáfu, skildu æfinlig forræði þeirra undir sik ok sína arfa, reserved it for themselves and their heirs, Bs. i. 689.3. esp. with a prep.; s. á, fyrir, til, undan, to stipulate, reserve; vil ek s. á við þik einn hlut, Hrafn. 6; skaltú s. þat á við hann, Fms, x. 334:—s. fyrir, hversu var skilt fyrir félagi þeirra, Grág. i. 330; ok skili þeir þá fyrir þegar, 118; skal einn maðr s. fyrir ( pronounce) en aðrir gjalda samkvæði á, i. 2; at svá fyrir-skildu ( so stipulated), Dipl, v. 19; handa-band þeirra var svá fyrir skilit, iv. 9; þá skilði Sverrir konungr fyrir eidstafinum ( dictated it), Fms. viii. 150; er hann hafði fyrir skilt heitinu, made (said) the vow, 55:—þann hlut vilda ek til s., at vér værim austr hér. Nj. 149; þat vil ek þá s. til, segir Hallr, at …, 156; þat vil ek ok til s. við ykkr bræðr jarla mína, at …, Ó. H. 98; megu þeir eigi aðra göra sekð hans en til var skilit fyrir váttum, Grág. i. 118:—s. undir eið, to take an oath with reservation, Grág. i. 56, Sturl. i. 66:—s. undan, to reserve, make a reservation; s. undan goðorð, utanferðir, sektir, Ld. 308, Sturl. ii. 63.C. Reflex. to separate, break up; skildisk þá ok riðlaðisk fylkingin, Fms. vii. 277; at þau væri skild, Grág. i. 307; vóru þau þá skilið, Nj. 268:—s. við e-n, to part from; sá er skiliðr við konuna, Grág. i. 33; segja skilið við, konu, bónda, to declare oneself separated from, Nj. 14, 50; ef kona skilsk við bónda sinn ( divorces), 656 A. 15; hvar hann skildisk við Þórólf, Ld. 44: to forsake. Fms. i. 34, Nj. 250; s. við mál e-s, Ld. 308, Nj. 177; þeir er ekki vildu við skiljask ( leave off) ok láta af heiðninni, Fms. iv. 144.2. recipr. to part company; at vit skilimk í orrostu, Eg 293; þótt vit skilimk, Korm. 88; þeir skiljask fóstrar, Fms. xi. 99; skildusk þeir með blíðskap. feðgar, Eg. 790.β. to be divorced, Grág. i. 325, 326, K. Á. 116.II. impers., e-m skilsk e-t, ‘it skills one’, one perceives; honum hafði þat skilisk, Eg. 715; haun kenndi honum atferli—Nú skaltú vita hvárt mér hafi skilisk, Ísl. ii. 206; konunginum skildusk vel orð jarls, Fms. xi. 13; má mér þat eigi skiljask, Sks. 61; hón lét sér þat ok vel skiljask, to make up one’s mind to it, Hkr. ii. 88; Barði lætr sér skiljask at svá er, Ísl. ii. 327; þú vill þér ekki skiljask (láta) þat er á mót er þínum vilja. 625. 68.III. part. skilinn, q. v. -
3 ÞEKKJA
(-ta, -tr), v.1) to perceive, espy, notice (ok er konungr þekkir, at sveinninn er heill);þás bani Fáfnis borg of þátti (old pret. = þekti), when Fafnir’s slayer espied the burg;2) to comprehend (mátt þú nú þat þekkja, er fyrr sagða ek þér);3) to know, recognize (þóttist hón þekkja barnit);4) refl., þekkjast e-t, to comply with, consent to, accept of (þeir þektust þetta boð gjarna);þekkjast e-m, to please;megi þér (dat.) mitt líf þekkja, may it please thee.* * *ð, and later t; an older pret. þátti answers to Goth. þagkjan, þahta, and occurs in old poems in four instances, which see below: [Goth. þagkjan = λογίζεσθαι; A. S. þencan, þôhte; Engl. think, pret. thought; Hel. þenkjan, pret. þahta; O. H. G. dankjan; Germ. denken, pret. dachte; whence mod. Dan. tænke; Swed. tänka; whence mod. Icel. þenkja. In the old Norse the sense of ‘to think’ is still undeveloped, and only appears in the borrowed mod. form þenkja; cp. þykkja.]A. To perceive, know:I. to perceive, espy, notice, of the senses; þóttuð mér, er ek þátta, Þorkcls liðar dvelja, when I espied them, O. H. L. (in a poem of A. D. 1012); þá er vígligan vögna vátt, sinn bana þátti, Haustl. (middle of the 10th century); þátti liggja á sléttri grundu sér fjarri, he espied (his sword) lying far off on the ground, Geisli (Cod. Holm., in a poem of A. D. 1154); þá er bani Fáfnis borg um þátti, when the slayer of F. espied (or visited) the burg, Og. 18; er harðhugaðr hamar um þekði, when he espied his hammer, Þkv.; er ek höll Hálfs háfa þekða’k, Gkv. 2. 13; ok er konungr þekkir at sveinninn er heill, Fb. iii. 366; þá þekði hann at tré flaut í lánni, he espied a tree floating in the surf, Mar. (pref. xl); heyra þeir vápna-brakit ok þekkja jóreykina, Al. 31; kann vera at þeir þekki eigi hvárt þar eru karlar eða konur, Ld. 276; mátt þú nú þat þ. ( comprehend) er fyrr sagða ek þér, at …, Sks. 476. This sense is now obsolete.II. to know; þóttisk hón þekkja barnit, Finnb. 214; engi maðr var sá innan-borðs at þetta land þekti, Fms. iii. 181; svá vóru þeir líkir at hvárngan mátti þekkja frá öðrum, Bev.; fá þekt þá hluti, Sks. 119 new Ed.; þekki ek þik görla, segir hann, Fas. ii. 239. This sense is not of very frequent occurrence in old writers, but more so in mod. usage, as it has almost displaced the old kenna, q. v.III. recipr. to know one another, Fas. iii. 535.B. Dep. [þökk], þekkjask, to comply with; en konungrinn þekðisk meirr með einvilja sínum en með vitra manna ráði, the king followed more his own will than good men’s counsel, Fms. x. 418.2. to be pleased; þá þektisk mér at leita hans ráða-görðar, I was pleased, I wished, Sks. 3; megi þér mitt líf þekkjask, may it please thee, Barl. 148.II. to accept of, consent to; bauð honum þar at vera, en hann þekðisk þat, Eg. 23; þeir þökkuðu Úlfi þetta boð sitt ok þektusk þetta boð gjarna, Fær. 46; ek mun fela yðr hér.—þeir þekkjask þetta, Fms. i. 8; Eiríkr konungr þektisk þann kost, 22; þá eggjuðu höfðingjar aptr-hvarfs, en hann þekðisk eigi þat, he refused, would not, x. 413; ef þú vill mína umsjá þekkjask, vi. 104.2. part., fám var þekkt í þeirra liði at fara seint, few of them liked to go slowly, Lv. 95. -
4 greipa
að or t, to grasp, comprehend, Edda (in a verse): metaph., g. glæp, to commit, Am. 82.
См. также в других словарях:
Comprehend — Com pre*hend , v. t. [imp. & p. p. {Comprehended}; p. pr. & vb. n. {Comprehending}.] [L. comprehendere, comprehensum; com + prehendere to grasp, seize; prae before + hendere (used only in comp.). See {Get}, and cf. {Comprise}.] 1. To contain; to… … The Collaborative International Dictionary of English
comprehend — I (include) verb be composed of, be comprised of, be made up of, circumscribe, compass, comprise, consist of, constitute, contain, cover, embody, embrace, encircle, encompass, envelop, incorporate, involve, possess, span, take in associated… … Law dictionary
comprehend — (v.) mid 14c., to understand, from L. comprehendere to take together, to unite; include; seize (of catching fire or the arrest of criminals); also to comprehend, perceive (to seize or take in the mind), from com completely (see COM (Cf. com )) +… … Etymology dictionary
comprehend — 1 *understand, appreciate Analogous words: seize, grasp (see TAKE): conceive, envisage, envision (see THINK) 2 *apprehend Analogous words: see those at COMPREHEND 1 3 embrace, involve, * … New Dictionary of Synonyms
comprehend — [v1] understand appreciate, apprehend, assimilate, capiche*, catch, click, cognize, conceive, dig*, discern, envisage, envision, fathom, get*, get the picture*, gotcha*, grasp, have, know, make out*, perceive, read, savvy*, see, take in, tumble*; … New thesaurus
comprehend — ► VERB 1) grasp mentally; understand. 2) formal include or encompass. ORIGIN Latin comprehendere, from prehendere to grasp … English terms dictionary
comprehend — [käm΄prē hend′, käm΄prihend΄] vt. [ME comprehenden < L comprehendere < com , with + prehendere, to catch hold of, seize: see PREHENSILE] 1. to grasp mentally; understand 2. to include; take in; comprise SYN. INCLUDE, UNDERSTAND… … English World dictionary
comprehend — 01. It s difficult to [comprehend] what would make two high school boys do such a terrible thing. 02. She talks to everyone she can, every chance she gets, so her listening [comprehension] has really improved. 03. We need to do a [comprehensive]… … Grammatical examples in English
comprehend — UK [ˌkɒmprɪˈhend] / US [ˌkɑmprəˈhend] verb [intransitive/transitive] Word forms comprehend : present tense I/you/we/they comprehend he/she/it comprehends present participle comprehending past tense comprehended past participle comprehended formal … English dictionary
comprehend — verb ADVERB ▪ fully ▪ barely ▪ She could barely comprehend what was happening to her. ▪ easily VERB + COMPREHEND ▪ … Collocations dictionary
comprehend — com|pre|hend [ˌkɔmprıˈhend US ˌka:m ] v [I,T not in progressive] [Date: 1300 1400; : Latin; Origin: comprehendere to take hold of completely , from com ( COM ) + prehendere ( PREHENSILE)] to understand something that is complicated or difficult … Dictionary of contemporary English
