-
1 ζα-
ζα-, praefixum ἐπιτατικόν, nach Schol. Ap. Rh. 1, 1029. 1159 u. Hesych. μέγα, ἰσχυρόν, πολύ, sehr (vgl. δα –); Plut. Symp. 5, 4, 1 τὸ ζᾶ μέγεϑος εἴωϑε σημαίνειν. – In einigen Zusammensetzungen dialektisch für διά, z. B. ζαβάλλειν, VLL., für διαβάλλειν, ζάβατος, Sappho, = διάβατος. Vgl. Buttm. Lezil. 1, 220 Anm. 4.
-
2 κεδνός
κεδνός (vgl. κήδομαι), sorgsam, sorgfältig, von Personen, die treu das ihnen obliegende Geschäft besorgen, übh. tüchtig, gut; so nennt Eumaios den Odysseus κεδνὸς ἄναξ, Od. 14, 170; die Eltern, τοκῆες Il. 17, 28; μήτηρ Od. 10, 8; ἄλοχος 1, 432 u. öfter; ἀμφίπολος 1, 335; sonst noch in der Vrbdg κεδνὰ ἰδυῖα, sich auf Sorgfalt verstehend, d. i. sorgfältig, von Dienerinnen, wie der Eurykleia, 1, 428, von der Gemahlinn, 20, 57. – In der Vrbdg οἵ οἱ κεδνότατοι καὶ φίλτατοι ἦσαν wird es pass. erklärt, die ihm die achtbarsten u. geliebtesten waren, für die er Sorge trug, die er hochachtete, Il. 9, 586, wie κήδιστος ἑτάρων ἦν κεδνότατός τε Od. 10, 225. – Folgde Dichter; παρϑενικὴν δὲ γαμεῖν, ἵνα ἤϑεα κεδνὰ διδάξῃς Hes. O. 697; – übh. geachtet, werth, theuer, χάρις Pind. Ol. 8, 80; Tragg., οὔπω τι κεδνὸν ἔσχον Ἀργείων πάρα Soph. Ai. 648; κεδνὰ βουλεύματα, tüchtig, gut, Aesch. Pers. 168; φροντίδα κεδνὴν καὶ βαϑύβουλον ϑώμεϑα 138; πῶς κεδνὰ τοῖς κακοῖσι συμμίξω Ag. 634; βαρβάρους δρᾶν τι κεδνόν Eur. I. A. 371. – Vgl. Buttmann Lezil. I p. 276.
-
3 κητώεις
κητώεις, εσσα, εν, bei Hom. ein Beiwort von Λακεδαίμων, κητώεσσα, Il. 2, 581 Od. 4, 1, von κῆτος, entweder übh. sehr groß, geräumig, od. wahrscheinlicher mit großen Schlünden, d. i. in tiefem Thale zwischen den hohen Bergen Taygetus u. Parthenios gelegen, dah. es auch κοίλη heißt, s. Nitzsch zur Od. a. a. O.; od. viele Schlünde, Klüfte habend, so daß Lacedämon auf das ganze berg- u. thalreiche Land ginge, Buttm. Lezil. II p. 96. Die Alten haben noch andere Erkl., ὑγιὲς μέγα κύτος ἔχουσα, – εἰς ἣν κήτη ἐκβράσσεται, – καλαμινϑώδης, die nur zeigen, daß das Wort ihnen unklar war.
-
4 κλυτός
κλυτός, adj. verb. zu κλύω, auch 2 Endgn, Il. 2, 742 Od. 5, 422, eigtl. gehört, von dem man hört oder gehört hat, daher – a) berühmt, ruhmvoll; Hom. von Göttern und Helden, Ἐννοσίγαιος Il. 9, 362, Ἀμφιγυήεις Hes. O. 70, Ἀχιλλεύς Il. 20, 320, Ὀδυσσεύς Od. 24, 209, τέκτων Il. 23, 712, auch κλυτὰ φῦλ' ἀνϑρώπων, 14, 361, κλυτὰ ἔϑνεα νεκρῶν, Od. 10, 526; Ἑρμᾶς Pind. P. 9, 61; κλυτὸν ἔϑνος Λοκρῶν Ol. 11, 97; aber κλ. Ἐρινύς ist = die leicht hört, die wache, Aesch. Ch. 641; – auch von Städten, Ἄργος Il. 24, 437, u. von anderen Dingen, die in ihrer Art vorzüglich sind, bes. von trefflicher Arbeit der Menschenhände, Waffen, Kleidern u. dgl., ἄλσος Il. 6, 321; δώματα 2, 854, εἵματα Od. 6, 58, δῶρα 8, 417. ἔργα 20, 72; ὄνομα κλυτόν 9, 364, wird von Alten erkl. als der Name, bei welchem man genannt wird, αἰών. Pind. P. 6; φόρμιγξ I. 2. 2; αἶσα Ol. 6. 102. δαίς 8, 52 u. öfter; κλυτὰν Ἰταλίαν Soph. Ant. 1105; κλυτῶν ἐνάρων Ai. 177; Θρονιάς Eur. I. A. 263. – b) was sich dem Gehör stark vernehmlich macht, laut rauschend, lärmend, wie einige Alte κλυτὸν λιμένα, Od. 10, 87. 15, 472, den rauschenden Hafen, κλυτὰ μῆλα, die lärmenden Heerden, 9, 308, wie Soph. Ai. 368 κλυτὰ αἰπόλια, auch κλυτὸς Ἀμφιτρίτη, Od. 5, 422, die brausende erklären, u. κλυτὸς ὄρνις, der laut krähende Hahn, von Hesych. angeführt wird. Auch in diesen Vrbdgn ist aber wohl die Bdtg berühmt vorzuziehen. – Vgl. κλειτός, welchem Worte κλυτός in der Bdtg ganz entspricht. S. Buttm. Lezil. I, 93.
-
5 κῆτος
κῆτος, τό, jedes große Meerthier, Seeungeheuer; δελφῖνάς τε κύνας τε καὶ εἴ ποτε μεῖζον ἕλῃσι κῆτος Od. 12, 97, vgl. 5, 421 Il. 20, 147; Od. 4, 446. 452 = φώκη. Später Wallfische, Haifische u. bes. Thunfische, pisces cetacei, Ath. VII, 303 c ϑύννον ὑπερβαλλόντως αὐξανόμενον γενέσϑαι κῆτος. – Her. 4, 53, wo es sonst für große Flußfische erklärt wurde, ist jetzt κτήνεα hergestellt. – Das Gestirn, der Wallfisch, pistrix, Arat. 354 u. A. – Nach Buttm. Lezil. II p. 95 eigtl. = Schlund, Höhle, von ΧΑΩ, χάσκω. Vgl. κητώεις.
-
6 ἐπι-στέφω
ἐπι-στέφω, Hom. im med. in der Vrbdg κοῦροι δὲ κρητῆρας ἐπεστέψαντο ποτοῖο, sie gossen die Mischgefäße bis an den Rand voll, Il. 1, 470 Od. 1, 148 u. öfter. Vgl. ἐπιστεφής u. die daselbst angeführte Stelle aus Buttm. Lezil.; Ath. I, 13 d erkl. ὑπερχειλεῖς οἱ κρατῆρες ποιοῦνται, ὥςτε διὰ τοῦ ποτοῦ στεφανοῦσϑαι, vgl. XV, 674 s. – Soph. El. 433 τάςδε δυςμενεῖς χοὰς οὐκ ἄν ποϑ' ὅν γ' ἔκτεινε τῷδ' ἐπέστεφε, Todtenopfer, Libation auf einen Grabhügel ausgießen; Alcman. Ath. III, 111 a τράπεσδαι μακωνίδων ἄρτων ἐπιστέφοισαι, = ἐπιστεφής, bedeckt mit Brot.
-
7 ἐπι-θοάζω
ἐπι-θοάζω, daraufsitzen, an den Altären als Schutzflehender sitzen, die Götter anrufen, neben ἐπεύχομαι Aesch. Ch. 843, wie Eur. Med. 1409 ἐπιϑοάζω μαρτυρούμενος δαίμονας, vielleicht ἐπιϑεάζω, s. Buttmann Lezil. II S. 109 s.
-
8 ἐΰς
ἐΰς, ἐΰ, gut, wacker, edel; Hom. im nom., ἐϋς παῖς Ἀγχίσαο Il. 2, 819, öfter, wie Hes. O. 50; acc., ἐΰν τ' ἔμεν ἀφνειόν τε, Od. 18, 127, wie Il. 8, 303; das neutr., nur adv., s. εὖ u. auch ἠΰς. Als gen. gehören hierher – a) ἐῆος, was offenbar gut, edel heißt, Od. 14, 505 φιλότητι καὶ αἰδοῖ φωτὸς ἐῆος, wie 15, 449, Il. 19, 342 πάμπαν ἀποίχεαι ἀνδρὸς ἐῆος, wo Zenod. falsch ἑοῖο lesen wollte; vgl. Ap. Rh. 1, 225. So ist es auch in den fünf anderen Stellen der Il. zu nehmen, περίσχεο παιδὸς ἐῆος 1, 393, wie 15, 138, wo es wie 24, 422. 450 des guten Sohnes, für deines Sohnes heißt, u. κάρη λάβε παιδὸς ἐῆος 18, 71, des guten Sohnes Haupt, nicht einfach ihres Sohnes, wie oft φίλος nachdrücklicher für das pron. poss. gebraucht wird, so daß also nicht an ἑῆος (wie Bekker überall schreibt) als unregelmäßigen gen. von ἑός zu denken ist. Vgl. Buttm. Lezil. I p. 85 ff. – b) ἐᾱων (wie für ἐήων, Bekk. auch ἑάων), die guten Dinge, Güter; δώρων ἐἀων, den κακῶν entgeggstzt, Il. 24, 528; ϑεοὶ δωτῆρες ἐάων, die Geber des Guten, Od. 8, 325; δῶτορ ἐάων ibd. 335. Vgl. Hes. Ih. 45. 111 H. h. 18, 12. 29, 8 Call. Iov. 91, immer von den Göttern. Alte Gramm. nahmen den nom. ἐά, ἀγαϑά dazu an u. verglichen, wie Apoll. L. H., den gen. κυανεάων.
-
9 ἐλελίζω
ἐλελίζω, fut. ἐλελίξω, 11 (ἑλίσσω), erschüttern, erzittern machen; μέγαν δ' ἐλέλιξεν Ὄλυμπον Il. 1, 530; φόρμιγγα, die Saiten in Schwingungen setzen, die Leier spielen, Pind. Ol. 9, 14 P. 1, 4; Κρονίων ἀστεροπὰν ἐλελίξαις N. 9, 19, schwingend, schleudernd; Hom. σχεδίην, das Floß herumwirbeln od., einfacher, erschüttern, Od. 5, 314; pass, 12, 416; oft bei sp. D., wie Ap. Rh. 4, 143 u. Nonn., z. B. ἱμάσϑλην, 44, 261. Im pass. = erzittern, erbeben, τῆς δ' ἐλελίχϑη γυῖα Il. 22, 448; ἔγχος ἐλέλικτο, im Ggstz von ἀτρέμας ἔχειν, 13, 557; πέπλος, das Gewand flatterte, H. h. Cer. 183. – In die Flucht schlagen, Il. 17, 278; im pass., 5, 497 u. öfter. – Im med., von Drachen, sich schlängeln, winden, ἐλελιξάμενος, Il. 2, 316, κυάνεος ἐλέλικτο δράκων 11, 39, wenn nicht diese Form mit Buttm. Lezil. I p. 138 zu ἑλίσσω zu ziehen. – 2) (ἐλελεῠ), das Schlachtgeschrei erheben, wie ἀλαλάζω, τῷ Ἐνυαλίῳ Xen. An. 1, 8, 18, zum Enyalius; (ἀσπίς) ἐλέλιξεν ἐνόπλιον Callim. Del. 137, d. l. Vom Klagegeschrei, Eur. Phoen. 1514 u. öfter; Ar. Av. 210 Ἴτυν ἐλελιζομένη, die Klage um den Itys ertönen lassen.
-
10 ἕκηλος
ἕκηλος, ον (vgl. ἑκών, ἕκητι, nicht von κηλέω, vgl. Buttm. Lezil. I p. 140 ff.), ruhig, ungestört, sorglos, behaglich; οὔ τιν' ἔχει πόνον, ἀλλὰ ἕκηλος ἧσται Od. 13, 423; ἕκηλοι τέρπονται Il. 5, 759; ἕκηλοι συλήσετε, ihr werdet ungestört plündern, Il. 6, 70; ἕκηλος ἐῤῥέτω, ungehindert packe er sich, 9, 376; τερπνὸν ἐφάμερον διώκων ἕκαλος ἔπειμι γῆρας Pind. I. 6, 41; ἕκηλος ἴσϑι μ ηδ' ἄγαν ὑπερφοβοῦ Aesch. Spt. 220; ἕκηλον εὕδειν Soph. Phil. 758 O. C. 1042 u. öfter; ἐάσωμεν ἕκηλον αὐτόν Phil. 815; Sp., wie Ap. Rh. 3, 969, von ruhigen, nicht vom Sturm bewegten Bäumen. – Gänzliche Unthätigkeit bezeichnet es Theocr. 25, 100, wie von einem brachliegenden Acker, H. h. Cer. 451; = stillschweigend, Od. 17, 478.
-
11 ἤ-τε
См. также в других словарях:
Вомачка Б. — (Vomбcka) Болеслав (28 VI 1887, Млада Болеслав l III 1965, Прага) чехосл. композитор, критик, обществ. деятель. Засл. арт. ЧССР (1955). Чл. Чешской академии наук и иск в (1924). Учился музыке на орг. отделении Пражской консерватории (1906 … Музыкальная энциклопедия