-
1 сузылу
страд.-возвр. от сузу1) прям.; перен. тяну́ться, растя́гиваться/растяну́ться || растя́гиваниерезинка сузылды — рези́нка растяну́лась
чылбыр булып сузылу — растяну́ться цепо́чкой
обозлар сузыла — тя́нутся обо́зы
эш озакка сузылды — де́ло затяну́лось надо́лго
2) вытя́гиваться/вы́тянуться || вытя́гиваниеозын (саф) булып сузылу — вы́тянуться дли́нной шере́нгой
3) простира́ться/простере́тьсяеракларга сузылу — простира́ться далеко́
4) прям.; перен. протя́гиваться/протяну́ться || протя́гиваниетәрәзәдән кул сузылды — в окно́ протяну́лась рука́
юл йөзләрчә километрга сузылган — доро́га протяну́лась на со́тни киломе́тров
5) тяну́ться, потяну́ться (за кем-чем, к кому-чему)китапка сузылу — потяну́ться за кни́гой
койма аркылы сузылу — тяну́ться че́рез забо́р
•- сузыла бирү
- сузыла төшү
- сузылып алу
- сузылып кую
- сузылып китү
- сузылып яту -
2 сузылу
uzanmak, uzamak (süre vb.) -
3 сузылу
гл1. тянуться2. вытягиваться, протянуться3. растягиваться (на всю длину) -
4 сузылу
Pass. zu сузу -
5 таң сузылу
=таң туу начина́ть рассвета́ть ( с нижнего края неба) -
6 uzamak
сузылу -
7 uzanmak
сузылу -
8 тянуться
несов.1) (увеличиваться в длину, ширину) сузылу2) (расправлять руки, ноги) киерелү3) үрелү, сузылу, алырга тырышу4) ( простираться) сузылу, сузылып китү; җәелү, җәйрәү, җәйрәп яту5) ( длиться) сузылу, дәвам итү, үтү6) (к кому-чему) (поворачиваться, направляться) тартылу, сузылу7) ( двигаться один за другим) бер-бер артлы бару, сузылу8) перен.; разг. ( за кем-чем) (стремиться сравняться) тиңләшергә тырышу9) страд. от тянуть 1)-4), 6), 9)-12) -
9 растянуться
-
10 потянуться
сов.1) ( расправить тело) киерелү, киерелеп алу; сузылу2) к кому-чему, за кем-чем үрелү, сузылу; тотарга (алырга) омтылу3) ( последовать) артыннан китү, ияреп китү; сузылып китү; тезелеп китү (бару)4) ( простираться) сузылып китү, җәелеп китү5) перен. тезелеп китү, башлану -
11 озакка
нареч.надо́лго, на дли́тельное вре́мякөннәр озакка утырды — пого́да установи́лась надо́лго
озакка китәсеңме? — надо́лго ли уезжа́ешь?
озакка кадәр — до́лго-до́лго
озакка сузылган — затяжно́й; хрони́ческий
озакка сузылу (тартылу) — затяну́ться
озакка түгел — ненадо́лго
озакка чыдамлы — про́чный, долгове́чный
••озакка калдырмау — не откла́дывать на до́лгий срок
озакка китү (сузылу, тартылу) — затя́гиваться, затяну́ться
озакка сузу (җибәрү) — тяну́ть волы́нку (рези́ну)
-
12 вытянуться
сов.1) сузылу, сузылып озынаю2) разг. үсү, үсеп китү3) (распрямиться, выпрямиться) тураю, туры итеп басу4) аякларны сузып җибәрү; сузылып яту5) ( натянуться) тартылу6) сузылу, сузылып китү•- вытянуться в струнку -
13 озын
1. прил.1)а) в разн. знач. дли́нный, до́лгийозын юл үтү — прое́хать дли́нный путь
озын исемлек — дли́нный спи́сок
озын чәч — дли́нные во́лосы
озын керфекләр — дли́нные ресни́цы
озын җиң — дли́нный рука́в
озын арага йөгерү — бежа́ть (бег) на дли́нные диста́нции
б) длиннопо́лый, долгопо́лый ( об одежде)см. тж. озын итәклеозын халат — длиннопо́лый хала́т
озын күлмәктән — в долгопо́лом пла́тье
2) дли́нный, высо́кий ( о росте)см. тж. буйчанозын кеше — высо́кий челове́к
озын булып үсү — расти́ (высо́ким)
3) в сочет. со словами на -лыа) с дли́нным, дли́нноозын канатлы — с дли́нными кры́льями, длиннокры́лый
озын мөгезле — с дли́нными рога́ми, длинноро́гий
озын мыеклы — с дли́нными уса́ми, длинноу́сый
озын муенлы — с дли́нной ше́ей, длинноше́ий
б) высоко-, длинно-озын кәүсәле нарат — высокоство́льная сосна́
озын сабаклы үсемлек — длинносте́бельное расте́ние
4) дли́нный, дли́тельный, до́лгий, продолжи́тельный (день, перерыв, рассказ и т. п.)кышкы озын кичләр — до́лгие зи́мние вечера́
озын тормыш юлы үтү — пройти́ до́лгий жи́зненный путь
озын маҗаралар соңында — по́сле дли́тельных приключе́ний
5) протя́жный2. нареч.озын көй — протя́жная пе́сня
1) дли́ннохат бик озын язылган — письмо́ напи́сано о́чень дли́нно
2) дли́нно, до́лго, простра́нноозын сөйләү — говори́ть до́лго
озын аңлату — объясня́ть дли́нно
•- озын аяклы
- озын бармаклы
- озын борынлы
- озын ботлы
- озын буйлы
- озын гомерле
- озын гәүдәле
- озын гомерле булу
- озын гомерлелек
- озын дулкынлы
- озын җепселле
- озын җитен
- озын итеп
- озын итәкле
- озын чабулы
- озын йонлы
- озын койрыклы
- озын койрыклы песнәк
- озын колаклы
- озын колаклы ябалак
- озын куллы
- озын култык
- озын сабаклы
- озын сузык
- озын сыйраклы
- озын тарантас
- озын тезген
- озын урыннар
- озын хикәя
- озын яллы••озын гомерле булыр (булырсың) — до́лго бу́дет (бу́дешь) жить
озын колак аша — см. озын колактан
озын сүзнең кыскасы — одни́м сло́вом, коро́че говоря́
озын теллелек — долгоязы́чие
озын телләр — злы́е языки́
озын торык — верзи́ла, ды́лда прост.
озын чәч — неодобр. волоса́тик (о мужчине, чаще о юноше)
озын ял — о́тпуск
озынга китү (сузылу) — затя́гиваться/затяну́ться
- озын берлекозынга сузу (җибәрү) — затя́гивать/затяну́ть (разговор, речь, собрание, вечер, спор и т. п.)
- озын сум
- озын колак
- озын колак хәбәре
- озын колактан
- озын телле -
14 сузылгалау
многокр. от сузылу -
15 сузылдыру
понуд. от сузылу -
16 сузылышу
-
17 таң
I сущ.1) рассве́т, у́тренняя заря́ || зарево́йтаң нуры — сия́ние зари́
таң шәүләсе — о́тблеск зари́
таң белән тору — встава́ть с зарёю, встава́ть ра́но на заре́
2) перен. заря́, ра́нняя пора́ ( жизни)яшьлек таңында — на заре́ ю́ности
•- таң агы- таң аклыгы
- таң алды
- таң алды суы
- таң алдында
- таң алдыннан
- таң аттыру
- таң ату
- таң беленү
- таң иртә
- таң йокысы
- таң йолдызы
- таң ката
- таң сузылу
- таң туу
- таң суы
- таң әтәчләре
- таң әчесе белән
- әче таң белән
- таң тишегеннән
- таң яру
- таң ярылу II прил.1) чуде́сный, восхити́тельныйтаң таң ата, Чулпан калка — ( песня) занима́ется заря́ чу́дная; поднима́ется звезда́ Чулпа́н ( планета Венера)
2) предик. влюблён, восхищёнбай хатынына ялчы таң — (посл.) в ба́рыню влюблён рабо́тник
•- таң итү- таң калу
- таң булу
- таңга калу
- таң калдыру
- таңга калдыру
- таң калырлык
- таң кату -
18 таң туу
-
19 тоташ
1. прил.1)а) сплошно́й; сплошь, без просве́товтоташ сазлык — сплошно́е боло́то
тоташ урман — сплошно́й лес
б) сплошно́й, состоя́щий почти́ то́лько из ( о нежелательных примесях)тоташ балчык — сплошна́я гли́на ( о почве)
тоташ күрән — сплошна́я осо́ка (о сене, покосе)
тоташ мәшәкатьләр — сплошны́е забо́ты ( и нет радости)
2) неразры́вный, без разры́вов, сплошно́йтоташ сызык — неразры́вная ли́ния
3) беспреры́вный, беспреста́нный ( дождь)4)а) соединённые ме́жду собо́й, сме́жные ( сосуды)б) сро́сшиесятоташ ботаклар — сро́сшиеся ве́тки
5) це́льный, сли́тныйтоташ кисәк — сли́тный комо́к
6)а) це́льный, сплошно́й, беспреры́вныйтоташ өч көн — це́лых три дня
б) сплошно́й, всеохва́тывающийтоташ коллективлаштыру — сплошна́я коллективиза́ция
7) (-га тоташ) примыка́ющий2. нареч.шәһәргә тоташ авыл — примыка́ющая к го́роду дере́вня
1) сплошь, неразры́вно, беспреры́вно (о предметах, имеющих пространственные размеры)тоташ сузылу — тяну́ться сплошь
2)а) постоя́нно, беспреры́вно, беспреста́нно, всё вре́мяөч көн тоташ яңгыр ява — три дня беспреры́вно льёт дождь
б) разг. ча́сто, системати́ческитоташ дәрес калдыру — системати́чески пропуска́ть уро́ки
•- тоташ спектр
- тоташы белән -
20 утрау-утрау
- 1
- 2
См. также в других словарях:
сузылу — 1. (Сузу) 2. Буй юнәлештә урнашкан булу; озын булып күренеп тору 3. Билгеле бер вакыт дәвам итү 4. Гәүдәне сузып яту 5. Гәүдәне яки кул аякны сузып үрелү, тотарга, алырга омтылу 6. Гәүдәне киереп турайту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дәвамында — бәйл. Вакытны белдергән сүзләрдән соң: шул вакыт эчендә дигәнне аңлата. Эш хәлне, хәрәкәтне белдергән сүздән соң: шуның барышында дигәнне аңлата. ДӘВАМ ИТҮ – 1) Арырак сузылу, тагы да булу. Бетми тору, һаман бару, сузылу. бер сәгать дәвам итте.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
озынаю — 1. Озынракка әйләнү, ераккарак сузылу. Озынчарак форма алу. Озынрак булып үсү 2. Озаккарак сузылу суз озынаю 3. Күләме арту, зураю мәкалә озынайды … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәелү — 1. (Җәю) 2. Киңәю, зур урын алу, агып, саркып күп урынны каплау. Зур урын биләү, еракларга сузылу. Яктылык, караңгылык, төтен, ис, сөрем нур, томан һ. б. ш. күренешләрнең зуррак урынны каплап алуы, ераккарак таралуы тур. 3. Җыйнаклыгын югалту,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөгерү — 1. Аякларны тиз тиз алыштырып, кискен этәрешле адымнар белән бик кызу хәрәкәт итү. Ашыгып кая да булса китеп бару 2. Зур тизлек белән бару (поезд, машина һ. б. ш. тур.). Зур тизлек белән күчү, таралу (төтен, җил, яктылык һ. б. тур.). Организмга… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
китү — I. 1. Нин. б. урынны калдыру, кая да булса юнәлү, бару 2. Таралу (дан, сүз һ. б. тур.) 3. Каян да булса башлану авыл артында яланнар китә 4. Дәвам итү, сузылу озакка китү 5. Билгеле бер вакыт үтеп, алдагысы башлану тур. сәгать икенче китте 6. Агу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сузылма — лы – с. Сузыла торган, сузылу үзлеге булган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
узу — ф. 1. Атлап барып бер урыннан икенче урынга күчү, хәрәкәт итү моннан кем узган?. Хәрәкәт итеп нин. б. ара, юл үтү, берәр урын аша хәрәкәт итү ишегалдын узу 2. Нин. б. юнәлештә хәрәкәт иткәндә, барганда берәр нәрсә артта калу, аны үтеп китү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үрелү — I. 1. (Үрү) 2. күч. Бергә бәйләнгән булу, бергә бару йомшак тавышы, ягымлы сүзе бер беренә үрелеп баралар. II. ҮРЕЛҮ – 1. Кемгә яки нәрсәгә кулларны, башны сузу, берәр нәрсә юнәлешенә бөтен гәүдә белән тартылу, омтылу 2. Үскәндә берәр юнәлештә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
