-
1 жап
Г.: жеп1. время, пораКеҥеж жап летняя пора;
тунемме жап время учёбы;
самырык жап молодость.
Йоча годсо пиалан жап, эҥер, олык, чодыра – чылажат ӱмыр мучкылан сӱретлалт кодеш. В. Иванов. Счастливая пора детства, реки, луга, леса – всё это оставляет свой отпечаток на всю жизнь.
2. досуг; свободное от работы времяЯра жап свободное время.
Пашам ыштыш тудо кум айдем олмеш, эскераш сурт-печым жап ыш лий йӧршеш. М. Казаков. За троих выполнил он работу, проявлять о хозяйстве своём заботу ему было недосуг.
3. подходящая, удобная пора, благоприятный моментПызле пеледеш – йытын ӱдаш жап. Пале. Цветёт рябина – время сеять лён.
4. период, эпохаМарий сылнымутан литература первый руш буржуазно-демократический революций жапыште шочын. С. Черных. Марийская художественная литература зародилась в период первой русской буржуазно-демократической революции.
5. лингв. время; категория времени (действийын ойлымо жап дек отношенийжым ончыктышо глагол форма)Кызытсе жап настоящее время,
эртыше жап прошедшее время;
жап категорий категория времени.
Полшышо глагол-влак лица да числа дене вашталтыт, жап да наклонений формышт уло. «Мар. йылме» Вспомогательные глаголы изменяются по лицам и числам, имеют формы времени и наклонения.
6. перен. часыЖапым ончале – пелйӱдат эртен улмаш. В. Юксерн. Посмотрел на часы – оказывается, уже полночь миновала.
Идиоматические выражения:
– жап шуде -
2 жап
жап Iусиление к словам, начинающимся на жа;жапжаман очень плохой;жапжакшы очень хороший;жапжаңы совершенно новый;жапжалгыз одинёшенек, совершенно один;жапжашыл ярко-зелёный;жапжаш совсем молодой, молоденький;жапжанаша совсем близко, сбоку.жап II:жаагы жап болду он умолк, замолчал;жаагын (или оозун) жап кыл- заставить замолчать, заткнуть кому-л. рот;ар кимиң бир карап, анын жаагын жап кылдыңар каждый из вас, взглянув (на него), заставил его замолчать;акча берип, оозун жап кылды дав денег, он (этим) заткнул ему рот.жап- III(деепр. жаап)1. крыть, покрывать, закрывать, затворять;жазгы малды жапса, жалы калат, жалы калбаса, жаны калат погов. если весенний (т.е. тощий) скот прикрывать, подгривный жир останется, если жир не останется, (так) душа останется;үй жап-покрывать юрту;эшик жап- затворять дверь;жаап-жашыр- скрывать, прикрывать (напр. недостатки);кемчиликтерди жаап-жашыруу максатында с целью прикрыть свои (или его) недостатки;токоч жап- (ср. бышыр I) печь хлеб в котле;жапкан нан см. нан I 1;2. покрыть сплошь;жара жапкан покрытый ранами, израненный;жаап койду засадили (в тюрьму);жаба сал- взвалить, навалить;күнөөнүн бардыгын мага жаба салды всю вину взвалили на меня;сарпай жап- одарить одеждой;ичик жапты он одарил шубой;жалаа жап- см. жалаа;жаагыңды жап! см. жаак. -
3 жап
жап этип кельмек — неожиданно, внезапно прийти -
4 жап
Г. жеп1. время, пора. Кеҥеж жап летняя пора; тунемме жап время учёбы; самырык жап молодость.□ Йоча годсо пиалан жап, эҥер, олык, чодыра – чылажат ӱмыр мучкылан сӱретлалт кодеш. В. Иванов. Счастливая пора детства, реки, луга, леса – всё это оставляет свой отпечаток на всю жизнь.2. досуг; свободное от работы время. Яра жап свободнос время.□ Пашам ыштыш тудо кум айдем олмеш. – Эскераш сурт-печым жап ыш лий йӧршеш. М. Казаков. За троих выполнил он работу, проявлять о хозяйстве своём заботу ему было недосуг.3. подходящая, удобная пора, благоприятный момент. Пызле пеледеш – йытын ӱдаш жап. Палс. Цветт рябина – время сеять лён.4. период, эпоха. Марий сылнымутан литература --- первый руш буржуазио-демократический революций жапыште шочын. С. Черных. Марийская художественнпя литература зародилась в период первой русской буржуазно-демократической революции.5. лингв. время; категория времени (действийын ойлымо жап дек отношенийжым ончыктышо глагол форма). Кызытсе жап иастоящее время, эртыше жап прошедше время; жап категорий категория времени.□ Полшышо глагол-влак лица да числа дене вашталтыт, жап да наклонений формышт уло. «Мар. йылме». Вспомогательные глаголы изменяются по лицам н числам, имеют формы времени и наклонения.6. перен. часы. Жапым ончале – пелйӱдат эртен улмаш. В. Юксерн. Посмотрел на часы – оказывается, уже полночь миновала.◊ Жапше годым в своё время. Чачи кузежым-можым Григорий Петрович деч йодышташ ыш тӱнал. «Жапше годым Когой шкат каласа», – шоналтыш Чачи. С Чавапн. Чачи не стала расспрашивать Григория Петровича ни о чём. «В своё время Когой сам расскажет», – подумала она. Жап деч ончыч раньше времени. Жап деч ончыч шоҥгемаш состариться раньше времени. Жап шуде преждевременно. Жап шуде колымаш преждевременная смерть. Лишыл жапыште в скором времени, в ближайшее время. Первый жапыште в первое время, вначале. Кӱчык жапыште за короткий срок, быстро. Пытартыш жапыште в последнее время. Ср. пагыт. -
5 жап
(частица, усиливающая значение слов, начинающихся со слога жа-) -
6 жап
-
7 жапқыш
1.покрышка; крышка2. -
8 жап деч ончыч
Жап деч ончыч шоҥгемаш состариться раньше времени.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
жап -
9 жап шуде
Идиоматическое выражение. Основное слово:
жап -
10 жап шуде колымаш
Идиоматическое выражение. Основное слово:
жап -
11 жап-жатық
прилизанный, ровный -
12 шуко-шагал жап гыч
Шуко-шагал жап гыч контор имне военкомым Тойкансолаш наҥгайыш. М.-Азмекей. Через некоторое время конторская лошадь увезла военкома в Тойкансолу.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
шуко-шагал -
13 самырык жап
-
14 шушаш жап
грам. будущее времяШушаш жап причастий причастие будущего времени.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
шушаш -
15 шӱлалташат жап уке
дохнуть некогда; очень занят, перегружен чем-л. (букв. и дохнуть нет свободы (времени)Паша пагытыште вате-влаклан шӱлалташ эрык уке. А. Эрыкан. Во время работы женщинам дохнуть некогда.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
шӱлалташ -
16 эртыше жап
грам. прошедшее времяВозен налза да икымше эртыше жап глаголын спряженийжым палемдыза. «Мар. йылме» Выпишите и отметьте спряжение глаголов первого прошедшего времени.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
эртыше -
17 икмыняр жап
Основное слово: икмыняр.Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > икмыняр жап
-
18 икмыняр жап гыч
через некоторое время.Основное слово: икмыняр.Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > икмыняр жап гыч
-
19 пеледме жап
Основное слово: пеледаш.Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > пеледме жап
-
20 ий нальык жап
Основное слово:
нальык
См. также в других словарях:
жапқы — I зат. сөйл. Жапқыш. Амал жоқ, айтылған нәрсенің бәрі кереует ж а п қ ы ғ а мұқият оралып буылған (Қ.Тоқмырзин, Үш кие, 210). II зат. Киіз үйдің түрмелі есігі. Сұңғақ, ақ торғын келіншек есік ж а п қ ы с ы н ы ң бір шетін желп еткізіп ашып,… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
жапқылы — сын. Жапқысы бар. Киіз ж а п қ ы л ы есіктің етегін бүктелген қамшының ұшымен көтере ашып, сырттан кеуделі, ақсары өңді, дөң мұрынды жігіт кірді (М. Айымбетов, Құмөзек., 9) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
жап — зат. кәсіб. Егістікке су жіберу үшін екі жиегіне топырақ үйіп жасайтын жіңішке арық … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жапқы — зат. Пештің алдындағы қалақша … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жапқыш — зат. Әртүрлі заттардың үстін жабуға, қалқалауға арналған жамылғы, перде … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жап — 1 1. (Қ орда: Сыр., Шиелі, Арал, Қарм.; Шымк.: Шәу., Қызылқ.; Қост.: Аман., Жанг.; Ақт., Ырғ.; Қарақ.) егіннің ішіне су жіберетін кішкене арық. Ж а п т а н алынған су егіске тарайды Қ орда., Қарм.). Үлкен арықтан шыққан ж а п т а р қарықтар (қ.)… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
жапқы — (Гур., Маңғ.) жабық. Ж а п қ ы қора (Гур., Маңғ.). Қой қыс күнінде ж а п қ ы қорада жатады (Гур., Маңғ.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
әжап — зат. сөйл. Ғажап. – Балаң ә ж а п екен. Бірақ оны сұрампаз етіп үйретпе (О. Сәрсенбаев, Бақыт., 137) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
жапқақ — зат. Бір нәрсенің тесігін ашып жауып, реттеп тұратын техникалық немесе биологиялық құрылғы; клапан. ≈ Машина маторының ж а п қ а ғ ы. Жүректің ж а п қ а ғ ы … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
жап-жас — сын. Кемеліне келмеген, балғын, уылжыған … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жап жару — (Түрікм., Небид.) арық қазу. Біздер есітеміз осы жерге Момин деген түрікмен боса керек, ж а п ж а р у ғ а кеген (Түрікм., Небид.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі