-
1 зэран
вред, ущерб, убыток/ Ягъэ, хэщI, пэрыуэгъу, лъэпощхьэпо.Тутынымрэ фадэмрэ узыншагъэмкIэ зэранщ.* Джэримэсым и еджэныр ди зэрану уэ къыпфIощIыр. Акъ. З.{И} зэран егъэкIын навредить вред, нанести ущерб кому-чему-л.* Блэр къэпсалъэри: -Сэ си зэран уэкIынкъым, зыкъысщумыдзей, - къыжриIащ мэлыхъуэ цIыкIум. фольк. Иджы уэгъум и зэран гуэдзым екIыжынукъым, хагъуэ хидзэу хуежьащ. Iуащхь.Зэран хэхъухьын навредить (делу).* Iуэхум зыгуэр зэран хэхъухьырт, ауэ хэтми къэщIэгъуейт. Iуащхь.Зэран хуэхъун повредить, помешать, воспрепятствовать кому-чему-л.* Люся и лъагъуныгъэр япэ лъагъуныгъэу икIи лъагъуныгъэ пщтыру щыт пэтми, ар и еджэныгъэм зыкIи зэран хуэхъуртэкъым. Къ. Хь. КIукIуэ зимыгъэIэуэлъауэу къэтэджри пэшым къыщIэкIащ: и хьэщIэм зэран сыт щхьэкIэ хуэхъун. Iуащхь.Зэран хъун повредить, помешать, быть помехой.* ЛIыхъу джатэу Iэщэр фэ вгъабзэ, зэран хъу флъагъум фысакъ. Къэб. п. и ант.Зэран щIэн вредить, приносить вред, зло. {И} зэранкIэ "лIы гъэщIэгъуэныр" кIуэдауэ жаIэри къуажэ кIуэцIым хъыбарыпцIыр ду жэуэ Iуащ. -
2 зэран
прич. от зэрны; ветлöны \зэран кымöррез надвигаются дождевые тучи -
3 зэран
вред; помеха -
4 мешать
I I, несов., кому-чему и с неопр. зэран хъун; не мешай мне работать сылэжьэну зэран укъысхуэмыхъу; не мешает зэран хъуркъым
II I, несов., что
1. зэшщIэн, зэхэгъэзэрыхьын; мешать чай ложкой шейр лошкIэкIэ зэIыщIэн; мешать кашу кашэр зэIыщIэн
2. зэхэгъэзэрыхьын; мешать известь с песком сэхур шлахъуэм хэгъэзэрыхьын, зэхэщIэн -
5 екIын
{И} зэран екIын см. зэран.{И} лажьэ екIын см. лажьэ.{И} сэбэп екIын см. сэбэп.{И} фIыгъэ екIын см. фIыгъэ. -
6 зэхущIэуэн
(зэхущIоуэ) неперех. гл. строить козни друг другу/ Зыр зым зэран хуэхъун, и зэран егъэкIын.Дыщэнэ гу лъитат а щIалитIыр зэхущIэуэу зэрыщытым. Iуащхь. -
7 къекIын
-
8 хуэхъун
I (хуохъу) неперех. гл. 1. стать кем-л. (напр. родственником) кому-л./ Зыгуэрым щхьэкIэ зыгуэр хъун, зыгуэр зыхуейм, зыхуэныкъуэм хуэдэу хъун.* - Уэ лIы ухъумэ, мыр шы пхуэхъунщ, - жери фызым и къуэм пщIэгъуалэжьыр иритри иутIыпщащ. фольк.2. стать таким как нужно (благодаря чьему-л. старанию, усилию)/ Зыгуэрым зэрищIыну хуейм хуэдэу хъун.3. подойти кому-л. ( по размеру), прийтись впору/ Зыгуэрым хуэфIу, инагъ-цIыкIуагъкIэ, теплъэкIэ хуэкIуэу щытын.Шырыкъур хуэхъун.4. иметь возможность поступать, действовать по своей воле/ ЛъэкIын.* {Уэсмэн:} А унэжын! Апхуэдэ бзаджэм цIыхухэр лIыщIэу щIыхуежьэр сыт? {ЛутI:} -Яхуэхъуу хуежьэ уфIэщIрэ, яхуэмыхъуу хуожьэр нэхъ. Д. М.Гукъинэ хуэхъун = гукъинэ щыхъун.Жагъуэгъу хуэхъун см. жагъуэгъу.Зэран хуэхъун см. зэран.Къурмэн хуэхъун см. къурмэн.Мыгъуэ хуэхъун см. мыгъуэ.НэIуасэ хуэхъун см. нэIуасэ.Ныбжьэгъу хуэхъун см. ныбжьэгъу.ПIалъэ хуэхъун см. пIалъэ.Телъхьэ хуэхъун см. телъхьэ.Уэу хуэхъун см. уэу.Угъурлы хуэхъун см. угъурлы.ЦIыхугъэ хуэхъун см. цIыхугъэ II.Iыхьэгъу хуэхъун см. Iыхьэгъу. -
9 вредитель
м. II зэран хъу, зэраныгъэ зылэжь; вредители сельскохозяйственных культур мэкъумэш къэкIыгъэхэм зэран хуэхъухэр -
10 вредить
II (врежу, вредишь), несов. зэран хъун, зэраныгъэ лэжьын; курение вредит здоровью тутын ефэныр узыншагъэм зэран хуохъу -
11 зло
I с. II
1. зэран; причинить зло кому-л. зыгуэрым зэран хуэхъун
2. мн. нет (злость) зэгуэпыгъуэ; меня зло берет сызэгуегъэп; сделать со зла что-л. зэгуэпыгъуэм къыхэкIыу зыгуэр щIэн
II нареч. бзаджэу, хьилагъэ хэлъу; зло подшутить над кем-л. зыгуэрым бзаджэу дэгушыIэн -
12 повредить
-
13 помешать
I I, сов., кому-чему зэран хуэхъун; я тебе не помешаю сэ зэран сыпхуэхъункъым
II I, сов., что, чем зэIыщIэн; помешать ложкой лошкIэкIэ зэIыщIэн -
14 тормоз
м. II
1. (мн. тормоза) гулъэф, тормоз; деревянный тормоз пхъэ гулъэф
2. (мн. тормозы) перен. зэран хъу; тормоз в работе лэжьыгъэм зэран хуэхъу -
15 бзаджагъэ
хитрость/ Бзаджэ псалъэм къытекIа щыIэцIэ.* Абы зэуэ къыгурыIуащ Бюзрыкъу зы бзаджагъэ гуэр зэхищIыхьыну мурад Iей зэрищIар. Ш. А. Сэ си фIэщ хъуркъым Локъан хуэдэ цIыху зэпIэзэрыт сэ схуэдэ хъыджэбз псынщIэжь цIыкIум и бзаджагъэм и зэран зригъэкIыну хущIэкъуну. КI. Т.Бзаджагъэ кIэлъызехьэн поступить с кем-л. коварно.Бзаджагъэ хуекIуэн схитрить, пойти на уловки.БзаджагъэкIэ къэщтэн взять хитростью.* Трояр къарукIэ мыхъуу, бзаджагъэкIэ къэщтэн мурадыр ящIащ грекхэм. Ижь. д. и ист. -
16 бзаджэнаджэ
I скверный, неблагопристойный/ Iей, мыхъумыщIэ, хьэбыршыбыр.* Уэркъ зыкъызыфIэщIыжахэм, дауикI, хъыджэбзым къыхуагъэгъункъым апхуэдэ нэмысыншагъэр. Абыхэм бзаджэнаджэ куэд яхэтщ - сыткIэ пщIэн апхуэдэхэм абы къыхуагупсысынур, къыкIэщIащIыхьыну напэншагъэр зыхуэдэр. КI. Т.II 1. негодяй/ ЦIыху напэншэ.А бзаджэнаджэм жиIэм уемыдаIуэ.2. переносное злой дух, нечистая сила/ Жин, шейтIан, уд.* ЗэрыжаIэмкIэ, абы цIыкIу щIыкIэ бзаджэнаджэ зэран къыхуэхъуащ. Щ. Т.Бзаджэнаджэ и бзаджэнаджэж негодяй из негодяев.Бзаджэнаджэ къекIэпын привязаться, пристать к кому-л. - о нечистой силе, злом духе. -
17 бий
враг; противник/ Iей зигу къыпхуилъ, фIыкIэ уяужь къимыт, жэгъуэгъу; зауэ къозыщIылIауэ къыппэщIэт; ныкъуэкъуэгъу; зэран къэзышэ, хъу.* Уэркъхэмрэ и адэмрэ бий зэрызэхуэхъуа щIыкIэри щIызэхуэхъуари Локъан ищIэртэкъым, ауэ фIыуэ ищIэжырт и адэм и шыр трахыну уэркъхэр яужь къыщихьам, я унагъуэр зэрыщыту гузэвэгъуэм зэщIищтауэ зэрыщытар. КI. Т. Бийм ущысхькIэ къыпщысхьыжыркъым. (погов.)Бий и бииж см. биижь.Бий зыхуэщIын поссориться с кем-л.Бий кIэуфIыцI заклятый враг.* Ефэндыр Хьэмид бий кIэуфIыцI къыхуэхъуащ. Д. М.Бий хуэхъун стать чьим-л. врагом.Бий щIын считать кого-л. врагом. -
18 вэдыщхьэфIыцIэ
славка-черноголовка (птица)/ Бзу щхьэ фIыцIэ цIыкIу лъэпкъ.ВэдыщхьэфIыцIэм мэзым зэран хуэхъу хьэпщхупщ зэмылIэужьыгъуэхэр къищыпурэ ешх. -
19 дырийпсырий
шаловливый, озорной/ КъуейщIей, зэран.ЩIалэ дырийпсырий. -
20 джэдз
1. сорняк/ Зэран хъу удз лъэпкъ.ХьэмыпIэ бгынэжар джэдзым зэщIищтащ. Мэшым джэдз къыхэкIащ.2. бот. шпинат огородный ( Spinacia oleracea)/ ХадэхэкI къэкIыгъэщ, и тхьэмпэхэр щхъуантIэуи гъуэжьыфэуи урохьэлIэ, жылэ гъуабжафэхэр Iэрамэ кIыхьу бжьыхьэм къыпедзэ, адыгэм лэпсым щыхалъхьэ щыIэщ.
Страницы