Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

īnfīrmō

  • 1 īnfīrmō

        īnfīrmō āvī, ātus, āre    [infirmus], to weaken, invalidate, disprove, refute, impair, annul: legiones, Ta.: res tam levīs: ad iudicem fidem testis: ceteras (leges), L.
    * * *
    infirmare, infirmavi, infirmatus V
    weaken; diminish; annul; (PASS) be ill (Bee)

    Latin-English dictionary > īnfīrmō

  • 2 infirmo

    1.
    infirmo, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [infirmus].
    I. A.
    Lit.:

    legiones,

    Tac. A. 15, 10: munimenta madore, Sall. Fragm. ap. Non. 138, 6:

    hominem,

    Cels. 2, 12.—
    B.
    Trop.
    a.
    To invalidate, disprove, refute:

    res tam leves infirmare ac diluere,

    Cic. Rosc. Am. 15, 42;

    with tollere,

    id. N. D. 2, 59, 147;

    with frangere,

    id. de Or. 131:

    fidem testis,

    id. Rosc. Com. 15, 45:

    fidem alicui,

    id. Att. 15, 26. —
    b.
    To annul, make void:

    legem,

    Liv. 34, 3; Quint. 7, 1, 49:

    contractum,

    Dig. 49, 14, 46:

    graviter ferens aliquid a se factum infirmari,

    Vell. 2, 2, 1:

    acta illa atque omnes res superioris anni,

    Cic. Sest. 18, 40.—
    II.
    Neutr. only in part. pres. as subst.: infirmantes, um, m., the weak, sick, Sulp. Sev. Vit. S. Mart. 18, 5; id. Ep. 2, 12.
    2.
    in-firmo, āvi, ātum, 1, v. a., to establish in, fix, or confirm in (late Lat.), Cael. Aur. Acut. 3, 4, 36.

    Lewis & Short latin dictionary > infirmo

  • 3 infirmo

    to weaken / shake / invalidate, annull/ disprove.

    Latin-English dictionary of medieval > infirmo

  • 4 īnfīrmātiō

        īnfīrmātiō ōnis, f    [infirmo], a weakening, invalidating: Rerum iudicatarum: rationis, refutation.

    Latin-English dictionary > īnfīrmātiō

  • 5 convello

    con-vello, velli (convulsi, Sen. Q. N. 2, 6, 4), vulsum (volsum), 3, v. a.
    I.
    To draw violently hither and thither something that is firm or quiet (esp. a tree, house, and the like); hence, to tear up, wrest from its position, to tear loose or away, to separate from, pull or pluck up (freq. and class.).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.
    (α).
    Without designation of place from which, etc.:

    cum praecides caveto ne librum convellas,

    Cato, R. R. 40, 2:

    saxa turris hostium, quibus fundamenta continebantur,

    Caes. B. C. 2, 11; cf. Hirt. B. G. 8, 26 fin.;

    and, fundamenta,

    Lucr. 4, 506:

    cum gradus Castoris convellisti ac removisti,

    Cic. Dom. 21, 54:

    aesculum,

    Verg. G. 2, 294:

    convellere repagula, effringere valvas,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 94:

    limina tectorum,

    Verg. A. 2, 507; Luc. 3, 528:

    artus,

    Lucr. 3, 344;

    so of the rack: omnia (membra) laniata, omnes partes convulsae sunt,

    Sen. Contr. 2, 13, 5:

    convolsis laceratisque membris,

    id. ib. § 6; cf.

    armos,

    to wrench, dislocate, Col. 6, 16, 1:

    teneros fetus,

    i. e. to produce abortion, Ov. Am. 2, 14, 5.—
    (β).
    With designation of place from or out of which, etc.:

    simulacrum Cereris e sacrario convellendum auferendumque curavit,

    Cic. Verr. 2, 5, 72, § 187; cf. id. ib. §

    186: me ex nostris hortulis,

    id. Leg. 1, 21, 55:

    viridem silvam ab humo,

    Verg. A. 3, 24:

    funem ab terrā,

    id. G. 1, 457:

    (turrim) convellimus altis sedibus,

    id. A. 2, 464:

    robora suā terrā,

    Ov. M. 7, 204:

    Roma prope convulsa sedibus suis,

    Cic. Pis. 22, 52:

    domus convulsa sedibus suis,

    Plin. Ep. 9, 19, 8:

    aspera undique nisu,

    Val. Fl. 5, 159.—
    (γ).
    Absol.:

    haeserunt radice pedes. Convellere pugnat,

    Ov. M. 9, 351.—
    2.
    Milit. t. t.: signa, to pluck up the standards from the ground, to decamp (rare), Cic. Div. 1, 35, 77; Liv. 22, 3, 12; cf.

    vexilla,

    Tac. A. 1, 20.—
    b.
    Medic. t. t.: convulsus ( - volsus), a, um, suffering from wrenching of a limb, Plin. 25, 8, 54, § 98; cf. id. 20, 5, 18, § 36; 20, 17, 69, § 178; or from convulsions, spasmodic, convulsive:

    latus,

    Suet. Tib. 72:

    fauces,

    Quint. 11, 3, 20.—
    B.
    Trop., to cause to totter, to shake, to destroy, overthrow, bring to naught (syn.: labefacto, commoveo, commuto, infirmo;

    esp. freq. in Cic.): est boni consulis, cum cuncta auxilia rei publicae labefactari convellique videat, ferre opëm patriae,

    Cic. Rab. Perd. 1, 3;

    so with labefactare: cogitationem,

    id. Fam. 5, 13, 2 Manut.; cf. id. Clu. 2, 6:

    rei publicae statum,

    id. Pis. 2, 4:

    ea quae non possint commoveri,

    id. de Or. 2, 51, 205:

    haec si tenemus, quae mihi quidem non videntur posse convelli,

    id. Div. 1, 51, 117:

    judicia, stipulationes, etc. (with infirmare),

    id. Caecin. 18, 51:

    convellere et commutare instituta omnium,

    id. Verr. 2, 3, 6, § 15:

    acta Dolabellae,

    id. Phil. 2, 33, 83:

    rem publicam judicio aliquo,

    id. Brut. 30, 115:

    gratiam Caesaris,

    Hirt. B. G. 8, 50:

    vires aegri,

    Cels. 3, 4, 14; cf. id. ib. §

    11: fidem legionum promissis,

    Tac. H. 4, 30 fin.:

    caede Messalinae convulsa principis domus,

    id. A. 12, 1; cf. id. ib. 12, 65;

    4, 40: Tiberius vi dominationis convulsus ( = abalienatus ab honestate) et mutatus,

    id. ib. 6, 48:

    fata,

    Ov. H. 16, 41:

    secutae sunt duae (epistulae), quae me convellerunt de pristino statu, jam tamen labantem,

    Cic. Att. 8, 15, 2.—
    II.
    To tear or rend to pieces, to cleave, dismember, shatter, break (perh. first in the poets of the Aug. per.).
    A.
    Lit.:

    dapes avido dente,

    Ov. M. 11, 123: glaebam vomere, * Cat. 64, 40:

    dehiscit Convolsum remis rostrisque tridentibus aequor,

    Verg. A. 5, 143; 8, 690:

    loca vi quondam et vastā convolsa ruinā,

    id. ib. 3, 414:

    septem (naves) convolsae undis Euroque supersunt,

    shattered, id. ib. 1, 383; cf. Luc. 3, 528:

    convulsi laniatique centuriones,

    Tac. A. 1, 32:

    domum,

    id. ib. 6, 40.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of words, to mutilate, mispronounce:

    magno cursu verba convellere,

    Sen. Ep. 40, 2.—
    2.
    To afflict, torture:

    verbis convellere pectus,

    Ov. H. 17, 111.

    Lewis & Short latin dictionary > convello

  • 6 convolsus

    con-vello, velli (convulsi, Sen. Q. N. 2, 6, 4), vulsum (volsum), 3, v. a.
    I.
    To draw violently hither and thither something that is firm or quiet (esp. a tree, house, and the like); hence, to tear up, wrest from its position, to tear loose or away, to separate from, pull or pluck up (freq. and class.).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.
    (α).
    Without designation of place from which, etc.:

    cum praecides caveto ne librum convellas,

    Cato, R. R. 40, 2:

    saxa turris hostium, quibus fundamenta continebantur,

    Caes. B. C. 2, 11; cf. Hirt. B. G. 8, 26 fin.;

    and, fundamenta,

    Lucr. 4, 506:

    cum gradus Castoris convellisti ac removisti,

    Cic. Dom. 21, 54:

    aesculum,

    Verg. G. 2, 294:

    convellere repagula, effringere valvas,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 94:

    limina tectorum,

    Verg. A. 2, 507; Luc. 3, 528:

    artus,

    Lucr. 3, 344;

    so of the rack: omnia (membra) laniata, omnes partes convulsae sunt,

    Sen. Contr. 2, 13, 5:

    convolsis laceratisque membris,

    id. ib. § 6; cf.

    armos,

    to wrench, dislocate, Col. 6, 16, 1:

    teneros fetus,

    i. e. to produce abortion, Ov. Am. 2, 14, 5.—
    (β).
    With designation of place from or out of which, etc.:

    simulacrum Cereris e sacrario convellendum auferendumque curavit,

    Cic. Verr. 2, 5, 72, § 187; cf. id. ib. §

    186: me ex nostris hortulis,

    id. Leg. 1, 21, 55:

    viridem silvam ab humo,

    Verg. A. 3, 24:

    funem ab terrā,

    id. G. 1, 457:

    (turrim) convellimus altis sedibus,

    id. A. 2, 464:

    robora suā terrā,

    Ov. M. 7, 204:

    Roma prope convulsa sedibus suis,

    Cic. Pis. 22, 52:

    domus convulsa sedibus suis,

    Plin. Ep. 9, 19, 8:

    aspera undique nisu,

    Val. Fl. 5, 159.—
    (γ).
    Absol.:

    haeserunt radice pedes. Convellere pugnat,

    Ov. M. 9, 351.—
    2.
    Milit. t. t.: signa, to pluck up the standards from the ground, to decamp (rare), Cic. Div. 1, 35, 77; Liv. 22, 3, 12; cf.

    vexilla,

    Tac. A. 1, 20.—
    b.
    Medic. t. t.: convulsus ( - volsus), a, um, suffering from wrenching of a limb, Plin. 25, 8, 54, § 98; cf. id. 20, 5, 18, § 36; 20, 17, 69, § 178; or from convulsions, spasmodic, convulsive:

    latus,

    Suet. Tib. 72:

    fauces,

    Quint. 11, 3, 20.—
    B.
    Trop., to cause to totter, to shake, to destroy, overthrow, bring to naught (syn.: labefacto, commoveo, commuto, infirmo;

    esp. freq. in Cic.): est boni consulis, cum cuncta auxilia rei publicae labefactari convellique videat, ferre opëm patriae,

    Cic. Rab. Perd. 1, 3;

    so with labefactare: cogitationem,

    id. Fam. 5, 13, 2 Manut.; cf. id. Clu. 2, 6:

    rei publicae statum,

    id. Pis. 2, 4:

    ea quae non possint commoveri,

    id. de Or. 2, 51, 205:

    haec si tenemus, quae mihi quidem non videntur posse convelli,

    id. Div. 1, 51, 117:

    judicia, stipulationes, etc. (with infirmare),

    id. Caecin. 18, 51:

    convellere et commutare instituta omnium,

    id. Verr. 2, 3, 6, § 15:

    acta Dolabellae,

    id. Phil. 2, 33, 83:

    rem publicam judicio aliquo,

    id. Brut. 30, 115:

    gratiam Caesaris,

    Hirt. B. G. 8, 50:

    vires aegri,

    Cels. 3, 4, 14; cf. id. ib. §

    11: fidem legionum promissis,

    Tac. H. 4, 30 fin.:

    caede Messalinae convulsa principis domus,

    id. A. 12, 1; cf. id. ib. 12, 65;

    4, 40: Tiberius vi dominationis convulsus ( = abalienatus ab honestate) et mutatus,

    id. ib. 6, 48:

    fata,

    Ov. H. 16, 41:

    secutae sunt duae (epistulae), quae me convellerunt de pristino statu, jam tamen labantem,

    Cic. Att. 8, 15, 2.—
    II.
    To tear or rend to pieces, to cleave, dismember, shatter, break (perh. first in the poets of the Aug. per.).
    A.
    Lit.:

    dapes avido dente,

    Ov. M. 11, 123: glaebam vomere, * Cat. 64, 40:

    dehiscit Convolsum remis rostrisque tridentibus aequor,

    Verg. A. 5, 143; 8, 690:

    loca vi quondam et vastā convolsa ruinā,

    id. ib. 3, 414:

    septem (naves) convolsae undis Euroque supersunt,

    shattered, id. ib. 1, 383; cf. Luc. 3, 528:

    convulsi laniatique centuriones,

    Tac. A. 1, 32:

    domum,

    id. ib. 6, 40.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of words, to mutilate, mispronounce:

    magno cursu verba convellere,

    Sen. Ep. 40, 2.—
    2.
    To afflict, torture:

    verbis convellere pectus,

    Ov. H. 17, 111.

    Lewis & Short latin dictionary > convolsus

  • 7 debilis

    dēbĭlis (old shortened form debil, v. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 331), e, adj. [de-habilis; cf. Dig. 49, 16, 4, § 12: lit. unmanageable, wanting in flexibility or activity; hence], lame, disabled, crippled, infirm, debilitated, feeble, frail, weak, etc. For syn. cf.: imbecillus, infirmus, invalidus (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    a.
    Of personal subjects:

    debiles fieri,

    Cato R. R. 157, 10:

    si gladium imbecillo seni aut debili dederis,

    Cic. Sest. 10, 24; cf. id. Phil. 8, 10, 31; Phaedr. 4, 2, 10:

    confectus senectute, mancus et membris omnibus captus ac debilis,

    Cic. Rab. Perd. 7, 21; cf.: debilis manu, pede, coxa, Maecen. ap. Sen. Ep. 101, 11; ille humero, hic lumbis, hic coxa debilis, * Juv. 10, 227:

    plurimis stipendiis debilis miles,

    Plin. 7, 28, 29, § 104:

    integris debiles implicabantur,

    Curt. 4, 16, 11:

    amissis remis atque ordine debilis uno Sergestus,

    Verg. A. 5, 271:

    claudi ac debiles equi,

    Liv. 21, 40.—
    b.
    Of inanimate subjects: membra metu, * Ter. Ad. 4, 4, 3; Sen. Contr. 5, 33; cf.

    debile fit corpus,

    Lucr. 4, 952; 5, 830:

    manus,

    Ov. M. 12, 106: crus, * Suet. Vesp. 7:

    ferrum,

    Verg. A. 12, 50:

    pennae,

    Ov. R. Am. 198:

    jugum,

    id. Pont. 3, 1, 68:

    umbra,

    id. Tr. 3, 4, 20.— Poet.:

    iter,

    i.e. of a wounded man, Stat. Th. 12, 144.
    II.
    Trop., disabled, weak, in mind, character, authority, etc.
    a.
    Of personal subjects:

    eos qui restitissent infirmos sine illo (sc. Catilina) ac debiles fore putabam,

    Cic. Cat. 3, 2:

    qui hac parte animi (sc. memoria) tam debilis esset, ut, etc.,

    id. Brut. 61, 219:

    ingenio debilior,

    Tac. H. 4, 62; cf.: sine animo anima est debilis, Att. ap. Non. 426, 48 (v. 296 Ribbeck).—
    b.
    Of inanimate subjects:

    duo corpora esse reipublicae, unum debile, infirmo capite: alterum firmum sine capite,

    Cic. Mur. 25, 51:

    manca ac debilis praetura,

    id. Mil. 9, 25; id. Tusc. 2, 5, 13:

    manus, sine quibus trunca esset actio ac debilis,

    Quint. 11, 3, 85: inscitia, * Pers. 5, 99.— Comp. v. supra.— Sup. appears not to occur.—
    * Adv., dēbĭlĭter, infirmly, lamely, feebly: lacrimis lingua debiliter stupet, Pac. ap. Non. 98, 18 (v. 355 Ribbeck).

    Lewis & Short latin dictionary > debilis

  • 8 ex

    ex or ē (ex always before vowels, and elsewh. more freq. than e; e. g. in Cic. Rep. e occurs 19 times, but ex 61 times, before consonants—but no rule can be given for the usage; cf., e. g., ex and e together:

    qui ex corporum vinculis tamquam e carcere evolaverunt,

    Cic. Rep. 6, 14. But certain expressions have almost constantly the same form, as ex parte, ex sententia, ex senatus consulto, ex lege, ex tempore, etc.; but e regione, e re nata, e vestigio, e medio, and e republica used adverbially; v. Neue, Formenl. 2, 756 sq.), praep. with abl. [kindr. with Gr. ek, ex], denotes out from the interior of a thing, in opposition to in (cf. ab and de init.), out of, from.
    I.
    In space.
    A.
    Prop.:

    interea e portu nostra navis solvitur, Ubi portu exiimus, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 54:

    quam (sphaeram) M. Marcelli avus captis Syracusis ex urbe locupletissima atque ornatissima sustulisset, cum aliud nihil ex tanta praeda domum suam deportavisset,

    Cic. Rep. 1, 14:

    influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

    id. ib. 2, 19:

    visam, ecquae advenerit In portum ex Epheso navis mercatoria,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 2; cf. id. ib. 3, 2, 5;

    3, 6, 32 al.: magno de flumine malim quam ex hoc fonticulo tantundem sumere,

    Hor. S. 1, 1, 56; cf.:

    nec vos de paupere mensa Dona nec e puris spernite fictilibus,

    Tib. 1, 1, 38:

    clanculum ex aedibus me edidi foras,

    Plaut. Most. 3, 2, 9; so freq. with verbs compounded with ex; also with verbs compounded with ab and de, v. abeo, abscedo, amoveo, aveho, etc.; decedo, deduco, defero, deicio, etc.—
    2.
    In a downward direction, from, down from, from off:

    ex spelunca saxum in crura ejus incidisse,

    Cic. Fat. 3, 6; cf. Liv. 35, 21:

    picis e caelo demissum flumen,

    Lucr. 6, 257:

    equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt,

    Caes. B. G. 4, 2, 3; cf.:

    cecidisse ex equo dicitur,

    Cic. Clu. 62 fin.:

    e curru trahitur,

    id. Rep. 2, 41:

    e curru desilit,

    Ov. A. A. 1, 559 et saep., v. cado, decido, decurro, deduco, delabor, elabor, etc.—
    3.
    In an upward direction, from, above:

    collis paululum ex planitie editus,

    Caes. B. G. 2, 8, 3:

    globum terrae eminentem e mari,

    Cic. Tusc. 1, 28;

    and trop.: consilia erigendae ex tam gravi casu rei publicae,

    Liv. 6, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    To indicate the country, and, in gen., the place from or out of which any person or thing comes, from:

    ex Aethiopia est usque haec,

    Ter. Eun. 3, 2, 18:

    quod erat ex eodem municipio,

    Cic. Clu. 17, 49; cf. id. ib. 5, 11.—Freq. without a verb:

    Philocrates ex Alide,

    Plaut. Capt. 3, 2, 10:

    ex Aethiopia ancillula,

    Ter. Eun. 1, 2, 85 Ruhnk.:

    negotiator ex Africa,

    Cic. Verr. 2, 1, 5:

    Epicurei e Graecia,

    id. N. D. 1, 21, 58:

    Q. Junius ex Hispania quidam,

    Caes. B. G. 5, 27:

    ex India elephanti,

    Liv. 35, 32:

    civis Romanus e conventu Panhormitano,

    Cic. Verr. 2, 5, 54 Zumpt; cf. id. ib. 2, 5, 59 fin.:

    meretrix e proxumo,

    Plaut. As. 1, 1, 38; cf. id. Aul. 2, 4, 11:

    puer ex aula (sc. regis barbari),

    Hor. C. 1, 29, 7:

    ex spelunca saxum,

    Cic. Fat. 3, 6:

    saxum ex capitolio,

    Liv. 35, 21, 6:

    ex equo cadere,

    Cic. Clu. 32, 175; cf. id. Fat. 3, 6; Auct. B. Hisp. 15 et saep.—
    2.
    To indicate the place from which any thing is done or takes place, from, down from: ibi tum derepente ex alto in altum despexit mare, Enn. ap. Non. 518, 6 (for which:

    a summo caelo despicere,

    Ov. A. A. 2, 87; and:

    de vertice montis despicere,

    id. M. 11, 503); cf.:

    T. Labienus... ex loco superiore conspicatus, etc.,

    Caes. B. G. 2, 26, 4:

    ex qua (villa) jam audieram fremitum clientium meorum,

    Cic. Fam. 7, 18, 3:

    ex hoc ipso loco permulta contra legem eam verba fecisti,

    id. de Imp. Pomp. 17, 52; so id. ib. 8 fin.; cf.:

    judices aut e plano aut e quaesitoris tribunali admonebat,

    Suet. Tib. 33:

    ex equo, ex prora, ex puppi pugnare,

    Plin. 7, 56, 57, § 202 and 209; cf. Caes. B. G. 2, 27, 3:

    ex vinculis causam dicere,

    id. ib. 1, 4, 1; Liv. 29, 19.—Hence the adverbial expressions, ex adverso, ex diverso, ex contrario, e regione, ex parte, e vestigio, etc.; v. the words adversus, diversus, etc.—Also, ex itinere, during or on a journey, on the march, without halting, Cic. Fam. 3, 9; Sall. C. 34, 2; Liv. 35, 24; Caes. B. G. 2, 6, 1; 3, 21, 2; id. B. C. 1, 24, 4; Sall. J. 56, 3 al.; cf.

    also: ex fuga,

    during the flight, Caes. B. G. 6, 35, 6; id. B. C. 3, 95; 96 fin.; Sall. J. 54, 4 Kritz.; Liv. 6, 29; 28, 23 al.
    II.
    In time.
    A.
    From a certain point of time, i. e. immediately after, directly after, after (in this sense more freq. than ab):

    Cotta ex consulatu est profectus in Galliam,

    Cic. Brut. 92, 318; so,

    ex consulatu,

    Liv. 4, 31 Drak.; 40, 1 fin.; 22, 49; 27, 34; Vell. 2, 33, 1 al.:

    ex praetura,

    Cic. Leg. 1, 20, 53; id. Mur. 7, 15; Caes. B. C. 1, 22, 4; 1, 31, 2:

    ex dictatura,

    Liv. 10, 5 fin.:

    ex eo magistratu,

    Vell. 2, 31 et saep.; cf.:

    Agrippa ex Asia (pro consule eam provinciam annuo imperio tenuerat) Moesiae praepositus est,

    Tac. H. 3, 46 fin.:

    statim e somno lavantur,

    id. G. 22:

    tanta repente vilitas annonae ex summa inopia et caritate rei frumentariae consecuta est,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 44; cf. Liv. 21, 39:

    ex aliquo graviore actu personam deponere,

    Quint. 6, 2, 35:

    mulier ex partu si, etc.,

    Cels. 2, 8:

    ex magnis rupibus nactus planitiem,

    Caes. B. C. 1, 70, 3; cf.: ex maximo bello tantum otium totae insulae conciliavit, ut, etc., Nop. Timol. 3, 2; and:

    ex magna desperatione tandem saluti redditus,

    Just. 12, 10, 1 et saep.:

    ex quo obses Romae fuit,

    since he was a hostage in Rome, Liv. 40, 5 fin. —So the phrase, aliud ex alio, one thing after another:

    me quotidie aliud ex alio impedit,

    Cic. Fam. 9, 19 fin.; Cic. Leg. 1, 4, 14 (cf. also, alius, D.):

    aliam rem ex alia cogitare,

    Ter. Eun. 4, 2, 3:

    alia ex aliis iniquiora postulando,

    Liv. 4, 2.—So, too, diem ex die exspectabam, one day after another, from day to day, Cic. Att. 7, 26 fin.; cf.:

    diem ex die ducere,

    Caes. B. G. 1, 16, 5 (v. dies, I. A. b.).—
    2.
    With names of office or calling, to denote one who has completed his term of office, or has relinquished his vocation. So in class. Lat. very dub.;

    for the passage,

    Caes. B. C. 1, 46, 4, belongs more correctly under III. B. It is, however, very common in post-class. Lat., esp. in inscriptions—ex consule, ex comite, ex duce, ex equite, ex praefecto, etc.— an ex-consul, etc. (for which, without good MS. authority, the nominatives exconsul, excomes, exdux, etc., are sometimes assumed, in analogy with proconsul, and subvillicus; cf. Schneid. Gram. 1, p. 562, note, and the authors there cited):

    vir excelsus ex quaestore et ex consule Tribonianus,

    Cod. Just. 1, 17, 2, § 9; cf.:

    Pupienus et Balbinus, ambo ex consulibus,

    Capitol. Gord. 22:

    duo ante ipsam aram a Gallicano ex consulibus et Maecenate ex ducibus interempti sunt,

    id. ib.:

    mandabat Domitiano, ex comite largitionum, praefecto, ut, etc.,

    Amm. 14, 7, 9:

    Serenianus ex duce,

    id. 14, 7, 7:

    INLVSTRIS EX PRAEFECTO praeTORIO ET EX PRAEFECTO VRbis,

    Inscr. Orell. 2355 al., v. Inscr. Orell. in Indice, p. 525.—

    And of a period of life: quem si Constans Imperator olim ex adulto jamque maturum audiret, etc.,

    i. e. who had outgrown the period of youth, and was now a man, Amm. 16, 7.—
    B.
    From and after a given time, from... onward, from, since (cf. ab, II. A. 2.):

    bonus volo jam ex hoc die esse,

    Plaut. Pers. 4, 3, 10:

    itaque ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

    Cic. Quint. 5 fin.:

    nec vero usquam discedebam, nec a republica deiciebam oculos, ex eo die, quo, etc.,

    id. Phil. 1, 1:

    ex aeterno tempore,

    id. Fin. 1, 6, 17:

    ex hoc die,

    id. Rep. 1, 16:

    motum ex Metello consule civicum tractas,

    from the consulship of Metellus, Hor. C. 2, 1, 1:

    C. Pompeius Diogenes ex Kalendis Juliis cenaculum locat,

    Petr. 38, 10; so usually in forms of hiring; cf. Garaton. Cic. Phil. 2, 39, 100:

    ex ea die ad hanc diem,

    Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.:

    memoria tenent, me ex Kalendis Januariis ad hanc horam invigilasse rei publicae,

    id. Phil. 14, 7, 20.—Esp.: ex quo (sc. tempore), since: [p. 670] octavus annus est, ex quo, etc., Tac. Agr. 33; id. A. 14, 53:

    sextus decimus dies agitur, ex quo,

    id. H. 1, 29:

    sextus mensis est, ex quo,

    Curt. 10, 6, 9; Hor. Ep. 11, 5; so,

    ex eo,

    Tac. A. 12, 7; Suet. Caes. 22:

    ex illo,

    Ov. F. 5, 670; Stat. Silv. 1, 2, 81.—
    C.
    Less freq. in specifying a future date (after which something is to be done), from, after:

    Romae vereor ne ex Kal. Jan. magni tumultus sint,

    Cic. Fam. 16, 9, 3:

    hunc judicem ex Kal. Jan. non habemus... ex Kal. Jan. non judicabunt,

    id. Verr. 1, 10:

    ex Idibus Mart.... ex Idibus Mai.,

    id. Att. 5, 21, 9.
    III.
    In other relations, and in gen. where a going out or forth, a coming or springing out of any thing is conceivable.
    A.
    With verbs of taking out, or, in gen., of taking, receiving, deriving (both physically and mentally; so of perceiving, comprehending, inquiring, learning, hoping, etc.), away from, from, out of, of:

    solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt,

    Cic. Lael. 13, 47:

    ex omni populo deligendi potestas,

    id. Agr. 2, 9, 23:

    agro ex hoste capto,

    Liv. 41, 14, 3:

    cui cum liceret majores ex otio fructus capere,

    Cic. Rep. 1, 4:

    ex populo Romano bona accipere,

    Sall. J. 102:

    majorem laetitiam ex desiderio bonorum percepimus, quam ex laetitia improborum dolorem,

    Cic. Rep. 1, 4:

    quaesierat ex me Scipio,

    id. ib. 1, 13:

    ex te requirunt,

    id. ib. 2, 38:

    de quo studeo ex te audire, quid sentias,

    id. ib. 1, 11 fin.; 1, 30; 1, 46; 2, 38; cf.:

    intellexi ex tuis litteris te ex Turannio audisse, etc.,

    id. Att. 6, 9, 3:

    ex eo cum ab ineunte ejus aetate bene speravissem,

    id. Fam. 13, 16 et saep.; cf.:

    ex aliqua re aliquid nominare,

    id. N. D. 2, 20, 51:

    vocare,

    Tac. G. 2, 4; cf. id. ib. 4, 55; Sall. J. 5, 4.—
    B.
    In specifying a multitude from which something is taken, or of which it forms a part, out of, of:

    qui ex civitate in senatum, ex senatu in hoc consilium delecti estis,

    Cic. Rosc. Am. 3 fin.:

    e vectoribus sorte ductus,

    id. Rep. 1, 34:

    ecquis est ex tanto populo, qui? etc.,

    id. Rab. Post. 17:

    homo ex numero disertorum postulabat, ut, etc.,

    id. de Or. 1, 37, 168: Q. Fulgentius, ex primo hastato (sc. ordine) legionis XIV., i. e. a soldier of the first division of hastati of the 14 th legion, Caes. B. C. 1, 46;

    v. hastatus: e barbaris ipsis nulli erant maritimi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    unus ex illis decemviris,

    id. ib. 2, 37:

    ex omnibus seculis vix tria aut quatuor nominantur paria amicorum,

    id. Lael. 4, 15:

    aliquis ex vobis,

    id. Cael. 3, 7; id. Fam. 13, 1 fin.: id enim ei ex ovo videbatur aurum declarasse;

    reliquum, argentum,

    this of the egg, id. Div. 2, 65:

    quo e collegio (sc. decemvirorum),

    id. Rep. 2, 36:

    virgines ex sacerdotio Vestae,

    Flor. 1, 13, 12:

    alia ex hoc quaestu,

    Ter. Hec. 5, 1, 29 Ruhnk.; cf.:

    fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

    Cic. Mur. 36; Ov. Am. 2, 5, 54; Sen. Ben. 3, 9; id. Ep. 52, 3:

    qui sibi detulerat ex latronibus suis principatum,

    Cic. Phil. 2, 3:

    est tibi ex his, qui assunt, bella copia,

    id. Rep. 2, 40:

    Batavi non multum ex ripa, sed insulam Rheni amnis colunt,

    Tac. G. 29:

    acerrimum autem ex omnibus nostris sensibus esse sensum videndi,

    Cic. de Or. 2, 87, 357:

    ex tribus istis modis rerum publicarum velim scire quod optimum judices,

    id. Rep. 1, 30; cf. id. ib. 1, 35 et saep.—
    2.
    Sometimes a circumlocution for the subject. gen., of (cf. de):

    has (turres) altitudo puppium ex barbaris navibus superabat,

    Caes. B. G. 3, 14, 4:

    album ex ovo cum rosa mixtum,

    Cels. 4, 20:

    ex fraxino frondes, ex leguminibus paleae,

    Col. 7, 3, 21 sq. —
    C.
    To indicate the material of which any thing is made or consists, of:

    fenestrae e viminibus factae,

    Varr. R. R. 3, 9, 6; cf.:

    statua ex aere facta,

    Cic. Verr. 2, 2, 21; and:

    ex eo auro buculam curasse faciendam,

    id. Div. 1, 24:

    substramen e palea,

    Varr. R. R. 3, 10, 4:

    pocula ex auro, vas vinarium ex una gemma pergrandi,

    Cic. Verr. 2, 4, 27:

    monilia e gemmis,

    Suet. Calig. 56:

    farina ex faba,

    Cels. 5, 28:

    potiones ex absinthio,

    id. ib. et saep.:

    Ennius (i. e. statua ejus) constitutus ex marmore,

    Cic. Arch. 9 fin.; cf. id. Ac. 2, 31, 100:

    (homo) qui ex animo constet et corpore caduco et infirmo,

    id. N. D. 1, 35, 98:

    natura concreta ex pluribus naturis,

    id. ib. 3, 14; id. Rep. 1, 45; id. Ac. 1, 2, 6: cum Epicuro autem hoc est plus negotii, quod e duplici genere voluptatis conjunctus est, id. Fin. 2, 14, 44 et saep.—
    D.
    To denote technically the material, out of, i. e. with which any thing to eat or drink, etc., is mixed or prepared (esp. freq. of medical preparations):

    resinam ex melle Aegyptiam,

    Plaut. Merc. 1, 2, 28:

    quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,

    Ter. Eun. 5, 4, 17:

    bibat jejunus ex aqua castoreum,

    Cels. 3, 23:

    aqua ex lauro decocta,

    id. 4, 2; cf.:

    farina tritici ex aceto cocta,

    Plin. 22, 25, 57, § 120:

    pullum hirundinis servatum ex sale,

    Cels. 4, 4:

    nuclei pinei ex melle, panis vel elota alica ex aqua mulsa (danda est),

    id. 4, 7 et saep.—So of the mixing of colors or flavors:

    bacae e viridi rubentes,

    Plin. 15, 30, 39, § 127:

    frutex ramosus, bacis e nigro rufis,

    id. ib. §

    132: id solum e rubro lacteum traditur,

    id. 12, 14, 30, § 52:

    e viridi pallens,

    id. 37, 8, 33, § 110:

    apes ex aureolo variae,

    Col. 9, 3, 2:

    sucus ex austero dulcis,

    Plin. 13, 9, 18, § 62; 21, 8, 26, § 50:

    ex dulci acre,

    id. 11, 15, 15, § 39; cf.

    trop.: erat totus ex fraude et mendacio factus,

    Cic. Clu. 26.—
    E.
    To indicate the cause or reason of any thing, from, through, by, by reason of, on account of:

    cum esset ex aere alieno commota civitas,

    Cic. Rep. 2, 33:

    ex doctrina nobilis et clarus,

    id. Rab. Post. 9, 23:

    ex vulnere aeger,

    id. Rep. 2, 21; cf.:

    ex renibus laborare,

    id. Tusc. 2, 25:

    ex gravitate loci vulgari morbos,

    Liv. 25, 26:

    ex vino vacillantes, hesterna ex potatione oscitantes,

    Quint. 8, 33, 66:

    gravida e Pamphilo est,

    Ter. And. 1, 3, 11:

    credon' tibi hoc, nunc peperisse hanc e Pamphilo?

    id. ib. 3, 2, 17:

    ex se nati,

    Cic. Rep. 1, 35:

    ex quodam conceptus,

    id. ib. 2, 21:

    ex nimia potentia principum oritur interitus principum,

    id. ib. 1, 44:

    ex hac maxima libertate tyrannis gignitur,

    id. ib. et saep.:

    ex te duplex nos afficit sollicitudo,

    Cic. Brut. 97, 332; cf.:

    quoniam tum ex me doluisti, nunc ut duplicetur tuum ex me gaudium, praestabo,

    id. Fam. 16, 21, 3:

    in spem victoriae adductus ex opportunitate loci,

    Sall. J. 48, 2:

    veritus ex anni tempore et inopia aquae, ne siti conficeretur exercitus,

    id. ib. 50, 1 et saep.:

    ex Transalpinis gentibus triumphare,

    Cic. Phil. 8, 6, 18; id. Off. 2, 8, 28; cf. id. Fam. 3, 10, 1:

    gens Fabia saepe ex opulentissima Etrusca civitate victoriam tulit,

    Liv. 2, 50:

    ex tam propinquis stativis parum tuta frumentatio erat,

    i. e. on account of the proximity of the two camps, Liv. 31, 36:

    qua ex causa cum bellum Romanis Sabini intulissent,

    Cic. Rep. 2, 7:

    hic mihi (credo equidem ex hoc, quod eramus locuti) Africanus se ostendit,

    id. ib. 6, 10:

    quod ex eo sciri potest, quia, etc.,

    id. Tusc. 1, 18 fin.; cf. id. Leg. 1, 15, 43:

    causa... fuit ex eo, quod, etc.,

    id. Phil. 6, 1:

    ex eo fieri, ut, etc.,

    id. Lael. 13, 46:

    ex quo fit, ut, etc.,

    id. Rep. 1, 43:

    e quo efficitur, non ut, etc.,

    id. Fin. 2, 5, 15 et saep.—Sometimes between two substantives without a verb:

    non minor ex aqua postea quam ab hostibus clades,

    Flor. 4, 10, 8:

    ex nausea vomitus,

    Cels. 4, 5:

    ex hac clade atrox ira,

    Liv. 2, 51, 6:

    metus ex imperatore, contemptio ex barbaris,

    Tac. A. 11, 20:

    ex legato timor,

    id. Agr. 16 et saep.—
    2.
    In partic., to indicate that from which any thing derives its name, from, after, on account of:

    cui postea Africano cognomen ex virtute fuit,

    Sall. J. 5, 4; cf. Flor. 2, 6, 11:

    cui (sc. Tarquinio) cognomen Superbo ex moribus datum,

    id. 1, 7, 1:

    nomen ex vitio positum,

    Ov. F. 2, 601:

    quarum ex disparibus motionibus magnum annum mathematici nominaverunt,

    Cic. N. D. 2, 20; id. Leg. 1, 8; cf. id. Tusc. 4, 12; Plin. 11, 37, 45, § 123:

    holosteon sine duritia est, herba ex adverso appellata a Graecis,

    id. 27, 10, 65, § 91:

    quam urbem e suo nomine Romam jussit nominari,

    Cic. Rep. 2, 7:

    e nomine (nominibus),

    id. ib. 2, 20; Tac. A. 4, 55; id. G. 2; Just. 15, 4, 8; 20, 5, 9 et saep.—
    F.
    To indicate a transition, i. e. a change, alteration, from one state or condition to another, from, out of:

    si possum tranquillum facere ex irato mihi,

    Plaut. Cist. 3, 21:

    fierent juvenes subito ex infantibus parvis,

    Lucr. 1, 186:

    dii ex hominibus facti,

    Cic. Rep. 2, 10:

    ut exsistat ex rege dominus, ex optimatibus factio, ex populo turba et confusio,

    id. ib. 1, 45:

    nihil est tam miserabile quam ex beato miser,

    id. Part. 17; cf.:

    ex exsule consul,

    id. Manil. 4, 46:

    ex perpetuo annuum placuit, ex singulari duplex,

    Flor. 1, 9, 2: tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti, Sall. J. 10:

    ex alto sapore excitati,

    Curt. 7, 11, 18.—
    G.
    Ex (e) re, ex usu or ex injuria, to or for the advantage or injury of any one:

    ex tua re non est, ut ego emoriar,

    Plaut. Ps. 1, 3, 102; 104; cf. Ter. Phorm. 5, 7, 76: Cervius haec inter vicinus garrit aniles Ex re fabellas, i. e. fitting, suitable, pertinent (= pro commodo, quae cum re proposita conveniant), Hor. S. 2, 6, 78:

    aliquid facere bene et e re publica,

    for the good, the safety of the state, Cic. Phil. 10, 11, 25:

    e (not ex) re publica,

    id. ib. 3, 12, 30; 8, 4, 13; id. de Or. 2, 28, 124; id. Fam. 13, 8, 2; Liv. 23, 24; Suet. Caes. 19 et saep.:

    exque re publica,

    Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36:

    non ex usu nostro est,

    Plaut. Merc. 2, 3, 60; Ter. Hec. 4, 3, 10; Caes. B. G. 1, 30, 2; 1, 50 fin.; 5, 6 fin. al.; cf.:

    ex utilitate,

    Plin. Pan. 67, 4; Tac. A. 15, 43:

    ex nullius injuria,

    Liv. 45, 44, 11.—
    H.
    To designate the measure or rule, according to, after, in conformity with which any thing is done:

    (majores) primum jurare EX SVI ANIMI SENTENTIA quemque voluerunt,

    Cic. Ac. 2, 47 fin. (cf. Beier, Cic. Off. 3, 29, 108, and the references):

    ex omnium sententia constitutum est, etc.,

    id. Clu. 63, 177; cf.:

    ex senatus sententia,

    id. Fam. 12, 4:

    ex collegii sententia,

    Liv. 4, 53:

    ex amicorum sententia,

    id. 40, 29:

    ex consilii sententia,

    id. 45, 29 et saep.; cf.

    also: ex sententia, i. q. ex voluntate,

    according to one's wish, Plaut. Capt. 2, 2, 96: Ter. Hec. 5, 4, 32; Cic. Fam. 12, 10, 2; id. Att. 5, 21 al.;

    and, in a like sense: ex mea sententia,

    Plaut. Men. 2, 2, 1; id. Merc. 2, 3, 36:

    ex senatus consulto,

    Cic. Rep. 3, 18; Sall. C. 42 fin.:

    ex edicto, ex decreto,

    Cic. Fam. 13, 56 fin.; id. Quint. 8, 30:

    ex lege,

    id. Div. in Caecil. 5, 19; id. Clu. 37, 103; id. Inv. 1, 38, 68: ex jure, Enn. ap. Gell. 20, 10, 4 (Ann. v. 276 ed. Vahl.); Varr. L. L. 6, § 64 Mull.; Cic. Mur. 12, 26; id. de Or. 1, 10, 41:

    ex foedere,

    Liv. 1, 23 et saep.:

    hunccine erat aequum ex illius more, an illum ex hujus vivere?

    Ter. Heaut. 1, 2, 29; so,

    ex more,

    Sall. J. 61, 3; Verg. A. 5, 244; 8, 186; Ov. M. 14, 156; 15, 593; Plin. Ep. 3, 18; Flor. 4, 2, 79 al.; cf.:

    ex consuetudine,

    Cic. Clu. 13, 38; Caes. B. G. 1, 52, 4; 4, 32, 1; Sall. J. 71, 4; Quint. 2, 7, 1 al.:

    quod esse volunt e virtute, id est honeste vivere,

    Cic. Fin. 2, 11, 34:

    ex sua libidine moderantur,

    Ter. Heaut. 2, 1, 4; cf. Sall. C. 8, 1:

    ut magis ex animo rogare nihil possim,

    Cic. Fam. 13, 8, 3:

    eorum ex ingenio ingenium horum probant,

    Plaut. Trin. 4, 3, 42; cf. Ter. Eun. 1, 2, 118; Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A.:

    leges ex utilitate communi, non ex scriptione, quae in litteris est, interpretari,

    Cic. Inv. 1, 38; cf. id. Lael. 6, 21:

    nemo enim illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,

    id. Rosc. Com. 10, 28; cf. Sall. C. 10, 5; Caes. B. G. 3, 20, 1; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2 al.:

    ex tuis verbis meum futurum corium pulcrum praedicas,

    Plaut. Ep. 5, 1, 19; cf. Cic. Fam. 7, 17; id. Att. 1, 3:

    nunc quae scribo, scribo ex opinione hominum atque fama,

    id. Fam. 12, 4 fin.:

    scripsit Tiberio, non ut profugus aut supplex, sed ex memoria prioris fortunae,

    Tac. A. 2, 63: quamquam haec quidem res non solum ex domestica est ratione;

    attingit etiam bellicam,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. id. Quint. 11; 15 et saep.—E re rata, v. ratus.—
    I.
    To form adverbial expressions, such as: ex aequo, ex commodo, ex contrario, ex composito, ex confesso, ex destinato, ex diverso, ex facili, etc., ex affluenti, ex continenti;

    ex improviso, ex inopinato, etc., v. the words aequus, commodus, etc.

    Ex placed after its noun: variis ex,

    Lucr.
    2, 791:

    terris ex,

    id. 6, 788:

    quibus e sumus uniter apti,

    id. 3, 839; 5, 949.—E joined with que:

    que sacra quercu,

    Verg. E. 7, 13.
    IV.
    In composition, ex (cf. dis) before vowels and h, and before c, p, q, t (exagito, exeo, exigo, exoro, exuro, exhaurio; excedo, expello, exquiro, extraho); ef (sometimes ec) before f (effero, effluo, effringo; also in good MSS. ecfero, ecfari, ecfodio), elsewhere e (eblandior, educo, egredior, eicio, eligo, emitto, enitor, evado, eveho). A few exceptions are found, viz., in ex: epoto and epotus as well as expotus, and escendo as well as exscensio; in e: exbibo as well as ebibo; exballisto, exbola; exdorsuo; exfututa as well as effutuo; exfibulo; exlex, etc. After ex in compounds s is [p. 671] often elided in MSS. and edd. Both forms are correct, but the best usage and analogy favor the retaining of the s; so, exsaevio, exsanguis, exscensio, exscindo, exscribo, exsculpo, exseco, exsecror, exsequiae, exsequor, exsero, exsicco, exsilio, exsilium, exsisto, exsolvo, exsomnis, exsorbeo, exsors, exspecto, exspes, exspiro, exspolio, exspuo, exsterno, exstimulo, exstinguo, exstirpo, exsto, exstruo, exsudo, exsugo, exsul, exsulto, exsupero, exsurgo, exsuscito, and some others, with their derivv.; cf. Ribbeck, Prol. Verg. p. 445 sq. Only in escendere and escensio is the elision of x before s sustained by preponderant usage; cf. Neue, Formenl. 2, p. 766.—
    B.
    Signification.
    1.
    Primarily and most freq. of place, out or forth: exeo, elabor, educo, evado, etc.; and in an upward direction: emineo, effervesco, effero, erigo, exsurgo, exsulto, extollo, everto, etc.—Hence also, trop., out of ( a former nature), as in effeminare, qs. to change out of his own nature into that of a woman: effero, are, to render wild; thus ex comes to denote privation or negation, Engl. un-: exanimare, excusare, enodare, exonerare, effrenare, egelidus, I., elinguis, elumbis, etc.—
    2.
    Throughout, to the end: effervesco, effero, elugeo; so in the neuter verbs which in composition (esp. since the Aug. per.) become active: egredior, enavigo, eno, enitor, excedo, etc.—Hence, thoroughly, utterly, completely: elaudare, emori, enecare, evastare, evincere (but eminari and eminatio are false readings for minari and minatio; q. v.); and hence a simple enhancing of the principal idea: edurus, efferus, elamentabilis, egelidus, exacerbo, exaugeo, excolo, edisco, elaboro, etc. In many compounds, however, of post - Aug. and especially of post-class. Latinity this force of ex is no longer distinct; so in appellations of color: exalbidus, exaluminatus, etc.; so in exabusus, exambire, exancillatus, etc. Vid. Hand Turs. II. Pp. 613-662.

    Lewis & Short latin dictionary > ex

  • 9 infirmantes

    1.
    infirmo, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [infirmus].
    I. A.
    Lit.:

    legiones,

    Tac. A. 15, 10: munimenta madore, Sall. Fragm. ap. Non. 138, 6:

    hominem,

    Cels. 2, 12.—
    B.
    Trop.
    a.
    To invalidate, disprove, refute:

    res tam leves infirmare ac diluere,

    Cic. Rosc. Am. 15, 42;

    with tollere,

    id. N. D. 2, 59, 147;

    with frangere,

    id. de Or. 131:

    fidem testis,

    id. Rosc. Com. 15, 45:

    fidem alicui,

    id. Att. 15, 26. —
    b.
    To annul, make void:

    legem,

    Liv. 34, 3; Quint. 7, 1, 49:

    contractum,

    Dig. 49, 14, 46:

    graviter ferens aliquid a se factum infirmari,

    Vell. 2, 2, 1:

    acta illa atque omnes res superioris anni,

    Cic. Sest. 18, 40.—
    II.
    Neutr. only in part. pres. as subst.: infirmantes, um, m., the weak, sick, Sulp. Sev. Vit. S. Mart. 18, 5; id. Ep. 2, 12.
    2.
    in-firmo, āvi, ātum, 1, v. a., to establish in, fix, or confirm in (late Lat.), Cael. Aur. Acut. 3, 4, 36.

    Lewis & Short latin dictionary > infirmantes

  • 10 infirmatio

    infirmātĭo, ōnis. f. [1. infirmo], a weakening, invalidating.
    I.
    Rerum judicatarum, Cic. Agr. 2, 3, 8; 2, 4, 10.—
    II.
    Transf., a refuting, disproving:

    judicatio est, quae ex infirmatione et confirmatione rationis nascitur controversia,

    Cic. Inv. 1, 13, 18; 2, 21, 62.

    Lewis & Short latin dictionary > infirmatio

  • 11 utile

    ūtĭlis, e, adj. [utor].
    I.
    In gen.
    A. 1.
    Absol.:

    hae hamae utiles sunt,

    Cato, R. R. 135, 2:

    non faciat quod utile sit, quod expediat?

    Cic. Off. 3, 19, 76:

    utiles et salutares res,

    id. N. D. 1, 15, 38:

    quid Sophocles et Aeschylus utile ferrent,

    Hor. Ep. 2, 1, 163:

    quernaque glans victa est utiliore cibo,

    Ov. F. 1, 676.—
    2.
    With dat. pers.:

    tibi,

    Plaut. Cist. 1, 1, 10:

    quam id mihi sit facile atque utile, Aliorum exempla commonent,

    Ter. And. 4, 5, 16:

    nec clam te est, quam illi utraeque res nunc utiles Et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient,

    id. ib. 1, 5, 52; id. Hec. 1, 2, 76:

    si eam legem vobis adcommodatam atque utilem esse intellegerem,

    Cic. Agr. 2, 6, 14: sic fuit utilius finiri ipsique tibique, id. Tusc. poët. 1, 48, 115; id. Inv. 1, 1, 1:

    non enim mihi est vita utilior quam animi talis affectio,

    id. Off. 3, 6, 29 dub.; Nep. Milt. 3, 5; id. Them. 7, 6:

    alicui utiles esse amicos,

    Caes. B. G. 4, 7: quod tibi utilissimum erit consilii capies, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 2:

    loci muniti et sibi utiles,

    Sall. J. 97, 1.—So with dat. of thing benefited:

    fons... Infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo,

    Hor. Ep. 1, 16, 14: vivit siliquis et pane secundo;

    Militiae quamquam piger et malus, utilis urbi,

    id. ib. 2, 1, 124:

    glycyrrhizae sucus utilissimus voci,

    Plin. 22, 9, 11, § 25:

    palmae non utiles stomacho,

    id. 23, 4, 51, § 97:

    ver utile silvis,

    Verg. G. 2, 323; Prop. 4 (5), 1, 138.—
    3.
    With ad and acc.:

    quem hominem inveniemus ad eam rem utilem,

    Plaut. Ep. 2, 2, 108; cf. Ter. And. 1, 5, 52 (supra, A. 2.):

    nonne igitur sapiens, si fame ipse conficiatur, abstulerit cibum alteri, homini ad nullam rem utili?

    Cic. Off. 3, 6, 29; cf.:

    quaecumque herba potens ad opem radixque medendi Utilis,

    Ov. H. 5, 148.—
    4.
    With abl. instr.:

    ter et viciens volneratus est, ob id neutrā manu, neutro pede satis utilis,

    Plin. 7, 28, 29, § 104:

    pedibus, naribus,

    Ov. M. 3, 212:

    bis pomis utilis arbos,

    Verg. G. 2, 150.—
    5.
    With inf. (poët.):

    adspirare et adesse choris erat utilis (tibia),

    Hor. A. P. 204.—
    B.
    Neutr. absol.: ūtĭle, is, n., what is useful, the useful: omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci, Hor. A. P. 343:

    bonus atque fidus Judex honestum praetulit utili,

    id. C. 4, 9, 41:

    utilium tardus provisor,

    id. A. P. 164:

    sententiae de utilibus honestisque,

    Quint. 3, 8, 13; cf. id. 1, 2, 29. —
    C.
    Utile est, with a subject-clause:

    amicum castigare ob meritam noxiam... est utile Et conducibile,

    Plaut. Trin. 1, 1, 2:

    numquam est utile peccare,

    Cic. Off. 3, 15, 64:

    nimirum sapere est abjectis utile nugis,

    Hor. Ep. 2, 2, 141:

    id arbitror Apprime in vitā esse utile, ut ne quid nimis,

    Ter. And. 1, 1, 34; cf.:

    ut tu, si arbitrarere utile exque re publicā esse, persequerere bello Dolabellam,

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 1:

    utilissimum ratus inpendentem evitare tempestatem,

    Nep. Alcib. 4, 4.—
    II.
    In partic.
    A.
    Fit, suitable, adapted, proper, etc.:

    utilissimus ad vitilia holoschoenos,

    Plin. 21, 18, 69, § 113:

    hic castrensibus utilis armis,

    Prop. 3, 9 (4, 8), 19:

    utilium bello studiosus equorum,

    Ov. M. 14, 321:

    fraxinus hastis,

    id. ib. 10, 93:

    lignum Navigiis,

    Verg. G. 2, 442:

    passo psithia utilior,

    id. ib. 2, 93:

    calamus fistulis,

    Plin. 16, 36, 66, § 164:

    ventri lactuca movendo utilis,

    Mart. 11, 52, 6:

    (lapathum) silvestre ad multa medicamina utile est,

    Plin. 19, 12, 60, § 185.— Poet. with gen.:

    radix medendi Utilis,

    Ov. H. 5, 147.—
    B.
    In jurid. lang.: utilis actio, exceptio, interdictum, judicium, etc., i. e. which was brought on general principles of justice, in cases for which there was no express legal provision, or, as we say, in equity:

    actio,

    Dig. 13, 5, 5, § 9; 39, 3, 22 fin. al.:

    exceptio,

    ib. 4, 4, 41:

    interdictum,

    ib. 43, 20, 1, § 35 sq.:

    judicium,

    ib. 10, 2, 2, § 11.— Hence, adv.: ūtĭlĭter, usefully, profitably, beneficially, advantageously.
    1.
    In gen.:

    utiliter a naturā permotiones istas animis nostris datas,

    Cic. Ac. 2, 44, 135:

    modo ne laudarent iracundiam et dicerent utiliter a naturā datam,

    id. Off. 1, 25, 89; 2, 5, 17:

    utiliter in certamen respondere,

    Liv. 4, 6, 2 Weissenb. ad loc.; 28, 19, 3; Quint. 4, 1, 45; 6, 1, 8:

    serviet utiliter (captivus),

    Hor. Ep. 1, 16, 70 al. — Comp.:

    utilius starent etiam nunc moenia Phoebi,

    Ov. H. 1, 67.— Sup.:

    a Cicerone quidem utilissime praedicta sunt omnia,

    Quint. 4, 2, 57; Plin. 17, 14, 24, § 110.—
    2.
    In partic., in jurid. lang., rightly, duly, lawfully:

    stipulari,

    Dig. 45, 1, 97; 45, 1, 45; 45, 1, 46:

    agere ex empto,

    ib. 19, 1, 30 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > utile

  • 12 utilis

    ūtĭlis, e, adj. [utor].
    I.
    In gen.
    A. 1.
    Absol.:

    hae hamae utiles sunt,

    Cato, R. R. 135, 2:

    non faciat quod utile sit, quod expediat?

    Cic. Off. 3, 19, 76:

    utiles et salutares res,

    id. N. D. 1, 15, 38:

    quid Sophocles et Aeschylus utile ferrent,

    Hor. Ep. 2, 1, 163:

    quernaque glans victa est utiliore cibo,

    Ov. F. 1, 676.—
    2.
    With dat. pers.:

    tibi,

    Plaut. Cist. 1, 1, 10:

    quam id mihi sit facile atque utile, Aliorum exempla commonent,

    Ter. And. 4, 5, 16:

    nec clam te est, quam illi utraeque res nunc utiles Et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient,

    id. ib. 1, 5, 52; id. Hec. 1, 2, 76:

    si eam legem vobis adcommodatam atque utilem esse intellegerem,

    Cic. Agr. 2, 6, 14: sic fuit utilius finiri ipsique tibique, id. Tusc. poët. 1, 48, 115; id. Inv. 1, 1, 1:

    non enim mihi est vita utilior quam animi talis affectio,

    id. Off. 3, 6, 29 dub.; Nep. Milt. 3, 5; id. Them. 7, 6:

    alicui utiles esse amicos,

    Caes. B. G. 4, 7: quod tibi utilissimum erit consilii capies, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 2:

    loci muniti et sibi utiles,

    Sall. J. 97, 1.—So with dat. of thing benefited:

    fons... Infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo,

    Hor. Ep. 1, 16, 14: vivit siliquis et pane secundo;

    Militiae quamquam piger et malus, utilis urbi,

    id. ib. 2, 1, 124:

    glycyrrhizae sucus utilissimus voci,

    Plin. 22, 9, 11, § 25:

    palmae non utiles stomacho,

    id. 23, 4, 51, § 97:

    ver utile silvis,

    Verg. G. 2, 323; Prop. 4 (5), 1, 138.—
    3.
    With ad and acc.:

    quem hominem inveniemus ad eam rem utilem,

    Plaut. Ep. 2, 2, 108; cf. Ter. And. 1, 5, 52 (supra, A. 2.):

    nonne igitur sapiens, si fame ipse conficiatur, abstulerit cibum alteri, homini ad nullam rem utili?

    Cic. Off. 3, 6, 29; cf.:

    quaecumque herba potens ad opem radixque medendi Utilis,

    Ov. H. 5, 148.—
    4.
    With abl. instr.:

    ter et viciens volneratus est, ob id neutrā manu, neutro pede satis utilis,

    Plin. 7, 28, 29, § 104:

    pedibus, naribus,

    Ov. M. 3, 212:

    bis pomis utilis arbos,

    Verg. G. 2, 150.—
    5.
    With inf. (poët.):

    adspirare et adesse choris erat utilis (tibia),

    Hor. A. P. 204.—
    B.
    Neutr. absol.: ūtĭle, is, n., what is useful, the useful: omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci, Hor. A. P. 343:

    bonus atque fidus Judex honestum praetulit utili,

    id. C. 4, 9, 41:

    utilium tardus provisor,

    id. A. P. 164:

    sententiae de utilibus honestisque,

    Quint. 3, 8, 13; cf. id. 1, 2, 29. —
    C.
    Utile est, with a subject-clause:

    amicum castigare ob meritam noxiam... est utile Et conducibile,

    Plaut. Trin. 1, 1, 2:

    numquam est utile peccare,

    Cic. Off. 3, 15, 64:

    nimirum sapere est abjectis utile nugis,

    Hor. Ep. 2, 2, 141:

    id arbitror Apprime in vitā esse utile, ut ne quid nimis,

    Ter. And. 1, 1, 34; cf.:

    ut tu, si arbitrarere utile exque re publicā esse, persequerere bello Dolabellam,

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 1:

    utilissimum ratus inpendentem evitare tempestatem,

    Nep. Alcib. 4, 4.—
    II.
    In partic.
    A.
    Fit, suitable, adapted, proper, etc.:

    utilissimus ad vitilia holoschoenos,

    Plin. 21, 18, 69, § 113:

    hic castrensibus utilis armis,

    Prop. 3, 9 (4, 8), 19:

    utilium bello studiosus equorum,

    Ov. M. 14, 321:

    fraxinus hastis,

    id. ib. 10, 93:

    lignum Navigiis,

    Verg. G. 2, 442:

    passo psithia utilior,

    id. ib. 2, 93:

    calamus fistulis,

    Plin. 16, 36, 66, § 164:

    ventri lactuca movendo utilis,

    Mart. 11, 52, 6:

    (lapathum) silvestre ad multa medicamina utile est,

    Plin. 19, 12, 60, § 185.— Poet. with gen.:

    radix medendi Utilis,

    Ov. H. 5, 147.—
    B.
    In jurid. lang.: utilis actio, exceptio, interdictum, judicium, etc., i. e. which was brought on general principles of justice, in cases for which there was no express legal provision, or, as we say, in equity:

    actio,

    Dig. 13, 5, 5, § 9; 39, 3, 22 fin. al.:

    exceptio,

    ib. 4, 4, 41:

    interdictum,

    ib. 43, 20, 1, § 35 sq.:

    judicium,

    ib. 10, 2, 2, § 11.— Hence, adv.: ūtĭlĭter, usefully, profitably, beneficially, advantageously.
    1.
    In gen.:

    utiliter a naturā permotiones istas animis nostris datas,

    Cic. Ac. 2, 44, 135:

    modo ne laudarent iracundiam et dicerent utiliter a naturā datam,

    id. Off. 1, 25, 89; 2, 5, 17:

    utiliter in certamen respondere,

    Liv. 4, 6, 2 Weissenb. ad loc.; 28, 19, 3; Quint. 4, 1, 45; 6, 1, 8:

    serviet utiliter (captivus),

    Hor. Ep. 1, 16, 70 al. — Comp.:

    utilius starent etiam nunc moenia Phoebi,

    Ov. H. 1, 67.— Sup.:

    a Cicerone quidem utilissime praedicta sunt omnia,

    Quint. 4, 2, 57; Plin. 17, 14, 24, § 110.—
    2.
    In partic., in jurid. lang., rightly, duly, lawfully:

    stipulari,

    Dig. 45, 1, 97; 45, 1, 45; 45, 1, 46:

    agere ex empto,

    ib. 19, 1, 30 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > utilis

См. также в других словарях:

  • infirmo — in·fìr·mo agg., s.m. LE var. → infermo …   Dizionario italiano

  • Karl Benjamin Acoluth — (* 2. Juli 1726 in Pirna; † 29. Dezember 1800 in Bautzen) war ein deutscher Jurist und Schriftsteller. Leben Der Sohn des Doktor der Medizin und späteren praktischen Arztes und Apothekers in Zittau Johann Carl Acolut hatte das Gymnasium in Zittau …   Deutsch Wikipedia

  • AEGIPAN — a poetis Pan est cognominatus, quod pedes caprinos haberet. Inde Aegipanes homines nudi, leves, et caprinos pedes habentes. Propert. l. 3. eleg, 16. Mollia Dircaeae pulsabunt tympana Thebae, Capripedes calamô Panes hiante canent. Mela l. 1. c. 8 …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CHERUB — Hebr. Gap desc: Hebrew est alata imago, similis iuveni, dici volunt ex sicut, et rebe, puer, adolescens. Chaldaice enim reba est crescere, adolescere. In Scriptura sancta vox legitut pro angelo, et specie angeli, qui, ut alatus iuvenis pingitur,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CONSOLATI — genus Albigensium, qui alias Perfecti quoque, quibus alii (alterum Albigensium genus) fecerunt pactum, quod ipsi vocant la Convenesa, i. e. convenientiam, quod in fine vitae per eos recipi vellent ad sectam ipsorum: cuiusmodi receptio passim… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • OCULI moribundo — ante ipsum animae exitum, nec tactu, nedum pressurâ digitorum, utcumque leviusculâ quidem, apud Hebraeos regulariter claudebantur; ne inde qui sic clauderet, adeo infirmo mortem forte acceleraret. Mortuo vero claudi ab adstantibus, maxime… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TRACHELUS — seu TRACHALUS, purpurae genus Posidippo, apud Athenaeum, ubi μηκώνια, πίννας, τραχήλους, μύας κλ. in iis recenset, et Hesychio, Τραχήλους, τὰς πορφύρας. Sed proprie non tam purpurae sic dicuntur, quam purpurarum, imo et muricum, cervices. De… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TZACONITAE — apud Luithprandum Legat. Nec infirmo animô Magistro Tzaconitae occurrunt, quem dum in fugam verterent et Lacones sunt, qui Tzacones et Tzaconitae recentiori aevô dici coeperunt, vide Niceph. Gregoram, l. 4. Ioh. Leunclavium, Dominic. Macrum,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • WOLFIUS Hieronymus — Oetingâ Rhaetus, familiâ nobili et antiquâ, corpore tam tenellô fuit ac infirmo, ut Pater, eum a studiis prohibiturus, sumptus ipsi ad Academias studiorum causâ profecturo negaret. Tubingae igitur Studiosis operam suam addixit, inter serviendum… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • infermo — in·fér·mo agg., s.m. 1. agg., s.m. CO malato: curare una persona inferma; assistere, visitare gli infermi; restare, cadere infermo Sinonimi: ammalato. 2. agg. LE debole, incerto, spec. moralmente: l alma nudrita sempre in doglia e n pene ... sì… …   Dizionario italiano

  • infirme — an., handicapé : bétour m. (Bogève) ; infirmo, a, e (Albanais.001, Villards Thônes). A1) infirme // handicapé infirme d une main ou des deux mains /// d un bras ou des deux bras ; manchot : mangueûrno, a, e <sans anse> (001) …   Dictionnaire Français-Savoyard

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»