-
1 буялу
страд.-возвр. от буяу1) страд. кра́ситься, раскра́шиваться, закра́шиваться, окра́шиваться, подверга́ться окра́ске2) кра́ситься, подкра́шиваться, накра́шиватьсяиреннәр буялган — гу́бы накра́шены
3) возвр.; разг. па́чкаться/испа́чкаться, запа́чкаться, вы́пачкаться; мара́ться, замара́ться, ма́заться, вы́мазаться, зама́заться, грязни́ться, загрязня́ться/загрязни́ться || па́чканье, загрязне́ниепальто пычракка буялган — пальто́ запа́чкалось гря́зью
куллар корымга буялган — ру́ки испа́чканы са́жей
4) кра́ситься, па́чкать (об окрашенных вещах, предметах)5) перен.; разг. замара́ться, мара́ться прост.син бу эшкә тыгылма, буялма — ты не вме́шивайся в э́то де́ло, не мара́йся
• -
2 буялу
гл1. страд от буяу2. пачкаться, испачкаться (грязью)3. мазаться, помазаться; мараться, замараться -
3 акка буялу
обеля́ться, обели́ться обл.; выбе́ливаться разг.; вы́пачкаться (в чём.-л. бе́лом) -
4 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
5 ак йогу
см. акка буялу -
6 акбур
1. сущ.1) мел || мелово́йакбур чоры геол. — мелово́й пери́од
акбур чыганаклары — меловы́е месторожде́ния
2) мел, мело́к ( для письма)акбур белән язу — написа́ть ме́лом
акбурга буялу (буялып бетү) — перепа́чкаться ме́лом
•2. прил.мелово́й; из ме́лаакбур токымнар — меловы́е поро́ды
-
7 акшар
сущ.1) бе́лая гли́на; мел || мелово́йакшарны обой белән алыштыру — заменя́ть мел обо́ями (на обо́и)
2) ирон. бели́ла (ед. нет), пу́дра3) побе́лкастенаның акшары купкалаган — побе́лка на стене́ ко́е-где́ пооблупи́лась
акшарга буялу (буялып бетү) — перепа́чкаться ме́лом
-
8 арык
I сущ.1) шлюз; ве́шник, вешня́к обл.тегермән арыгы — шлюз (ве́шник, вешня́к) у ме́льницы
2) ары́к (в Средней Азии: для орошения)•II прил.; разг.; см. ябыкарык ат — худа́я (истощённая) ло́шадь, кля́ча
III послелог; исх. п.; диал.арык кыз — то́щая (сухопа́рая) де́вочка, худы́шка прост.
по са́мыйбилдән арык суык су белән юыну — умыва́ться холо́дной водо́й по са́мый по́яс
тездән арык пычракка буялу — по са́мые коле́ни вы́пачкаться в грязи́
-
9 буялдыру
понуд. от буялу -
10 дегет
сущ.дёготь; смола́ || дегтя́рныйдегет куу (агызу) — гнать (кури́ть) дёготь
агач дегете — древе́сный дёготь
торф дегете — торфяно́й дёготь
ташкүмер дегете — каменноу́гольная смола́
дегет кә буялу — испа́чкаться (изма́заться) дёгтем
дегет исе — за́пах дёгтя
дегет заводы — дегтя́рный заво́д
- дегет пумаласыдегет мичкәсе — дегтя́рная бо́чка; бо́чка для дёгтя; чума́к обл.
- дегет чиләге
- дегет лагуны
- дегет чәчәге
- дегет үләне -
11 йогу
неперех.1) па́чкать/запа́чкать, пристава́ть/приста́тькулга буяу йоккан — кра́ска запа́чкала ру́ку
акка кара йокмый — (посл.) чёрное к бе́лому не приста́нет
тәмәке исе йогу — пропита́ться таба́чным за́пахом
төтен исе йогу — пропа́хнуть ды́мом
3) передава́ться/переда́ться, переходи́ть/перейти́; пристава́ть/приста́ть ( о болезни) || переда́чагрипп тиз йога — грипп легко́ передаётся
аңа бернинди авыру да йокмый — к нему́ никака́я боле́знь не пристаёт
яман чир тиз йога — (посл.) дурно́й приме́р зарази́телен (букв. дурна́я боле́знь бы́стро передаётся)
4) перен. передава́ться/переда́ться, влия́ть/повлия́ть на кого-л. (о чувствах, настроениях, черте характера и т. п.)кызның елмаюы аңа да йокты — улы́бка де́вушки передала́сь и ему́
яхшыга иярсәң - яхшылыгы йогар, яманга иярсәң - яманлыгы йогар — (посл.) ≈≈ с кем поведёшься, от того́ и наберёшься (букв. с хоро́шим челове́ком поведёшься - от него́ переда́стся хоро́шее, с плохи́м челове́ком поведёшься - от него́ переда́стся дурно́е)
5) перен. переходи́ть/перейти́ к кому-л. от; кого-л. (о ремесле, искусстве и т. п.)аңа әтисе һөнәре йоккан — ремесло́ отца́ передало́сь ему́
6) перен. привыка́ть/привы́кнуть к кому, чему-л.йортка йогу — привыка́ть к до́му (хозя́йству)
коллективка йога алмыйча йөрү — до́лго привыка́ть к коллекти́ву
7) в сочет. с некоторыми сущ. переводится гл. ф. данного словабуявы йогу (буялу) — кра́ситься
сары төс йогу — пожелте́ть
• -
12 корым
сущ.1) са́жа; ко́потькорым баскан — закопте́лый; весь в са́же, чёрный от са́жи
корым утыру — закопте́ть; закопти́ться
корым төсле кара — чёрный, как са́жа
корымга буялу — па́чкаться са́жей, ко́потью
2) типогр. ( полиграфическая) чёрная кра́скакитап басу өчен махсус корым — специа́льная кра́ска для типогра́фии
-
13 сыр
I сущ.1) наре́зка, наре́з, резьба́винт сыры — винтова́я наре́зка (резьба́)
шөреп сырлары ашалган — стёрта наре́зка у шуру́па
гайканы бер сырга бушату — осла́бить га́йку на оди́н оборо́т
2) узо́р, резно́й узо́р; проте́ктормашина тәгәрмәченең сырлары — резно́й узо́р (проте́ктор) маши́нного колеса́
3) диал. у́зкая ле́нта, нашива́емая на низ же́нского пла́тьясыр тоту — наши́ть у́зкую ле́нту
4) ли́ния, скла́дкасм. җыерчыксырлары үтүкләнгән чалбар — брю́ки с отутю́женными скла́дками
уч сырлары — ли́нии ладо́ни
йөздәге сырлар — скла́дки лица́
юрган сырлары — скла́дки у стёганого одея́ла
5) анат. боро́здка, изви́линасм. җыерчыкми сырлары — изви́лины мо́зга
II сущ.; диал.маңгай сырлары — боро́здки на лбу
1) кра́скасырга буялу — испа́чкаться кра́ской
зәңгәр сыр — голуба́я кра́ска
сары сыр — жёлтая кра́ска
2) ки́новарь ( порошок красного цвета для лечения); серни́стая ртутьIIIдәва сыры — лече́бный порошо́к
IV сущ.сыр салу — диал. де́лать, сде́лать предложе́ние
сыр || сы́рныйголланд сыры — голла́ндский сыр
йомшак сыр — пла́вленный сыр
бер кисәк сыр — кусо́к сы́ру
- сыр заводысыр массасы — сы́рная ма́сса
- сыр кайнату
- сыр кайнатучы
- сыр тәлинкәсе
- сыр ясау
См. также в других словарях:
балчыклану — 1. Балчык хәленә килү, үзлеләнү 2. Балчыкка буялу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бату — ф. 1. Сыеклык төбенә китү. Көпшәк яки үзле масса эченә өлешчә яки бөтенләй кереп урнашу. Сыек яки үзле масса эченә кереп үлү. Басканда уелып керү, көпшәк булу, тотмау (юл яки аяк баскан җир тур.) 2. Уелып керү, чокырланып тору 3. Нык чылану яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
белә — иск. бәйл. 1. Бергәлекне, юлдашлыкны белдерә 2. Нин. б. объектка яки үзара мөнәсәбәтне аныклаганда кулл. дөнья б. танышу 3. туган көн б. котлау ашыгулык б. ялгышу акка буялу б. карга агармас уку б. тиз үтәр кыш йомыш б. килдем 4. саклык б. эшлә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
белән — иск. бәйл. 1. Бергәлекне, юлдашлыкны белдерә 2. Нин. б. объектка яки үзара мөнәсәбәтне аныклаганда кулл. дөнья б. танышу 3. туган көн б. котлау ашыгулык б. ялгышу акка буялу б. карга агармас уку б. тиз үтәр кыш йомыш б. килдем 4. саклык б. эшлә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
берлә — иск. бәйл. 1. Бергәлекне, юлдашлыкны белдерә 2. Нин. б. объектка яки үзара мөнәсәбәтне аныклаганда кулл. дөнья б. танышу 3. туган көн б. котлау ашыгулык б. ялгышу акка буялу б. карга агармас уку б. тиз үтәр кыш йомыш б. килдем 4. саклык б. эшлә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
берлән — иск. бәйл. 1. Бергәлекне, юлдашлыкны белдерә 2. Нин. б. объектка яки үзара мөнәсәбәтне аныклаганда кулл. дөнья б. танышу 3. туган көн б. котлау ашыгулык б. ялгышу акка буялу б. карга агармас уку б. тиз үтәр кыш йомыш б. килдем 4. саклык б. эшлә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
корымлану — 1. Корымга, төтенгә каралу, буялу 2. КОРЫМЛАУ – Корым, төтен чыгару, төтәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пычрану — (ПЫЧРАТУ) – 1. Яңгыр яки юеш кар явып, җир өсте, туфрак, балчык изрәү 2. Пычракка буялу. Каралу, керләнү 3. күч. Әшәке, кабахәт, түбән җанлы кешегә яки шундый эшкә бәйләнү, катнашу. Хурлыклы хәлгә калу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пычрау — (ПЫЧРАТУ) – 1. Яңгыр яки юеш кар явып, җир өсте, туфрак, балчык изрәү 2. Пычракка буялу. Каралу, керләнү 3. күч. Әшәке, кабахәт, түбән җанлы кешегә яки шундый эшкә бәйләнү, катнашу. Хурлыклы хәлгә калу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тию — 1. Берәр нәрсәгә бәрелеп тукталган хәлдә тору яки шундый торышта булып алу; кагылу, орыну яки терәлү. Орыну, орынып яту. Берәр нәрсәгә яки берәр чиккә җитеп тору яки җитеп терәлү 2. Кызу хәрәкәт уңаена яки җилләнеп, очып килеп бәрелү. Бик каты… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туфраклану — сир. Туфракка буялу, туфракка әверелү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге