-
1 вразброд
нареч. алырдæм, чи кæдæмпошли вразброд – чи кæдæм (алырдæм) фæцыдысты
-
2 оглядеться
совер. алырдæм акæсын, алырдæм акæстытæ кæнын цæст ахæссын -
3 озираться
несовер. алырдæм кæстытæ кæнын, ракæс-бакæс кæнынозираясь, он спешит (Пушкин) – алырдæм кæстытæгæнгæ тындзы
-
4 растекаться
несовер. прям., перен. алырдæм æнхъæвзын, алырдæм кæлынсм. растечься -
5 вдоль
нареч.1. дæргъмæразрезать материю вдоль – хъуымац дæргъмæ акæрдын
вдоль стены – къулмæ æнгом
вдоль и поперек – дæргъмæ æмæ уæрхмæ, раст æмæ цæхгæрмæ, алырдæм
2. иногда передается повтором:вдоль реки – дон-дон
иди вдоль реки – дон-дон ацу
-
6 врассыпную
нареч. алырдæм, фæйнæрдæм, чи кæдæмони разбежались врассыпную – чи кæдæм (фæйнæрдæм) фæлыгъдысты (ныххæлиу сты)
-
7 направление
ср. в разн. знач. здæхт, арæзтпо всем направлениям – алырдæм
-
8 оглядываться
несовер.оглядываться по сторонам – фæйнæрдæм кæстытæ кæнын
см. оглядетьсябеги, назад не оглядывайся! – уайгæ кæн, фæстæмæ фæкæс-фæкæс ма кæ!
см. оглянуться -
9 посматривать
несовер. цæст дарын, фæкæс-фæкæс кæнын, кæстытæ кæнынон поминутно посматривал по сторонам – минутæн фæкæс-фæкæс кодта алырдæм
-
10 разбредаться
см. разбрестись -
11 разбрестись
-
12 разбрызгать
-
13 разбрызгивать
см. разбрызгать -
14 разъезд
-
15 разъезжаться
-
16 разъехаться
совер.гости давно разъехались – уазджытæ раджы фæцыдысты
2. (разминуться, не встретиться, не столкнуться)фæиппæрд уын, нæ сæмбæлынмы ехали другой дорогой и потому разъехались – мах æндæр фæндагыл цыдыстæм æмæ уый руаджы фæиппæрд стæм
-
17 рассылать
-
18 рассылка
-
19 сторона
жен.1. фарс, æрдæгпо эту сторону – ацы фарс
по ту сторону – уыцы фарс
со всех сторон – алырдыгæй
во все стороны – алырдæм
в сторону – иуырдæм
в стороне – иуварс
См. также в других словарях:
алырдæм(ты) — з.б.п … Орфографический словарь осетинского языка
алырдæм(ты) — з.б.п … Орфографический словарь осетинского языка
АЛЫРДÆМ ДÆР ЗОНЫН — Царды алцæмæ дæр æмæ алыгъуызон дæр рæхсын … Фразеологический словарь иронского диалекта
АЛЫРДÆМ ДÆР ТАСЫН — Алкæй фæндтыл, хъуыдытыл дæр разы кæнын, æлкæй ныхасмæ дæр хъусын … Фразеологический словарь иронского диалекта
ХЪУСТÆ ФÆЙНÆРДÆМ ДАРЫН — Алырдæм хъусын, хъахъхъæнын … Фразеологический словарь иронского диалекта
ЦЫППАР ÆРДÆМ — Алырдæм дæр. Вдоль и поперек … Фразеологический словарь иронского диалекта
ЦÆСТЫТÆ РАДАВ-БАДАВ КÆНЫН — Алырдæмты тагъд тагъд аракæс бакæс кæнын. ...Сыхаг йе стыр фындз йæ армы тъæпæнæй аууæрста, йæ цæстытæ радав бадав акодта, стæй схуыфыди. (Епхиты Т. Æфсир нæрсы.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
АРВАЙДÆН — Кадджыты, таурæгъты æмæ аргъæутты æвæджиауы айдæн (кæсæн), куы дзы кæсай, уæд, дæм, Дун дунейы, ома, зæххы уæлцъарыл, арвы тыгъдады æмæ дæлзæххы фарастгай фæлтæры цыдæриддæр ис æмæ архайд цæуы, уый чи равдиса, ахæм Арвайдæн ис Нарты Сатанамæ, æмæ … Словарь по этнографии и мифологии осетин
САНАТЫ СЕМ — Адæмон таурæгъмæ гæсгæ, Санаты Сем райгуырд 250 азы размæ Захъагомы Санаты хъæуы. Йæ фыды ном хуынд Бердыхъ, уыди Санахъоты хæрæфырт. Иннæ адæмон таурæгътæм гæсгæ та царди æмæ амарди Уæллаг Хъæнийы, Хохы Санибайы æмæ ма Цымытийы дæр. Цымытийы… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
БÆСТЫЛ ЦЪИУ ЗМÆЛÆГ НÆ УЫН — тж. БÆСТЫЛ ЦЪИУ ТÆХÆГ НÆ УЫН Æппындæр змæлæг нæ уæвын. Тембол сгæпп кодта уæрдоны сæрмæ æмæ кæсы... алырдæм: нæй бæстыл цъиу тæхæг. (Ф. 1930, 4.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ДЗЫХЫ КЪÆБÆЛТÆ КÆНЫН — Дзурын нæ уадзын. Цы кусæм, цы змæлæм, – алырдæм кæдзæхтæ. Цы сдзурæм, цы зæгъæм, – нæ дзыхы – къæбæлтæ. (Секъа. Нæ дуджы цард.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
