ՇՈՒՌ

միայն հետևյալ կապակցությունների մեջ. Շուռ գալ 1) переворачиваться, перевёртываться, перевернуться, 2) опрокидываться, опрокинуться. 3) Гулять, прогуляться, пройтись, 4) поворачиваться, повернуться, 5) отворачиваться, отвернуться, 5) крутиться, кружиться, вертеться. Շուռ տալ 1) перевёртывать, переворачивать, перевернуть, 2) опрокидывать, опрокинуть, 3) поворачивать, повернуть, 4) лицевать, перелицовывать, перелицевать. Շուռ ու մուռ գալ ворочаться. Շուռ ու մուռ տայ 1) ворочать, вертеть, 2) ворошить.

սրտի 1. Сердце. 2. (փխբ, խսկց.) Червя, червы (карточная масть). ◊ Բարակ սիրտ ունենալ быть чувствительным. Ի

սրտե от души. Սիրտ անել осмелиться, отважиться. Սիրտ առնել, տե՛ս Սիրտ անել: Սիրտը բաց անել՝ բացել 1) открывать, открыть душу, сердце, 2) развеселиться. Սիրտը գողանալ покорять, покорить сердце (чъё-л.). Սիրտը ալեկոծել волновать сердце. Սիրտը ահ (ու դոդ) ընկնել сердце в пятки ушло. Սիրտը ահ ու սարսափ գցել сильно напугать. Սիրտը ասում է чувствует, чует моё сердце. Սիրտը արյուն կոխել перепугаться насмерть. Սիրտը արյուն է լալիս сердце кровью обливается. Սիրտը բարձր ու ցածր անել сердце забилось, заколотилось. Սիրտը բաց, Սիրտը բաց լինել душа нараспашку, с открытой душой, сердцем. Սիրտը բացվել 1) передохнуть, вздохнуть свободно, почувствовать облегчение, 2) повеселеть, развеселиться. Սիրտը բերանը եկավ՝ բերանիցը՝ բերանովը դուրս եկավ душа, сердце надрывается, стеснилось. Սիրտը բռան մեջ հավաքել՝ բռնել взять себя в руки. Սիրտը գնալ падать, упасть в обморок. Սիրտը գութ ընկնել смилостивиться, жалеть, пожалеть. Սիրտը դաղել надрывать, надорвать душу, сердце, уколоть, ужалить в сердце. Սիրտը դատարկել изливать, излить душу. Սիրտը դող в страхе. Սիրտը դողալ՝ դող ընկնել душа ушла (уходит) в пятки. Սիրտը ետ տալ рвать, вырвать, стошнить. Սիրտը երկյուղ ընկնել закрался в сердце страх. Սիրտը զարկում է сердце бьётся. Սիրտը թափել, տե՛ս Սիրտը ետ տալ: Սիրտը թեթևացավ отлегло от сердца. Սիրտը թեթևացնել отвести душу. Սիրտը թնդալ ликовать, возликовать. Սիրտը թպրտաց сердце заколотилось, затрепетало, трепещет. Սիրտը թունդ առնել՝ ելնել взыграло сердце. Սիրտը լալիս է сердце ноет. Սիրտը լցնել 1) сердце переполнилось (чём-л.), 2) расчувствоваться. Սիրտը լցվել сердце переполнилось. Սիրտը խաղս լինել сердце затрепетало, трепещет. Սիրտը խառնել тошнить. Սիրտը խոցել՝ խոցոտել ранить сердце. Սիրտը խփել՝ բաբախել տրոփալ сердце забилось, заколотилось. Սիրտը ծուլ լինել՝ ելնել сердце падает, отрывается, обрывается. Սիրտը ծփալ сердце ликует. Սիրտը կախ сердце, душа не лежит. Սիրտը կասկած մտնել՝ ընկնել в сердце, в душу вкралось сомнение. Սիրտը կոտրել 1) разбить сердце, 2) огорчать, огорчить. Սիրտը կպչել 1) прийтись по сердцу, по душе, 2) огорчаться, огорчиться. Սիրտը կտոր-կտոր անել терзать сердце. Սիրտը կտոր-կտոր լինել сердце разрывается. Սիրտը կտրատել терзать сердце. Սիրտը կտրատվում է сердце терзается. Սիրտը կտրել մեկից 1) охладевать, охладеть (к кому-л.), 2) охлаждать, охладить (кого-л.). Սիրտը կրակ գցել смущать, смутить сердце. Սիրտը կրակ է ընկել՝ կրակ է դառել сердце разрывается. Սիրտը կրծել глодать сердце. Սիրտը կուչ գալ сердце сжимается, сжалось. Սիրտը հալվել сердце замирает, обмирает. Սիրտը հետը գնալ плениться. Սիրտը հետը տանել пленить. Սիրտը հովանալ 1) успокаиваться, успокоиться, 2) утолять, утолить жажду. Սիրտը հովացնել успокаиваться, успокоиться. Սիրտը ճաքել выходить, выйти из терпения. Սիրտը ճխալ, տե՛ս Սիրտը թնդալ: Սիրտը ճմլվել сердце щемит. Սիրտը մաշել 1) извести, 2) известись. Սիրտը մաշվել известись. Սիրտը մարել упасть в обморок. Սիրտը գուշակել сердце чувствует. Սիրտը մի մատ յուղ կապել՝ բռնել радоваться, обрадоваться, расчувствоваться. Սիրտը մխել ликовать, возликовать. Սիրտը մղկտալ сердце кровью обливается. Սիրտը մնալ обидеться. Սիրտը մորմոքվել сердце болит. Սիրտը մտնել пасть, запасть в сердце (на сердце). Սիրտը նեղանալ скучать, заскучать. Սիրտը նեղվել беспокоиться, забеспокоиться. Սիրտը նստել отойти, остыть. Սիրտը նվաճել завоёвывать, завоевать сердце. Սիրտը շահել ублажать, ублажить, задобрить, задобрить. Սիրտը շարժել трогать, тронуть сердце, умилостивить. Սիրտը շարժվել умилостивиться. Սիրտը շուռ բերել гневать, разгневать. Սիրտը շուռ գալ гневаться, разгневаться. Սիրտը շուռ տալ, տե՛ս Սիրտը շուռ բերել: Սիրտը չդիմանալ не вытерпеть, не вынести. Սիրտը պայթել՝ պատռել лопаться, лопнуть от зависти, негодования и т. п. Սիրտը պինդ պահել держаться смело. Սիրտը պղտորել заронить в душу сомнение. Սիրտը պնդացնել՝ պնդել набираться, набраться храбрости. Սիրտը ջուր կտրել каменеть, окаменеть. Սիրտը սառչել остыть (к кому-л.), разлюбить. Սիրտը սեղմվել сердце сжалось. Սիրտը սև в трауре. Սիրտը սևանալ՝ սև հագնել печалиться, опечалиться. Սիրտը վախ ընկավ закрался в сердце страх. Սիրտը վառել надрывать, надорвать сердце, душу. Սիրտը վառվել сердце разрывается. Սիրտը վկայել чует сердце. Սիրտը վրան տաքանալ привязываться, привязаться, полюбить. Սիրտը տակն ու վրա անել бередить, разбередить душу, растревожить сердце. Սիրտը տակն ու վրա լինել взволноваться, разволноваться. Սիրտը տանել сердце вынесет. Սիրտը տեղահան անել растрогать, разволновать. Սիրտը տեղահան լինել растрогаться. Սիրտը տեղից դուրս թռչել душа уходит (ушла) в пятки. Սիրտը տեղն ընկնել удовлетворяться, удовлетвориться. Սիրտը տրաքել, տե՛ս Սիրտը պայթել: Սիրտը ցավել болеть сердцем, душой (за кого-л., за что-л.). Սիրտը ուտել мучить, измучить, изводить, извести. Սիրտը փառավորվել возликовать. Սիրտը փլել՝ փլվել расчувствовавшись всхлипнуть, всплакнуть. Սիրտը փշուր-փշուր լինել՝ փորն ընկնել душа уходит, ушла в пятки. Սիրտը փորում պար գալ взыграла душа, взыграло сердце. Սիրտը փուլ գալ, տե՛ս Սիրտը փլվել; Սիրտը փուխր чувствительный, с мягким сердцем. Սիրտը քանդվել всхлипнуть, расчувствоваться, всплакнуть. Սիրտը քաշել влечь, тянуть. Սիրտը քար каменное сердце, бесчувственный, жестокий. Սիրտը ծակել уколоть, ужалить в (самое) сердце. Սիրտը մաշել 1) изводить, извести, 2) известись. Սիրտը ահ ընկնել закрался в сердце страх. Սիրտն անցնել падать, упасть в обморок. Սիրտն առնել задобрить, задобрить. Սիրտն իմանալ предчувствовать. Սիրտն իջնել отходить, отойти, остывать, остыть. Սիրտ տալ подбодрять, подбодрить. Սրտի բաբախյունով трепетно. Սիրտ չունենալ 1) не иметь желания, 2) быть бесчувственным, жестоким. Սրտի դողով со страхом в сердце. Սրտի ականջին խոսել владеть всеми чувствами, помыслами. Սրտի գդալ ложечка. Սրտի թույնը՝ մաղձը թափել сорвать сердце (на ком,-чём-л.). Սրտի խորհուրդ тайна сердца. Սրտի հատոր желанный, милый. Սրտին դանակ տաս՝ արյուն չի կաթի окаменел от горя. Սրտին դիպչել՝ կպչել обидеть, задеть за живое. Սրտին սեղմել прижать к сердцу. Սրտից արյուն գնալ сердце обливается кровью. Սրտի տախտակը դաղել причинить сильную боль, горе. Սրտի ձայն голос совести. Սրտից արյուն կաթել, տե՛ս Սրտից արյուն գնալ: Սրտին առնել опечалиться. Սրտից հանել выкинуть (выбросить) из сердца. Սրտից բեռ վերցնել разделить горе. Սրտով անց կենալ представиться (в сердце, душе). Սրտովը լինել быть по се՛рдцу (по՛ сердцу) кому-л. Սրտովն անել угождать, угодить.

* * *

[N]

сердце (N)

գլխի 1. Голова. Գլուխը ծածկել покрыть голову. 2. Верх, верхняя часть чего-либо. 3. Голова, головка (о пищевых продуктах). Մի գլուխ շաքար головка сахара. 4. Вершина (горы), пик. 5. Голова (колонны). Զորաբանակի գլուխ авангард. 6. Начало. Ամսի գլխին в начале месяца. 7. Глава. Գրքի առաջին գլուխ первая глава книги. 8. Почётное место, главное место (Ср. во главе стола). 9. Голова, руководитель, вождь. 10. Головка (утолщённая оконечность чего-л.). 11. Голова (единица счёта скота). Հազար գլուխ անասուն тысяча голов скота. 12. Человек, лицо. 13. Գործ. հոլովով умный, толковый, с головой, Գլխով մարդ умный (толковый человек). 14. ա. (հնց.) Опытный. Գլուխ որսկան опытный охотник. 15. կ. Поверх чего-либо, над чём-либо. Բնի գլխին над гнездом. Կամուրջի գլխին на мосту. ◊ Գլխի գցել надоумить. Գլխի ընկնել догадаться, сообразить. Գլխի ճարը տեսնել самому найти выход, самому выпутаться. Գլխի հոգը՝ հոգսը քաշել позаботиться (о ком). Գլխի մազից շատ, Գլխի մազի չափ несметное количество, тьма-тьмущая. Գլխի մեջ մեխել вбить себе в голову. Գլխի մեջ մեխվել втемяшиться (прост.), засесть в голове. Գլխի միսն ուտել вымотать душу. Գլխի վրա բերել 1) свергнуть, низложить, 2) провалить, привести к провалу. Գլխի վրա գալ 1) лишиться власти, 2) провалиться, потерпеть полную неудачу. Գլխի վրա մոլորվել потерять голову растеряться. Գլխի վրա պահել души не чаять (в ком). Գլխիս՝ գլխներիս վրա տեղ ունենալ пользоваться большим уважением. Գլխի վրա տնկվել 1) полететь вниз головой, 2) провалиться, потерпеть неудачу. Գլխի վրայով через голову. Գլխի տակ փափուկ բարձ դնել убаюкивать, обманывать. Գլխի տեր 1) владыка, хозяин, 2) муж. (իր) գլխի տերն է сам себе хозяин. Գլխի ցավ 1) головная боль, 2) տե՛ս Գլխացավանք։ Գլխի փչոց выдумки. Գլխիդ խռով լինի чтоб тебе боком вышло! Գլխիդ մատաղ душа моя, голубчик, дорогой. Գլխին փչել вздуматься. Գլխին աղուն աղալ, Գլխին ձավար՝ կորկոտ՝ հատիկ ծեծել мучить. Մեկի գլխին անպակաս լինել здравствовать для блага (чьего). Գլխին (գայլի՝ գելի) ավետարան՝ քարոզ՝ խրատ կարդալ читать мораль втуне. Գլխին բաղ(ա)նիք սարքել задать баню (кому). Գլխին բամփել хлопнуть по голове. Գլխին գալ ударить по голове. Գլխին գդակ դնել՝ լինել՝ ունենալ быть мужчиной. Գլխին գլխացավանք դառնալ стать бременем (для кого). Գլխին գրել завещать (кому). Գլխին դնել 1) избаловать, посадить себе на голову, 2) поставить во главе. Գլխին զոռ տալ умничать. Գլխին զուլում բերել навлечь беду (на кого). Գլխին թափվել 1) обступить(кого), 2) валиться на голову (чью). Գլխին թուր շողացնել угрожать мечом. Գլխին ժողովել՝ կիտել собрать вокруг себя. Գլխին լաց լինել, Գլուխը լալ оплакивать (кого). Գլխին (շան) լափ լցնել՝ թափել поносить, обругать, облаять. Գլխին իշխանություն՝ իրավունք բանեցնել командовать (кем), насиловать волю (чью). Գլխին խաթա՝ փորձանք բերել накликать беду. Գլխին խաթա պատիժ՝ փորձանք դառնալ стать сущим наказанием (для кого). Գլխին խաղ խաղալ сыграть над кем-нибудь шутку, разыграть кого-либо, одурачить. Գլխին խելք չթողնել запутать, сбить с толку. Գլխին խելք չմնալ потерять голову, запутаться. Գլխին կանգնել 1) застать врасплох, 2) быть опорой (кому), 3) быть наготове. Գլխին կապել навязать (кому). Գլխին կիտվել собраться вокруг (кого), обступить. Գլխին կոտրել сорвать злобу (на ком). Գլխիդ կպչի чтоб ты подавился (этим). Գլխին կրակ թափել метать гром и молнии (на кого). Գլխին կրակ թափվել 1) чтоб тебе (ему, им) жариться в огне, 2) ◊ невыносимой жаре. Գլխին հավաքել собрать вокруг себя. Գլխին հավաքվել собраться вокруг кого-либо. Գլխին հարամ անել испортить (что-либо кому). Գլխին հարամ լինել испортиться (что у кого)․ (Մեկի) գլխին հարսանիք դնել՝ սարքել устроить разнос (кому). (Մեկի) գլխին հոգս դառնալ стать предметом забот. Գլխին հող տալ посыпать пеплом голову. Գլխին գցել՝ ձգել оставить на попечение чьё-либо. Գլխին ձյուն գալ՝ մաղվել встретиться с бедой. Գլխին ձյուն իջնել поседеть. Մեկի գլխին մատաղ լինել, Մեկի գլխին մեռնել отдать душу (за кого). Մեկի գլխին մնալ՝ լինել՝ կենալ, տե՛ս Գլխից անպակաս լինել․ Գլխին մոխիր ածել посыпать голову пеплом. Գլխին մթնեց (աշխարը, երկինքը և այլն) свет для него померк. Գլխին նստել сесть на голову (кому). Գլխին նստեցնել посадить себе на голову (кого). Գլխին պայթել разразиться над головой. Գլխին պատիժ դառնալ стать наказаньем (для кого). Գլխին սառը ջուր լցնել՝ մաղել, Գլխին սարը ջուր լցվել՝ մաղվել окатить холодной водой, разочаровать (кого), разочароваться․ Գլխին սուր կախել՝ ճոճել держать меч над головой (чьей), держать под угрозой. Գլխին վայ տալ 1) оплакивать свою судьбу, 2) сожалеть. Գլխին տալ 1) ударить, стукнуть по голове, 2) прихлопнуть, 3) волосы рвать на себе. Գլխին տեղալ, տե՛ս Գլխին թափվել: Գլխին տեր ունենալ иметь покровителя, опору. Գլխին ցավ բերել причинить хлопоты․ Գլխին ցեց դառնալ стать обузой. Գլխին փափախ ունենալ быть мужчиной․ Գլխին փորձանք բերել навлечь беду (на кого). Մեկի գլխին փորձանք դառնալ стать наказанием (кому). Գլխին փորձանք եկավ стряслась беда (с кем), попал в беду. Գլխին քամի փչել взбрести в голову․ Գլխին քաշել, Գլուխը քաշել выпить залпом․ Գլխին քար գցել угробить. Գլխին քար ընկավ постигло несчастье (кого), на (его) голову свалилась беда.\nԳլխին օյին բերել՝ խաղալ՝ հանել 1) навлечь беду (на кого), 2) оскандалить, 3) издеваться. Գլխին (մի) օյին գալ сыграть шутку. Գլխիս վրա с большим удовольствием. Գլխից ազատել избавиться (от кого). Գլխից անպակաս անել даровать долгую жизнь. Գլխից էլ ազատվել, գլխացավից էլ избежать неприятностей ценою большой жертвы. Գլխից անպակաս լինել 1) жить и здравствовать на благо (кому), 2) преследовать (о неудачах, неприятностях и т. п.). Գլխից ձեռք քաշել играть со смертью, рисковать жизнью. (Մի բանի) գլխից անցնել пожертвовать (чем). Գլխից բան հանել՝ հնարել выдумывать. Գլխից մեծ բան անել՝ բռնել лезть на рожон, браться за непосильное дело. Գլխից գնալ вылететь из головы. Գլխից դուրս գործ բռնել затевать дело не по плечу. Գլխից դեն դուրս գցել՝ հանել выбросить (выкинуть) из головы. Գլխից դուրս խոսել՝ տալ нести околесицу, чушь. Գլխից թռչել вылететь из головы. Գլխից հանել 1) сбить с пути, сбить с толку, 2) выбить из головы (чьей), 3) выкинуть из головы. Գլխից հեռացնել удалить от себя. Գլխից ձեռ(ք) վերցնել՝ վեր առնել՝ վեր կալել идти на риск, рисковать головой. Գլխից (մի) մազ չպակասի чтоб ни один волос не упал с головы. Գլխից մինչև ոտք, ոտից գլուխ с головы до ног, с ног до головы. Գլխից վեր բան անել՝ բռնել браться за непосильное дело. Գլխից ցանել отшить (прост.), отвадить. Գլխից քաշվել убраться. Գլխով անել 1) кивать головой, 2) звать кивком, 3) приветствовать кивком. Գլխով անցնել՝ անց կենալ 1) прийти в голову, 2) пережить (что). Գլխով բարևել поздороваться кивком. Գլխով երդվել 1) клясться именем (чьим), 2) души не чаять (в ком). Գլխով հատուցել поплатиться головой. Գլխով(դ) շուռ գամ՝ պտույտ գամ жизнь моя! свет очей моих! Գլխովը տալ швырнуть в лицо. Գլխով փորձանք անցնել пережить несчастье, неприятность. Գլխում խելք՝ խելքի կտոր լինել иметь голову на плечах. Գրլխումն ամրանալ Закрепиться в памяти. Գլխումը խելք՝ միտք չմնալ перестать соображать. Գլխումը խելք լինել иметь голову на плечах. Գլխումը նստել 1) крепко усвоить, 2) поверить. Գլխումս չի նստում 1) не укладывается в голове. 2) не верится. Գլուխ անցնել стать во главе. Գլուխն առնել գնալ՝ փախչել՝ կորչել՝ հեռանալ уйти, убраться,удрать. Գլուխ բարձրացնել 1) поднять голову, 2) пробудиться, проснуться. Գլուխ բերել 1) устроить, провернуть. 2) завершить. Գլուխ բռնել՝ գցել՝ կապել завязать луковицу, плод (о растениях). Գլուխ գալ 1) удаваться, 2) наладиться, выгореть. Գլուխ գլխի 1) очень плотно, тесно, 2) вместе, совместно. Գլուխ գլխի լինել совпадать. Գլուխ գլխի տալ обдумать совместно. Գլուխ(ը) գովել хвастаться, бахвалиться. Գլուխ դարձնել обратить внимание. Մի բանի գլուխ դնել поставить во главе чего-либо. Գլուխ դնել связываться. Գլուխ թափել отделаться. Գլուխ ելնել приспособиться. Մեկի համար գլուխ(ը) ետ դնել положить голову (за кого, что). Գլուխ թեքել гнуть шею, спину (перед кем). Գլուխը թռցնել обезглавить, отсечь голову. Գլուխ իջեցնել՝ ծռել՝ խոնարհել՝ խոնարհեցնել идти на поклон. Գլուխ խոնարհել՝ խոնարհեցնել преклонить голову (перед кем). Գլուխ կանգնել стать во главе. Գլուխ կոտրել՝ ջարդել՝ ճաքեցնել ломать голову (над чем). Գլուխ հանել 1) взять в толк, разобраться. 2) справиться. Գլուխ ճաքացնել՝ ճաքեցնել՝ պայթեցնել ломать голову (над чем). Գլուխ չունենալ не иметь настроения, не быть склонным (к чему). Գյուխ պահել 1) гонять лодыря, лодырничать, 2) влачить существование, прозябать. Գլուխ պտտել՝ պտտեցնել вскружить голову (кому). Գլուխ վեր առնել՝ վերցնել удалиться. Գլուխ վեր՝ վայր բերել поклоняться. Գլուխ տալ поклониться. Գլուխ տանել надоедать, докучать. Գլուխ ցավեցնել՝ ցավացնել տրաքացնել 1) надоедать, докучать, 2) утруждать себя, возиться. Գյուխ ունենալ иметь голову на плечах. Գլուխ քաշել взять на себя надзор (за кем). Գլուխդ թաղեմ՝ հողեմ՝ հորեմ чтоб ты подох! чтоб ты сгинул! Գլուխդ մեռնի пропади ты пропадом! Գլուխդ ողջ լինի лишь бы был жив-здоров! Գլուխդ պատին ես տալիս напрасно! Գլուխդ վկա как бы не так! как же! Գլուխը բարձին դնել прилечь, поспать. Գլուխը բարձր բռնել՝ պահել высоко держать голову. (Ձիու) գլուխը բաց թողնել отпустить вожжи. Գլուխը բերել (մի բան) накликать беду на голову (чью). Գլուխը գալ 1) приключиться, случиться, 2) Прийти в голову. Գլուխը գնալ надоесть. Գլուխը դարձնել՝ շրջել переменить направление. Գլուխը դառնալ почувствовать головокружение. Գլուխը դժժալ՝ ղժժալ шуметь в ушах. Գլուխը ետ դնել жертвовать головой, собой. Գլուխը զարկել обезглавить. Գլուխը թակել, տե՛ս Գլուխը ծեծել: Գլուխը թաղել желать (кому) смерти. Գլուխը թափ տալ мотать головой. Գլուխը թողնել, տե՛ս Գլխից բաց թողնել: Գլուխը լալ оплакивать (кого). Գլուխը լվանալ 1) намылить голову (кому), 2) переплюнуть (кого). Գլուխդ լցնել 1) подговорить (кого), подстрекать, 2) забить голову (чем). Գլուխը խաշել՝ աղել укокошить (прост.), прикончить. Գլուխը խառը լինել, Գլուխը խառնվել быть занятым по горло, запутаться в делах. Գլուխը խելք լինել, տե՛ս Գլխում խելք լինել: Գլուխը խոթել совать нос, лезть не в своё дело. Գլուխը ծանր լինել՝ ծանրանալ отяжелеть (о голове). Գլուխը ծեծել волосы рвать на себе. Գլուխը ծռել 1) տե՛ս Գլուխ ծռել, 2) понурить голову, повесить голову. Գլուխը կախ 1) с поникшей головой, понурив голову, 2) замкнутый, необщительный, 3) безропотно. Գլուխը կախ անել՝ գցել՝ կախել 1) опустить голову, 2) присмиреть. Գլուխը կապել навязать (кому), всучить. Գլուխը կշռել, Գլխով տանձ կշռել дремать сидя, клевать носом. Գլուխը կորցնել потерять голову. Գլուխը կպչել 1) изумиться, 2) наброситься. Գլուխը հակել, տե՛ս Գլուխը կախել: Գլուխը հանգիստ լինել быть спокойным. Գլուխը հանգչել՝ հանգչեցնել полежать, отдохнуть. Գլուխը հաստ, տե՛ս Հաստագլուխ: Գլուխը հողել, տե՛ս Գլուխը թաղել: Գլուխը հոպոպներով լիքը լինել увлекаться бреднями, химерами. Գլուխը ճաքել, տե՛ս Գլուխը պայթել: Գլուխը մահի՝ մահու տալ жертвовать собой. Գլուխը մեղրոտ անել՝ մեղրոտել как (словно) сыр в масле катиться. Գլուխը մեռնի чтоб сдох. Գլուխը մթագնել забить голову (кому, чем). Գլուխը (մի) բան) մտնել войти в голову, понять. Գլուխը մտցնել 1) вбить (кому) в голову, 2) вдолбить (кому) в голову. Գլուխը մի սոխ դառնալ, Մարդու գլուխը սոխի գլուխ դառնալ человеческая голова стала дешевле пареной репы. Գլուխը յուղել умаслить, подмаслить (кого). Գլուխը շաղվել запутаться. Գլուխը շարժել движением головы давать ответ. Գլուխը շշմեց закружилось, затуманилось в голове. Գլուխը շշմեցնել ошеломить, ошарашить. Գլուխը շուռ գալ, տե՛ս Գլուխը պտտվել: Գլուխը շուռ տալ 1) отвернуться, 2) повернуть голову. Գլուխը ողջ լինել՝ մնալ՝ պահել быть живым, здоровым. Գլուխը պահել 1) держаться прямо, 2) перебиваться кое-как. Գլուխը պայթել трещать (о голове). Գլուխը պայթեցնել ломать голову. Գլուխը պատեպատ տալ метаться. Գլուխը պտտել՝ պտտվել՝ պտույտ գալ иметь головокружения, страдать от головокружений. Գլուխը պտտեցնել 1) вызвать головокружение, 2) Вскружить голову. Գլուխը պրծացնել, տե՛ս Գլուխն ազատել: Գլուխը վայր դնել 1) сложить голову, 2) приклонить голову. Գլուխը վերցնել գնալ՝ փախչել, տե՛ս Գլուխն առնել գնալ: Գլուխը վկա клянусь головой, (чьей). Գլուխը վրան լինել 1) быть живым (ср. носить голову), 2) быть начеку, настороже, быть осмотрительным, 3) быть себе на уме. Գլուխը տալ 1) голову отдать, 2) снять голову. Գլուխը (որևէ զբաղմունքի) տալ отдаться (чему), увлечься чем-либо. Գլուխը տակը տալ обязаться, брать на себя (что). Գլուխը տանել, տե՛ս Գլուխ տանել: Գլուխը տանել-բերել՝ տարուբերել 1) мотать головой, качать головой, 2) кивать головой в ответ, соглашаться. Գլուխը պատին տալ (в отчаянии) биться головой об стену. Գլուխը տաք 1) навеселе, под хмельком, 2) горячая голова (о человеке).\nԳլուխը տաքանալ 1) хмелеть, 2) разгорячиться. Գլուխը տաքացնել 1) горячить голову, 2) хмелеть, разгорячиться. Գլուխը տրաքել՝ տրաքվել трещать (о голове). Գլուխը տրաքեցնել ломать голову. Գլուխը ցած դնել, տե՛ս Գլուխը վայր դնել: Գլուխը ցավեցնել надоесть. Գլուխը փեշը դնել, Գլուխը փեշի տակ դնել рисковать головой. Գլուխը փետել, рвать на себе волосы. Գլուխը փորձանք բերել, տե՛ս Գլխին փորձանք բերել: Գլուխը փորձանքի տալ подвергать себя опасности. Գլուխը փրկել, տե՛ս Գլուխն ազատել: Գլուխը քաշել пить залпом. Գլուխը քարը՝ քարին чёрт с ним! Գլուխը քարը՝ քարին՝ քարով՝ քարեքար տալ 1) биться, добиваться (чего), 2) быть в безвыходном положении, быть в беспомощном положении. Գլուխը քորել почесать в затылке. Գլուխը քորելու ժամանակ չունենալ чихнуть (нос утереть) некогда. Գլուխն ազատել спасти голову, унести ноги. Գլուխն աղել, Գլուխը աղը դնել загубить, убрать с дороги․ Գլուխը առնել (ու) գնալ՝ թռչել՝ կորչել՝ հեռանալ՝ փախչել уйти куда глаза глядят. Գլուխն ընկնել втемяшиться в голову, засесть в голове. Գլուխն իրենը չլինել голова идёт кругом, голову потерял. Գլուխն ուռչել распухнуть (о голове). Գլուխն ուռեցնել протрубить уши, прожужжать все уши (кому). Գլուխն ուսերին լինել 1) быть с головой на плечах, 2) быть живым, здоровым. Գլուխն ուտել укокошить (прост.), убрать с дороги. Գլուխն օրորել, տե՛ս Գլուխը շարժել: Գլուխս գնաց надоело. Գլուխս ծանր է голова у меня тяжела. Գլուխս պայթում է голова трещит. Գլուխս պտտվում է голова кружится. Գլուխս վկա клянусь головой. (Քանի) գլուխս ուսերիս է пока цела голова. Գլուխս ուռել է голова распухла. Մի գլուխ без конца; то и дело. Չոր գլուխ одинокий бессемейный, Խելքը գլխին 1) умный, рассудительный, 2) приличный.

ի Колесо. ◊ Անիվի տակ գերան գցել вставлять палки в колёса, бросать палки под колёса. Բախտի անիվ колесо фортуны, колесо счастья. Պատմության անիվը շուռ տալ повернуть колесо истории вспять (или назад).

* * *

[N]

колесо (N)

ի 1. Мир. 2. Земля, земной шар. 3. Часть света. 4. Страна. 5. (հնց.) Край, местность. 6. Духовный мир. 7. Человечество. 8. (փխբ.) Профессиональная область, мир. Գիտության աշխարհ мир науки. 9. Сфера, область в природе, в жизни. 10. Среда, окружение. 11. Светская, мирская жизнь (в противоположность монастырской). ◊ Աշխարհ առնել՝ բռնել распространиться по всему свету. Աշխարհ արժենալ быть очень ценным, дорогим. Աշխարհ բերել 1) родить на свет, 2) выявить. Աշխարհ գալ 1) появиться, родиться на свет, 2) возникнуть, произойти. Աշխարհ մտնել 1) Вступить в брак, 2) войти в жизнь. Աշխարհ տեսած бывалый. Աշխարհ տեսնել 1) много путешествовать, 2) приобрести опыт, мудрость. Աշխարհը բռնել գնալ 1) տե՛ս Աշխարհի հետ գնալ, 2) долго жить. Աշխարհը գլխին քանդվել՝ փլվել՝ շուռ գալ пережить большое горе. Աշխարհ դուրս գալ выйти в свет. Աշխարհը դղրդացնել потрясти мир. Աշխարհի աչքը հանել вызвать у всех зависть. Աշխարհի(ս) երեսին на свете, во всём мире. Աշխարհի հետ գնալ приспособиться, приноровиться к жизни. Աշխարհի չափ беспредельно, чрезмерно. Աշխարհի վերջը конец света, светопреставление. Աշխարհից անտեղյակ не от мира сего. Աշխարհից կուշտ пресыщенный, разочарованный. Աշխարհից հեռու подальше от людей. Աշխարհից հրաժարվել отречься от мира. Աշխարհով մեկ по всему свету. Աշխարհով մեկ անել раструбить на весь мир, распространить по всему свету. Աշխարհով մեկ դառնալ՝ լինել 1) рассыпаться по свету, 2) возликовать. Այն աշխարհը, Անցավոր աշխարհ, Արտաքին աշխարհ, Դրսի աշխարհ, Լույս աշխարհ, Լույս աշխարհ հանել, Հանդերձյալ աշխարհ, Մութ աշխարհ, Ներքին աշխարհ, Նոր աշխարհ և այլն, տե՛ս կապակցությունների առաջին բառերի տակ։

* * *

[N]

страна (F)

земной шар (M)

Земля (F)

ի 1. Подкладка. 2. Железнодорожная насыпь. 3. (փխբ.) подоплёка, подкладка. Մեղադրանքի աստառը подоплёка обвинения. ◊ Աստառը շուռ տված переменивший убеждения. Երես տվինք՝ աստառ ուզեց, տե՛ս Երես բառի տակ։

* * *

[N]

изнанка (F)

подкладка (F)

ի 1. Судьба, рок (высок.). 2․ Доля, удел, участь, судьба. 3. Везение (разг.), удача, счастливое стечение обстоятельств. 4. Фортуна (книжн.). 5. Счастье. 6. Пробор. ◊ Բախտը բանալ 1) загадывать, загадать, 2) делать пробор. Բախտը բանեց, Բախտը բերեց ему повезло, посчастливилось. Բախտը բացվեց, Բախտը ժպտաց счастье улыбнулось ему. Բախտը կապվել է счастье изменило (кому), счастье отвернулось (от кого). Բախտը վճռել решить судьбу, участь. Բախտը փորձել испытать судьбу. Բախտի անիվ колесо фортуны. Բախտի անիվը շուռ է եկել՝ թեքվել է колесо фортуны повернулось. Բախտի բերմամբ, Բախտի բերմունքով 1) волею судеб, 2) к счастью. Բախտի դռները բացվեցին (к кому-нибудь) пришло счастье. Բախտի ընտրյալ избранник судьбы. Բախտի խաղ игра судьбы. Բախտի ծաղր ирония судьбы. Բախտի վրա հուսալով, Բախտին ապավինած уповая на судьбу, полагаясь на судьбу. Բախտին՝ բախտի քմահաճույքին թողնել оставить на произвол судьбы. Բախտին քար գցել, Բախտին քացի տալ испортить своё будущее. Բախտից գանգատվել роптать на судьбу. Բախտից փախչել бежать от счастья, отказаться от счастья. Բախտ ունենալ родиться под счастливой звездой, родиться в рубашке, в сорочке․ Մեկի բախտին ընկնել уповать на кого-либо, просить, умолять.

* * *

[N]

судьба (F)

1

եկա, հրամ. ե՛կ և արի՛ 1. Ходить, идти, возвращаться (по направлению к говорящему). 2. Приходить, прийти. Ոտքով եկավ пришёл пешком. 3. Приезжать, приехать. Ձիով եկավ приехал на лошади. 4. (փխբ.) Быть, существовать. 5. Прибывать, прибыть. Գնացքը եկավ поезд прибыл. 6. Наступать, наступить (с существительными, обозначающими время, времена года). Գարունը եկավ весна наступила. 7. Идти, выпадать, выпасть (об осадках). Ձյուն եկավ выпал снег. 8. Идти, течь (о жидкости). Քթից արյուն է գալիս кровь течёт из носа. 9. Весить Բեռը 10 կգ է գալիս груз весит 10 кг. 10. Начисляться. Ավանդների վրա з% է գալիս на вклады начисляется 3%. 11. (թղթխ.) ходить, делать ход. Ո՛վ պիտի գա, ո՛վ է գալիս чей ход? кто должен ходить? 12. Идти (о картах). 13. Нападать, напасть, идти на кого (устар.). 14. Брать начало, начинаться, исходить. 15. Повелит. форма եկ, արի, եկեք употребляется как модальное слово в значении давай(те). Եկեք պայմանավորվենք давайте условимся. 16. Являться, появляться, предстать перед глазами (о чём-либо воображаемом). 17. Подойти, подходить, оказаться годным, удобным, приемлемым для чего-л., соответствующим чему-л. (обычно в разг. Речи). Շորը չէր գալիս նրան платье не подходило ей. Ցուրտ կլիման չէր եկել նրան холодный климат не подошёл ей (ему). ◊ Վազ գալ՝ անցնել отстать. Աշխարհ գալ, Աչքին գալ, Առաջ գալ, Ասպարեզ գալ, Ափսոս գալ, Բերանին գալ, Գիտակցության գալ, Գլխին գալ, Գլուխ գալ, Գրազ գալ, Դարձի գալ, Դեմ գալ, Դուռը գալ Դուր գալ, Դուրս գալ, Ետ գալ, Երևան գալ, Եփ գալ, Թրև գալ, Իրար գալ, Խելքի գալ, Խմորը գալ, Ծառս գալ, Ծունկի գալ, Կաշվից դուրս գալ, Կծիկ գալ, Կուճ գալ, Հախից գալ, Հանդես գալ, Հավատի գալ, Հոգին դուրս գալ, Հոտ գալ, Ձայն գալ, Ձեռքից ամեն ինչ գալ, Ճանապարհի գալ, Ման գալ, Մեղա գալ, Մեղք գալ, Մեջտեղ գալ Միտքը գալ, Մոտ՝ մոտիկ գալ, Շաղ գալ, Շարքից դուրս գալ, Շուռ գալ, Պար գալ, Պարտքի տակից դուրս գալ, Պետք գալ, Պոկ գայ, Պտույտ գալ, Ջանը դուրս գալ, Վեր գալ, Վրա գալ, Տեղը որ գա, Ցած գալ, Ցրիվ գալ, Ուժի գալ, Ուշքի գալ, Փուլ գալ, Քարշ (քաշ) գալ, Քոր գալ, տե՛ս կապակցությունների առաջին բառերի տակ։

2

ա. (բրբ.) Будущий, предстоящий, наступающий. Գալ տարի в будущем году.

* * *

[A]

будущий

[V]

приходить

прийти

ходить

сходить

походить

пойти

идти

ի 1. Лицо. 2. Щека. 3. Лицевая сторона (ткани), верх (одеяла) и т. д. 4. Страница. ◊ Երես առ երես с глазу на глаз. Երես առնել избаловаться, распуститься. Երեսը բաց бесстыдный, нескромный, необузданный. Երեսը գոմշի՝ շան կաշի է, Երեսը շան երես է, տե՛ս Պնդերես: Երես դարձնել՝ թեքել отвернуться. Երեսը դարձնել դեպի... повернуться, встать лицом к... Երեսը դեմ անել, Երեսը սևացնել, տե՛ս Երեսը պնդացնել Երես(ը) երեսի(ն) առնել встретиться лицом к лицу. Երես բռնել избаловаться. Երեսը թափել приставать, клянчить. Երեսը թթվեցնել сделать кислую мину. Երեսը թուքումուր բերել опозорить, оскандалить. Երեսը խաչակնքել, Երեսը խաչ հանել креститься, осенить себя крёстным знаменем. Երեսը կակուղ՝ փափուկ уступчивый, добродушный, мягкого нрава, снисходительный. Երեսը շուռ տալ, տե՛ս Երես դարձնել: Երես չունենալ провинившись,стесняться, избегать кого-либо. Երեսը չբռնել, տե՛ս Երես չունենալ: Երեսը պատռած бесстыдный, нахальный, навязчивый. Երեսը պինդ, տե՛ս Պնդերես։ Երեսը պոկել, Երեսը վեր բերել выругать, оскандалить. Երեսը պնդացնել набраться нахальства, обнаглеть. Երես տալ избаловать. Երես տվինք աստառ ուզեց посади свинью за стол, она и ноги настол. Երես քաշել обтянуть, обить. Երեսի գույնը թռնել побледнеть. Երեսի մեռոնը գնացել է бесстыдный, бесстыдник, нахал. Երեսի վրա թողնել 1) оставить без помощи, 2) забросить. Երեսի քրտինքով в поте лица. Երեսին ասել сказать в лицо, высказать напрямик. Երեսին գրված է на лице написано. Երեսին գույն չկա ни кровинки в лице. Երեսին թքում են, ասում է՝ անձրև է գալիս как с гуся вода, ни стыда, ни совести. Երեսին հասնել застать живым (умирающего). Երեսին նայել ждать помощи (от кого-нибудь). Երեսին չնայել не обращать внимания, игнорировать. Երեսից ընկնել попасть в немилость, быть в опале, в немилости. Երեսից ժանգ է թափում о человеке с кислой физиономией, угрюмом, мрачном. Երեսից կախ ընկնել клянчить, выпрашивать. Երեսով(ը) տալ укорить, упрекнуть. Աշխարհի՝ երկրի երեսին на свете, во все мире.

* * *

[N]

лицо (N)

щека (F)

страница (F)

ի 1. Речь. 2. Слово. 3. Разговор, беседа. 4. Предложение. 5. Выражение. 6. Поговорка. 7. Обещание. 8. Завет. 9. Слово, предоставляемое на собрании. 10. Слова, текст (песни, романса и т. д.) ◊ Խոսք անել говорить. Խոսք առնել 1) получить согласие, 2) взять обещание. Խոսք ասել говорить. Խոսք բանալ՝ բաց անել՝ բացել завести разговор (речь.). Խոսք բացվեց зашла речь, зашёл разговор. Խոսք գցել 1) завести разговор, 2) намекнуть. Խոսք չեմ գտնում слов не нахожу. Խոսք դարձնել возражать, прекословить. Խոսք դուրս քաշել, տե՛ս Խոսք քաշել: Խոսք ընկավ, տե՛ս Խոսք բացվեց: Խոսք թռցնել 1) проговориться, 2) տե՛ս Խոսք քաշել. Խոսք խնդրել просить слово. Խոսք խոսքի տալ сговориться. Խոսք կա՞ а как же иначе? Խոսք կորզել, տե՛ս Խոսք քաշել: Խոսք կռվեցնել пререкаться, спорить. Խոսք հասկացնել убедить, уговорить. Խոսք հարուցել, տե՛ս Խոսք գցել: Խոսք նետել кинуть слово. Խոսք շպրտել бросаться словами. Խոսք՛ որսալ, տե՛ս Խոսք քաշել: Խոսք չկա, Խոսք չունեմ слов (слова) нет. Խոսք վերցնել взять слово. Խոսք տալ 1) дать слово, 2) дать согласие, 3) предоставить слово. Խոսք տանել-բերել 1) ябедничать, 2) сплетничать. Խոսք ուզել 1) просить слово, 2) просить согласия. Խոսք ու զրույց 1) разговор, беседа, пререкания, спор, 3) толки, сплетни. Խոսք՝ ու զրույց անել беседовать, 2) пререкаться, спорить, 3) сплетничать, злословить. Խոսք ու զրույց դառնայ стать (сделаться) притчей во языцех. Խոսք փոխանակել обменяться словами. Խոսք քաշել допытаться, выведать, выудить. Խոսքը ականջն ընկնել дойти до слуха. Խոսքը անցնում է՝ անց է կենում с ним считаются. Խոսքը առաջ տանել настаивать на своём. Խոսքը բանի տեղ չանցնել, Խոսքը արժեք՝ գին չունենալ (ни) в грош не ставить (кого). Խոսքը բերանից աքցանով հանել՝ քաշել клещами тащить, вытягивать из кого-либо слова. Խոսքը բերանում մնալ застрять в горле (о словах) Խոսքը բերանում թողնել оборвать на полуслове. Խոսքը բերանում, լինել не успеть договорить. Խոսքը գետնովը տալ, Խոսքը գետինը, գցել не уважить. Խոսքը ետ առնել взять свой слава обратно (назад). Խոսքը երկու չասել не заставлять напоминать. Խոսքը երեսին ասել говорить правду в глаза, в лицо. Խոսքը զանց առնել ни во что не ставить. Խոսքը ծամել բերանը դնել разжевать и в рот положить. Խոսքը կարճ կապել сказать коротко. Խոսքը կոտրել не выполнить просьбу, отказать. Խոսքը կտրել прервать, перебить. Խոսքը կտուրը գցել замять разговор, отвлечь от темы разговора. Խոսքը կուլ տալ глотать слова. Խոսքը ճակատին ասել, տե՛ս Խոսքը երեսին ասել: (Իր) խոսքը ճանաչել взвешивать свои слова. Խոսքը մեկ անել сговориться. Խոսքը մեր մեջ (մնա) между нами будь сказано. Խոսքը շաքարով կտրել вежливо прервать разговор. Խոսքը շուռ տալ переменить тему разговора. (Իր) խոսքը պահել сдержать слово, быть верным слову. Խոսքը տակը, քարը վրան, տե՛ս Խոսքը մեր մեջ (մնա)։ Խոսքը տեղը բերել՝ դնել уместно метко ответить. Խոսքը տեղ հասնել дойти до слуха. Խոսքը փոխել отказываться от своих слов. Խոսքի բռնվել вступить в разговор. Խոսքի գալ согласиться, прийти к согласию Խոսքի թելը կտրել оборвать нить разговора. Խոսքի համար к слову (сказать). Խոսքի ման չի գալիս за словом в карман не лезет. Խոսքի մաս (քեր.) часть речи. Խոսքի վրա (հաստատ) կանգնել настаивать на своём. Խոսքի տակ չմնալ дать отпор в споре, не остаться в долгу. Խոսքի տերը լինել быть хозяином своего слова. Խոսքից հետ կանգնել отказаться от своих слов. Խոսքով գցել занять разговором. Խոսքով ընկնել՝ տարվել увлечься разговором. Ինչ խոսք конечно, какой может быть разговор. Մեկի բերանը խոսք դնել подучить кого-либо, подстрекать. Մի խոսքով словом, одним словом. Ուրիշ խոսքով иными словами. Ազնիվ խոսք честное слово. Անուղղակի խոսք, Վերջին խոսք և այլն, տե՛ս կապակցությունների առաջին բառերի տակ։

* * *

[N]

фраза (F)

речь (F)

1

ի (բրբ.) 1. Беда, напасть. 2. Клевета, поклёп, ♢ Շառի մեջ գցել ввергать (устар.), ввергнуть (устар.) в беду, впутывать, впутать в историю. Շառի մեջ ընկնել попасть в беду. Շառ գցել, Շառով տալ, Շառեր սարքել клеветать, оклеветать, возводить поклёп. Շառով ընկնել 1) попасть в беду, 2) быть оклеветанным. Շառ ու շուռ клевета, поклёп.

2

ա. Тёмно-красный.

1. գ. Гора. 2. գ. Кочёвка, летник (обл.), яйла. 3. գ. (փխբ.) Дикая необжитая местность. 4. ա. Гористый, горный. ♢ Սարե սար, տե՛ս Սարեսար։ Սարեր դողացնել сеять ужас. Սարեր ընկնել бродить. Սարեր շուռ տալ гору (горы) своротить (или сдвинуть). Սարը քաշվել удаляться, удалиться в горы. Սարի արջ мужлан, медведь. Սարի արջ դառնալ стать, становиться дикарём, мужланом. Սարի նման, Սարի պես великан, богатырь, (косая) сажень в плечах. Սարի նման՝ սարի պես, մեջքին կանգնել стать (стоять) горой (за кого-либо). Սարից եկած грубый, неотёсанный. Սար ու ձոր առաջին դողալ сеять ужас. Սար ու ձոր բռնել покрывать, покрыть всю землю. Սար ու ձոր գլխին սևանալ несчастье свалилось на голову (кого-л.). Իրեն սար ու ձոր գցել 1) տե՛ս Սարեր ընկնել, 2) говорить вокруг да около. Սար ու ձոր դողացնել наводить, сеять ужас. Սար ու ձոր ընկնել։ Սարերն ընկնել тянуть, разводить канитель. Նրանց սար ու ձոր կա между ними пропасть, разные как небо и земля; нёбо и земля. Սար ու ձոր չափել չափչփել, Սար ու ձոր ոտքի տակ տալ бродить по долам, по горам, սար ու ձոր՝ տերտերի փոր поповского брюха не набьёшь. Սար ու ձոր ընկնել, տե՛ս Սարեր ընկնել: Յոթը սարի հետև, Յոթը սարից այն կողմ за тридевять земель. Սարը սարին չի հանդիպի, մարդը մարդուն կհանդիպի гора с горой не сходится, а человек с человеком сходится.

* * *

[N]

гора (F)

кочевка (F)