-
1 бавыр
сущ.1)а) пе́чень ( внутренний орган человека и животных) || печёночныйб) печёнка, пе́чень живо́тных как пи́щабавыр кыздыру — жа́рить пе́чень (печёнку)
бавыр колбасасы — печёночная колбаса́
2) уст. грудь, живо́т3) диал. (во́гнутый) склон (горы́)4) перен.; фольк.а) душа́җаныемның әйткән сүзе телләремдә түгел, бавырымда — ( песня) слова́ ми́лой ( хотя я их и не повторял) всё вре́мя в душе́ мое́й
б) задуше́вность, челове́чность•- бавыр тавышы
- бавыр кебек••бавырга керү — входи́ть в дове́рие( и узнать всю подноготную)
ташта тамыр юк, түрәдә бавыр юк — посл. у ка́мня нет ко́рня, у чино́вника челове́чности
- бавырга төшүелан бавыры белән ил гизәр, койрыгы белән кое казыр — посл. змея́ гру́дью (живото́м) стра́нствует по земле́, а хвосто́м ро́ет коло́дец (т. е. нору)
- бавыры зур
- бавыры олы -
2 бавыр агачы
при́шва ( длинная катушка для наматывания сотканного в ткацком станке полотна); см. тж. боргыча -
3 бавыр кебек
в полужи́дком состоя́нии -
4 бавыр тавышы
ёкание селезёнки (звуки, издаваемые внутренностями лошади при беге) -
5 бавыр
-
6 бавыр
сущ. 1) печень 2) печенкаqızdırğan bawır ― жареная печенка
-
7 үпкә-бавыр
-
8 эч-бавыр
сущ.; собир.потроха́ ( преимущественно птицы)тавык эч-бавыры — потроха́ ку́рицы
••эч-бавырына керү — лезть в ду́шу
эченә-бавырына керү (эченә-бавырына керер) — в ду́шу ле́зет ( о подхалиме)
-
9 эчәк-бавыр
сущ. собир.; см. эчәк-карын -
10 үпкә-бавыр
ливер // ливерный -
11 эчәк-бавыр
требуха -
12 эч-бавыр
субпродукты; потроха -
13 үпкә-бавыр
1. сущ. собир.ливер 2. прил. ливерный -
14 эч-бавыр
сущ. 1) собир.субпродукты, потроха 2) полуфабрикаты -
15 эчәк-бавыр
сущ. собир.требуха -
16 bawır
-
17 боргыча
диал.; см. бавыр агачы -
18 тамыр
I 1. сущ.1) ко́рень расте́нияеланның үзен үтерсәң дә, теше кала, сырланның үзен өзсәң дә тамыры кала — (посл.) е́сли да́же убьёшь змею́ - зуб всё равно́ оста́нется, е́сли да́же вы́рвешь подмаре́нник, ко́рень его́ всё равно́ оста́нется
тамыры тирәнгә күрә — оттого́, что ко́рни ушли́ глубоко́ (вглубь)
2) жи́ла разг. сосу́д (кровеносный и т. п.) в органи́змекан тамырлары — кровено́сные сосу́ды
лимфа тамырлары — лимфати́ческие сосу́ды
җилкә тамырлары — ше́йные сухожи́лия
яфрак тамыры — прожи́лки ли́стьев
4) тех. жи́лы ( в кабеле)5) геол. жи́лка, прожи́лка в го́рных поро́дахалтын тамыры — прожи́лка зо́лота ( в породе)
6) перен. ко́рень, ко́рни, глубо́кая причи́на (какого-л.) собы́тия, происше́ствия, явле́ния и т. п.империализмның тарихи тамырлары — истори́ческие ко́рни империали́зма
7) перен. жи́лка, жи́лки, скло́нность, потенциа́льные черты́ в хара́ктере, интелле́кте челове́ка ( в татарском языке как правило об отрицательных проявлениях)көнчелек тамырлары — скло́нность к ле́ни, лень
8) грам. ко́рень сло́ва; осно́ва (сло́ва)этимологик тамыр — этимологи́ческий ко́рень
бер иҗекле тамырлар — односло́жные ко́рни
телнең тамырлар составы — соста́в корне́й (корнево́й соста́в) языка́
9) мат. ко́рень, радика́л числа́, математи́ческого выраже́ния и т. п.сан тамыры — ко́рень числа́
тигезләмәнең тамырлары — ко́рни управле́ния
10) в знач. нареч. тамырыннан, тамырдан; в ко́рне, коренны́м о́бразом; радика́льноявызлыкны тамырыннан йолкып ташлау — вы́рвать зло с ко́рнем
тамыр үзгәртү — радика́льно измени́ть
2. прил.тамыр өзү — пресе́чь в ко́рне
1) сде́ланный из ко́рнятамыр табак — ча́ша, вы́резанная из большо́го ко́рня де́рева
2) грам. корнево́йтамыр сүз — корнево́е сло́во
3) перен.; редко коренно́йтамыр сәбәпләр — коренны́е причи́ны
•- тамыр табу
- тамыр бете
- тамыр бүлбесе
- тамыр җибәрү
- тамыр җәю
- тамыр турагыч
- тамыр үсентесе
- тамыр чире
- тамырга китү
- тамыр кузгалту
- тамыр тартылу
- тамырга бетү
- тамырга гына бетү
- тамырга сугу
- тамырга тап булу
- кирәкле тамырга тап булу
- тамырга таралу
- тамырларга таралу
- тамыры кору
- тамыры тибү
- тамырын йолку
- тамырын корыту
- тамырына балта чабу II сущ.1) род, пле́мя, поро́да, круг ро́дственниковбезнең тамырдан — из на́шего ро́да
тамырларым минем исәнме? — жи́вы ли мои́ ро́дственники?
Туган - бавыр дус - тамыр — (посл.) ро́дственник - что душа́ (се́рдце), друг - что ро́дственник
2) этногр. ненаречённый, та́йный возлю́бленный (у казахов, киргизов, а также у татар живущих среди них)3) редко свой, ро́дственный или дру́жескийтамыр кешем бар — у меня́ есть свой челове́к
-
19 цирроз
-
20 шаяру
неперех.1) игра́ть, резви́ться, весели́ться || игра́, весе́льебалалар кебек шаяру — весели́ться, как де́ти
ишегалдында шаяру — резви́ться во дворе́
2) шали́ть, озорнича́ть; дура́читься, дури́ть || ша́лость, озорство́, баловство́әнисе улын киендерә, малай шаяра — мать одева́ет сы́на, а он шали́т
3) шути́ть (говорить или делать ради шутки, забавы) || шу́ткашаярма, үпкәләтерсең — не шути́, оби́дишь
шаярыр вакыт түгел — не до шу́ток; не́когда шути́ть
шаярырга яратсаң, шаяртканга түзәрсең — (посл.) лю́бишь шути́ть, люби́ и шу́тки над собо́й
шаяруларыңны куеп тор — шу́тки в сто́рону
4) шути́ть чем-л.; пренебрега́ть, пренебре́чь || шу́тка; пренебреже́ниехалык ышанычы белән шаярмыйлар — наро́дным дове́рием не шу́тят
мәхәббәт белән шаярырга ярамый — нельзя́ шути́ть любо́вью; люб`о́вью не шу́тят
5) перен. игра́ть/пои́грывать, бушева́ть, капри́зничать ( чаще о природных явлениях) || игра́, капри́зязмыш шаяруы — игра́ судьбы́ (слу́чая)
табигать шаяруы — капри́зы приро́ды
агач башларында җил шаяра — на верху́шках дере́вьев игра́ет ве́тер
бүген диңгез шаяра — сего́дня мо́ре игра́ет
6) см. шаярту 3)яратасыңмы, шаярмыйсыңмы? — лю́бишь, не шу́тишь?
7) перен. шути́ть, игра́ть, вести́ (злую, опасную игру) с кем || (злая, опасная) игра; приставание к кому-л.башың ике булмаса, минем белән шаярма — е́сли жизнь не надое́ла, со мной не шути́
8) перен.; разг. шали́ть, пло́хо де́йствовать, пло́хо рабо́татьйөрәк шаяра — се́рдце шали́т
бавыр һәм бөерләр шаяра башлаган — пе́чень и по́чки на́чали шали́ть
9) перен.; прост. заи́грывать; поша́ливать, шали́ть ( быть в любовных отношениях) || заи́грываниеегетләр белән шаяру — заи́грывать с парня́ми
10) прост. увлека́ться, ба́ловаться (чем-л. предосудительным) || увлече́ние, баловство́аракы белән шаяру — люби́ть выпива́ть
кесәгә керү белән шаяру — люби́ть ворова́ть, увлека́ться карма́нной кра́жей
11) в отриц. ф. шаярмау не шути́ть, относи́ться серьёзно к кому-чему-л.ут белән шаярмыйлар, ук белән уйнамыйлар —(погов.) с огнём не шу́тят, со стрело́й не игра́ют
12) в повел. ф. с отриц. шаярма вводн. сл. шали́шь; не шали́, не дури́; не забыва́йсяшаярма, мин алдатмам — шали́шь, меня́ не обману́ть
шаярма, ул хәзер зур кеше — не забыва́йся, он тепе́рь большо́й челове́к (нача́льник)
- 1
- 2
См. также в других словарях:
бавыр — 1. Организмда үт бүлеп чыгара һ. б. процессларны башкара торган эчке орган 2. Түш, күкрәк; гәүдәнең алгы өлеше баланы бавырга кысып үстерәләр 3. күч. Йөрәк; күңел, бәгырь. БАВЫР МҮГЕ – Мүкнең шул ук исемдәге класска керә торган бер төре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үпкә-бавыр — Суелган хайваннарның ашарга яраклы эчке органнары (үпкә, бавыр, эчәк һәм йөрәк) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эч-бавыр — Суелган кош, хайванның ашарга яраклы эче … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эчәк-бавыр — Эч карын … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гепатит — Бавыр ялкынсынуы авыруы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ит — 1. Ашамлык өчен суелган хайванның түшкәсе яки бер кисәге (эчке әгъзалар, мәс. үпкә бавыр, эчәкләр гадәттә ит дип саналмый) 2. Мускулларның гади телдә йөри торган атамасы тәнендә ит әсәре юк 3. Яфракның тамырчалары арасындагы өлеше яфрак ите.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
корсак — 1. Кеше һәм хайван тәненең ашказаны, бавыр, эчәкләр, талак һ. б. органнар урнашкан өлеше, эч. Гәүдәнең аркага капма каршы ягы. сөйл. Ашказаны, карын 2. Кайбер предметларда (мәс. самавыр, кибән, мичкә) түгәрәкләнеп кабарып чыгып торган урта бер… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сары — I. с. 1. Ком, әфлисун, алтын төсендәге 2. и. Сары төс. II. САРЫ – Тирене, тәнне саргылт төскә кертә торган бавыр чире; рус. Желтуха 3. Күзнең карасына саргылт төс бирә торган күз авыруы; рус. Желтая вода 4. Күкәй агының уртасындагы сары куе матдә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тамыр — I. 1. Үсемлекнең җиргә кереп берегеп, җирдән су һәм минераль матдәләр суыра торган өлеше. Шуңа охшап урнашкан минераль токымнар 2. Кеше һәм хайван тәнендә кан йөри торган каналлар 3. Сеңер. күч. Кабельдәге чыбык тур. 4. күч. Берәр иҗтимагый… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тутырма — и. Чапкан үпкә бавыр һәм ярма катнашмасы юан эчәккә салып пешерелгән казылык; Сукта. Шул рәвешчә тутырып әзерләнгән ашамлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
цирроз — Яман шешнең (ракның) бер төре: бавыр рагы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге