-
1 чыра
сущ.лучи́на, лучи́нка || лучи́нныйчыра телү — щепа́ть лучи́ну
көн күрмәгән көн күрсә, көндез чыра яндырыр — (посл.) кто не зна́ет, что тако́е свет, тот зажжёт лучи́ну и днём
- чыра пычагыкөндез чыра яндырып эзләсәң дә таба алмассың — (посл.) днём с огнём не сы́щешь
••чыра кебек — худо́й как ще́пка (букв. лучи́на)
чырага калу — си́льно похуде́ть, стать как лучи́на
-
2 чыра
çıra -
3 чыра
-
4 чыра
Späne m. / pl.; (Kien-) Span m.; Kleinholz n. -
5 чыра
1. сущ. 1) лучина, лучинка, щепка 2) растопка (для печи) 2. прил. лучинный ▪▪ çırağa qalırğa сильно похудеть . -
6 чыра агачы
см. чырагач -
7 чыра пычагы
см. чырапычак -
8 çıra
-
9 көндез
1. сущ.1) дневно́е вре́мя; по́лденькөндез эшләү — рабо́тать в дневно́е вре́мя
көндезгә таба — к полу́дню; с приближе́нием полу́дня
көндезгә кадәр көтү — ждать до полу́дня
2) разг. обе́д, обе́денное вре́мякөндезгә туктау — сде́лать переры́в на обе́д
2. нареч.көндездән башлап — начина́я с обе́да; с обе́да
днём, в дневно́е вре́мя, в по́лденькөндез сәгать икедә — в два часа́ дня; в два часа́ пополу́дни
көндез яңгыр башланды — в по́лдень начался́ дождь
яман эт көндез өрер — (посл.) парши́вая соба́ка днём ла́ет
көндез чыра (шәм) яндырып эзләсәң дә таба алмассың — днём с огнём не найдёшь (не сы́щешь) (кого, что-л.)
-
10 кыек
I 1. прил.1) косо́й (не вертикальный или не параллельный к чему-л.), сре́занный на́искоськояшның кыек нурлары — косы́е лучи́ со́лнца
кыек сызык — коса́я ли́ния
2) см. авышкыек идән — накло́нный пол
кыек яңак — крива́я щека́
4) перен. ко́свенный, опосре́дствованный, опосре́дованныйкыек сорау — ко́свенный вопро́с
5) лингв. ко́свенныйкыек килеш — ко́свенный па́деж
кыек сөйләм — ко́свенная речь
кыек тәмамлык — ко́свенное дополне́ние
6) перен.; разг. криво́й, нече́стный, престу́пный, тёмный2. нареч.кыек эш — нече́стное де́ло
ко́со, на́искось; вкось, накло́нно- кыек налогкыек кисү — ко́со ре́зать (сре́зать)
- кыек салым••кыек авыз — клеветни́к; я́бедник
кыек авызлар — злы́е языки́
кыек атып туры тидерү — ме́тил в око́шко, попа́л в луко́шко; попа́сть случа́йно
кыек куллы (кулы кыек) — нечи́ст на́ руку
кыек күз белән карау — ко́со смотре́ть (на кого-л.) (недолюбливать, неодобрять присутствие кого-л.)
II сущ.кыек (көзгедә) күрү — ви́деть в криво́м зе́ркале
1) застре́ха, скат кры́ши2) кры́ша (дома, сооружения)III сущ.; разг.бер кыек астында — под одно́й кры́шей
1) клин; лоскуто́к ( треугольный), клок, шмато́кяулык кыекгы — клин ( треугольного) платка́
2) оско́лок, кусо́к; ще́пка, щепа́ ( отколотая от полена)чыра кыекгы — кусо́к щепы́
-
11 нечкәләү
перех.1) утонча́ть/утончи́тьбик нечкәләсәң - өзелер — (посл.) ста́нешь си́льно утонча́ть - оборвёшь
2) детализи́ровать, вдава́ться в дета́ли, подро́бности; разбира́ть/разобра́ть подро́бно, по дета́лям; обду́мывать/обду́мать всесторо́ннеартык нечкәләсәң - бернәрсә дә чыкмас — е́сли начнёшь вдава́ться в дета́ли, ничего́ не полу́чится
3) де́лать (что-л.) аккура́тно, тща́тельно; обраща́ть внима́ние на ме́лочи, дета́лиөстәлне тизрәк әзерләгез, бик нечкәләмәгез — накрыва́йте быстре́е на стол, не обраща́йте внима́ния на ме́лочи
4) в знач. нареч. нечкәләпа) то́нконечкәләп телгәләнгән чыра — то́нко ще́панная лучи́на
б) подро́бно, дета́льно, тща́тельно, доскона́льно, всесторо́нне; скрупулёзносәламәтлеге турында нечкәләп сорашу — подро́бно расспра́шивать о его́ здоро́вье
хезмәтне нечкәләп анализлау — скрупулёзно анализи́ровать рабо́ту
в) тща́тельно, стара́тельно, усе́рдно, аккура́тно, по всем пра́виламҗирне нечкәләп эшкәртү — тща́тельно обраба́тывать зе́млю
г) при́стально, внима́тельно, тща́тельнопортретны нечкәләп карау — внима́тельно рассма́тривать портре́т
-
12 чырак
сущ.1) диал.; см. чыра2) разг. "козёл" (решето́ на носу́ ло́дки, где разво́дится костёр для ночно́го ло́ва ры́бы) -
13 чырымта
сущ.1) см. чыра2) собир. вся́кие то́нкие дли́нные ще́пкисынган агачның озынлы-кыскалы чырымталары тырпаеп тора — у сло́манного де́рева торча́т ще́пки ра́зной длины́
-
14 эзләп табу
найти́, добы́ть, выи́скивать/вы́искать, доиска́ться, изыска́ть, отыска́ть, разыска́ть, сыска́тькөндез чыра яндырып эзлә́сәң дә таба алмассың — погов. днём с огнём не сы́щешь
-
15 юну
неперех.1) теса́ть, строга́ть; обтёсывать || теса́ние, строга́ние, обтёсываниеагач юну — теса́ть/обтёсывать де́рево
таш юну — обтёсывать ка́мень
туң ит юну — строга́ть мёрзлое мя́со
2) стёсывать/стеса́ть, щепа́ть, выстру́гивать || стёсывание, щепа́ние (щепы, лучины)чыра юну — щепа́ть лучи́ну
•- юнып алу- юнып очлау
- юнып ясау
- юнып эшләү••юнып алгандай булды — как руко́й сняло́ (букв. как бу́дто вы́строгали - следа́ не оста́лось; сло́вно стеса́ли)
-
16 яру
перех.1) коло́ть, раска́лывать/расколо́ть || ко́лка, раска́лывание ( дров)2) пили́ть, распи́ливать/распили́ть || распило́вка ( доски)3) щепа́ть, расщепля́ть/расщепи́ть || щепа́ниечыра яру — щепа́ть лучи́ну
4) мед. вскрыва́ть/вскрыть, рассека́ть/рассе́чь (труп, опухоль) || вскры́тие, рассече́ние6) прокла́дывать/проложи́ть, пробива́ть/проби́ть, рассека́ть/рассе́чь || прокла́дываниебуразна яру — борозди́ть, прокла́дывать бо́розду
юл яру — проби́ть доро́гу
дулкын яру — рассека́ть волну́
7) перен. сечь, рассека́ть/рассе́чь (губы, лоб)8) перен.; разг. сечь, лупи́ть, отлупи́ть, бить, поби́ть || битьёэт урынына яру — отлупи́ть как соба́ку
9) образова́ть тре́щину, щель и т. п.; спосо́бствовать образова́нию тре́щины (на коже лица, рук)10) распуска́ться/распусти́ться, раскрыва́ться/раскры́ться || распуска́ние (листьев, почек, цветков и т. п.)11) перен. ре́зать (yxo, слух, воздух)••ярып салу (ярып әйтү; ярып сөйләү) — говори́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку
См. также в других словарях:
чыра — иск. Киптерелгән агач яркасының җепселләре буйлап бик юка итеп телеп алынган кисәк, бик юка агач телеме (ут кабызып җибәрү өчен кулл. , ә элек өй эчен яктырту өчен дә кулланылган). ЧЫРА АГАЧЫ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыра — қ. чира … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
Чыра-Бажи — 668101, Тыва Республики, Дзун Хемчикского … Населённые пункты и индексы России
чырағдан — (Жамб.: Қорд., Мер., Луг.) малдың майын құйып жасаған шам. Ч ы р а ғд а н д ы жақпаса қараңғы болып кетті (Жамб., Мер.). Алматы облысында көршам, Павлодар облысында жыпылық … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
телгеч — Чыра, каеш һ. б. телү өчен махсус пычак, пәке … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чырагач — Чыра телеп алу өчен киптерелгән утын агачы, утын яркасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыралык — Чыра өчен яраклы булган, шуңа билгеләнгән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
668101 — Чыра Бажи, Тыва Республики, Дзун Хемчикского … Населённые пункты и индексы России
Чырæ — – адæм кæнæ æндæр исты уæзæгтæ ласын. Владикавказы, Мæздæджы æмæ хæстæг хъæуты цæрджытæ ацы куыст арæх кодтой. Ирон адæм чырæ арæхдæр ластой, сæхæдæг дæр æмæ иу кусæг фос дæр хъæууонхæдзарадон куыстытæй æвдæлон куы уыдысты, уæд. Чыра ласын æрмæст … Словарь по этнографии и мифологии осетин
казгыч — и. Нәрсәне. б. казып, чокып чыгару өчен булган кечкенә нәрсә (мәс. шырпы, энә, чыра кисәге) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кусар — диал. Зур пычак, чыра пычагы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге