-
1 чылбыр
сущ.1) цепь, цепо́чка || цепно́й, цепо́чныйякорь чылбыры — я́корная цепь
сәгать чылбыры — цепо́чка часо́в
чылбыр буыны — цепно́е звено́
чылбыр реакциясе — цепна́я реа́кция
2) око́вы, пу́ты, кандалы́3) тех. цепь (устройство, состоящее из ряда соединённых элементов, образующих непрерывную линию, путь)идарә итү чылбыры — цепь управле́ния
чылбыры бушау — ослабле́ние (разба́лтывание) це́пи
телефон чылбыры — телефо́нная цепь
••чылбырдан ычкыну — сорва́ться с цепи́; см. тж. бәйдән ычкыну
-
2 чылбыр
цепь, цепочка // цепной -
3 чылбыр
сущ. цепь, цепочка ▪▪ çılbırdan ıçqınğaday как с цепи сорвался -
4 йомык чылбыр
физ. за́мкнутая цепь -
5 çılbır
-
6 боҗралы
прил.1) ко́льчатыйбоҗралы көпшәләр — ко́льчатые тру́бочки
боҗралы чылбыр — ко́льчатая цепь
2) име́ющий кольцо́боҗралы чаңгы таяклары — лы́жные па́лки с ко́льцами
3) кольцево́йбоҗралы траектория — кольцева́я траекто́рия
•- боҗралы суалчаннар -
7 буын
сущ.1) анат. суста́в, сочлене́ние || суставно́йаяк буыны — суста́в ноги́
бармак буыны — суста́в па́льца
үкчә буыны — сочлене́ние стопы́
буын ревматизмы — суставно́й ревмати́зм
2) бот. у́зел, сочлене́ние, коле́но, утолще́ние ( у растений)яфрак буыны — листово́й у́зел
сабак буыны — сочлене́ние сте́бля
бамбук агачының буыннары — коле́нья бамбу́ка
3) зоол. сочлене́ние, сегме́нт ( у насекомых и червей)4) тех. сочлене́ние, звено́, коле́но (трубопровода, водосточной трубы)чылбыр буыны — звено́ це́пи
5) поколе́ниеяшь буын — молодо́е поколе́ние
өлкән буын — ста́ршее поколе́ние
6) мат. членпропорциянең буыннары — чле́ны пропо́рции
7) физ. ступе́нь (раке́ты)•••буын бетү — обесси́леть, осла́бнуть
буыннан буынгаиз — поколе́ния в поколе́ние (о переходе чего-л. по наследству и традиции)
буыннардан торган — коле́нчатый
-
8 зынҗыр
сущ.; уст.; книжн.1) цепь; вери́ги; ср. тж. чылбыркое чыгырына зынҗыр бәйләү — привяза́ть цепь к коло́дезной лебёдке
ишек зынҗыры — дверна́я цепь
этне зынҗырга кую — посади́ть соба́ку на цепь
2) прям.; перен. кандалы́, це́пи (око́вы, пу́ты) || канда́льныйзынҗыр салу — надеват́ь кандалы́, закова́ть в це́пи (око́вы, пу́ты)
аяк зынҗыры — ножны́е кандалы́
коллык зынҗыры — це́пи (око́вы) ра́бства
зынҗыр тавышы (чыңы) — канда́льный звон
-
9 йомык
прил.1) закры́тый, со́мкнутый, зажму́ренный ( о глазах)|| сжа́тый, закры́тый (о губах, рте)йомык күз белән дә табу — найти́ с закры́тыми глаза́ми
йомык иреннәр — сжа́тые гу́бы
2) за́мкнутыййомык күлләр — за́мкнутые озёра
йомык бассейн — за́мкнутый, смыка́ющийся
йомык сынык сызык — за́мкнутая ло́маная ли́ния
йомык электр чылбыры — за́мкнутая электри́ческая цепь
йомык маршрут буенча очу — лете́ть по за́мкнутому маршру́ту
3) перен.а) за́мкнутый, обосо́бленныййомык тормыш — за́мкнутая жизнь
йомык яшәеш — за́мкнутое существова́ние
йомык оешма — за́мкнутая организа́ция
б) за́мкнутый, скры́тный, необщи́тельныййомык характер — за́мкнутый хара́ктер
ул бер төрле йомыграк кеше — он како́й-то необщи́тельный челове́к
в) за́мкнутый, ограни́ченный ( во взглядах)йомык һәм тар карашлы кеше — челове́к за́мкнутый и недальнови́дный
4) перен. глухо́й, приглушённый ( о голосе)йомык тавыш белән сөйләү — говори́ть приглушённым го́лосом
•- йомык кәкре
- йомык күплек
- йомык тартыклар
- йомык чылбыр -
10 кинематик
прил.кинемати́ческийкинема́тик чылбыр — кинемати́ческая цепь
-
11 өзелү
возвр. от өзү1) рва́ться, порва́ться, отрыва́ться/оторва́тьсячылбыр өзелде — цепь разорвала́сь
кабель өзелгән урын — ме́сто обры́ва ка́беля
төймә өзелде — пу́говица оторвала́сь
җеп нечкә җиреннән өзелә — (посл.) где то́нко, там и рвётся
2) прорва́ться, быть про́рванным (о плотине, дамбе)см. тж. китү3) прерыва́ться/прерва́ться, прекраща́ться/прекрати́ться, останови́тьсяюл өзелгән чак — пора́ весе́нней распу́тицы (букв. пора, когда прервалась дорога)
йокысы өзелде — сон прерва́лся
аның белән ара өзелгән — с ним отноше́ния прекращены́, с ним связь прекрати́лась
4) перен. оборва́ться ( о жизни), сконча́ться, отойти́, испусти́ть после́дний вздохгомере иртә өзелде — жизнь (его́) ра́но оборвала́сь
5) в знач. нареч.өзелепо́чень си́льно, с нетерпе́нием, стра́стно; всем се́рдцем, всей душо́йсм. тж. үлепөзелеп көтү — ждать с нетерпе́нием
өзелеп сагыну — о́чень си́льно тоскова́ть, грусти́ть
өзелеп ярату — люби́ть всем се́рдцем, стра́стно люби́ть
6) в знач. нареч.өзелмичә без отры́ваэштән өзелмичә уку — учи́ться без отры́ва от произво́дства
•••өзелеп тору — быть гото́вым же́ртвовать всем
-
12 сузылу
страд.-возвр. от сузу1) прям.; перен. тяну́ться, растя́гиваться/растяну́ться || растя́гиваниерезинка сузылды — рези́нка растяну́лась
чылбыр булып сузылу — растяну́ться цепо́чкой
обозлар сузыла — тя́нутся обо́зы
эш озакка сузылды — де́ло затяну́лось надо́лго
2) вытя́гиваться/вы́тянуться || вытя́гиваниеозын (саф) булып сузылу — вы́тянуться дли́нной шере́нгой
3) простира́ться/простере́тьсяеракларга сузылу — простира́ться далеко́
4) прям.; перен. протя́гиваться/протяну́ться || протя́гиваниетәрәзәдән кул сузылды — в окно́ протяну́лась рука́
юл йөзләрчә километрга сузылган — доро́га протяну́лась на со́тни киломе́тров
5) тяну́ться, потяну́ться (за кем-чем, к кому-чему)китапка сузылу — потяну́ться за кни́гой
койма аркылы сузылу — тяну́ться че́рез забо́р
•- сузыла бирү
- сузыла төшү
- сузылып алу
- сузылып кую
- сузылып китү
- сузылып яту -
13 чалтырау
неперех.; см.; тж. чылтырау1) бренча́ть || бренча́ниечылбыр чалтыравы — бренча́ние цепи́
2) звя́кать/звя́кнуть || звя́канье (о стеклянной, фарфоровой посуде)чынаяклар чалтырый башлады — зазвя́кали ча́шки
3) журча́ть || журча́ниетау чишмәсе чалтырап ага — го́рный родни́к течёт с журча́нием
-
14 ыргаклы
прил.1) с крюко́м, крючко́м; снабжённый крюко́м (крючко́м); закорю́чистыйыргаклы тимер — желе́зо с крюко́м
ыргаклы чылбыр — крючкови́дная цепь
2) с крючкообра́зным (за́гнутым) концо́мыргаклы колга — шест с за́гнутым концо́м
•- ыргаклы чөй
- ыргаклы сөңге
- ыргаклы ук
- ыргаклы энә -
15 зынҗыр
сущ, см чылбыр
См. также в других словарях:
чылбыр — диал. Озынча, түгәрәк яки башка төрле металл боҗраларны бер берсенә кидереп ясалган бау сәгать чылбыры. с. Чылбырдан ясалган чылбыр тезген. сөйл. Богау. күч. Ирекне, азатлыкны буып торган нәрсә; зынҗыр 2. Нәр. б. эзлекле рәвештә рәт рәт булып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чылбырлау — Чылбыр белән бәйләү. күч. Ирекле рәвештә эш итү мөмкинлеген бетерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чылбырлы — Чылбыр ярдәмендә эшли торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыңгыр — диал. Озынча, түгәрәк яки башка төрле металл боҗраларны бер берсенә кидереп ясалган бау сәгать чылбыры. с. Чылбырдан ясалган чылбыр тезген. сөйл. Богау. күч. Ирекне, азатлыкны буып торган нәрсә; зынҗыр 2. Нәр. б. эзлекле рәвештә рәт рәт булып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәй — I. Нәр. б. бәйләп куя торган бау, киндерә, чылбыр һ. б. ш. нәрсә. Бәйләвеч (1). Бәйләп, арканлап тоту тотылу хәле атын бәйгә куйды. II. БӘЙ – тар. 1. Мөселман динле Кавказ ханлыкларында: берәр райондагы яки шәһәрдәге идарә итүче 2. Ирләр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
блок — I. Бау, чылбыр һ. б. шудырып йөртү өчен тирәсе улак сыман эшләнгән, күчәрдә әйләнә торган тәгәрмәчтән торган көч күчерү җайланмасы; Чыгыр. II. БЛОК – 1. Дәүләтләр, политик партияләр, төрле социаль төркемнәрнең теге яки бу максатка ирешү өчен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
богау — 1. Элек: тоткыннарның кул аякларына кидерү өчен чылбыр белән тоташтырылган тимер боҗралар 2. Кулга алынган кешенең кулларына кидерелә торган, бер берсенә тоташкан тимер боҗралар; рус. Наручник 3. күч. Бәйлелек, ирексезлек. БОГАУ САЛУ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
боргычлау — 1. Боргыч белән борып, ныгытып кую 2. Нәрсәне дә булса (бау, чылбыр һ. б. ш. белән) ычкынмаслык итеп бәйләп, урап яки чорнап кую 3. күч. Кулда нык (каты) тоту, башбаштаклыкка юл куймау. Ныгыту. Авырттыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гирлянда — Чәчәкләрдән, яфрак һәм ботаклардан чылбыр сыман итеп үреп ясалган тезмә, бәйләм. Шундый форм. эшләнгән орнамент … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
зынҗыр — иск. кит. Чылбыр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кистән — Кыска таякның бер очына чылбыр яки каеш ярдәмендә тимер шар, гер һ. б. ш. авыр әйбер беркетелгән, ә икенче башында кулга кию өчен элмәге булган борынгы сугыш коралы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
