-
1 әрсез
прил.1) беззасте́нчивый, проны́рливыйәрсез малай — проны́рливый ма́льчик
әрсез күзләр — беззасте́нчивые глаза́
2) неприхотли́вый, нетре́бовательный, непритяза́тельный, невзыска́тельный, неразбо́рчивый (в отношении жизненных удобств, нужд, условий существования)ашауга әрсез — неприхотли́вый в еде́; невзыска́тельный в ко́рме ( о животных)
кура бик әрсез үсемлек — мали́на неприхотли́вое расте́ние
••әрсез алабай — проны́ра, пройдо́ха; бе́стия
әрсезгә кия торган — для повседне́вной но́ски, бу́дничный (об одежде, обуви)
-
2 әрсез
пр1. беззастенчивый, пронырливый2. невзыскательный, неприхотливый -
3 әрсез
прил. 1) беззастенчивый, бесцеремонный (о человеке) 2) пронырливый 3) непритязательный, нетребовательный, неприхотливый ▪ ärsezgä kiä torğan kiem одежда -
4 хәвеф-хәтәрсез
1. прил.; = хәвефсез-хәтәрсез1) безопа́сный, неопа́сныйхәвеф(сез)-хәтәрсез эш — безопа́сная рабо́та
2) благополу́чный2. нареч.благополу́чнохәвеф (сез)-хәтәрсез барып җитү — добра́ться благополу́чно
-
5 егәрсез
прил.1) рассла́бленный, обесси́ленный (ослабе́вший, ослабе́лый)егәрсез организм — осла́бленный органи́зм
2) неэнерги́чный, нерасторо́пный, непрово́рныйегәрсез хәрәкәтләр — нерасторо́пные движе́ния
-
6 күчәрсез
нареч.без о́си, без шпи́нделя; безо́сныйкүчәрсез ясалган — сде́лано без о́си, без шпи́нделя
күчәрсез механизм — механи́зм без осе́й
-
7 хәбәрсез
1. нареч.бе́з вести, бессле́дно, без следа́2. прил.хәбәрсез югалу — пропа́сть бе́з вести
в неве́дении; несве́дущий, некомпете́нтныйул тарихтан бөтенләй хәбәрсез — он соверше́нно некомпете́нтен в исто́рии
-
8 мәһәрсез
прил.1) нареч. без вы́купа, без калы́макияүгә мәһәрсез чыгу — вы́йти за́муж без калы́ма
2) прил.; перен. небога́тый, несостоя́тельный (не име́ющий возмо́жности заплати́ть вы́куп, калы́м) -
9 хәбәрсез-нисез
нареч.; разг.; см. хәбәрсез -
10 хәвефсез-хәтәрсез
-
11 һөнәрсез
прил.; разг.неуме́лый, неспосо́бный, бестолко́выйһөнәрле үлмәс, һөнәрсез көн күрмәс — (посл.) с ремесло́м не пропадёшь, без ремесла́ не проживёшь
-
12 эзсез-хәбәрсез
нареч.бессле́дно, бе́з вестиэзсез-хәбәрсез югалу — пропада́ть (исче́знуть) бессле́дно; пропа́сть бе́з вести
-
13 дөньядан хәбәрсез
= дөньядан хәбәре юк1) беспе́чный, беззабо́тный; не от ми́ра сего́2) несве́дущий, некомпете́нтный -
14 хәбәрсез
-
15 эзсез(-хәбәрсез)
без вести, бесследно -
16 хәбәрсез
нар. 1) без вести (например, пропал) 2) бесследно 3) в неведении -
17 хәвеф-хәтәрсез
1. прил. благополучный, безопасный 2. нар. благополучно, безопасно -
18 эзсез-хәбәрсез
нар. без вести, бесследно -
19 ärsez
әрсез прил.1) беззастенчивый; бесцеремонный (о человеке)2) пронырливый3) непритязательный; нетребовательный; неприхотливый. -
20 дөнья
сущ.1) мир, вселе́нная, мирозда́ние книжн.; поднебе́сная уст.; народно-поэт. || мирово́йдөньяның берлеге — еди́нство ми́ра
дөньяның барлыкка килүе (килеп чыгуы, яралуы) — происхожде́ние вселе́нной
объектив (материаль) дөнья — объекти́вный (материа́льный) мир
2)а) мир, свет, земно́й шар, плане́та || мирово́йдөнья кисәкләре — ча́сти све́та
бөтен дөньяны әйләнү — объе́хать весь мир
дөньяда беренче космик очыш — пе́рвый в ми́ре косми́ческий полёт
дөнья әйләнә сәяхәт — путеше́ствие вокру́г све́та (Земли́)
дөнья чемпионы — чемпио́н ми́ра
дөнья сугышы — мирова́я война́
дөнья базарына чыгу — вы́йти на мирово́й ры́нок
б) (весь) мир, (весь) свет, все лю́ди, всё челове́чествомоны бөтен дөнья белә — э́то зна́ет весь мир (весь свет); э́то зна́ют все (все лю́ди)
бөтен дөньяга танылу — просла́виться на весь мир; станови́ться всеми́рно изве́стным
дөнья безгә карый — челове́чество (весь мир) смо́трит на нас
дөнья мәсхәрәсенә калдыру — опозо́рить пе́ред все́ми (всем ми́ром)
3) мир, среда́, укла́д жи́зни (обще́ственный) стройантик дөнья — анти́чный мир
иске дөнья — ста́рый мир
капиталистик дөнья — капиталисти́ческий строй
дөньяны үзгәртеп кору — преобразова́ть мир
4) мир, (окружа́ющая) среда́, сфе́рахайваннар дөньясы — живо́тный мир; фа́уна
үсемлекләр дөньясы — расти́тельный мир; фло́ра
су асты дөньясы — подво́дный мир
җир асты дөньясы — подзе́мный мир
5)а) жизнь, житьё || жите́йский, мирско́йдөньяга үз күзләрең белән карау — смотре́ть на жизнь (мир) свои́ми глаза́ми
дөнья үзе өйрәтә — жизнь сама́ у́чит
дөньяны аңламау — не понима́ть жизнь
дөньядан бизү (тую) — потеря́ть интере́с к жи́зни
дөнья эшләре — жите́йские дела́
дөнья мәшәкатьләре — жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөнья ыгы-зыгысы — мирска́я суета́
••дөнья дөнья инде — погов. жизнь есть жизнь
дөнья - үлемле, көн - ахшамлы — посл. ≈ всему́ есть коне́ц (преде́л)
б) рел. жизнь, мир (земно́й, загро́бный)бу дөнья — э́тот мир; земна́я жизнь
теге дөнья — тот мир, загро́бный мир (жизнь)
фани дөнья — бре́нный (тле́нный) мир
дөнья куласа, әйләнә дә бер баса — всё мо́жет измени́ться; всё течёт, всё меня́ется
6) в разн. знач. мир, о́бласть, сфе́ра (кого-л., чего-л.)музыка дөньясы — мир му́зыки
әдәбият дөньясы — мир литерату́ры
коллар һәм ачлар дөньясы — мир голо́дных и рабо́в
матурлык дөньясы — мир красоты́
фән дөньясы — нау́чный мир
кешенең эчке дөньясы — вну́тренний мир челове́ка
уйлар һәм хисләр дөньясы — мир чувств и мы́слей
7) разг.; в знач. нареч. о́чень мно́го, у́ймамәйданда дөнья халык — на пло́щади о́чень мно́го (у́йма) наро́ду
дөнья вакыт үтте — прошла́ у́йма вре́мени
эш дөнья — у́йма дел
дөнья акча тоту — израсхо́довать о́чень мно́го (у́йму) де́нег
•- дөнья күләмендәге
- дөньяны сиземләү
- дөньяны тою
- дөнья төзелеше
- дөнья хәбәрләре
- дөнья хәлләре
- дөньяга караш
- дөньяга мөнәсәбәт
- дөньяны аңлау••дөнья аныкы (дөнья безнеке; дөнья минеке) — быть (чу́вствовать себя́) на седьмо́м не́бе; быть (чу́вствовать себя́) на верху́ блаже́нства; попа́сть на седьмо́е не́бо
дөнья ачылу — ( кому) откры́тие ми́ра (жи́зни)
дөнья әйтү — говори́ть у́мные (де́льные) слова́ (сове́ты)
дөнья бабай — жизнь-нужда́
дөнья байлыгы — ро́скошь
дөнья бәясе — на вес зо́лота
дөнья бәясе торырлык — о́чень дорого́й
дөнья белән исәпләшмәү — не счита́ться с но́рмами жи́зни
дөнья белән саубуллашу — прости́ться с жи́знью ( умереть)
дөнья бетү — см. ахыр заман
дөнья болгату (дөнья бутап йөрү) — баламу́тить
дөнья газабы күрү (дөнья газабы тату; дөнья газабы чигү; дөнья мәшәкате күрү; дөнья мәшәкате тату; дөнья мәшәкате чигү) — мы́кать век (жизнь)
дөнья гизү — стра́нствовать, путеше́ствовать, скита́ться по све́ту
дөнья гүзәле — пи́саная краса́вица; короле́ва красоты́
дөнья җәһәннәме — ад кроме́шный
дөнья җимерелмәс — ничего́ (стра́шного) не случи́тся
дөнья җимерелү — ≈ свет поме́рк в глаза́х
дөнья йөзе — бе́лый (бо́жий) свет
дөнья каруны — прост. мирое́д, жа́дина
дөнья киң — свет кли́ном не сошёлся
дөнья корткычлары — парази́ты о́бщества
дөнья көтә белми торган — непракти́чный, нео́пытный
дөнья көтү (дөнья сөрү) — жить, существова́ть; вести́ жизнь (хозя́йство)
дөнья кубару (дөнья куптару; дөнья күтәрү; дөнья туздыру) — подня́ть переполо́х (сканда́л); переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубарып (дөнья куптарып; дөнья күтәреп; дөнья туздырып; дөнья җимереп) — во всю ива́новскую (о́чень гро́мко, о́чень бу́рно и т. п.)
дөнья кубарып йөрү (дөнья куптарып йөрү) — переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубу — переполоши́ться, всполоши́ться
дөнья куу — стреми́ться нажива́ть добро́; быть ненасы́тным (жа́дным)
дөнья кую — сконча́ться, преста́виться
дөнья күзләре йомылу — ≈ усну́ть ве́чным (после́дним) сном
дөнья күрмәгән — не позна́вший жи́зни, нео́пытный; ма́ло ка́ши ел прост.
дөнья күчсә дә — хоть (е́сли да́же) свет перевернётся
дөнья оҗмахы — земно́й рай; ра́йская жизнь
дөнья рәхәте — ≈ не жизнь, а мали́на
дөнья сираты — уст. прохожде́ние призывно́й коми́ссии
дөнья терәге (дөнья тоткасы) — опо́ра жи́зни; подде́ржка (в чём-л.)
дөнья тигезләнү (дөнья түгәрәкләнү; дөнья төгәлләнү) — вздохну́ть свобо́дно (облегчённо)
дөнья төзәлү (дөнья рәтләнү; дөнья җайлану) — ула́диться, нала́диться, устро́иться ( о жизни)
дөнья тулган — о́чень мно́го; хоть пруд пруди́
дөнья фани — жизнь быстроте́чна; мир не ве́чен
дөнья яралганнан бирле — с те́х по́р как существу́ет мир; с сотворе́ния ми́ра
дөнья яңгыратып — во всё го́рло (крича́ть); во всё ива́новскую
дөньяга баш булу (дөньяга баш хаким булу) — хозя́йничать, госпо́дствовать
дөньяга җигелү — окуну́ться (погрузи́ться, уходи́ть) с голово́й в жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөньяга катышу — обща́ться с ми́ром
дөньяга килү — появи́ться на свет; роди́ться ( о ребёнке)
дөньяга китерү — произвести́ на свет, роди́ть (ребёнка)
дөньяга күренерлеген калдырмау (дөньяга чыгарлыгын калдырмау; йөзенә күренерлеген калдырмау; йөзенә чыгарлыгын калдырмау) — вы́ставить на позо́р; покры́ть позо́ром книжн.
дөньяга сыймый йөрү (дөньяга сыймастай булып йөрү) — ходи́ть го́голем (ко́зырем) прост.
дөньяга таралу (дөньяга таралу; дөньяга фаш булу; дөньяга җәелү) — вы́ступить (всплыть, вы́плыть, вы́йти) на свет бо́жий
дөньяга фаш итү — см. дөньяга чыгару 2)
дөньяда бер — еди́нственный в ми́ре, уника́льный
дөньяда булмаган — необыкнове́нный, из ря́да вон выходя́щий
дөньяда юк — нет в живы́х, у́мер
дөньяда яшәү яки үлем мәсьәләсе — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти
дөньядан бизү (дөньядан тую) — разочарова́ться в жи́зни; потеря́ть интере́с к жи́зни
дөньядан ваз кичү — отреши́ться/отре́чься от жи́зни
дөньядан китү (дөньядан кичү; дөньядан күчү; дөньядан кайту; дөньядан үтү) — уйти́ из жи́зни
дөньядан сәфәр итү — эвф. отправля́ться в мир ино́й; умере́ть
дөньядан югалу — забы́ться
дөньяны дер селкетеп — о́чень си́льно; во всю си́лу (мощь)
дөньяны онытып — забы́в обо всём
дөньяны сасыту — наболта́ть с три ко́роба (сплетни о ком-л, о чём-л.)
дөньяны тату — позна́ть жизнь
дөньяны тибеп (дөньясына тибеп) — прост. на широ́кую но́гу; разгу́льно
дөньяны ут алса да — ≈ случи́сь хоть пото́п; несмотря́ ни на что́
дөньяныкы дөньяда бетсен — свести́ счёты; не оста́вить на загро́бный суд
дөньяның асты-өскә килү — перевёртываться/переверну́ться вверх (кве́рху) дном
дөньяның астын-өскә әйләндерү — переверну́ть весь мир
дөньяның ачысын-төчесен тату — испи́ть (го́рькую ча́шу) до дна; испи́ть го́речь жи́зни
дөньяның дүрт ягына — на все четы́ре сто́роны
дөньяның дүрт ягыннан — со всех концо́в све́та
дөньяның очында (дөньяның кырыенда) — на краю́ све́та (о́чень далеко́)
дөньясы асты-өскә килсен — хоть кол на голове́ те́ши; случи́сь хоть пото́п; да́же е́сли весь свет перевернётся
дөньясын күрәсе килмәү — всё опосты́лело
дөньясын оныту — забы́ть обо всём на све́те
дөньясын таныту — показа́ть, где ра́ки зиму́ют прост.
дөньясын теттереп (дөньясын типтереп; дөньясын җимерттереп) — припева́ючи, разгу́льно; на всю (по́лную) кату́шку прост. (жить, весели́ться, пра́здновать и т. п.)
- дөнья бетерепдөньясына исе китмәү — быть беспе́чным; хоть трава́ не расти́
- дөнья бозу
- дөнья бутау
- дөнья кадәр
- дөнья хәтле
- дөнья чаклы
- дөнья күрү
- дөнья малы
- дөнья тулы
- дөнья хәле
- дөнья шаулату
- дөньяга чыгару
- дөньяга чыгу
- дөньядан хәбәрсез
- дөньядан хәбәре юк
- дөньяны күргән
- дөньяны күп күргән
- дөньяны оныту
- дөньяның астын-өскә китерү
- 1
- 2
См. также в других словарях:
әрсез — (ӘРСЕЗЛЕК) (ӘРСЕЗЛӘНҮ) – с. 1. Тыйнаксыз, оялмый торган 2. Тартынусыз, теләсә кая, теләсә нинди эшкә барып тыгыла торган, үзен тәкәллефсез тотучы. Бернигә дә карамастан, исе китмичә, үз дигәнен эшләүне дәвам иттерүче 3. Бик чыдам, түзем бик әрсез … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хәбәрсез — (ХӘБӘРСЕЗЛЕК) – рәв. 1. Үзе турында белдермичә, хәбәр җибәрмичә, хат язмыйча. Белмичә, берни дә уйламыйча һичнәрсәдән хәбәрсез йоклау 2. с. Нәр. б. белми торган, белмәгән. ХӘБӘРСЕЗ ЮГАЛУ – Эзсез югалу, язмышы билгесез булу, гаип булу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һөнәрсез — 1. Һөнәре булмаган 2. күч. диал. Гадәтсез, тәртипсез … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гафил — с. иск. 1. Ваемсыз, гамьсез; саксыз, игътибарсыз, пассив. рәв. Кайгыртусыз, гамьсез рәвештә 2. рәв. Белмичә, хәбәрсез гафил калу. Хәбәрсез булу, белмәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әрле — с. 1. Оялчан әрле әрләнгәнче, әрсез ашап туйган 2. Гарьләнүчән, хәтере калучан ярлы башым – әрле башым әрленең йөрәге әрем … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бака — 1. Арткы озын аяклары йөзәргә һәм сикерергә җайлашкан койрыксыз җир су хайваны 2. Кабырчык эчендә яшәүче хайван (моллюск) тур. кабырчык бакасы 3. Ялкынсынулы, шешенкеле авыруларның гомуми атамасы күкрәк бакасы, тамак бакасы, теш бакасы 4. Капкада … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
билчән — Оешма чәчәклеләр семь. ашлык арасында үсә торган чәнечкеле, эре, бик әрсез чүп үләне … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бихәбәр — иск. Хәбәрсез, хәбәрдар булмаган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ертлач — I. с. Куе, ямьсез эре чокырлы (шадра тур.). II. ЕРТЛАЧ – с. Чиктән тыш комсыз, оятсыз. Бик әрсез, оялуны, уңайсызлануны белми торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
имин — АМАН – с. 1. Куркынычсыз, тыныч, сугышсыз 2. рәв. Исән сау, зыянсыз, хәвеф хәтәрсез 3. Куркынычтан, зыяннан, башка күңелсезлекләр булудан азат, гарантияләнгән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
комкорсак — 1. сөйл. Ташбаш 2. күч. сөйл. Шаян, шук, әрсез малай тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
