хъазахъхъ

Оленин афтæ æнхъæл уыд, æмæ фæлмæст хъæбатыр кавказаг æфсæдтæм йæхæдæг дæр нымад кæуыл уыд, уыдонмæ кæмдæриддæр цингæнгæйæ, дзæбæх цæстæй ракæсдзысты, уæлдайдæр та хъазахъхъ, æмæфсæддон хæцæг адæм, æмæ, уымæ гæсгæ, стыр дисы бацыд, цы ’гъдау ын радтой, ууыл. – Оленин сначала думал, что изнуренное храброе кавказское воинство, которого он был членом, будет принято везде, особенно казаками, товарищами по войне, с радостью, и потому такой прием озадачил его. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Хъазахъхъæй иу, фыдхуыз æмæ хурæй сыгъд сау цæсгомимæ, фыдрасыгæй, йæ сæр, йæ фат нал æмбæрста, афтæмæй уæлгоммæ хуыссыд хæдзары къулы цур, чысыл раздæр аууон кæм уыд, ныр та фæрсæрдыгæй комкоммæ хуры судзаг тынтæ кæдæм кастысты, уым. – Один из казаков с худым и черно-загорелым лицом, видимо мертвецки пьяный, лежал навзничь у одной из стен избы, часа два тому назад бывшей в тени, но на которую теперь прямо падали жгучие косые лучи. (Лев Тостой, Хъазахъхъ)

Ныртæккæ рацыд бригадæй. Цæуы сындæггай. Кæсы бынмæ йæ аууонмæ. – Он (Габил) только что вышел из бригады. Идет не торопясь. Глядит вниз, на свою тень. (Мамсыраты Д., Аууон)

Æхсæвы тары тыххæй æвзæрста Сафиат цавæрдæр лæджы аууон – В ночной мгле Сафиат едва различала силуэт какого-то мужчины (Гæдиаты С., Сафиат)

Чысыл фалдæр хибарæй мæсыджы аууон бады зæронд Баймæт. – Чуть поодаль, в уединении, в тени башни сидит старый Баймат. (Беджызаты Ч., Мæсгуытæ дзурынц)

Уый йеддæмæ ныр куыдтæ æмæ цытæ кæнынц, уый ницы у: Ныры лæппутæ хи ирхæфсынæн, хуыздæр куыстæн, уый ссардтой, æмæ æхсынæнтæ къæрццытæ кæнынц æмæ сын сæ цъæрттæ тутæ кæнынц, – загъта лæг, былысчъилтæгæнгæ, æмæ лæппу хъазахъхъ æхсынæнтæ куыд æхсынынц æмæ сын сæ цъæрттæ куыд тутæ кæнынц, уый фæзмын байдыдта – Так-то люди делают, а не то что как теперь: только и забавы у ребят, что семя грызут да шелуху плюют, – презрительно заключил старик, представляя в липах, как грызут семя и плюют шелуху нынешние казаки (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

– Хæрзбон у, мæ мад, – загъта лæппу мадæн, йæ фæдыл дуар ссонгæйæ. – Назаркæимæ мын уыцы боцкъа æнæ рарвитгæ ма фæу; лæппутæн зæрдæ бавæрдтон; ауылты æрбауайдзæн. – Прощай, матушка, – сказал он. Мать до ворот провожала его. – Ты бочонок с Назаркой пришли, – ребятам обещался; он зайдет, – сказал он матери, припирая за собой ворота. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Йæ худ йæ уæлæ акодта æмæ уаты бæрæгастæу слæууыд. – Он надел шапку и стал посередине комнаты. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

«Хъæды æртæ карчы амардтон», – загъта зæронд лæг æмæ фæрсаджырдæм йæ фæтæн чъылдым фæзылдта. Фæсте æртæ хъæддаг карчы, сæ къубæлттæ роны сагъдæй, дзедзыкка кодтой, туджы æртæхтæ калгæйæ цухъхъайыл. – «В лесу три курочки замордовал», – отвечал старик, поворачивая к окну свою широкую спину, на которой заткнутые головками за поясом, пятная кровью черкеску, висели три фазанки. (Лев Толстой, Хъазахъхъ. Тæлмацгæнæг – Зæнджиаты Бæбу)

Цырд йæ дзауматæ раласта, йæхиуыл дзуар бафтыдта, йæ мидбынаты хæрдмæ йæхи фехста æмæ доны йæ цæлхъ фæцыд – Он живо разделся, перекрестился и, подпрыгнув, со всплеском вскочил в воду (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Махмæ дæр зонынц дзуар æфтауын. – У нас тоже умеют прививать оспу. («Ирон газет», 1906, 23 июль)

йæ дзыпп нæ амоны – денег у него нет (т.е. в кармане пусто)

Бæрзонд исдуг асагъæс, аджис-къус кодта, фæлæ дзургæ ницы скодта æмæ хардзы гæххæтт йæ дзыппы атъыста. – Высокий задумался на мгновенье, но ничего не сказал и положил счет в карман. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Сæ дыууæ дæр сæ къухты фæйнæ дынджыр дурыны æрбацæйхастой – абоны æхсыр. – обе несут два большие горшка молока – подой нынешнего дня. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Оленин хæдзары дæлбазыры асинтыл суади æмæ тыргъы дуар басхуыста. – Оленин вбежал на крыльцо хаты и толкнул дверь в сени. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Иу заман фыд æмæ фырт араст сты куыстагур. – Как-то раз отец и сын отправились на поиски работы. (Мæрзойты С., Зæронд лæг æмæ йæ чындз)

Раджы заманы уыцы хъæутæн сæ фылдæр донæн йæ хæдбылыл цардысты... – В старину бoльшая часть этих станиц были на самом берегу... (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Коллективизацийы заманы йæ ахастой Архангельскы облæстмæ. – Во времена коллективизации его сослали в Архангельскую область. (Дзесты К., Зæрдæйы ностæ)

Дыууæ сырх зачъеджын бæгъæввад цæцæйнаджы Теркæн уыцы фарсæй æрбацыдысты бæрæгбон фенынмæ; сæ лымæны хæдзары цур дзуццæджы бадтысты, гыццыл лулæтæй, тутæгæнгæйæ, æнаивгомау тамако дымдтой æмæ, адæммæ кæсгæйæ, сæхи мидæг ныхæстæ кодтой. – Два краснобородые босые чеченца, пришедшие из-за Терека полюбоваться на праздник, сидели на корточках у дома своего знакомца и, небрежно покуривая из маленьких трубочек и поплевывая, перекидывались, глядя на народ, быстрыми гортанными звуками. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Лукашкæ зæрдиагæй хъуыста зæронд лæгмæ. – Лукашка внимательно слушал старика. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Ергушов Назаркæимæ сыстадысты, сæхиуыл дзуæрттæ бафтыдтой æмæ постмæ араст сты, доны былтыл нæ, фæлæ фæсвæдты, какæтты æхсæнты, æмæ хъæды къахвæндагмæ бахызтысты – И Ергушов с Назаркой встали и, перекрестившись, пошли к кордону, но не берегом, а ломясь через терны и пролезая на лесную дорожку (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Зæххы, фæйнæгбын уаты, лæууыдысты кæсагахсæн хыз æмæ цалдæр хъæддаг карчы марды. Стъолмæ æввахс, йæ иу къахæй баст, хъæддаг карк рацу-бацу кодта æмæ, цыдæртæ уидзгæйæ, йæ бырынкъæй фæйнæджытæ къуыртт-къуыртт кодта. – На полу была брошена сеть, несколько убитых фазанов, а около стола гуляла, постукивая по грязному полу, привязанная за ногу курочка. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Цæй-ма, радзур, кæмыты уыдтæ. – Æмæ зæронд лæг тæтæйрагау дзурын байдыдта – Ну, сказывай, где был? – И старик заговорил по-татарски (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

«Уый циу? Цы сты уыдон?» – афарста уый бæхтæрæджы. «Уыдон – хæхтæ», – дæ зæрдæ-мæ зæрдæйæ йын радта дзуапп ногъайаг – «Что это? Что это такое?» – спросил он у ямщика. «А горы», – отвечал равнодушно ногаец (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Кæсыс æм, змæлгæ дæр нал кæны, æвæццæгæн, ныммард. – Вишь, не шелохнется, должно издох. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Салдæттæ сæ рæзты ацыдысты, рыгæйдзаг фæндагыл, сæ къухтæ æмхуызон, æмистгæнгæйæ. – Солдаты молча прошли мимо, мерно отбивая шаг по пыльной дороге. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Зæронд лæг йæ цæст фæныкъуылдта æмæ лæппулæджы йæ рæмбыныкъæдзæй басхуыста. – Старик подмигнул и толкнул локтем молодого человека. (Лев Толстой, Хъазахъхъ)