-
1 фикерле
прил.мы́слящий; име́ющий со́бственное мне́ние, убежде́ние -
2 фикерле
прмыслящий -
3 фикерле
прил. мыслящий -
4 аек фикерле
-
5 ачык фикерле
= ачык карашлы здравомы́слящий, трезвомы́слящий, с тре́звым (здра́вым) умо́м -
6 сау фикерле
здравомы́слящий -
7 fikerle
-
8 аек
1. прил.1) тре́звыйаек чагында ул бик ягымлы — когда́ (пока́) трезв, он о́чень ве́жлив
2) перен. тре́звый, здра́вый (взгляд на что, подход к проблеме)аек фикерләү — тре́звое сужде́ние
•- аек вакытта 2. нареч.; перен.тре́зво, здра́во, толко́во (обдумать, обсудить, оценить что)- аек акыл- аек акыл белән
- аек акыллы
- аек фикерле
- аек акыллылык
- аек баштан -
9 аек акыллы
= аек фикерле с тре́звым (здра́вым) умо́м, здравомы́слящий книжн. -
10 ачык
1. прил.1) откры́тый, раскры́тый, распа́хнутыйачык ишек — откры́тая дверь
ачык китап — раскры́тая кни́га
ачык тәрәзә — распа́хнутое окно́
ачык космоска чыгу — вы́йти в откры́тый ко́смос
ачык якалы күлмәк — руба́шка с откры́тым во́ротом
ачык иҗек — откры́тый слог
2) о́тпертый, неза́пертый (замок, амбар)3) обнажённый, го́лый, оголённый, откры́тыйачык тән — обнажённое те́ло
ачык дала — откры́тая (го́лая) степь
4) я́сный, све́тлый, пого́жий, я́ркий; чи́стыйачык күк йөзе — чи́стое не́бо
көн бик ачык — пого́да о́чень я́сная
5) све́тлый, я́ркий (цвет, тон, оттенок); све́тло-, я́рко-ачык төсләр — я́ркие цвета́
ачык зәңгәр — я́рко-си́ний; све́тло-си́ний
ачык кызыл — я́рко-кра́сный
ачык яшел буяу — све́тло-зелёная кра́ска
6) перен. я́сный, чёткий ( план чего); откры́тый, я́вный, определённый (намёк, подтекст); очеви́дный ( факт)ачык гайбәт — я́вная клевета́ (ложь)
дуслыкның ачык дәлиле — очеви́дное свиде́тельство дру́жбы
ачык фикер үткәрү — провести́ чёткую мысль
тәкъдимегез ачык түгел — ва́ше предложе́ние не совсе́м я́сно
7) перен. вня́тный, вразуми́тельный, прямо́й, конкре́тный, чёткий, отчётливый ( ответ); членоразде́льныйачык аңлатма — вразуми́тельное объясне́ние
ачык сөйләм — членоразде́льная речь
имзасы ачык түгел — по́дпись неразбо́рчивая
9) перен. приве́тливый, раду́шный, доброду́шный ( человек)ачык йөз — приве́тливое лицо́
10) перен. зво́нкий, отчётливый ( голос)11) гла́сный, откры́тый; свобо́дныйачык тәнкыйть — гла́сная кри́тика
ачык суд — откры́тый суд
ачык тавыш бирү юлы белән — путём откры́того голосова́ния
ачык сайлаулар — откры́тые вы́боры
12) публи́чный, откры́тый (о лекциях, защите диссертации)•- ачык ара- ачык җир
- ачык урын
- ачык итеп
- ачык рәвештә
- ачык серкәләнүчеләр
- ачык сизелү
- ачык беленү
- ачык күренү
- ачык су
- ачык түгел
- ачык фикерле
- ачык карашлы
- ачык хат
- ачык һава
- ачык һавага
- ачык һавада••ачык авызлылык — ротозе́йство
ачык йөзле (чырайлы) — см. ачык 1. 10)
ачык күзле — проница́тельный, зо́ркий, яснови́дящий; прозорли́вый книжн.
ачык күзлелек — проница́тельность, зо́ркость; прозорли́вость книжн.
ачык күңелле — открове́нный, и́скренний, чистосерде́чный, прямоду́шный, откры́тый; откры́тая душа́; душа́ нараспа́шку ( у кого)
ачык күңеллелек — открове́нность, и́скренность, чистосерде́чие, чистосерде́чность, прямоду́шие
- ачык авызлыачык чырай (йөз) белән — см. ачык 2. 5)
- ачык йөз
- ачык чырай
- ачык та тишек 2. нареч.1) откры́то, откры́тым; раскры́тым; распа́хнутыммәсьәләне ачык калдыру — оставля́ть вопро́с откры́тым
2) перен. я́сно, чётко, то́чно (определить задачи, наметить план действий)3) перен. вня́тно, вразуми́тельно, пря́мо, конкре́тно ( отвечать на вопросы); членоразде́льно (объяснять, говорить)4) чётко, разбо́рчиво (писать, подписать)5) перен. приве́тливо, раду́шно, доброду́шно (поздороваться с кем, встречать гостей)6) перен. зво́нко, отчётливотавышы ачык ишетелә — го́лос его́ слы́шится отчётливо
7) гла́сно (разбирать конфликт, поощрять кого); откры́то, в откры́тую (высказать своё мнение, критиковать кого, что)3. в знач. сущ.; в косв. ф.1) см. ачыклык 1)-15)ачыкка чыгыйк — вы́йдем на просве́т (откры́тое ме́сто)
аран ачыгына киртә салу — заложи́ть же́рдью прохо́д (вход) в заго́н
2)а) см. ачык һаваб) ачыкка см. ачык һавагав) ачыкта см. ачык һавада -
11 ачык карашлы
-
12 иске
1. прил.1) ста́рый, изно́шенный, поно́шенный ( об одежде)иске күлмәк — ста́рое пла́тье
2) ста́рый, ве́тхий, обветша́лый (дом, колодец)иске түбә — ве́тхая кры́ша
3) ста́рый, устаре́вший, несоверше́нный (фасон, порядок, стиль)иске эш алымнары — ста́рые ме́тоды рабо́ты
иске фикерле кеше — челове́к со ста́рыми взгля́дами
4) ста́рый; да́внийиске танышлар — ста́рые знако́мые
иске дус ике яңа дустан яхшырак — (посл.) ста́рый друг лу́чше но́вых двух
5) ста́рый, пре́жний, бы́вший (начальник, номер телефона)иске эш урыны — ста́рое ме́сто рабо́ты
иске адрес — пре́жний а́дрес
6) ста́рый, давно́ изве́стный (факт, случай)иске мәзәк — ста́рый анекдо́т
иске заманнарда — в былы́е времена́
8) ста́рый, существу́ющий и́здавна, давно́ существова́вший (порядок, обряд, праздник)иске юл — ста́рая доро́га
9) застаре́лый2. сущ.иске гадәтләр — застаре́лые привы́чки
1) изно́шенное, старьё, хламискене утка ягу — сжечь (всё) изно́шенное
иске яңаны саклый — (посл.) ста́рое но́вое бережёт
2) устаре́вшее; ста́рое3) пелёнкабала искесе — де́тские пелёнки
•- иске бал- иске дөнья
- иске елга күле
- иске карашлы
- иске стиль
- искедән калган••иске авыздан яңа сүз! — вот тебе́ но́вость! вот тебе на! вот тебе раз! (букв. из ста́рых уст но́вые слова́)
иске бер тиен — ста́рый ме́дный грош; стёртая моне́та
иске бер тиен кебек (төсле) — как стёртая моне́та, как ме́дный грош (пята́к)
иске бишмәтне (тунны) кузгату — вороши́ть ста́рое
иске җыр — разг.; неодобр. ста́рая пе́сня
иске корсак - яңа аш — (погов.) ста́рому пу́зу - но́вая пи́ща
иске мунча иске таз (таш) — (посл.) ста́рая ба́ня, ста́рый таз (т. е. ничего не изменилось, всё, как было, так и осталось)
иске чабата (читек) олтаны — ста́рая подмётка
-
13 йөгерек
1. прил.1)а) ( обычно о лошади) бы́стрый, быстроно́гий, ре́звыййөгерек атлар — ре́звые ко́ни
б) ско́рый, бы́стрый, быстрохо́дный ( о транспорте)йөгерек поезд — ско́рый по́езд
йөгерек машиналар — быстрохо́дные маши́ны
в) бы́стрый, бегу́чий, быстроте́чный (о воде, реке)йөгерек елга — бы́страя река́
язгы йөгерек гөрләвекләр — весе́нние бы́стрые ручейки́
йөгерек дулкыннар — бегу́чие во́лны
вакыт судан да йөгерек — вре́мя быстроте́чнее воды́
2)а) прово́рный, ре́звый (о движении руки, ног, пальцев)йөгерек хәрәкәтләр — прово́рные движе́ния
йөгерек адымнар — ре́звые шаги́
б) перен. ре́звый, бы́стрыййөгерек акыл (зиһен) — бы́стрый ум
йөгерек уйлар — ре́звые мы́сли
3) тех. бегу́щиййөгерек юллар — бегу́щие стро́ки ( на неоновых рекламах)
4) в разн. знач. бе́глый (осмотр, обзор, счёт, разговор, свет музыки и т. п.)йөгерек уку — бе́глое чте́ние
йөгерек характердагы искәрмәләр — замеча́ния бе́глого хара́ктера
йөгерек тасвир — бе́глое описа́ние
йөгерек караш — бе́глый взгляд
2. нареч.йөгерек ут ачу — откры́ть бе́глый ого́нь
бы́стро, бе́гло, гла́дко, свобо́днойөгерек укый — чита́ет бе́гло
- йөгерек аяклынемецча йөгерек сөйләшә — свобо́дно говори́т по-неме́цки
- йөгерек коңгыз
- йөгерек кошлар
- йөгерек сузыклар
- йөгерек эт••йөгерек зиһенле — смышлёный, сообрази́тельный
йөгерек теллелек — красноре́чие
йөгерек телле — красноречи́вый
йөгерек фикерле — остроу́мный
-
14 радикаль
1. прил.радика́льныйрадикаль чаралар — радика́льные ме́ры
радикаль фикерле (караштагы) кеше — радика́льный челове́к, челове́к радика́льного о́браза мы́слей; радика́л
радикаль юнәлештәге — радика́льного направле́ния
2. нареч.радикаль партия — радика́льная па́ртия
радика́льнотормышны (дөньяны) радикаль үзгәртү — радика́льно измени́ть жизнь (мир)
-
15 саглам
прил.; книжн.1) здоро́вый, здра́вый, здраво-; непоро́чныйсаглам фикерле — здравомы́слящий
2) си́льный, сто́йкийсаглам халык — сто́йкий наро́д
3) кре́пкий, про́чныйсаглам карагайлар — кре́пкие ли́ственницы
-
16 сау
прил.1) здоро́вый, невреди́мый; здра́вый || здоро́во; здра́восм. тж. сәламәтсау түгеллеге күренә — ви́дно, что не здоро́в
баш сау булса (бүрек) табылыр — (погов.) была́ бы голова́ цела́, а ша́пка найдётся
авыруның хәлен сау белмәс — (погов.) чужа́я боля́чка не боли́т (букв. здоро́вый больно́го не поймёт)
3) в ф. саумы(сыз) здра́вствуй(те)! здоро́во!•- сау бул- сау булыгыз
- сау булу
- сау калу
- сау фикерле -
17 хөр
1. прил.свобо́дный, во́льный, незави́симый2. нареч.свобо́дно, во́льнохөр фикерле — свободомы́слящий
хөр фикерлелек — свободомы́слие
хөр яшәү — жить во́льно (свобо́дно)
См. также в других словарях:
фикерле — Үз фикере булган; үзаллы фикер йөртә, уйлый ала торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аеклык — 1. Аек булу, исерек булмау 2. күч. Төпле фикерле булу, уйлап эш йөртүчәнлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айныклык — 1. Аек булу, исерек булмау 2. күч. Төпле фикерле булу, уйлап эш йөртүчәнлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
акыллы — с. 1. Аңлы, зиһенле. Тәрбияле, яхшы холыклы, тыңлаучан, үзен тота белә торган 2. Ачык фикерле, төпле, уйлап эш итә торган. күч. Кешенең тышкы кыяфәтенә карата; акыллылык сизелеп торган 3. Акылга сыешлы, акылга туры килә торган. Эчтәлекле, фикергә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аңсыз — с. 1. Акылы булмаган, аңгыра, юләр, тиле 2. Надан, иске, кара фикерле. АҢСЫЗ РӘВЕШТӘ – Аң катнашыннан башка, рефлектор рәвештә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
либерал — 1. Либерализм тарафдары 2. Либераллар партиясе әгъзасы 3. Хөр фикерле, хөр фикер яклы кеше 4. күч. Артык килешүчән, юл куючан кеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ретроград — Алгарыш дошманы, реакционер. Бик нык артта калган кара фикерле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чикләнгән — (ЧИКЛӘНГӘНЛЕК) – с. 1. Артык зур булмаган, күп булмаган 2. күч. Тар карашлы, тар фикерле; тар (караш, фикер тур.) 3. мат. Билгеле бер шартларда чиге булган, билгеле бер зурлыктан артмаган ч. зурлык. ЧИКЛӘНМӘГӘН – с. 1. Бернинди чикләр, кысалар… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эзәрлекләү — 1. Тотарга, эләктереп алырга, зарар китерергә, юк итәргә теләп, кемнең дә булса артыннан куып бару 2. Гадәттәгечә ирекле яшәргә, эшләргә мөмкинлек бирмәү, җәберләү, кысрыклау совет чорында хөр фикерле кешеләр төрле эзәрлекләүләргә дучар булдылар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге