-
1 тукыма
1. сущ.1) в разн. знач. тканьйон тукыма — шерстяна́я ткань
киҗе-мамык тукыма — хлопчатобума́жная ткань
мускул тукымасы — ткань му́скула (му́скулов)
тоташтыргыч тукыма — соедини́тельная ткань ( в живом организме)
2) перен. текст2. прил.; редкомузыкаль тукыма — музыка́льный текст
тка́невый, холщо́выйтукыма футляр — тка́невый футля́р
-
2 тукыма
-
3 тукыма
1. сущ. в р.з.ткань // тканевый (например, терапия)yefäk tuqıma ― шёлковая ткань
muskul tuqıması ― мускульная ткань
-
4 җитен тукыма
-
5 tuqıma
-
6 аллы
прил.1) с ро́зовым (а́лым) отте́нком ( цвет), с ро́зовым отли́вом; ро́зового отте́нка2) с ро́зовой (а́лой) расцве́ткой; ро́зовой расцве́тки, ро́зовых расцве́ток (материя, платье, занавески)3) ро́зовый, а́лый ( платок)аллы тукыма — ро́зовая мате́рия
-
7 әрмәк
сущ.1) армя́к, армячо́к, зипу́нсм. тж. чикмәнөстендә начар гына әрмәк — на плеча́х его́ худо́й армячи́шко
2) в знач. прил.; разг. гру́бый и пло́тныйәрмәк тукыма — гру́бая пло́тная ткань
-
8 бактерияле
прил.1) заражённый бакте́риямибакте́рияле тукыма — заражённая бакте́риями ткань
2) бактери́йныйбакте́рияле препарат — бактери́йный препара́т
-
9 беренчел
прил.1) первонача́льный, перви́чныйберенчел тукыма — бот. перви́чная ткань
беренчел эшкәртү — перви́чная обрабо́тка
2) первоочередно́йберенчел бурыч — первоочередна́я зада́ча
беренчел ихтыяҗлар — первоочередны́е ну́жды
• -
10 бизәкле
прил.узо́рчатый, разрисо́ванный узо́рами, укра́шенный, разукра́шенный, расписно́йбизәкле ефәк тукыма — узо́рчатая шёлковая мате́рия; узо́рчатый шёлк
бизәкле поднос — расписно́й подно́с
-
11 бүләклек
прил.пода́рочный, предназна́ченный для пода́рка (премии, приза и др.)бүләклек акча — де́ньги, предназна́ченные для пре́мии, при́за
бүләклек тукыма — пода́рочная ткань
-
12 газүткәргеч
1. сущ.; тех.газопрово́д2. прил."Дуслык" га́зүткәргече — газопрово́д "Дру́жба"
1) газопрово́дныйга́зүткәргеч труба — газопрово́дная труба́
2) газопроница́емыйга́зүткәргеч тукыма — газопроница́емая ткань
-
13 галантерея
сущ.галантере́я || галантере́йныйтукыма галантере́ясы — тексти́льная галантере́я
күн галантере́ясы — ко́жаная галантере́я
универмагның галантере́я бүлеге — галантере́йный отде́л универма́га
-
14 җәймәлек
прил.1) просты́нный, го́дный на про́стыниҗәймәлек тукыма — просты́нное полотно́
2) го́дный на ска́терть, го́дный на покрыва́лоҗәймәлек материал — материа́л, го́дный на покрыва́ло ( скатерть)
-
15 җитен
1. сущ.лён || льняно́йозын җитен, сүс җитен — лён-долгуне́ц
җитен басуы — льняно́е по́ле
2. прил.; перен.җитен мае — льняно́е ма́сло
льняно́й, цве́та льна, бе́лый, как лён- җитен киндереҗитен чәчле малай — с льняны́ми волоса́ми
- җитен тукыма
- җитен киптергеч
- җитен комбинаты
- җитен кырлыгы
- җитен сабагы
- җитен сүсе
- җитен талкучы
- җитен талкыгыч
- җитен талкышы
- җитен тарау
- җитен тәрәшләвеч
- җитен чәчкеч
- җитен чәчәге
- җитен чүбеге
- җитен үстерүчелек
- җитен эрләүче -
16 җитен киндере
= җитен тукыма льняна́я ткань, каламя́нка -
17 җитеш
прил.; разг.1) обеспе́ченный, зажи́точный, с материа́льным доста́тком (человек, хозяйство)ул җитеш кеше — он челове́к с доста́тком
аның һәр җире җитеш — у него́ всё есть
җитеш хуҗалык — зажи́точное хозя́йство
җитеш тормыш — обеспе́ченная жизнь
2) доста́точный для (чего-л.) по́лный; в доста́ткебу тукыма җитеш түгел — э́той тка́ни недоста́точно
һәммәсе җитеш — всего́ полно́; всего́ хвата́ет
3) разг. положи́тельныйҗитеш як — положи́тельная сторона́
••җитеш тормышлы — зажи́точный
-
18 зат
1. сущ.1) после имён сущ. обозначает род, разряд предметов и имеет нулевой переводадәм заты — челове́к; лю́ди
адәм заты юк (күренми) — нет никого́, ни одного́ челове́ка; ни души́
ипи заты күрмәү — не ви́деть ни кро́шки хле́ба; жить без куска́ (кро́шки) хле́ба
бу өйгә кадак заты кермәгән — в э́том до́ме (строе́нии) нет ни одного́ гвоздя́
2) ирон. челове́к, ли́чность, лицо́, осо́ба, о́собь книжн. персо́наниндидер таныш булмаган затлар күренә башлады — появи́лись каки́е-то незнако́мые ли́чности
сезгә килгән нинди зат ул? — что за осо́ба к вам прие́хала?
3)а) род, пле́мя, поро́да; происхожде́ниебезнең затыбыз куркаклардан түгел — наш род (пле́мя) не из пугли́вых; мы не из пугли́вых
затым белән Идел егете мин — по происхожде́нию я волжа́нин
••аты да юк, заты да юк — погов. ни и́мени, ни пле́мени; без ро́ду без пле́мени
б) поро́да (скота́)сыерыбыз яхшы заттан — коро́ва на́ша хоро́шей поро́ды
4) сво́йство; ка́чествохакына карама, затына кара — не смотри́ на це́ну, смотри́ на ка́чество
••асылы бер, заты башка — погов. суть та же, но ка́чество друго́е (отлича́ются ка́чеством)
хакы нинди, заты шундый — погов. по ка́честву и цена́ (букв. по цене́ и ка́чество)
5) грам. лицо́зат категориясе — катего́рия лица́
зат белән төрләнү — измене́ние по ли́цам
2. прил.өченче зат — тре́тье лицо́
1) благоро́дный, ка́чественный, высокока́чественный, це́нный, драгоце́нный; см. тж. затлызатрак тукыма алу — купи́ть высокока́чественную ткань
2) грам. ли́чныйзат алмашлыгы — ли́чное местоиме́ние
фигыльләрдә зат кушымчасы — ли́чное оконча́ние глаго́лов
•••- заты да булмыйишәктә мөгез булса, дөньяда зат иясе калмас иде — посл. будь у осла́ рога́, на све́те живо́го существа́ не оста́лось бы
- заты калмасын -
19 затсыз
1. прил.1) безро́дный, не из благоро́дного ро́дазатсыз бер гидай баласы — сын безро́дного бедняка́ (босяка́)
затсыз гаиләдән — из неблагоро́дной семьи́
2) неблагоро́дный; дешёвый, низкока́чественныйзатсыз тукыма әйберләре — изде́лия из дешёвых тка́ней
затсыз киемнән — в дешёвой оде́жде
3) разг.; см. оятсыз2. нареч.беспардо́нно, наха́льно, на́гло; развя́зно; неприли́чнозатсыз кылану — вести́ себя́ наха́льно
затсыз итеп киерелү — неприли́чно потя́гиваться
үзен затсыз тоту — вести́ себя́ развя́зно
-
20 иң
I сущ.1) ширина́ (листа, холста, ленты, реки, комнаты и т. п.)иңе бер метр ярымлык тукыма — ткань ширино́й в полтора́ ме́тра
2) попере́чник, разме́р в ширину́, диа́метр (бревна, бруса, бочки)бер иң киңлегендәге җәймә — простыня́ ширино́й в одно́ поло́тнище
дүрт иңнән торган җилкән — па́рус в четы́ре поло́тнища
3)а) иногда в ф. мн. ч. иңнәре плечо́иңнәрен җыерды — пожа́л плеча́ми
иңнән кагу — похло́пать кого-л. по плечу́
иңенә күтәрде — взвали́л на пле́чи;
б) межпле́чье•- иңе арту••иңгә иң торып — вме́сте, совме́стно
иңе буе бер — поперёк себя́ то́лще, в дверь не прохо́дит
иңен иңләү — обходи́ть, исходи́ть (исколеси́ть) вдоль и поперёк
иңеннән буена айкау — пройти́сь вдоль и поперёк
иңнән иңгә — от кра́я до кра́я
иңнән тау төшү — как гора́ с плеч (свали́лась)
иңнән төшү — свали́ться с плеч
иңнәргә күтәрү — взва́ливать (класть, положи́ть) на пле́чи, обременя́ть чем-л. (обычно работой, заботами, делами)
IIиңне иңгә куеп (терәп) — плечо́ в плечо́; плечо́м к плечу́
1) частица усил. слу́жит для образова́ния превосхо́дной сте́пени наре́чий и прилага́тельных: са́мый, наи-иң кирәкле — са́мый ну́жный, кро́вный
иң кечкенә — са́мый ма́ленький; мале́йший
иң әүвәлге — са́мый пе́рвый; перве́йший
иң озын көн — са́мый дли́нный день
2) ф. повтора - иң-иң са́мый-са́мыйиң-иңнәр арасында — среди́ са́мых-са́мых ( лучших)
•- иң беренчеләр
- иң зур
- иң зур уртак бүлүче
- иң кечкенә уртак кабатлы••иң аз дигәндә — см. иң азында
иң азы (яки киме) — см. иң азында
иң башлап — са́мым пе́рвым де́лом
иң күбе(ндә) — ма́ксимум; са́мое бо́льшее; не бо́лее чего-л., мно́го-мно́го, от си́лы
иң элек (әүвәл) — пре́жде всего́, пе́рвым де́лом
- иң кимендәиң яхшысы — в знач. вводн. сл. лу́чше всего́
См. также в других словарях:
тукыма — 1. Тукылган материя 2. биол. Төзелешләре бердәй булган һәм организмда бер үк функцияне үти торган, үзара бәйләнештәге күзәнәкләр төркеме 3. күч. кит. Иҗади әсәрнең асылы; иҗади әсәрне тудыруда чара булып хезмәт иткән нәрсә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
артча — Тукыма кисәгенә берничә рәт тәңкә тегеп ясалган, хатыннарның чәченә тагыла торган бизәү әйбере; Тезмә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бордюр — Тукыма һәм обой кырыйларындагы юл бизәк, кайма. Түшәм һәм стена кырыйларына төшерелгән бизәкләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гофр — Тукыма, калай кәгазь кебек нәрсәләргә ясалган бөкләмле дулкын сыман тигез параллель сырлар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гофре — Тукыма, калай кәгазь кебек нәрсәләргә ясалган бөкләмле дулкын сыман тигез параллель сырлар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
басма — I. и. 1. Баскычның басып менә торган аратасы яки киртләче 2. Өйалды баскычы. Басып яки утырып тору өчен бер генә тактадан торган җайланма көймә б. сы 3. Су кырыеннан эчкәрәк кереп басып торырга (йөрергә) уңайлы булсын өчен ясалган, корылган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
билбау — Киемне бил турысыннан кысып бәйли торган тар һәм озынча әйбер (каеш, тукыма, үрелгән бау һ. б. ш.). Юбка, чалбар кебек киемнәрнең, кысып торсын өчен, бил турысына беркетелеп тегелә торган озынча тукыма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вуаль — 1. Хатын кыз эшләпәсенә беркетелеп, гадәттә битне каплап торган юка, үтә күренмәле тукыма яки челтәр 2. Үтә күренмәле җиңел тукыма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гарыс — сөйл. 1. Чигү яки бәйләү өчен катып әзерләнгән йомшак йон җепнең бер төре. Шундый җептән эрләнгән тукыма 2. Йонга охшаш киҗе мамык тукыма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гәрез — сөйл. 1. Чигү яки бәйләү өчен катып әзерләнгән йомшак йон җепнең бер төре. Шундый җептән эрләнгән тукыма 2. Йонга охшаш киҗе мамык тукыма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җөй — 1. Тукыма, тире һ. б. ш. кисәкләрен бер беренә тегеп беркеткән урын. Тегү атламы, энәне бер чәнчеп алу белән икенче чәнчү арасы эре җөй белән тегү. Тегү яки чигүдә атламнарны алу характеры, тукыма өстендә энә йөртү алымы тамбур җөе, кузла җөе,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге