-
1 тереклек итү
= тереклек кылу жить, существова́ть -
2 тереклек
сущ.1) жизнь в знач.:а) всё живо́етереклек чыганагы - кояш — (погов.) исто́чник жи́зни - (э́то) со́лнце
б) сво́йство быть живы́м; животво́рное нача́лоорлыкның тереклеге саклану — сохране́ние жи́зни у семя́н
2) см. тереклек3) жизнь, оживлённость, движе́ние ( на улицах)авылда тереклек әсәре күренми — в дере́вне не ви́дно никаки́х при́знаков жи́зни
4) уст. жизнь, житьё, житьё-бытьёбала ничек уйнаса, үскәч тереклеге шул рәвешчә була — како́в ребёнок в игре́, тако́в он бу́дет во взро́слой жи́зни
5) в знач. нареч. тереклектә в бы́тности, при жи́знитереклегендә — в его́ бы́тность, при его́ жи́зни
тереклектә сыйлашмагач, үлгәннән соң елашма — (посл.) е́сли уж не зна́лись при жи́зни, не́чего пла́кать по́сле сме́рти
•- тереклек итү
- тереклек кылу
- тереклек иясе
- тереклек суы -
3 тереклек
-
4 тереклек
жизнь -
5 тереклек
-
6 тереклек кылу
-
7 тереклек дөньясы
жива́я приро́да -
8 тереклек иясе
см. җан иясе -
9 тереклек суы
см. тере суы -
10 тереклек итеү һәләте
жизненность -
11 ваҡ тереклек
живность -
12 tereklek
-
13 аңлы
1. прил.1) созна́тельный (рабочий, активист), с созна́нием, понима́ющий; с поня́тием; поня́тливый, сообрази́тельный, сме́тливый, смышлёный, смека́листый (ребёнок, ученик), с соображе́нием, со смека́лкой2) разу́мный, с (облада́ющий, наделённый) ра́зумом, име́ющий ра́зум ( человек в отличие от других живых существ)бүтән планеталарда аңлы тереклек бармы? — есть ли разу́мная жизнь на други́х плане́тах?
3) толко́вый, с то́лком (специалист, организатор)4) осмы́сленный, осо́знанный, разу́мный, созна́тельный (поступок, жизненный шаг), рациона́льный2. нареч.аңлы эшчәнлек — осмы́сленная (разу́мная) де́ятельность
разу́мно, рациона́льно, толко́во, с то́лком (руководить, вести дело, воспитывать, пользоваться дарами природы), осмы́сленно, созна́тельно, осо́знанно (поступать, действовать)законнарны аңлы куллану — разу́мно по́льзоваться зако́нами
-
14 әсәр
I сущ.произведе́ние, сочине́ние, творе́ние, труд, рабо́та, вещьсәнгать әсәре — произведе́ние иску́сства
II сущ.сайланма әсәрләр — и́збранные произведе́ния
1) при́знак, след, отпеча́ток, приме́та, симпто́мыарыганлыкның әсәре дә калмады — от уста́лости не оста́лось и следа́
тереклек әсәре — при́знак жи́зни
монда суның әсәре дә юк — здесь нет да́же при́знаков воды́
2) перен. о́тзвукборынгылык әсәр — о́тзвуки про́шлого
3) перен. тень, отраже́ниеризасызлык әсәре — тень неудово́льствия
шикләнү әсәре — тень сомне́ния
4) до́ля, части́цааның сүзләрендә хакыйкатьнең әсәре дә юк — в его́ слова́х нет и до́ли и́стины
5) уст.; книжн. влия́ние, возде́йствие, де́йствие•- әсәр итү••әсәре дә юк — нет и в поми́не
-
15 берлек
сущ.1) мат. едини́ца, ци́фра оди́н2) (оди́н) рубль, рублёвкакәгазь берлек — бума́жный рубль
берлегең юкмы — нет ли у тебя́ рубля́?
берлек акча — рубль, рублёвка
3) лингв.; см. берлек сан4)а) еди́нство, едине́ние, сплочённость, солида́рность, содру́жествоберлек барда - тереклек бар — погов. где есть еди́нство, там есть и жизнь
интернациональ берлек — интернациона́льная солида́рность
теория белән практика берлеге — еди́нство тео́рии с пра́ктикой
б) как первый компонент слов едино-күңел берлеге — единоду́шие
карашлар берлеге — единомы́слие
5) о́бщность, взаи́мностьфикерләр берлеге — о́бщность мне́ний
6) гармо́ниятабигать берлеге — гармо́ния приро́ды
күңелләр берлеге — гармо́ния душ
• -
16 койты
прил.; разг.1) плохо́й, дрянно́й (дом, план и т. п.)койты һава — плоха́я пого́да
яхшы төштә ярпая, койты төштә картая — ( о невесте) (посл.) в хоро́шем ме́сте (до́ме) полне́ет, в дрянно́м ме́сте (до́ме) старе́ет
2) дурно́й, невзра́чный; по́длый, га́дкий ( о человеке)йөзгә койты — лицо́м невзра́чен
үзең койты булгач, көзгене хурлама — (посл.) не пеня́й на зе́ркало, коль ро́жа крива́
яхшыга тереклек юк, койтыга үлем юк — (посл.) до́брому житья́, по́длому сме́рти нет
3) хи́лый, до́хлый прост. ( о животных)атлар бик койты — ло́шади о́чень хи́лые
-
17 риваять
сущ.1) фольк. преда́ние; леге́нда, сказа́ние; ве́рсияборынгыдан килгән риваять — дре́внее преда́ние
Казан тарихына караган риваятьләр — леге́нды (ве́рсии) по исто́рии Каза́ни
татар (халык) риваятьләре — преда́ния тата́рского наро́да
2) разг. слух, молва́; ска́зка (перен.)тереклек суы хакындагы риваятьләр — ска́зки о живо́й воде́
•- риваять кылу -
18 тәэмин
сущ.1) редко обеспече́ниетереклек тәэмине — обеспече́ние жи́зни
2) гара́нтия, зало́гтәэмине бармы — есть ли (материа́льная) гара́нтия
•- тәэмин итүче
См. также в других словарях:
тереклек — 1. Тере булу. тере организм булу сыйфаты. Җанлы (җан иясе) булу 2. сөйл. Исән, тере чагың, дөньялык тереклектә сыйлашмасаң, үлгәннән соң елашма 3. Яшәеш, яшәү. Яшәү, яшәргә, үсәргә омтылу 4. Яшәү көче, стимулы 5. Яши торган нәрсә, җан иясе. Җан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дарвинизм — Тереклек төрләренең табигый сайланыш нәтиҗәсендә барлыкка килүе һәм үсеше турындагы тәгълимәт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җан — 1. Идеалистик, дини карашлар буенча: тәнгә тереклек бирә һәм тәннән башка да яши ала дип каралган, тереклек иясенең психик процессларын чагылдырган мәңгелек башлангыч 2. Кешенең эчке дөньясы: аның табигате, кичерешләре, хисләре, уй фикере,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җансыз — с. 1. Тереклек иясе булмаган, җаны булмаган, тере булмаган 2. күч. Дәрт, илһам белән яшәми торган, көрәш уты белән янмый торган, сүлпән. Дәрт, өмет, ышаныч һ. б. ш. хисләрне чагылдырмый торган (чырай, күз тур.). әд. Әсәрдә эчке дөньясы ачык… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кору — ф. I. 1. Тиешле юешлеге, дымы бетеп, артык коры хәлгә килү. Парга әйләнү, юкка чыгу, кибү (су һ. б. ш. тур.) 2. Дым җитмәү сәбәпле шиңү, тереклек итүдән туктау 3. күч. Ябыгу, саргаю 4. күч. Авыру, паралич сугу аркасында тереклек хәлен югалту,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мәгыйшәт — кит. Тормыш, көнкүреш, тереклек итү. МӘГЫЙШӘТ ИТҮ – Яшәү, тереклек итү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
миграция — 1. Халыкның бер өлкәдән икенчегә яки бер илдән икенчегә күчүе 2. Тереклек шартлары үзгәрү яки билгеле бер үсеш циклы сәбәпле, тереклек ияләренең бер урыннан икенчегә күчүләре 3. Нин. б. элементларның, күзәнәкләрнең бер урыннан икенчегә күчүләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тормыш — 1. Кешеләрнең иҗтимагый тереклеге, җәмгыять булып яшәү хәле. Объектив чынбарлык намазда иман үрнәк, тормышта Иван үрнәк. Яшәү, тереклек итүнең билгеле бер иҗтимагый тирәлек шартлары. Шәхеснең җәмгыятькә мөнәсәбәтле рәвештә җәмгыять эчендә алынган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
азой — Җирнең геологик тарихында тереклек булмаган эра … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
амеба — Бер күзәнәкле иң гади тереклек иясе (формасы даими үзгәрүчән була) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
анабиоз — и. Организмның тереклек эшчәнлеге вакытлыча тукталып тору хәле (мәс. үсми яткан орлыклар, кышкы йокыга талган җәнлекләр) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге