-
1 таулы
прил.1) гори́стыйтаулы җирләр — гори́стые места́; гори́стая ме́стность
2) в знач. сущ. го́рец, жи́тель гортаулылар гадәте — обы́чаи го́рцев
таулылар комитеты — комите́т го́рцев
таулылар республикасы — го́рская респу́блика
-
2 таулы
пргористый, холмистый // горец, житель гор -
3 таулы
прил. гористый -
4 таулы-ташлы
-
5 таулы-чагыллы
прил.овра́жистый, гори́сто-овра́жистый; кра́йне неро́вныйтаулы-чагыллы яклар — гори́сто-овра́жистые края́
-
6 таулы-чокырлы
прил.; см. таулы-чагыллы -
7 tawlı
-
8 тау
I 1. сущ.1)а) гора́; со́пка || го́рныйтау түбәләре — го́рные верши́ны
тау башы — верху́шка, верши́на горы́
тау итәге — подно́жье горы́
тауны тау күрә — (посл.) ( высокие) го́ры хорошо́ ви́дят друг дру́га
тауның да колагы бар — (посл.) и у горы́ есть у́ши
б) разг. холм, приго́рок, заго́рьетау башына салынган авыл — дере́вня на холме́ ( на пригорке над речкой)
2) перен. гора́ - о больши́х ку́чах, бурта́х и т. п.бер тау бәрәңге — ( целая) гора́ карто́феля
3) в знач. прил. таудай преогро́мный2. прил.; разг.; см. таулытаулы җирләр — гори́стые (холми́стые, неро́вные) места́
- тау арты- тау асты
- тау бите
- тау битләве
- тау болыны
- тау бөркете
- тау җитене
- тау инженеры
- тау кәҗәсе
- тау тәкәсе
- тау менү
- тау сукмагы
- тау сырты
- тау теземе
- тау тишеге
- тау токымы
- тау төшү
- тау һавасы
- тау эше
- тау эшчесе••тау булып аударылу (ишелү, килү) — свали́ться горо́й; идти́ ва́лом ( о нападении войск)
тау булып басу (тору) — встать, стоя́ть горо́й ( на пути врага)
тау хәтле вәгъдә — ирон. по́лный ко́роб обеща́ний; золоты́е го́ры
тауга каршы сикерү — (букв. пры́гать про́тив горы́) пыта́ться сде́лать соверше́нно невозмо́жное; штурмова́ть не́бо; идти́ про́тив ве́тра
- тау шикеллетауны тауга бәрү — де́йствовать с огро́мной си́лой (букв. бить горо́й о́б гору)
- тау хәтле
- тау чаклы
- тау кебек
- тауны талкан итү II сущ.1) разг.а) поздравле́ние; благода́рность; благодаре́ниеб) заздра́вный тост; заздра́вницадустыкаем, әй, тау сиңа, стакан тулы бал сиңа — (шутл. песня) друг мой, тебе́ мой заздра́вный тост - по́лная ча́ша мёда
2) диал. поми́нки3) диал. завеща́ние•- тау итү -
9 урын
сущ.1) в разн. знач. ме́стоиң биек урын — са́мое высо́кое ме́сто; са́мая высо́кая то́чка
эш урыны — рабо́чее ме́сто
вакыйга булган урын — ме́сто происше́ствия
хикәянең иң кызыклы урыны — са́мое интере́сное ме́сто в расска́зе
авырткан урын — больно́е ме́сто
урын алу — занима́ть ме́сто
бер урыннан икенче урынга күчү — переходи́ть с ме́ста на ме́сто
дүрт урын багаж тапшыру — сдать четы́ре ме́ста багажа́
үз урынына утыру — занима́ть своё ме́сто
беренче урынга чыгу — вы́йти на пе́рвое ме́сто
2) ме́сто, уча́сток, пло́щадьйорт урыны — уча́сток под дом
бакча урыны — ме́сто для са́да
3) ме́стностьтаулы урын — гори́стая ме́стность
таныш урынга килеп чыгу — вы́йти на знако́мую ме́стность
калку урын — возвы́шенная ме́стность
4) перен. ме́сто, положе́ниеҗәмгыятьтә үз урынын табу — найти́ своё ме́сто в о́бществе
5) обычно мн. урыннара) места́матур урыннар — краси́вые места́
б) места́; перифери́яурыннарга хәбәр итү — сообщи́ть на места́
урыннардан килгән делегатлар — делега́ты с мест ( из периферии)
6) разг. до́лжность, ме́сто, постзур урында эшләү — занима́ть высо́кий пост
укытучы урыны — ме́сто учи́теля
җаваплы урын — отве́тственная до́лжность, отве́тственный пост
урынга билгеләү — определи́ть ( назначить) на до́лжность
7) посте́ль, ло́жеурынын җыю — убира́ть посте́ль
урынга яту — лечь в посте́ль
урын җәю — стлать посте́ль
8) перен. основа́ние, причи́на, по́воданы сүгәр өчен урын юк — нет основа́ния его́ руга́ть
икеләнер урын юк — для сомне́ния нет причи́н
урын бирү — уступа́ть/уступи́ть ме́сто
урын хастасы — лежа́чий больно́й
урын хастасы булу — надо́лго слечь
урында эшләү — служи́ть, рабо́тать, состоя́ть на слу́жбе
урыны белән — места́ми
••урын өстенә яту — продолжи́тельно боле́ть
урын тапмау — не находи́ть ме́ста
урын тоту — занима́ть определённое ме́сто (положе́ние)
урыны җәннәттә булсын — ца́рство ему́ небе́сное
урыны килгәндә (чыкканда) — кста́ти, к ме́сту
урынына калу — замеща́ть (кого-л.)
урыныннан алу — освободи́ть от занима́емой до́лжности, снять с рабо́ты
- урын үзгиләүурыныңнан кузгалма! — ни с ме́ста!
- урыны белән
См. также в других словарях:
Таулы — Таулы, ТАУ Гора, гористый; большой, высокий, подобный горе. Антрополексема. Татарские, тюркские, мусульманские мужские имена. Словарь терминов … Словарь личных имен
таулы — 1. Үзендә күп таулар, тау сыртлары булган; тау чагыллы 2. Тау илендә, таулыкта яшәүче яки шундый яклардан килгән (чыккан) кеше. II. ТАУЛЫ – диал. Игеннең башта сынау өчен урып алына һәм сугыла торган өлеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таулы жердегі шабуыл — Таулы жердегі шабуылдың өзіне тән бірқатар ерекшеліктері болады. Олар жол қиындығына, жол торабының аздығына, жер бедерінің күрделілігіне, ірі орман алқаптарының болуына, әр түрлі бағыттағы және түрлі көлемдегі су бөгеттерінің болуына, сонымен… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы аймақтарда қорғаныс және шабуыл ұрыстарын жүргізу — (Ведение оборонительного и наступательного боя в горах) таулы аймақтар күрделі бедерлер мен өтуге қиын табиғи кедергілердің, байланыссыз бағыттардың болуымен, жолдар мен елді мекендердің аздығымен, климаты мен өсімдіктерінің өте әр түрлілігімен,… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жерлердегі артиллерияның қимылы — (Действие артиллерии в горах) таулы жерлердегі қорғаныс кезінде артиллерия тар аңғарларда, сайларда, асуларда, сондай ақ көшкін, үйінді, қар көшкінін, тасқын тудыратын, сонымен қатар қарсыластың жылжуы мен маневр жасауын қиындататын объектілерде… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жердегі инженерлік қамтамасыз ету — (Инженерное обеспечение в горах) таулы жердегі жағдайлар бөлімшелердің ұрыс қимылдарымен қатар олардың инженерлік қамтамасыз етілуіне көп әсер етеді. Ол жергілікті жерді инженерлік жабдықтау ерекшелігімен, инженерлік тапсырмаларды орындаудың… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жердегі қимылдарды тылдық қамтамасыз ету — (Тыловое обеспечение действия в горах) таулы жерлердегі батальонды тылмен қамтамасыз ету бөлімшелерді ұрысқа қабілетті түрде ұстап тұру және жүктелген тапсырмаларды орындау үшін оларға қолайлы жағдайлар жасау мақсатында жүзеге асырылады. Таулы… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жерлердегі бөлімшелерді техникалық қамтамасыз ету — (Техническое обеспечение подразделений в горах) қазіргі кездегі ұрыста танк (мотоатқыш) бөлімшелерін техникалық қамтамасыз етуді ұйымдастыру және жүзеге асыру ұрыс қимылдарының сипаты мен түріне, әскери қимылдар театрының физикалық географиялық… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жер — (Горная местность) еңістердің тік құламалылығы 5о тан жоғары және салыстырмалы биіктеулері 200 м ден кем емес абсолютты биіктігі 500 м ден жоғары жоталар мен үстірттен тұратын жер. Таулы жер жолдан тыс қозғалыстың қиындығымен, әлсіз жол… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жерлерде ұрыс машиналары мен атыс қаруларынан ату — (Стрельба из стрелкового оружия и боевых машин в горах) тау бедері мотоатқыштар және танк бөлімшелерінің штаттық қарудан атыс жүргізуінің сапасы мен тиімділігіне әсер етеді. Ауа райының ыстық кезінде бу мен түтіннің әсерімен нысаналар көрінісі… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жерлердегі бөлімшелер шеруі — (Марш подразделений в горной местности) таулы жағдайлардағы шеру бұл бөлімшелердің техникамен және жаяу ретпен жолдар, сүрлеу соқпақтар, сондай ақ аңғар, сай және шатқал бойымен, жота қырларымен және тау сілемдерімен, ал кейбір жағдайларда тау… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу