-
1 тапкырлау
1. сущ.; мат.умноже́ниетапкырау гамәле — де́йствие умноже́ния
тапкырау һәм бүлү — умноже́ние и деле́ние
2. перех.; мат.тапкырау юлы белән — путём умноже́ния
мно́жить/помно́жить; умножа́ть, умно́жить || умноже́ние- тапкырап чыгу -
2 тапкырлау
çarpmak (matematik) -
3 тапкырлау
-
4 тапкырлау
math. multiplizieren -
5 тапкырлау
сущ. умножение ▪ tapqırlaw cädwäle таблица умножения -
6 аралаштырып
нареч.а) впереме́жкутөрле куакларны аралаштырыпып утырту — сажа́ть ра́зные кусты́ впереме́жку
б) впереме́жку; перемеша́в, смеша́впечәнне салам белән аралаштырыпып өю — скла́дывать се́но впереме́шку (перемеша́в, смеша́в) с соло́мой
в) вразби́вкутапкырлау таблицасын аралаштырыпып сорау — спра́шивать табли́цу умноже́ния вразби́вку
-
7 арт
1. сущ.обычно в притяж.ф.1)арттан этү — толка́ть (подтолкну́ть) сза́ди
артыңа мендәр куй — положи́ за́ спину поду́шку
нигә артыңа яшерәсең уенчыгыңны? — почему́ пря́чешь игру́шку за́ спину?
б) за́дняя (обра́тная, ты́льная, оборо́тная) сторона́ (мебели, здания, сооружения, памятника)шкафның алдын буяган, арты буяусыз — шкаф спе́реди покра́шен, а сза́ди (с обра́тной стороны́) - нет
дәфтәр артындагы тапкырлау таблицалары — табли́ца умноже́ния на обра́тной (оборо́тной) стороне́ тетра́ди
машинаның артына беркетелгән номерлар — номера́, прикреплённые сза́ди маши́ны
в) зад, за́дняя часть (телеги, трактора, вагона, автомобиля, поезда); задо́карбаның артына ябышып — ухвати́вшись за задо́к (зад) теле́ги
2) спи́нка ( стула)пинҗәкне урындык артына элү — пове́сить пиджа́к на спи́нку сту́ла
кресло артына таяну — облокоти́ться о спи́нку кре́сла
3) за́дник, задо́к разг. ( у сапог)арты тапталып беткән тапочка — та́почка со сто́птанным за́дником
4) назаты́льник ( шапки)5) разг. корма́ (у парохода, корабля)6) разг. коне́ц, после́дствие; имеет тж. индив. переводыарты ничек булыр соң бу эшнең? — а како́в же бу́дет коне́ц (после́дствие) э́той зате́и?
арты хәерле (яхшы) булсын — чтоб ко́нчилось (заверши́лось) благополу́чно (хорошо́); пусть ко́нчится добро́м
7)а) в составн.; геогр. названиях за-елга арты — заре́чье
Казан арты — Заказа́нье
Кавказ арты республикалары — закавка́зские респу́блики
бәйрәм арты көннәре — послепра́здничные дни
сугыш арты еллары — послевое́нные го́ды
8) в знач. послелога артыутырыш арты утырыш — заседа́ние за заседа́нием
көн арты көн үтә — прохо́дит день за днём
рәхмәт арты рәхмәт алу — получа́ть благода́рность за благода́рностью
б) разг. за (кем, чем, после кого, чего) (стоять в списке, занимать очередь)синең арты булырмын — я за тобо́й (по́сле тебя́) бу́ду
9) в знач. нареч. артында перен. за спино́й, за глаза́, загла́зноартымда сөйләгән сүзгә игътибар итмәскә тырышам мин — на то, что говоря́т за мое́й спино́й, стара́юсь не обраща́ть внима́ния
артында патшаны да сүгәләр — (посл.) за спино́й (за глаза́) и царя́ руга́ют
10) в знач. послелога артына за (что-л., кого-л.) (спрятаться, положить что-л.); за (кем-л., чем-л.); по, за (что-л.) прост.вокзал артына чыгу — вы́йти за вокза́л
велосипедны койма артына сөяү — прислони́ть велосипе́д за забо́ром
куаклар артына яшеренү — спря́таться за кусты́
11) в знач. послелога артындаклуб артында - бакча — за клу́бом - сад
бу күренеш артында нәрсә ята? — что кро́ется за э́тим явле́нием?
аның артында озын чират — за ним дли́нная о́чередь
артымда кыштырдау ишетелеп китте — за спино́й у меня́ послы́шался шо́рох; позади́ (меня́) послы́шался шо́рох
депутат артында халык тора — за депута́том стои́т наро́д; за спино́й депута́та стои́т наро́д
12) в знач. послелога арттан, артыннансезнең арттан барабыз — идём за ва́ми; идём сле́дом (за ва́ми)
йөгер артларыннан — беги́ вслед; беги́ за ни́ми вдого́нку
үлгән артыннан үлеп булмый — (посл.) вслед за поко́йным не умира́ют (т. е. не следует отчаиваться)
безнең арттан алырсыз — полу́чите по́сле нас (за на́ми)
синең чират минем арттан (артымнан) булыр — твоя́ о́чередь бу́дет за мной (по́сле меня́; позади́ меня́)
в) вслед, в спи́ну, вдого́нкуберәүнең артыннан кычкырып калу — кри́кнуть кому́-то вдого́нку
г) из-за спины́ (кого, чьей) (выглядывать, смотреть, появляться)ашаган артыннан ук — сра́зу по́сле еды́
чәчү артыннан бүтән эшләр башлана — вслед за се́вом начина́ются други́е рабо́ты
е) за (кем, чем); позади́ (сза́ди) (кого, чего), позади́ (себя́), за собо́й (по, за чем) прост.машина артыннан төтен боҗралары калдырып чаба — маши́на мчи́тся, оставля́я позади́ (себя́) ко́льца ды́ма
бия артыннан колыны бара — за кобы́лой идёт её жеребёнок; позади́ (сза́ди) кобы́лы идёт её жеребёнок
юл бара биек таулар артыннан — доро́га идёт за высо́кими гора́ми
ж) за (чем, кем)дан артыннан куу — гна́ться за сла́вой
олау артыннан олау үтеп тора — прохо́дит подво́да за подво́дой
балык артыннан балыкны алып кына тора — так и выта́скивает ры́бу за ры́бой
з) из-за (кого, чего)урман артыннан трактор дөбердәве ишетелде — из-за ле́са донёсся гро́хот тра́ктора
•- артына борылып карау
- артка әйләнеп карау
- артына әйләнеп карау
- артка карап
- артка карап кына
- артка карый-карый
- артка карый-карый гына
- артка карау
- артына карау
- артка тибү
- артка утыру
- арт белән утыру
- артта эшләнгән
- артта әйтелгән
- артта ясалган
- артта тартылган
- артта булган
- арттан барып
- арттан җитеп булмау
- артыннан җитеп булмау
- арттан җитә алмау
- артыннан җитә алмау
- арттан җитү
- арттан ияреп
- арттан иярү
- арттан иярүче
- арттан йөрү
- арттан йөрүче
- арттан карап калу
- арттан килеп
- артын сикертү••арт белән тыңлау — прост. слу́шать за́дом
арт кыздыру — прост. (букв. греть зад) загора́ть (на со́лнце)
арт кысу — прост. прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
арт тазарту (чистарту) — см. арт сөртү 1)
арт тайдыру — прост. уви́ливать/увильну́ть (от выполнения поручения, от участия в общем мероприятии)
арт төртергә (дә) вакыт юк — прост. присе́сть (да́же) не́когда
арт чиста (таза, коры) булу — прост. быть чи́стым (чи́стеньким)
арт юеш (чыланган) булу — прост. быть не без греха́; ры́льце в пуху́ ( у кого)
артка әйләнеп (борылып) карарга (да) өлгермәү — не успе́ть огляну́ться
артка да элмәү; колакка да элмәү — прост. и у́хом не ведёт (поведёт); и в ус не ду́ет
артка кул җитмәү — ру́ки не дохо́дят, что́бы сде́лать за собо́й (по́сле себя́) ( что)
артка кыл (да) сыймый (сыярлык түгел) — прост. не́когда (да́же, и) поверну́ться
артка су керү — см. аска су керү
артка тибеп — прост. взаше́й, в ше́ю, в три ше́и, с тре́ском прост. (выставить дебошира, прогнать лентяя с работы)
артка ут кабу — усил.; см. аска су керү
артка ут капкан кебек — прост. как угоре́лый (суетиться, бежать, спешить)
артка ут ягу — прост. жа́рить, пожа́рить, зажа́ривать, поджа́ривать прост.; сде́лать так, что́бы земля́ горе́ла под нога́ми ( у кого)
арттан караганда беренче — пе́рвый сза́ди, после́дний
арттан төтен чыгу — прост. (аж) дым идёт
арттан төшү — см. артка төшү 1)-4)
арттан чыгару — прост. сочиня́ть/сочини́ть; выду́мывать/вы́думать
арттан чыгу — см. артка төшү 3)
- арт белән борылуартыннан төшү — гна́ться ( за кем), пресле́довать
- арт белән киртә җимерү
- арт бирү
- арт борыр урын юк
- арт борыр урын да юк
- арт сөртү
- артка төшү
- артка үтү
- артына төшү
- артыннан йөрү 2. прил.1) за́дний (шина, колесо автомобиля)арт тәгәрмәч — за́днее колесо́
арт кесә — за́дний карма́шек (карма́н)
автобусның арт ишеге — за́дние две́ри авто́буса
2) за́дний (огород, сад, плетень)арт капка — за́дние воро́та
3) разг. за́дний, обра́тный, ты́льный, оборо́тныйбинаның арт ягы — за́дняя сторона́ зда́ния
витринаның арт ягы — обра́тная сторона́ витри́ны
•- арт ишек- арт ишектән
- арт сан
- арт саңаклылар
- арт юл куышлыгы
- арт як••арт аяк белән йөрү — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках
арт санны онытып — прост. неприли́чно забы́вшись ( спать)
арт ягы йомшак (сыек) — ненадёжный, сла́бый
арт ягы нык (таза) — прост. кре́пкий, спра́вный ( хозяин); чу́вствует себя́ кре́пким (уве́ренным); сиди́т кре́пко; кре́пкий (спра́вный) мужи́к (хозя́ин)
арт якка су керү — см. аска су керү
арт якка тибү — см. артка тибү
арт якка үтү — см. артка үтү
-
8 җәдвәл
сущ.; уст.1) табли́ца || табли́чныйтапкырлау җәдвәле — табли́ца умноже́ния
җәдвәл ысулы — табли́чный спо́соб
бәя җәдвәле — прейскура́нт
2) расписа́ниедәресләр җәдвәле — расписа́ние уро́ков
-
9 кабатлау
перех.1) повторя́ть/повтори́ть; сказа́ть, испо́лнить, сде́лать ещё раз || повторе́ниеузгандагы хаталарны яңадан кабатламаска иде — не повтори́ть бы сно́ва оши́бок про́шлого
артист җырны тагын кабатлады — арти́ст испо́лнил пе́сню ещё раз
2) повторя́ть/повтори́ть (чьи.-л. слова, движения, действия), вто́рить (кому-л.)бала әнисенең хәрәкәтләрен кабатлый — ребёнок повторя́ет движе́ния ма́тери
минем сүзләрне кабатлап бара — повторя́ет мои́ слова́
3) повторя́ть/повтори́ть, тверди́ть, бубни́ть, дуде́ть, зала́дить, талды́чить ( надоедливо); склоня́ть ( слово или имя в разговоре); перепева́ть, пережёвывать (что-л. сказанное ранее), вто́рить (кому, чему-л.)сорауны кабатлау — повтори́ть вопро́с
үз сүзен бертуктаусыз кабатлый да кабатлый — без конца́ тверди́т и тверди́т своё (сло́во)
һәркемгә күптән билгеле булган нәрсәне кабатлау — пережёвывать давно́ изве́стное всем
минем исемне кабатлама һаман — не склоня́й моё и́мя постоя́нно
4) сдва́ивать/сдво́ить, де́лать, сде́лать, повторя́ть/повтори́ть ( одно и то же дважды) || сдва́ивание, повторе́ниенотаны кабатлау — повтори́ть но́ту
5) вто́рить (кому-чему-л.); повторя́ть/повтори́ть (чьи-л. слова, какие-л. звуки); сдва́ивать/сдво́итькайтаваз күкрәү тавышын кабатллый — э́хо вто́рит гро́му
мылтыктан ату тавышын кайтаваз кабатлды — э́хо повтори́ло звук руже́йного вы́стрела
6) повторя́ть/повтори́ть, яви́ться повторе́нием (кого-чего-л.) || повторе́ниебалалар безне кабатламас — де́ти нас не повторя́т
хатларның эчтәлекләре берсен-берсе кабатлый иде — содержа́ние пи́сем повторя́ло одно́ друго́е
7) повторя́ть/повтори́ть || повторе́ниеграмматиканы кабатлау — повтори́ть грамма́тику
сораулар буенча лекцияләрне кабатлау — повтори́ть ле́кции по вопро́сам
8) мат.; см. тапкырлау9) лингв.; в знач. сущ. повто́рлексик кабатлаулар — лекси́ческие повто́ры
кабатлаулар шигырь ритмына җанлылык кертәләр — повто́ры вно́сят в стихотво́рный ритм жи́вость
10) в знач. нареч. кабатлап повто́рно, втори́чно, ещё (второ́й) разкабатлап уйнау — игра́ть повто́рно
кабатлап эшләү — де́лать повто́рно
-
10 өйрәтү
перех.1) учи́ть/научи́ть, обуча́ть/обучи́ть, научи́ть, вы́учитьукырга өйрәтү — учи́ть чита́ть
йөзәргә өйрәтү — научи́ть пла́вать
һөнәргә өйрәтү — обуча́ть ремеслу́
йомырка тавыкны өйрәтми — яйцо́ ку́рицу не у́чит
2) преподава́тьсм. тж. укытутөгәл фәннәрне өйрәтү — преподава́ть то́чные нау́ки
3) объясня́ть/объясни́ть, разъясня́ть/разъясни́ть, растолко́вывать/растолкова́тьсм. тж. аңлатукушу-алу, тапкырлау-бүлү гамәлләрен өйрәтү — объясня́ть де́йствия сложе́ние-вычита́ние и умноже́ние-деле́ние
дөрес язу кагыйдәләрен җентекләп өйрәтү — подро́бно растолкова́ть пра́вила правописа́ния
4) наставля́ть/наста́вить кого, воспи́тывать/воспита́ть; научи́ть || наставле́ние, воспита́ниедөрес яшәргә өйрәтү — наставля́ть пра́вильно жить
ватанны яратырга өйрәтү — воспи́тывать любо́вь к ро́дине
5) приуча́ть/приучи́ть, приобща́ть/приобщи́ть (к чему-л.); привива́ть/приви́ть чтохезмәткә һәм тәртипкә өйрәтү — приуча́ть к труду́ и поря́дку (дисципли́не)
үз-үзеңне әдәпле тотарга өйрәтү — привива́ть культу́ру поведе́ния
6) подсказа́ть, надоу́мливать/надоу́митьавырлыктан чыгу юлын өйрәтү — подсказа́ть вы́ход из затрудне́ния
7) приуча́ть, прива́живать (живо́тных)атны җигелергә өйрәтү — приуча́ть коня́ к упря́жке
8) приручи́ть, укроти́ть, дрессирова́ть (живо́тных)кыргый кошны кулга өйрәтү — приручи́ть ди́кую пти́цу
аю өйрәтү — дрессирова́ть медве́дя
9) подгова́ривать/подговори́ть (кого-л.); подстрека́ть (к какому-л.) де́йствиюсм. тж. котыртуүч алырга өйрәтү — подговори́ть мстить
балаларны төрле шаянлыкларга өйрәтү — дете́й подстрека́ть к разли́чным прока́зам
10) перен. проучи́ть, наказа́ть, задава́ть/зада́ть па́ру (жа́ру, пе́рцу)мин сине өйрәтермен әле — я тебя́ ещё проучу́, я тебе́ ещё покажу́
-
11 таблица
сущ.табли́цатабли́ца төзү — соста́вить табли́цу
тапкырлау табли́цасы — табли́ца умноже́ния
••табли́цага салу — предста́вить (какие-л.) да́нные в ви́де табли́цы
-
12 тапкырлану
I1) страд. от тапкырлау; мно́житься, умно́житьсябишкә тапкырлану — умно́житься на пять
2) увели́читься || увеличе́ние в определённое число́ разбиш тапкырлану — увели́читься в пять раз; пятикра́тное увеличе́ние
3) повторя́тьсяII неперех.яңа буыннарда тапкырлану — повторя́ться в но́вых поколе́ниях
станови́ться/стать нахо́дчивым, остроу́мным, изобрета́тельным
См. также в других словарях:
тапкырлау — (ТАПКЫРЛАНУ) – 1. Билгеле бер зурлыкны яки санны билгеле мәртәбә үз үзенә куша барып арттыру 2. Кабатлау 3. Туры китерү, тәңгәлләү. Нәр. б. юнәлешен билгеләү, аныклау станциягә тапкырлап бару. ТАПКЫРЛАП ЧИГҮ – Тапкырлау билгесенә яки Х хәрефенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бербуын — Тапкырлау һәм дәрәҗәгә күтәрү гамәлләрен генә эченә алган алгебраик аңлатма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тапкырчыгыш — Тапкырлау гамәлен чишү нәтиҗәсендә килеп чыккан сан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бүлү — 1. Кисәкләргә, өлешләргә һ. б. аеру 2. Өләшү 3. Атап аерып кую, бирү. Аерым савытка салу (ашны) 4. мат. Бер санның икенче санны ничә тапкыр үз эченә алганлыгын белү; киресе: тапкырлау. Шул гамәлнең атамасы 5. Туктатып, өзеп тору (эшне, уйларны һ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кабатлау — 1. Бер эшне нәкъ шул рәвештә икенче тапкыр башкару 2. Икенче берәүнең эш хәрәкәтен аныңча эшләү. Сүзләрен аныңча итеп әйтү 3. Бер үк нәрсәне берничә кат эшләү, әйтү 4. Яңадан ишеттерү, кире кайтару (кайтаваз) 5. Хәтердә яңарту 6. Тапкырлау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
квадрат — 1. Барлык яклары тигез булган турыпочмаклык 2. Нин. б. санны үз үзенә тапкырлаганнан килеп чыккан тапкырчыгыш. КВАДРАТ МЕТР – Мәйдән үлчәү берәмлеге (иңе һәм буе берәр метр булган мәйдан). КВАДРАТКА КҮТӘРҮ – Санны үз үзенә тапкырлау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күңел — 1. Кешенең эчке, рухи дөньясы; аның кичерешләре, хис тойгылары. Аерым шәхескә хас үзенчәлекләр 2. Сиземләү сәләте; интуиция 3. Фикер, уй аң. Хәтер, зиһен 4. Кәеф, рух 5. Мәхәббәт, сөю хисе күңелен яулау 7. КҮҢЕЛДӘН – Хәтердән, язмыйча күңелдән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
прогрессия — Теге яки бу тәртиптәге саннар рәтенә даими бер санны кушып бару нәтиҗәсендә арифметик п. яки даими бер санны тапкырлау нәтиҗәсендә геометрик п. барлыкка килгән саннар рәте … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тапкыр — I. бәйл. 1. Саннар яки ничә, тәүге, соңгы, азаккы... сүзләре белән килгәндә: мәртәбә, кат 2. Мәртәбә, урында, җирдә (арифметик тапкырлау гамәлен башкаруга карата) сиксән тапкыр сиксән күпме була? 3. диал. и. Яны, кырые, турысы мичнең казан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге