-
1 сугылу
страд.1) страд. от сугу 7)-8), 11)-15)2) возвр. ударя́ться/уда́риться, би́тьсяярга сугылу — би́ться о бе́рег
3) подава́ться/пода́ться, броса́ться/бро́ситься, шара́хаться/шара́хнутьсяатлар бер читкә сугылды — ко́ни подали́сь в сто́рону
бер яктан икенче якка сугылу — шара́хаться из стороны́ в сто́рону
4) заходи́ть/зайти́, заезжа́ть/зае́хать ( по пути), загля́дывать/загляну́ть, наве́дываться/наве́даться ( к кому-чему)кайтышлый сезгә сугылдым — по пути́ загляну́л к вам
Мәскәүгә сугылу — зае́хать в Москву́
5) перен. доходи́ть/дойти́ ( до кого-чего)бу хәбәр аның колагына сугылды — э́та весть дошла́ до его́ уше́й
-
2 сугылу
-
3 сугылу
Pass. zu сугу -
4 кагылу-сугылу
страд. от кагу-сугу1) быть би́тым (поби́тым) || побо́иәтисеннән күп кагылу-сугылу күрде — от отца́ получа́л мно́го побо́ев
2) перен. невзго́ды ( судьбы), несча́стья, неприя́тностикагылу-сугылуларга бирешмәү — не слома́ться пе́ред невзго́дами
-
5 бәрелү-сугылу
неперех.1) мета́ться, суети́ться, толка́ться || суета́, толкотня́кибеттәге бәрелү-сугылулар — толкотня́ в магази́не
нигә син һаман бәреләсең-сугыласың? — почему́ ты всё вре́мя ме́чешься?
2) быть (оказа́ться) би́тым, помя́тымкарбызлар бәрелеп-сугылып беткән — арбу́зы поби́лись
3) сущ. уши́ббала чагында бәрелү-сугылулар күп була — в де́тстве мно́го быва́ет уши́бов
-
6 тәртә башлары сугылу
-
7 әрле-бирле
нареч.1) взад и вперёд; туда́ и сюда́ (с глаголами движения; ходить, прогуливаться, разгуливать)әрле-бирле йөгерү — бе́гать туда́-сюда́
2) пове́рхностно, ко́е-ка́к, как попа́ло ( убирать комнату)3) ме́льком, вскользь, бе́гло ( просмотреть рукопись)••әрле-бирле йөрү (сугылу) — замета́ться, слоня́ться, мота́ться, ты́каться туда́-сюда́, шныря́ть ( в толпе)
әрле-бирле килү — суети́ться, бе́гать туда́ и сюда́, снова́ть
-
8 калып
сущ.1) коло́дка ( для обуви)итек калыбы — сапо́жная коло́дка
калыпка тарту — натя́гивать на коло́дку
2) фо́рма, болва́нка ( для изготовления шляп)3) спец. фо́рма, изло́жница, коки́ль, опо́ка ( в разных производствах)кирпеч калыбы — фо́рма для кирпиче́й
эретелгән металлны калыпка салу — залива́ть распла́вленный мета́лл в изло́жницы
4) лит. фо́рмавакыйгаларны әдәби калыпка сала алу сәләте — спосо́бность к изложе́нию собы́тий в литерату́рной фо́рме
5) перен. образе́ц, штамп, трафаре́т, шабло́н, станда́ртмәкаләләр барсы да бер калыпта язылган — все статьи́ напи́саны по одному́ шта́мпу (образцу́, шабло́ну)
••калыпта сугылу (калыпта булу) — быть похо́жим
(бер) калыпка (бер калыптан) сугу — поста́вить на одну́ до́ску; стричь под одну́ гребёнку
- калыпка салыну(бер) калыптан чыккан — одного́ по́ля я́года
-
9 колак
сущ.1) у́хо, у́ши || ушно́йэчке колак — вну́треннее у́хо
уң колак ишетмәү — не слы́шать пра́вым у́хом
колакларны өшетү — отморо́зить у́ши
колак тишү — прока́лывать у́ши
колакларны кайчыландыру — пря́дать (стричь) уша́ми ( о животных)
колак сагызы — ушна́я се́ра
2) слух || слухово́йколакка сак — чу́ткий на слух
сизгер колак — то́нкий на слух
колакка ятышлы җыр — прия́тная на слух пе́сня
колак юлы — слухово́й кана́л
колак сизгерлеге — слухово́е чутьё
3)а) ушко́; ду́жка; см. тж. тоткасамовар колагы — ушко́ самова́ра
чиләк колагы — ведёрная ду́жка; ду́жка ведра́
б) ушко́ ( музыкальных инструментов)бүрекнең колакларын төшерү — опусти́ть нау́шники ша́пки
5) с.-х. пе́рвые молоды́е побе́ги, лепестки́ (злаков, овощей)углан яшьтән, тары колактан беленер — (посл.) сын смо́лоду, про́со по побе́гам узнаётся
6) орео́л вокру́г со́лнца, луны́; вене́ц7) диал. ма́ленький зали́в, зато́н, за́водь ( на реке)•- колак алкасы
- колак бөтәркәсе
- колак ите
- колак йомшагы
- колак казыгыч
- колак чокыгыч
- колак мендәре
- колак пәрдәсе
- колак тешләтү
- колак яфрагы••колагы (колаклары) чыңласын! — будь он помя́нут добро́м! (букв. пусть у него́ звени́т в уша́х - говорится об отсу́тствующих)
колагы үзе белән (үзендә) — у́шки (у́ши) на маку́шке (букв. у́ши его́ при себе́)
колагын (колакны) бору — нарва́ть (натрепа́ть, оборва́ть) у́ши; драть у́ши прост.
колагына (да) алмау (элмәү), колагын да селкетмәү — и (да́же) у́хом не вести́ (повести́); как горо́х об сте́нку
колагын кимерү — прожужжа́ть (протруби́ть) все у́ши
колагын тасырайту (торгызу) — навостри́ть у́ши
колагына аю төкергән — медве́дь на́ ухо наступи́л
колагына киртү (киртеп кую, салу, киртләү, киртекләү) — заруби́ть (себе́) на носу́, намота́ть (себе́) на ус, твёрдо усво́ить
колагына киез каплаган (ком утырган), колагына мамык (чүбек) тыккан — туго́й (кре́пкий, кре́пок, тупо́й) на́ ухо
колагына туку — дуть (дуде́ть, петь, напева́ть, труби́ть) в у́ши прост.
колагың ишетсен! — слу́шай хороше́нько, запо́мни!
колагыңны кисеп (йолкып) кулыңа тоттырыр — сорвиголова́
колак артыннан (гына) җибәрү, колак аша (яныннан) уздыру — пропусти́ть ми́мо уше́й
колак асмау — не прислу́шиваться, пропуска́ть ми́мо уше́й
колак асу (салу) — прислу́шиваться; приклони́ть у́хо (слух)
колак ачылу — об улучше́нии, восстановле́нии слу́ха
колак ашау — шепта́ться на́ ухо друг с дру́гом; секре́тничать
колак белән тыңламау — слу́шать кра́ем у́ха
колак исе чыгу — неодобр. употребляется при косвенном замечании тому, кто при своих товарищах шепчется (секретничает) на ухо (букв. па́хнуть уша́ми)
колак итен (колакны) ашау (кимерү, чәйнәү) — прожужжа́ть (протруби́ть) все у́ши (кому-л.), пили́ть
колак ишетмәгән (колак ишетмәгән, күз күрмәгән) — неслы́ханный, невероя́тный; ви́дом не вида́ть, слы́хом не слыха́ть
колак йомып утыру (яту) — хло́пать уша́ми
колак кагу — остава́ться с но́сом
колак катылану (кату) — быть глухова́тым (туги́м на́ ухо); огло́хнуть
колак салып (биреп) тыңлау — разве́сить у́ши; во все у́ши слу́шать
колак сасыту (тынчыту) — дуть (наду́ть) и́ли петь (напе́ть) в у́ши (кому-л.)
колак селкетеп утыру — хло́пать уша́ми
колак тону — огло́хнуть
колак тондыргыч (тондырырлык) — оглуши́тельный
колак төбенә тондыру (кундыру, бирү, утырту, ямау) — дать (зае́хать, съе́здить) в у́хо; оглуши́ть прост.
колак чите белән (ишетү) — кра́ем (кра́ешком) у́ха (слы́шать)
колак чыңлау (шаулау) — звене́ть (шуме́ть) в уша́х (в у́хе)
колак яргыч — оглуши́тельный
колакка алу (элү) — во все у́ши слу́шать
колакка каты (авыр) — туго́й на́ ухо; глухова́тый
колакка керерлек сүз — о делово́м, поле́зном сове́те, предложе́нии
колакка салып (киртеп) кую — заруби́ть (себе́) на носу́; намота́ть себе́ на ус
колакка сөйләү — нашёптывать (говори́ть) на́ ухо
колакка сугылу (чагылу, чалыну) — слы́шать кра́ем (кра́ешком) у́ха (одни́м у́хом); дойти́ до слу́ха
колакка тегеләйрәк — тугова́тый (тугова́т) на́ ухо
колакка үткен (җитез) — чу́ткий на слух (на́ ухо)
колакка ятмаганны сөйләү — говори́ть (поро́ть) чушь
колакка ятмау — не понра́виться, быть не по душе́
колакка ятышсыз — ре́жет у́хо, неприя́тный для слу́ха
колакларны сак тоту — держа́ть у́шки на маку́шке, держа́ть у́хо востро́, быть настороже́, начеку́
колакларны томалау — заткну́ть у́ши, не жела́ть слу́шать
колакларны торгызу (тырпайту, кабарту, шәмрәйтү) — навостри́ть (насторожи́ть) у́ши (у́хо, слух); насторожи́ться
колакларын шомарту (шомрайту, торгызу) — пря́дать уша́ми ( о некоторых животных)
колакларына (колак очларына) кадәр кызару — красне́ть до уше́й
(үз) колакларына ышанмау — не ве́рить свои́м уша́м
колакны тондыру (тондырып бетерү) — прожужжа́ть (прогуде́ть, прокрича́ть, протруби́ть) все у́ши
колакны яра (ерта) — ре́жет (дерёт) у́хо
колактан калу (язу) — огло́хнуть; станови́ться/стать глухи́м
колактан колакка — на́ ухо (сказать, говорить, шептать и т. п.)
колактан колакка сөйләшү (сөйләшеп алу) — шушу́каться, шепта́ться
колактан колакка йөртү — нау́шничать, передава́ть слу́хи
колактан сөйрәү (өстерәү), колактан сөйрәп (өстерәп) чыгару — тащи́ть за́ уши (кого-л.), притя́гивать/притяну́ть за́ уши (кого-л.)
- колагына төшерүколактан узу — шутл. перерасти́ (свои́) у́ши
- колагына салу
- колагына тишү
- колак салу
- колак төбендә
- колак төбендә генә
- колакка барып ирешү
- колакка барып җитү
- колакка керү
- колакка кереп калу
- колакка сак
- колаклар тору
- колаклар үрә тору
- колаклары селкенә
- колаклары гына селкенә
- колактан китмәү -
10 суклыгу
неперех.; диал.; см. сугылу 4) -
11 тәртә
сущ.1) огло́бля; ды́шлотәртәгә бәйләү — привяза́ть к огло́блям
2) перен.; разг. слега́; дли́нная дуби́на•- тәртә башы
- тәртә каеру••тәртә башын чәйнәү — гры́зться, руга́ться, конфликтова́ть за́дним число́м ( когда всё уже решено)
тәртә пычрату — оплоша́ть; испо́ртить де́ло, за кото́рое взя́лся
тәртә сыну — вконе́ц расстро́иться, разла́диться ( о делах); вконе́ц испо́ртиться
тәртә төртсәң үсеп чыгарлык (китәрлек) — чрезвыча́йно плодоро́дный; плодоро́днейший (букв. тако́й, что воткнёшь ды́шло - вы́растет)
тәртә түбәнгә карау — (си́льно) ухудша́ться ( о делах), разла́диться; идти́/пойти́ к разва́лу
тәртәгә җигелү — см. җигелү 3)
- тәртә аша сикерүтәртәдән чыгу — устра́ивать/устро́ить эксце́ссы
- тәртә башлары орыну
- тәртә башлары сугылу
- тәртә буе
- тәртә буйлыгы
- тәртә сындыру
- тәртәгә аркылы килү
- тәртәгә тибү
- тәртәне бору
- тәртәне каеру
- тәртәне кирегә бору
- тәртәне кирегә каеру
- тәртәсе кыска җиректән -
12 тәртә башлары орыну
= тәртә башлары сугылу не сойти́сь хара́ктерами ( о двух лицах); не мири́ться ( с кем-либо); войти́/входи́ть в ( неожиданный) конфли́кт (обычно о сильных людях, сторонах и т. п.), столкну́ться
См. также в других словарях:
сугылу — 1. (Сугу) 2. Бәрелү, нык орынып китү 3. Тайпылу, читкә омтылу, китү ары сугылып, бире сугылып. Юнәлешне белдергән сүздән соң: шунда юнәлү, китә юлдан читкә, агачлар арасына сугылдык 4. Юл уңаеннан гына керү, кереп чыгу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айкалу — 1. Дулкынлану, көчле чайкалу, болгану. Актарылу, асты өскә килү 2. Ары бире сугылу, йөренү; ыгы зыгы килү, кайнашу 3. Селтәнеп, селкенеп күз алдында буталу 4. күч. Кайнау, буталу (уй фикер тур.) йөрәк айкалып типкән хәлдә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айкалу-чайкалу — 1. Айкалу һәм чайкалу, буталу 2. Ян якка аву, як якка сугылу, тигез бармау, алпан тилпән килү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
амортизатор — Автомобильләрдә, самолетларда бәрелү сугылу тәэсирен йомшарткыч җайланма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
амортизация — 1. Тузу сәбәпле милекнең, әйбернең кыйммәте кими бару 2. Махсус җайланмалар ярдәмендә бәрелү сугылу тәэсирен йомшарту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кагылу — 1. (Кагу) 2. Орыну, тию, җиңелчә генә бәрелү 3. Юлдан, баскан, утырган урыннан тайпылу, чыгу 4. Тию, орыну. Берәр нәрсәне үзләштерү, алу 5. Берәр нәрсәгә карау, кагылышлы булу сиңа да кагыла 6. Нәрсәгә дә булса тукталу, искә алу 7. Юл уңаенда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тупылдау — 1. Туп туп итеп бәрелү, сугылу, таптану, тыпырдау 2. күч. Тупырдау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыпырдау — (ТЫПЫРДАТУ) – 1. Каты нәрсәгә, җиргә бер бер артлы төшеп, басып, сикергәләп тыпыр тыпыр иткән тавыш чыгару. Шундый тавыш чыгарып бию, йөгерү, сикергәләү. Шундый тавыш чыгарып еш еш таму 2. Берәр эш эшләргә дәртләнеп, бер урында аякларны биетеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шешек — 1. Организм тукымасында эрен, үлек җыелудан барлыкка килгән авыртулы кабарынкы урын. Гомумән авыртулы яра, авыру 2. Сызлавык, чуан 3. Бәрелү сугылу, яңа тукыма үсү яки башка сәбәп белән барлыкка килгән кабарынкы урын. Гомумән кабарып, очлаеп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
