-
1 селте
сущ.1) щёлок, отзо́л (раствор, полученный от кипячения в воде древесной золы) || щелочно́йселте ясау — гото́вить щёлок (щелочно́й раство́р)
селте суы — щёлок, отзо́л; вода́, разба́вленная золо́й
селте суы керләрне агарта — щёлок отбе́ливает бельё
2) хим. щёлочь ( растворимое в воде химическое вещество) || щелочно́йтоз белән кислота кушылганда селте барлыкка килә — при соедине́нии со́ли с кислото́й образу́ется щёлочь
барий селтесе — ба́риевая щёлочь
зәһәр селте — е́дкая щёлочь
селте тәме — щелочно́й при́вкус
селтегә чыдамлы — щелочеупо́рный
-
2 селте
-
3 селте
chem. Lauge f. -
4 селте
1. сущ. щёлочь 2. прил. щелочной -
5 selte
-
6 көл суы
см. селте -
7 су
I сущ.1)а) вода́ || во́дный, водяно́йсалкын су — холо́дная вода́
кайнар су — горя́чая вода́
кайнамаган су — сыра́я вода́
агым су — прото́чная вода́
чишмә суы — ключева́я вода́
диңгез суы — морска́я вода́
газлы су — газиро́ванная вода́
минераль су — минера́льная вода́
кар суы — та́лая вода́
су процедуралары — во́дные процеду́ры
су тамчылары — водяны́е ка́пли
су тузаны — водяна́я пыль
б) первый компонент составных слов, соответствующий русскому водо-су үлчәгеч — водоме́р
су бүлгеч — водоотво́д
2) перен.; разг. вода́; пусто́е многосло́виекитапның яртысы су — полови́на кни́ги состои́т из воды́
3) вода́, водоём || во́дный; водяно́йтирән су — глубо́кая вода́
су кимәле — у́ровень воды́
су этеме — напо́р воды́
су өсте — во́дная пове́рхность
су юлы белән — во́дным путём
су тегермәне — водяна́я ме́льница
4) обычно мн.суларво́дытерриториаль сулар — территориа́льные во́ды
5) разг. река́, ре́чка (употр. с именем собственным)Ык суы — река́ Ик
Казан су — река́ Каза́нка
киң су — широ́кая река́
су ярларыннан чыкты — река́ вы́шла из берего́в
6) разг. сокашказаны суы — желу́дочный сок
җимеш суы — фрукто́вый сок
7) разг. раство́р, рассо́л, сы́вороткасабын суы — мы́льный раство́р
селте суы — щелочно́й раство́р
эремчек суы — творо́жная сы́воротка
кәбестә суы — капу́стный рассо́л
тозлаган кыяр суы — огуре́чный рассо́л
•- су агымы
- су алгыч
- су алмашы
- су алу
- су алу җайланмасы
- су анасы
- су асты дөньясы
- су аткыч
- су атчыгы
- су әйләнеше
- су балтырганы
- су баркылдагы
- су басу
- су башнясы
- су башы
- су белән җылыту
- су белән суыту
- су билгеләре
- су бите
- су борчасы
- су борычы
- су бөтнеге
- су бүлгеч
- су гөле
- су еланы
- су җәелү
- су җибәргеч
- су җыйгыч
- су җылыткыч
- су җылыту
- су иясе
- су йөрү каналлары
- су кайту
- су каналы
- су кандаласы
- су колонкасы
- су комае
- су коңгызы
- су кошы
- су көпшәле
- су куу
- су кынасы
- су кычытканы
- су кыягы
- су күзе
- су күләме
- су күрәне
- су күсесе
- су күтәрелү
- су күтәрелеше
- су күтәрткеч
- су күтәртү
- су лаләсе
- су өләшкеч
- су пәрие
- су полосы
- су салмалы
- су сыеры
- су сыерчыгы
- су сыешлык
- су тавыгы
- су талпаны
- су ташлагыч
- су ташучы
- су ташуы
- су торбасы
- су төшергеч
- су төшү
- су тычканы
- су упкыны
- су үгезе
- су үрмәкүче
- су үткәргеч
- су үткәрмәүчән
- су үткәрмәүчәнлек
- су үткәрү
- су үткәрүчән
- су үткәрүчәнлек
- су үтү
- су чаңгысы
- су чаңгычысы
- су чаяны
- су чәчәге
- су чигенеше
- су чистарткыч
- су чистарткыч корылмалар
- су чистарту
- су чыпчыгы
- су шөпшәсе
- су эте
- су юлы
- су юлын күрсәтү
- су юнәлткеч колаша
- су язы
- суга алып бару
- суга баткан кеше
- суга бату
- суга төшү
- суга чыдам
- суга чыдамлы
- суга чыдамлылык
- суда эрүчән
- суда эрүчәнлек
- судан файдалану
- судан файдаланучы••су баштан болгана — (погов.) ры́ба гниёт с головы́
су белән дә аера алмассың — водо́й не разольёшь; не разле́й вода́
су белән юып алгандай булды — как ве́тром сду́ло; как бу́дто коро́ва языко́м слизну́ла
су болгату — мути́ть во́ду
су кебек ага — течёт, что вода́ ( о больших расходах)
су кебек агылу — течь реко́й; течь широ́ким пото́ком
су кебек (су урынына) эчү — знать назубо́к; отвеча́ть без запи́нок
су кушу — прибавля́ть/приба́вить от себя́; залива́ть
су сибеп үстергәндәй — как грибы́ по́сле дождя́
су төбенә китү — идти́ ко дну; утону́ть
су төбенә җибәрү — пусти́ть (отпра́вить) на дно; утопи́ть
су язып, май төшмәс — (погов.) во́ду толо́чь -ма́сла не бу́дет (вода́ и бу́дет)
суга батканда саламга ябышу — хвата́ться за соло́минку
суга сәнәк белән язган (язылган) — на воде́ ви́лами напи́сано
суга төшеп югалган кебек — как в во́ду ка́нул
суга төшкән тавык кебек — как мо́края ку́рица; как в во́ду опу́щенный; (ходи́ть) мо́крой ку́рицей
суга төшкәндәй булды — как в во́ду ка́нул
суга төшсә, судан да коры чыга торган — из воды́ сухи́м вы́лезет
судагы балык кебек — как ры́ба в воде́
судан коры чыгу — вы́йти сухи́м из воды́
II сущ.сусыз юа, җилсез киптерә — языко́м сте́лет; язы́к хорошо́ подве́шен
См. также в других словарях:
селтеңбай — зат. экспр. Селтеңдеп қалған берекесіз адам. Ағайынның екі с е л т е ң б а й ы н малын қарай тұруға бір ісек, жарты жәшік араққа жалдап, кемпірінің асын өткізді (Н.Дәутайұлы, Аты жоқ., 380) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
селте — 1. Суда эрүчән металл гидроксиды, зәһәр химик матдә (KOH, NaOH, Ca (OH) 2 һ. б. 2. Агач көле салып ясалган эремә (кер юу өчен) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
селтеле — 1. Селте салынган 2. Зәһәр селте барлыкка китерә торган, периодик таблицаның 1нче группасында торган (металл тур.) калий – селтеле металл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лакмус — 1. Диңгез лишайникларыннан табыла һәм кислота тәэсирендә кызыл, селте тәэсирендә күк төскә керә торган буяу матдәсе 2. Лакмус эремәсе сеңдерелгән кәгазь … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сабын — (САБЫНЛАУ) – Суда эреп күбекләнә һәм юу юыну өчен тотыла торган, каты яки ярым сыек матдә (май белән селте катнашмасыннан ясала) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
селтеләү — 1. Селтеле итү 2. Селте белән эшкәртү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әуеиі — ар. сын. Селтеңдеген желікпе … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
өртең — (Монғ.) лау бекеті. Төлеңгіт, төре жиылдың, Сілімтір мен селтеңге. Кедейдің бір бір шолағын, Ұстадың өзің ө р т е ң г е (А. Бап., Өлең., 40). Ц. Насанбалжир “Сыртқы монголдан манжчин мемлекетіне жасалған қызмет” дейтін кітабында: “Қобдадан… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
шоңқайма — 1 1. (Қост.: Семиоз., Аман., Жанг.; Рес., Орын.; Көкш.: Еңб., Щуч.; Маң., Маңғ.; Түрікм., Небид.; Жезқ., Ағад.) әйелдер, жас жігіттер киетін биік өкшелі етік. Ш о ң қ а й м а н ы тігетін бұрынғы етікшілер кәзір жоқ (Жезқ., Ағад.). Аяғында ш о ңқ… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
көт — Көтін де сүртпеді. Керек қылмады, менсінбеді. Селтеңдеген серкеңнің ажалы дөп, Ақыр түбі Сауырық, Сұраншы жаудан өлген, К ө т і м д і д е с ү р т п е й м і н ендігіңді (Құланаян Құлмамбет, Сөзімнің., 105) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
күләйлан — зат. жерг. Селтеңбай, жеңілтек, ақақаушыл. Қыз, әп әсем келбеті демесе, ол да бір к ү л ә й л а н. Қолынан домбырасы түспейді (Ж. Нәжімеденов, Кішкентай, 8). – Иә, қайтеміз! Түбінде өлеміз екен деп, к ү л ә й л а н болар жайым жоқ. Арақ беріп… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
