-
1 лIыхъужь
1. герой, храбрец/ ЛэжьыгъэкIэ, лIыгъэкIэ пашэ, цIэрыIуэ.* Нарт лъэпкъыу зы щIыпIэ гуэрым щыпсэурт пелуан, лIыхъужь Уэзырмэдж. Ад. фольк. Сэ зэрысщIэжрэ лIыхъужьхэр я лIыгъэ уIэгъэ дыркъуэм иригушхуэу къогъуэгурыкIуэ. Хь. А.2. герой (романа, фильма и т. п.)/ Роман, пьесэ, фильм, н. къ. хэт цIыху нэхъыщхьэ.Романым и лIыхъужь нэхъыщхьэ. -
2 бжьамияпщэ
музыкант, играющий на бжами/ Бжьамий епщэныр зи IэщIагъэ.* ПщIэгъуалэм тесу ди бжьамияпщэм лIыхъужь хахуэхэр зауэм хуреджэ. Н. Ш. -
3 гъур
1. сухой; засохший/ Гъуа, псыIагъэ зыщIэмытыж.Нартыху гъур. ЩIакхъуэ гъур.* ЩакIуэхэм пхъэ гъур мафIэшхуэ ящIащ. фольк. Лы гъур гъэжьа яшхыу.. шей пщтыр ефа иужь, Къущхьэхъу кIуэнухэр гъуэгу тоувэ. Хь. Хь.2. переносное худощавый; сухой, тощий/ Лы мащIэ зытелъ, уэд.* Уэзы Муратыр щIалэ къуапцIэ гъурти лIыхъужь мыгъазэт. П. Б. Ар {Мэшыкъуэ} лIы гъур цIыкIут, цыуэ тетыр тхъуауэ. КI. Т. Аслъэныкъуэ.. и Iэ гъур цIыкIуитIыр и адэм ирешэкIри IэплIэ хуещI. Т. Хь. ЛIым и къуэгъурэ вым и гъуррэ. (погов.) -
4 дэлъагъун
(делъагъу) перех. гл. заметить что-л. за кем-л., видеть что-л. в ком-л./ Зыгуэрым хьэлу хэлъу, ищIаIауэ е бгъэдэлъIауэ лъагъун.* Сэ лIыхъужь мыужьыхым Къемэт цIыхугъэу дэслъэгъуар бжесIэнщ. КI. Т. -
5 джатэрыхахуэ
устар. искусно владеющий мечом; храбрый ( о войне)/ Джатэ гъэбзэным хуэIэзэ; хахуэ, лIыхъужь.ЛIыр шыщхьэмыгъазэу джатэрыхахуэ жыхуаIэхэм ящыщт. -
6 къытелъэлъэн
(къытолъалъэ) неперех. гл. см. телъэлъэн.* ЛIыхъужь дамыгъэкIэ зэщIэбла щIалэм ЛъагапIэм тету шэр къытолъалъэ. фольк. -
7 къуапцIэ
смуглый/ Къамылыфэ; фIыцIэ.* Уэзы Муратыр щIалэ къуапцIэ гъурти лIыхъужь мыгъазэт. П. Б. -
8 лIыхъужьыгъэ
героизм, храбрость/ ЛIыхъужь псалъэм къытекIа щыIэцIэ.* ЛIыхъужьыгъэ зехьэн. Абы {уэрэдым} къыхэкIырт гъущIым хуэдэ лIыхъужьыгъэр. Iуащхь. -
9 нарт
миф. нарт; богатырь, витязь ( в адыгских народных преданиях) ¦ нартский/ IуэрыIуатэм къызэрыхэщымкIэ, ижькIэ щыIа адыгэ лIыхъужь лъэпкъ абы ехьэлIа.* Нарт лIыхъужьхэм я щIыналъэу щыта ди хэкур махуэ къэскIэ нэхъ щIэращIэ, нэхъ дахэ мэхъу. Iуащхь. Нарт шу гупхэр мэхасэри зэщIошасэри ныдокI, иныжьыдзэм еуэну, чынтыдзэшхуэр хагъэщIэну. Къэб. п. и ант. -
10 нэс
I послелог. до/ Зыгуэрхэм яку зэману е жыжьагъэу дэлъыр къызэрагъэлъагъуэм пыувэ псалъэ.* Хъуэжэ хьэжыгъэр къищтэри ефэндым и унэм нэс къыхуихьыжащ. Хъу. и таур.II нареч. до, около, приблизительно/ Куэдагъ, бжыгъэ, мардэ сыт хуэдэхэр хуэгъэфэщауэ щыжаIэм деж "нэблагъэ" мыхьэнэр иIэу къагъэсэбэп.* Хьэджафэ защIэу дэ диIащ щитIым нэс. Iуащхь.III настоящий; превосходный/ Зэрыщытыпхъэм тет, щыщIагъэ зимыIэ, икъукIэ фIы.* ЛIыхъужь нэс. ЦIыху нэс. Хьэуэ, къыхуэт щымыIэу лIы нэсщ а ХьэпащIэ!.. Iуащхь. -
11 пщIэгъуалэ
серый ( о масти лошади)/ Цы хужь зытет (шы).* ПщIэгъуалэм тесу ди бжьамияпщэм лIыхъужь хахуэхэр зауэм хуреджэ... фольк. -
12 трагедие
трагедия ( жанр)/ Зэныкъуэкъуныгъэ ткIий (нэхъыбэм лIыхъужь нэхъыщхьэ щыхэкIуадэу) лъабжьэ зыхуэхъуа драматическэ тхыгъэ.Трагедие гууз. Трагедие гъэувын. -
13 хуеджэн
I (хуреджэ) перех. гл. призвать к чему-л./ Iуэхугъуэ гуэрым епшэлIэну, щытыкIэ гуэрым ибгъэувэну, ибгъэтыну зыгуэр тегъэгушхуэн, къыхуэгъэушын.* ПщIэгъуалэм тесу ди бжьамияпщэм лIыхъужь хахуэхэр зауэм хуреджэ. Н. Ш.II (хуоджэ) неперех. гл. учиться чему-л. (какому-л. искусству, ремеслу и т. п.)/ IэщIагъэ, щIэныгъэ хэха гуэрым еджэн.IэщIагъэм хуеджэн. -
14 хъыжьей
горячий (о человеке, коне)/ Хуабжьу хъыжьэ, лIыхъужь.* НэсрэнжьакIэу лIы хъыжьей... Къэб. п. и ант. -
15 цIэрыIуэ
знаменитый, известный, популярный/ ЩIыхьышхуэ зиIэ, псоми, яцIыху.* ЛIыхъужь цIэрыIуэ. ТхакIуэ цIэрыIуэ. -
16 шабзэшэ
устар. стрела ( для лука)/ И пэр псыгъуэу, и кIэр жьэдэхауэ шабзэкIэ ядзыр.* {МэзылIым:} - ЛIыхъужь куэдым я шабзэшэр къысхуадзакIи, мы си щIыфэ афэ быдэм ар пхымыкI. Акъ. З. -
17 шэпIащэрыуэ
1. крупнокалиберный/ ШэшхуэкIэ уэ Iэщэ.* Ержыбыжьыр Бэчмырзэ къыфIехри шэпIащэрыуэ гыныгъуитIкIэ еузэд. Ш. А.2. переносное храбрый, отважный/ Хахуэ, лIыхъужь.* Щолэхъужьыр Iэпхъуамбэ пIащэт, Щолэхъужьыр шэпIащэрыуэт. фольк. -
18 щауэ
1. жених в период свадьбы/ Фыз къишагъащIэу хьэгъуэлIыгъуэ зращIэкI щIалэ.* Нэхущ вагъуэр къыщIэкIащ, щауэ щIалэр щIэкIыжащ. фольк.2. парень/ Зи къэшэгъуэ хъуа; щIалэ.* Уэзы Муратыр щауэ къуапцIэ гъурти лIыхъужь мыгъазэт. П. Б. Нартхэ я щауэ зей щымыуэжын. Къэб. п. и ант.Щауэ ишыжын этн. совершить свадебный обряд возвращения жениха домой. -
19 щIэлъын
(щIэлъщ) неперех. гл. 1. лежать где-л., под чем-л./ Зыгуэрым и щIагъым е унэ с. ху. гуэрым и кIуэцIым щыщылъын.Жыг щIагъым щIэлъын. ПIэщхьагъым щIэлъын.2. лежать, находиться ( в больнице)/ Сымаджэщым пIалъэкIэ ущыIэу, къыщоIэзэу щытын.3. переносное содержаться в чем-л. (напр. об иронии в слове)/ Зыгуэрым зыгуэр(щIагъыбзэр псалъэм) къыхэбгурыIукIыу щытын, (уэрэд, псалъэ с. ху.) щыжыпIэкIэ къыхэнэхукIыу мыхьэнэщIэ гуэр щIэтын.* ЩIалэм и псалъэхэм щIагъыбзэ щIэлът. Iуащхь.5. быть похороненным/ ЛIар щIалъхьауэ щытын.* ЩIэлъщ ди кхъэм ЛIыхъужь куэд, Хэкум папщIэ псэр ятауэ. Iуащхь. -
20 эпос
эпос/ Лъэпкъ псом зэдай, зы темэм къызэщIиубыдэ цIыхубэ уэрэд, хъыбарыжь гуп.* Нарт эпос.
Перевод: c черкесского на русский
с русского на черкесский- С русского на:
- Черкесский
- C черкесского на:
- Русский