-
1 къаз
-
2 губгъуэ
1. степь/ ЩIыпIэ сэтей, тафэ.ИхъуреягъкIэ губгъуэр нэщIт.* Губгъуэм иту Бэдынокъуэ здэкIуэм, Iэхъуэ гуэр хуэзащ. фольк.2. поле/ Гъавэ щIапIэ (цIыху щыпсэу щIыпIэхэм пыIухауэ).Губгъуэ лэжьыгъэ. ЛэжьакIуэр губгъуэм дэкIащ.Губгъуэм итын находиться вне дома, в отъезде.Губгъуэм ихьэжын исчезнуть, пропасть.Губгъуэм къинэн 1) бросить кого-л. на произвол судьбы 2) остаться одиноким, без поддержки.губгъуэ бабыщ дикая утка/ Губгъуэм щыпсэу бабыщ лъэпкъ.ЩакIуэм губгъуэ бабыщ къиукIащ.губгъуэ бжэн дикая коза; сайгак/ Губгъуэм щыпсэу бжэн лъэпкъ.Губгъуэ бжэныр и плIэм дэлъу, пщыIэ бжэIупэм зыгуэр къыIухьащ. фольк.губгъуэ джэд тетерев/ Губгъуэм щыпсэу джэд лъэпкъ.губгъуэ къаз дикий гусь/ Губгъуэм щыпсэу къаз.Бжьыхьэм губгъуэ къазхэр мэлъэтэж.губгъуэ къаргъэ пустельга (хищная птица)/ Губгъуэм щыпсэу къуалэ, бгъэ лъэпкъ.* МэкъупIэм губгъуэ къаргъэр щуфэразэрейти, дэ къэтщIащ ар шылэджэд зэрещакIуэр. Гъу. Л.губгъуэ нанэ миф. сказочная старуха, живущая в степи/ Губгъуэм ис уд фызыжь.* Елбэздыкъуэ губгъуэ нанэм и быдзитIым фIыщIэфащ. КI. А.губгъуэ тхьэрыкъуэ дикий голубь; горлица/ Мэзхэм, губгъуэхэм щыпсэу тхьэрыкъуэ.губгъуэ Iущхьэ мак-самосейка/ Хамысэу езыр-езыру губгъуэм къыщыкI Iущхьэ. -
3 абдеж
нареч. 1. там/ А щIыпIэм.Абдеж ущымыту къыдыхьи тIыс. Абдеж щылъ джыдэр къащтэ.2. в это время, с того времени, с той минуты, тогда/ А зэманым, а сыхьэтым, а дакъикъэм.* Абдежым щыщIэдзауэ Къэжэр Индрис уэрэдхэр итхыу щIедзэ. Къэб. п. и ант. Абдежым къызолъагъу ди пщIантIэ удзыпцIэм хэкIутауэ къаз шыр цIыкIу къом хьэпкIэрапкIэу хэсу. Н. З. -
4 гуп
группа, компания/ Зыбжанэу зэщIыгъу (цIыху, Iэщ, джэдкъаз).ЦIыху гуп. Къаз гуп.* Жэщыр хэкIуэтауэ правленэм щIалэгъуалэ гуп къыщIэкIыжащ. Къу. С. Гупыр зыгъэгупыр гуп и уасэщ. (погов.)Гуп дыгъэл приятная компания.Гуп зэрыIыгъ большая группа людей.Гуп махуэ апщий! приветствие в адрес пирующих.Гуп махуэбжьэ хмельной напиток, который преподносится человеку, приветствующему компанию/ Ефэ-ешхэ гупым яхыхьэу сэлам езыт цIыхум ират фадэбжьэ.Гуп махуэбжьэ ефэн.* Леонид къэтэджри гуп махуэбжьэр Дамжьыкъуэ IэщIигъэуващ. Т. Хь. -
5 гъэхъун
I (егъэхъу) перех. гл. 1. пасти (напр. коз)/ ГъэхъуэкIуэн, хъупIэм щыIыгъын (п. п. Iэщ).Мэл гъэхъун. Шы гъэхъун.* ШкIэ игъэхъуу къуакIэм дэт щIалэ цIыкIум шу гуэр къыбгъэдыхьащ. фольк.2. держать, разводить (скот, птицу)/ Iыгъын, зехуэн (Iэщ, джэдкъаз).Къаз гъэхъун.* КъэпкIухьынум гуэгуш гъэхъу. (погов.)3. переносное стеречь, внимательно наблюдать за кем-чем-л. ; подстерегать кого-что-л./ Зыгуэрым кIэлъыплъын, и Iуэху зехуэн.* Елдар хъыджэбз сырыху цIыкIур къигъэуджу здыхэтым, Сэримэт игъэхъури, ар дэнэкIэ кIуэми кIэлъыплъырт. КI. А.II (егъэхъу) перех. гл. 1. дать время для созревания (напр. фруктов); дать время подрасти (напр. ребенку)/ Зыгуэр игъуэ нэгъэсын.МыIэрысэр пытурэ гъэхъун. Гуэрэфыр гъэхъун.III каузатив к хъун IV/ Хъун IV псалъэм и каузатив.Iуэхур гъэхъун.* {Жамболэт:} - Ар быдэу уи фIэщ гъэхъу, дахэ, къэзгъэзэнущ. Акъ. З. -
6 дэпкIыкIын
(депкIыкI) перех. гл. сделать зубчатый вырез по краям чего-л. (напр. у чебуруков, пилы, наличников)/ Къазыдзэм ещхьу зыгуэрым и гъунэ жьэдэхын, дэупщIыкIын.Хьэлывэ нэзхэр дэупщIыкIын.* АдэкъэкIэу къэбгъэшрэ пхъэшыкъу тIэкIу фIэбукIэрэ, къаз шырыдзэ хуэдэу дупкIыкIмэ, гъубжэ жыхуаIэр аракъэ? Къэб. п. и ант. -
7 джэдкъаз
домашняя птица (букв. куры-гуси)/ Дамэ зытет унэ псэущхьэ (джэд, бабыщ, къаз, гуэгуш хуэдэхэр псори къызэщIиубыдэу зэреджэщ).* Ныщхьэбэ былымымрэ джэдкъазымрэ кIэлъыплъыну ди гъунэгъу Айша селъэIуащ. Iуащхь. -
8 жыпIэми
частица употребляется при перечислении кого-л.джэд жыпIэми, къаз жыпIэми унагъуэм псори яIэт кур, гусей и всякой живности в семье было достаточно -
9 кIэрыпщIэн
(кIэропщIэ) неперех. гл. прилипнуть, приклеиться, пристать к чему-л./ КIэриубыдэн, кIэрышха хъун.* Къаз псы кIэрыпщIэрэ? (погов.)Гур кIэрыпщIэн см. гу II. -
10 къазгъашхэ
1. откормленный гусь/ яукIын папщIэ, пшэрхуэгъашхэу ягъэшха къаз.Къазгъашхэм хуэдэу пшэр.2. см. къазыхъуэ. -
11 къаздамэ
название орнамента, используемого при плетении адыгских циновок-арджэнов/ Арджэным и тхыпхъэ къыхэгъэкIыкIэ.Чы зыбжанэ къызэщIиубыдэу теупцIауэ дадзахэр къаз дамэм ещхьу къуаншэ къагъэхъуу щIамэ, "къаздамэкIэ" йоджэ. -
12 къэлъэрышэн
(къолъэрышэ) неперех. гл. двигаться гуськом ( сюда)/ ЗэкIэлъхьэужьу, сатыру къэкIуэн.Къаз быныр псым къыхуаунэтIауэ къолъэрышэ. -
13 къыкIэрыпщIэн
(къыкIэропщIэ) неперех. гл. 1. прилипнуть, пристать к чему-л./ Зыгуэрым кIэрыбыдыхьын, кIэрышха, кIэрыпщIа хъун.ЯтIэр вакъэм къыкIэропщIэ.2. переносное пристать, прилипнуть к кому-л. (о лжи и т. п.)/ Зыгуэрым кIэрымылъ, темылъ гуэр къытехуэн.* Къаз псы къыкIэрыпщIэрэ?Псыжь. -
14 къурт
I наседка/ Шыр къезышэкI е къизышыну ягъэгъуэлъхьа, зи кIэцIын зыухыу гъуэлъхьэжа джэд, къаз, гуэгуш с. ху.Джэд къурт. Бабыщ къурт.II разновидность домашнего сыра/ Хъуржыным иракIа шэжыпсыр щIэжа нэужь абы къинэу ягъэгъужа кхъуей.Къурт щIын. Къурт шхын. -
15 фэджыкхъэ
1. сова; неясыть/ Къуалэбзу лIэужьыгъуэ. (2. порода гуся/ Къаз лIэужьыгъуэ. -
16 хузэфIэкIын
(хузэфIокI) неперех. гл. быть под силу кому-л. быть в состоянии ( в силах) справиться с чем-л./ И къару къихьын, зэфIигъэкIыфын, ищIэфын.* {Инал:} Къаз-джэрий хузэфIэкIыну Iуэху ар жыпIэмэ, хузэфIэкIынущ. КI. А. -
17 щIэгъэмбрыуэн
/ ЩIэмбрыуэн псалъэм и каузатив.* Къаз анэжьхэм псым и уэрыпIэм зыхуагъазэрти, я щхьэр щIагъэмбырыуэурэ зыщхьэпрадзырт. Гъу. Л.
См. также в других словарях:
къаз — (къазыр, къазхэр) гусь Псым щесрэ чэт лъэпкъмэ ащыщ Къазыр псым щесы Къазым уцыр ехъу Къаз кIэнкI Къаз къамзий ◊ Къаз Iэл дикий гусь Къаз Iэлхэр блэбыбыкIыгъэх … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
КАЗЫКЛЫ-УЗЕНЬ, река — Это одно из названий верховьев реки Черной в XVIII веке. Общепринятый перевод этого названия с тюркского река с кольями не убедителен. Ряд исследователей объясняет его, используя названия родов (племен): кызык (огузское и туркменское), къаз… … Топонимический словарь Севастополя
КАЗЫКЛЫ-ОЗЕНЬ, КАЗЫКЛЫ-УЗЕНЬ, река — Это одно из названий верховьев реки Черной в XVIII веке. Общепринятый перевод этого названия с тюркского река с кольями не убедителен. Ряд исследователей объясняет его, используя названия родов (племен): кызык (огузское и туркменское), къаз… … Топонимический словарь Севастополя
Sorud-e Shahanshahi Iran — سلام شاهنشاهی Sorude Şähanşähiye Irän Имперский гимн Ирана Ноты Страна … Википедия
къамзый — (къамзыир, къамзыйхэр) перо Чэт лъэпкъмэ, къолэбзыумэ атет цы пхъэшэ пкъыер ары Тхьачэт къамзый Къаз къамзыйкIэ пасэм тхэщтыгъэх … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
кIэнкIэ — (кIэнкIэр, кIэнкIэхэр) яйцо Чэт лъэпкъмэ, къолэбзыумэ, нэмыкI псэушъхьэ лъэпкъ заулэмэ къакIэцIырэр ары Чэт кIэнкI Къаз кIэнкI ХьадэпчэмыIу кIэнкI Ер къызэрыкIрэ кIэнкIэ зан гущ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ