-
1 гореф
сущ.1) см. гореф-гадәтүзе белгән горефне куу — соблюда́ть свой обы́чай, приде́рживаться устано́вленного поря́дка
2) тради́циягореф буенча — по обы́чаю, по тради́ции
-
2 гореф
Gewohnheit f.; Sitte f. -
3 гореф
сущ. обычай, обыкновение -
4 гореф-гадәт
сущ.1) обы́чай; обы́чаи, нра́вы, укла́д жи́знитатар халкының гореф-гадәтләрен өйрәнү — изуче́ние обы́чаев тата́рского наро́да
иске гореф-гадәт — стари́нные обы́чаи
гореф-гадәткә буйсыну — подчиня́ться обы́чаю, соблюда́ть обы́чай
2) поря́док; тради́циямонда урнашкан гореф-гадәт буенча — по устано́вленному здесь поря́дку; по зде́шней тради́ции
-
5 гореф-гадәт
обычаи, нравы -
6 гореф-гадәт
сущ. 1) обычай 2) собир.обычаи, нравы -
7 ğöref
-
8 ğöref-ğädät
-
9 бергәлек
сущ.1) о́бщность, еди́нство; совме́стностьтел бергәлеге — о́бщность языка́
мәдәният бергәлеге — о́бщность культу́ры
гореф-гадәтләр бергәлеге — о́бщность обы́чаев
тормыш бергәлеге — совме́стность жи́зни
карашлар бергәлеге — еди́нство взгля́дов
2) дру́жба, единоду́шие, согла́сие; сплочённостьбергәлеккә ант итү — дать кля́тву дружи́ть
бергәлеккә ни җитә — что лу́чше дру́жбы (согла́сия, сплочённости)
3) те́сная связь; союзколхозчылар белән галимнәрнең бергәлеге — те́сная связь колхо́зников и учёных (с учёными)
Язучылар бергәлеге — Союз писа́телей; см. тж. берлек
-
10 гадәт
сущ.1) привы́чка, обыкнове́ние, обы́чайүз гаебеңне башкаларга аудару гадәте — привы́чка сва́ливать свою́ вину́ на други́х
табын янында дәшмәү (сөйләшмәү) гадәте — обыкнове́ние храни́ть молча́ние за столо́м (за едо́й)
чир китәр, гадәт китмәс — (посл.) боле́знь пройдёт, а привы́чка оста́нется; привы́чка не ото́пок, с ноги́ не ски́нешь
иске гадәт ташланмас, яңа гадәт башланмас — (посл.) отвы́кнуть от ста́рой привы́чки тру́дно, ста́рые привы́чки живу́чи
яман чир тиз йога, яман гадәт тиз керә — (посл.) дурно́й приме́р зарази́телен (букв. дурна́я привы́чка, как и зара́зная боле́знь, бы́стро привива́ется)
2) привы́чка; мане́ра поведе́ния; пова́дки, накло́нностияман гадәтләр — дурны́е накло́нности
үз-үзеңне тоту гадәте — мане́ра вести́ себя́, мане́ра поведе́ния
кеше сүзен бүлү - начар гадәт — перебива́ть собесе́дника - дурна́я привы́чка
ерткыч хайваннар гадәте — пова́дки хи́щных звере́й
3) зама́шкибайлар гадәте — ба́рские зама́шки
4) обычно во мн. ч. гадәтләр обы́чаи, нра́вы; тради́циясм. тж. гореф-гадәтбашка халыкларның гадәтләре белән танышу — познако́миться с нра́вами (обы́чаями) други́х наро́дов
кунакчыллык гадәтләре — обы́чаи (пра́вила, зако́ны) гостеприи́мства
•- гадәт булып киткән
- гадәт итү
- гадәтенә каршы
- гадәткә әйләнү
- гадәттә булмаган
- гадәттә булмаганча
- гадәттән тыш -
11 гадәт-йола
сущ.; собир.обы́чаи, нра́высм. тж. гореф-гадәтят гадәт-йолалар — чужи́е нра́вы
һәр халыкның үз гадәт-йоласы — у ка́ждого наро́да свои́ обы́чаи
-
12 дини
прил.религио́зный, богосло́вный, духо́вныйдини мәсьәлә — религио́зный вопро́с
дини китаплар — богосло́вские кни́ги
дини бәйрәмнәр — религио́зные пра́здники
дини гореф-гадәт — ( йола) религио́зный ритуа́л, религио́зный обря́д
дини ышанулар — религио́зные ве́рования
-
13 кадим
прил.; уст.; книжн.1) стари́нный, дре́вний, да́вныйкадимнән калган гореф-гадәтләр — дре́вние обы́чаи, обы́чаи старины́
2) пре́жний, ста́рый, да́внийкадим эш — да́внее де́ло
3) перен. реакцио́нный, консервати́вныйүзе, кадим булса да, аптека тота — хотя́ сам и консерва́тор (консервати́вен), а име́ет апте́ку
-
14 мондагы
-
15 мөселман
сущ.; рел.1) мусульма́нин, (мн. мусульма́не) || мусульма́нскиймөселман дине — мусульма́нская рели́гия, исла́м
мөселман гореф-гадәтләре — мусульма́нские обы́чаи
2) разг.; уст. тата́рин -
16 мукшы
сущ.мокша́нин, (мн. мокша́не); мо́кша собир. || мокша́нскиймукшы хатыны (кызы) — мокша́нка
мукшы халкы — мокша́нский наро́д, мо́кша, мокша́не
мукшылар гореф-гадәте — мокша́нские обы́чаи
мукшы биюе — мокша́нский та́нец
-
17 ненец
сущ.не́нец || нене́цкийне́нец теле — нене́цкий язы́к
не́нец гореф-гадәтләре — нене́цкие обы́чаи
-
18 өйрәнү
перех.1) учи́ться, научи́ться, обуча́ться/обучи́ться (чему-л.) || учёба, уче́ние, обуче́ние (чему-л.)тегәргә өйрәнү — учи́ться шить
укырга өйрәнү — учи́ться чита́ть
пианинода уйнарга өйрәнү — научи́ться игра́ть на пиани́но
2) вы́учить; разучи́тьшигырьне яттан өйрәнү — вы́учить стихи́ наизу́сть
яңа көй өйрәнү — разучи́ть но́вую мело́дию
3) овладе́ть (чем-л.); осво́ить, усво́ить; обуча́ться/обучи́тьсятимерчелек һөнәренә өйрәнү — осво́ить ремесло́ кузнеца́ (кузне́чного де́ла); обуча́ться ремеслу́ кузнеца́
4) изуча́ть/изучи́ть || изуче́ниехалыкның гореф-гадәтләрен өйрәнү — изуча́ть обы́чаи и обря́ды наро́да
шул урынның табигый шартларын өйрәнү — изуче́ние приро́дных усло́вий да́нной ме́стности
чит телне өйрәнү — изуча́ть иностра́нный язы́к
5) перенима́ть/переня́ть, изуча́ть/изучи́ть || перенима́ние, изуче́ниеалдынгы терлекче тәҗрибәсен өйрәнү — перенима́ть о́пыт передово́го животново́да
классиклар иҗатын өйрәнү — изуча́ть тво́рчество кла́ссиков
6) обсле́довать || обсле́дованиесм. тж. тикшерүәйләнә-тирәне өйрәнү — обсле́довать окре́стность
барлык җинаять фактларын җентекләп өйрәнү — тща́тельно обсле́довать все фа́кторы преступле́ния
7) привыка́ть/привы́кнуть (к кому-чему-л.); приуча́ться/приучи́ться (к чему-л.); свыка́ться/свы́кнуться (с чем-л.) || привыка́ние (к кому-чему-л.)см. тж. күнегүказарма тормышына өйрәнү — привыка́ть к каза́рменной жи́зни ( о солдатах)
яңа эш урынына өйрәнү — привыка́ть к но́вому ме́сту рабо́ты
-
19 саклану
возвр. от саклау1) в разн. знач. храни́ться, сохраня́ться/сохрани́ться || хране́ние, сохране́ниесалкында ит яхшы саклана — на хо́лоде мя́со хорошо́ сохраня́ется
силос быел яхшы сакланган — си́лос в э́том году́ хорошо́ сохрани́лся
бер дә картаймагансың —, яхшы саклангынсың совсе́м не постаре́л, хорошо́ сохрани́лся
кирәкле язулар шкафта саклана — ну́жные бума́ги храня́тся в шкафу́
миндә аның адресы саклана — у меня́ храни́тся его́ а́дрес
2) защища́ться/защити́ться, обороня́ться/оборони́ться || защи́та, оборо́надошманнан саклану — защити́ться от врага́
гаепләүдән саклану — защити́ться от обвине́ния
бандит һөҗүменнән саклану — обороня́ться от нападе́ния банди́та
3) сохраня́ться, сохрани́ться, сберега́ться/сбере́чься, бере́чься, уде́рживаться/удержа́ться, уцеле́ть || сохране́ние, сбереже́ниеөйнең стеналары гына сакланган — уцеле́ли то́лько сте́ны до́ма
өйдә җылы озак сакланмас — тепло́ в до́ме до́лго не уде́ржится
4) остерега́ться/остере́чься, быть осторо́жным, осмотри́тельным, быва́ть/быть настороже́, осторо́жничать, опаса́ться || остереже́ние, опасе́ниеяшеренә дә, саклана да белмәү — не уме́ть ни пря́таться, ни остерега́ться
аның янына барудан саклана — остерега́ется подойти́ к нему́
белгән булсак, сакланган булыр идек — е́сли бы зна́ли, бы́ли бы осмотри́тельнее
ашыгыч нәтиҗәләр ясаудан сакланыгыз — остерега́йтесь де́лать поспе́шные вы́воды
5) остерега́ться/остере́чься, бере́чься, оберега́ться/обере́чься, избега́ть/избежа́ть, избе́гнуть (чего-л.), предохраня́ться/предохрани́ться, опаса́ться ||а) остереже́ние, избежа́ние, предохране́ние, опасе́ниеб) предохрани́тельныйсалкын тиюдән саклану — остерега́ться (опаса́ться) просту́ды
саклану чаралары — предохрани́тельные ме́ры ( средства)
талашудан саклану — избега́ть ссо́ры
пешүдән саклану — предохраня́ться от ожо́гов
авырга узудан саклану — предохраня́ться от бере́менности
6) защища́ться/защити́ться, укрыва́ться/укры́ться (от чего-л.) || защи́та, укры́тиеҗилдән саклану — защити́ться от ве́тра
яңгырдан саклану — укрыва́ться от дождя́
7) возде́рживаться/воздержа́ться ( от чего), избега́ть/избежа́ть ( чего), остерега́ться/остере́чься ( чего)ачы әйберләр ашаудан саклану — избежа́ть о́строго
күп ашаудан саклану — избега́ть перееда́ния
эчүдән саклану — возде́рживаться от спиртно́го
8) в разн. знач. сохраня́ться/сохрани́ться, храни́ться, не исчеза́ть/не исче́знуть (о чувствах, качестве); доходи́ть/дойти́ (о памятниках, преданиях) || сохране́ние, хране́ниетәрҗемәдә әсәрнең милли үзенчәлеге сакланган — в перево́де сохранено́ национа́льное своеобра́зие произведе́ния
беренчелексакланды — пе́рвенство сохрани́лось (удержа́лось)
вареньеда карлыганның тәме сакланган — в варе́нье вкус сморо́дины не утра́тился (сохрани́лся)
күп кенә гореф-гәдәтләр безнең көнгәчә сакланган — мно́гие обы́чаи дошли́ до нас
9) (стро́го) соблюда́ться, выполня́ться/вы́полниться то́чно || (стро́гое) соблюде́ние, (то́чное) выполне́ниережим саклану — соблюде́ние режи́ма
шигырьдә билгеле бер принцип сакланган — в стихотворе́нии ( строго) соблюдён определённый при́нцип
10) перен. храни́ться, сохраня́ться/сохрани́ться, не забыва́ться/не забы́ться (обычно со словами в памяти, в сердце, в душе и т. п.)мәңге сакланыр урман күңелдә — в па́мяти ве́чно сохрани́тся лес
йөрәктә аңа булган мәхәббәт һаман саклана — любо́вь к нему́ всё ещё храни́тся в се́рдце
11) в знач. нареч.сакланып кынабе́режно, осторо́жно, осмотри́тельно, опа́сливосакланып кына баланы кулга алу — о́чень бе́режно взять ребёнка на́ руки
сакланып йөрү — ходи́ть осмотри́тельно
12) страд. от саклау 1), 2)
См. также в других словарях:
гореф — и. Үз үзеңне тотуда традицион ныгыган тәртип. ГОРЕФ ГАДӘТ, ГАДӘТ ЙОЛА – җый. 1. Халыкның тарихи үсеш традициясе белән килә торган йолалар 2. Гадәт, тәртип … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
англоман — Тормышта гореф гадәтләре белән һ. б. күп нәрсәдә инглизләргә иярүче. Англиядә эшләнгән әйберләрне өстен күрүче, артык яратучы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
искелек — 1. Тормыш көнкүрештә элеккеге тәртип, гореф гадәт, зәвык 2. Һәртөрле яңалыкка каршы булу; фикер торгынлыгы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йола — Халыкның яшәешенә борыннан кереп урнашкан тормыш көнкүреш традицияләрен яки дини кануннарны үтәүгә бәйләнешле тәртип һәм гадәтләр; гореф гадәт. Күпчелек тарафыннан кабул ителеп, гадәткә кереп киткән нин. б. күренеш … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кодекс — 1. Системалаштырылган һәм берәр өлкәгә карый торган законнар җыентыгы 2. кит. Кешенең җәмгыятьтә үз үзен тоту кагыйдәләре, гореф гадәтләре җыелмасы мораль к … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
манкорт — 1. Казах легендасында: әсир төшеп, хәтерен җуюга дучар ителгән һәм кара коллыкта яшәүче, ләкин үз хәлен үзе бәяли алмый торган кеше. 2. күч. Үз милләтеннән баш тарткан, аңа битараф яки дошманлыклы, туган телгә һәм гореф гадәтләргә түбәнсетеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ритуал — кит. 1. Нин. б. дини актларны башкарганда була торган һәм аларны үткәрү формасына бәйләнешле йолалар җыелмасы 2. Гореф гадәт буенча килә торган яки берәр нәрсәне башкаруда кабул ителгән тәртип, церемония … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
руслаштыру — Россиядә (шулай ук элекке СССРда) рус булмаган халыкларны көчләп руска әйләндерергә тырышу, тел һәм гореф гадәт буенча көчләп рус ясау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
руслашу — Тел һәм гореф гадәт буенча руска әйләнү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рутинер — Искелекне яклаучы, иске шаблон буенча эш итүче, иске гореф гадәтләргә ябышып ятучы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
славянлашу — Тел һәм гореф гадәт ягыннан славянга әйләнү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
