-
1 беркайчан
нареч.никогда́; ни в како́е вре́мяукырга бе́ркайчан да соң түгел — учи́ться никогда́ не по́здно
бе́ркайчан булмаганча — как никогда́
-
2 беркайчан
hiçbir zaman -
3 беркайчан
никогда -
4 беркайчан
нар. никогда -
5 berqayçan
-
6 да
I частица усил.; = дә; та; тә1)а) и, та́кже, то́жебез дә синең тәкъдимеңне яклыйбыз — и мы подде́рживаем твоё предложе́ние; мы та́кже подде́рживаем твоё предложе́ние
ул да ашыга — и он торо́пится
б) и, да́же (и)сорама да — да́же и не спра́шивай
без килмәс идек тә, таләп итәләр — мы бы и не прие́хали, но тре́буют
2) уже́, уже́ иһи, онытканмын да — ой, уже́ (и) позабы́л
көз дә килеп җитте — уже́ (и) о́сень наступи́ла
белеп тә алган — уже́ узна́л
3) при отриц. предл.а) после сущ. со словом бер нибер минутка да кичегергә ярамый — нельзя́ опа́здывать ни на мину́ту
тирә-юньдә бер җан иясе дә күренми — вокру́г (не ви́дно) ни одно́й живо́й души́
б) же, ужбу һич тә дөрес түгел — э́то уже́ соверше́нно не ве́рно
в) тж.; индив. в сравн. сочет. и после отриц. мест. для усиления их значенийкешедән дә акыллырак җан иясе юк — нет существа́ бо́лее разу́много, чем челове́к
беркайда да — нигде́
беркайчан да — никогда́
беркем дә — никто́
бернинди дә — никако́й
берничек тә — ника́к
4) ка́ждый, еже-ел да — ка́ждый год, ежего́дно
көн дә очрашабыз — встреча́емся ка́ждый день (ежедне́вно)
5) разг. между компонентами усил. гл. сочетаний да (и) всё; взять и (да, да и)кайтты да китте — взял да уе́хал: уе́хал да всё
чыкты да китте — взял да вы́шел; вы́шел да и всё
сөйлим дә бирәм — возьму́ да расскажу́ и всё
куарга да чыгарырга — взять да и вы́гнать; вы́гнать да и всё
6) разг.а) между усил. повторами выраж. категоричность высказывания такконцертка бара да бара инде ул — на конце́рт он уж пойдёт так пойдёт
сиңа әйтми дә әйтми инде — тебе́ уж он не ска́жет так не ска́жет
б) чувство восхищения, одобрения так, ну иаты да аты! — конь так конь; ну и конь!
менә бу егет уйный да уйный баянда! — вот э́тот па́рень игра́ет так игра́ет на бая́не; ну и игра́ет э́тот па́рень на бая́не!
в) в эмоц. предл. ну иматур жырлыйсың да инде! — ну и поёшь ты краси́во!
бирдең дә инде үзенә кирәген! — ну и дал же ты ему́ жа́ру!
7) после усил. гл. повторов да (и) вдруг, раз ийөрде, йөрде дә юкка чыкты — ходи́л-ходи́л да вдруг исче́з
сөйли, сөйли дә туктап кала — говори́т-говори́т - раз и остана́вливается
8) в сложносоч. предл. с противит. знач. -тоалар шулай диләр дә бит —... они́-то говоря́т так...
килүен килдек тә соң, ләкин юлыбыз уңмады — прие́хать-то прие́хали, но вот не повезло́
9) в сочет. с указ. мест. с составным менә, шул -то... именә шул серне ул сездән яшереп саклаган да — вот э́ту-то та́йну он от вас и скрыва́л
менә шул кирәк тә инде безгә — вот э́то-то нам и ну́жно
а) хоть, хоть (хотя́) быбер атна булса да авылда ял ит — хоть неде́лю отдохни́ в дере́вне
бер сәгатькә булса да — хотя́ бы на оди́н час
кичкә кадәр булса да — хоть бы до ве́чера
б) хоть (хотя́) и; хоть (хотя́) и,... носирәк булса да очрашабыз — встреча́емся, хоть и ре́дко; хоть и ре́дко, но встреча́емся
аз булса да ярдәм булыр — хотя́ и не мно́го, но бу́дет по́мощь
белеп тә әйтмәгәнсең — знал и не говори́л
авылда булып та күрешмәгәнсез — был в дере́вне, и не встре́тились
авылны чыккач та асфальт юл башлана — сра́зу же за дере́вней начина́ется асфа́льтовая доро́га
кайткач та хәбәр итәрмен — сообщу́ ту́т же по прие́зде; сообщу́, как то́лько прие́ду
13) употр. в образов. составных неопр. мест. и нареч. со словом булса (да) хотькем дә булса — кто́-нибудь (да), кто́-либо
нәрсә дә булса — что́-нибудь (да), хоть что́-нибудь (что́-либо)
нинди дә булса — како́й-нибудь (да), хоть како́й-нибудь
кайда да булса — где́-нибудь (да), хоть где́-нибудь (где́-либо)
кайчан да булса — когда́-нибудь (да), хоть когда́-нибудь (когда́-либо)
ничек тә булса — ка́к-нибудь (да), хоть ка́к-нибудь (ка́к-либо)
14) при составных союзах с усил. знач. жеәгәр дә — е́сли же
II союзшулай да — всё же, одна́ко же
1) соед.а) и, да; да иял итеп алды да эшкә тотынды — немно́го отдохну́л и приступи́л к рабо́те
уйный да көлә — игра́ет да смеётся
урманга киткән дә адашкан — пошёл в лес и (да и) заблуди́лся
б) при усил. повторах и, да; да и то́лькоһаман кайтмый да кайтмый — всё не возвраща́ется и не возвраща́ется; всё не возвраща́ется да и то́лько
җылый да җылый — пла́чет да всё; пла́чет да и то́лько
яза да яза — пи́шет и пи́шет; кар яуды да яуды снег вали́л и вали́л
в) употр. в составных числительных после чисел йөз, мең, миллион, миллиард, а также после наименований мер измерения (и)йөз дә унике — сто двена́дцать
өч метр да ун сантиметр — три ме́тра и де́сять сантиме́тров
балага ике яшь тә дүрт ай — ребёнку два го́да (и) четы́ре ме́сяца
г) и..., и; ни..., ни при перечислении однородных членов с оттенком усиленияхәзер аңа күңелле дә, рәхәт тә — сейча́с ей и ве́село, и прия́тно
җырлый да, бии дә, баянда да — уйный и поёт, и пля́шет, и на бая́не игра́ет
эш тә, йокы да, ял да юк — ни рабо́ты, ни сна, ни о́тдыха
эш белән дә, киңәш белән дә ярдәм итә алмады — не смог оказа́ть по́мощи ни де́лом, ни сове́том
2) присоед. да иул әле яшь, эш тәҗрибәсе дә аз — он ещё мо́лод, да и о́пыта малова́то
җыр матур яңгырый, сүзләре дә бик эчтәлекле — пе́сня звучи́т краси́во, да и слова́ содержа́тельные
3) против. но, да, одна́ковәгъдә бирдегез дә килмәдегез — обеща́ли, но не прие́хали
••терсәк якын да, тешләп булмый — посл. бли́зок ло́коть, да не уку́сишь
4) уступ.а) хоть, хотя́, хотя́ и, хоть... и, хотя́... и; несмотря́ на то, чтояңгыр яуса да, эштән туктамадык — продолжа́ли рабо́тать, несмотря́ на то, что шёл дождь
бик ашыксак та, поездга өлгерә алмадык — не успе́ли к по́езду, хотя́ и о́чень торопи́лись
б) хоть и, хотя́ и, да́же е́сли, пусть да́жебөтен дошман берләшсә дә, җиңми калмабыз — победи́м, да́же е́сли объединя́тся все враги́
белсә дә, сиңа әйтмәгән булыр иде — хоть и знал бы, тебе́ не сказа́л
в) никайда (гына) күрсәм дә... — где́ бы ни встре́тил
кая (гына) барса да... — куда́ бы ни шёл
күпме генә уйласа да, хәтеренә төшерә алмады — ско́лько ни ду́мал, не смог вспо́мнить
-
7 карышу
неперех.1) проти́виться, воспроти́виться, сопротивля́ться, не повинова́ться; пере́чить || сопротивле́ние, неповинове́ниеберкайчан да әниеңә карышма — никогда́ не пере́чь ма́тери
2) упря́миться, упря́мствовать, упо́рствовать; арта́читься || упря́мстводару эчмәс өчен карыша — упря́миться, что́бы не приня́ть лека́рство
• -
8 намуслы
1. прил.1) че́стный, со́вестливый, поря́дочный, дорожа́щий свое́й че́стью (со́вестью), име́ющий честь (со́весть)ул намуслы хат ташучы — он че́стный почтальо́н
намуслы кеше беркайчан да кырын эш эшләмәс — поря́дочный челове́к никогда́ не сде́лает плохо́е де́ло
2)а) правди́вый, справедли́вый, благоро́дныйкомандирның батыр һәм намуслы йөзе — сме́лое и благоро́дное лицо́ команди́ра
б) добросо́вестныйнамуслы хезмәт — добросо́вестный труд
2. нареч.җәмәгать эшләренә намуслы мөнәсәбәт — добросо́вестное отноше́ние к обще́ственным дела́м, обя́занностям
1) че́стно, правди́во, справедли́во, благоро́дномәсьәләне намуслы хәл итү — справедли́во реши́ть вопро́с
2) че́стно, добросо́вестно, беспоро́чно (работать, делать, готовиться к чему-л.) -
9 начарлык
сущ.1) скве́рность, него́дность, третьесо́ртность, третьеразря́дность, низкопро́бность (дороги, дисциплины, лечения, строительства, погоды и т. п.)киемнең начарлыгы — него́дность оде́жды
2) зло, ме́рзость, гну́сность, га́дость, са́мое плохо́е; по́длость, па́кость, сви́нство, скве́рностьаның девизы: берәүгә дә беркайчан да начарлык эшләмәскә — у него́ деви́з: никогда́ никому́ не де́лать по́длости
иң зур начарлык - кешене кимсетү — са́мая больша́я по́длость - унижа́ть челове́ка
3) ( что-то) предосуди́тельное, плохо́е, неподходя́щее, дурно́е, досто́йное порица́нияул үзенең гафу үтенмәвен һәм тагын бер начарлык эшләвен аңлады — он по́нял, что не извини́лся и э́тим сде́лал ещё раз что-то предосуди́тельное
4) плохо́е ка́чествочүпрәнең начарлыгы аркасында камыр кабармады — из-за плохо́го ка́чества дрожже́й те́сто не подняло́сь
начарлыгы белән танылган — преслову́тый, изве́стный дурны́м/плохи́м, ме́рзким, гну́сным поведе́нием
начарлыкка өйрәнү — научи́ться плохо́му, развраща́ться
начарлыкка өйрәтү — приучи́ть к плохо́му (дурно́му, ме́рзкому, скве́рному)
••начарлык белән искә алма — не помина́й ли́хом
См. также в других словарях:
беркайчан — рәв. Һичкайчан, һичбер вакытта да … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
абага — Абагасыманнар классына керә торган, споралы берничә төр үсемлекнең уртак атамасы; гадәттә агулы булалар, дымлы һәм күләгәле урыннарда үсәләр. АБАГА ЧӘЧӘК АТКАНДА – Беркайчан да булмас дигәнне белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гомер — 1. Тереклек иясенең туу моментыннан алып үлгәнгә кадәр булган физиологик хәле, яшәү вакыты. Берәр нәрсәнең барлыкка килүеннән бетүенә, юкка чыгуына кадәргә яшәү яки кулланылу вакыты. күч. Тормыш, яшәү ләззәте бер күрүе бер г. күч. Җан; тормыш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мәңгелек — 1. Башы да, азагы да булмаган вакыт агышы. Беркайчан да бетми торган, гомерлек. Идеалистик философиядә: вакытка бәйле булмау, вакыттан тыш яши алу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төпсез — с. 1. Төбе төшкән яки тишек 2. күч. Төбе күренмәслек тирән, бик тирән. Очсыз кырыйсыз, иксез чиксез 3. күч. Бетмәс төкәнмәс, бик зур, бик көчле төпсез кайгы 4. күч. Беркайчан да тулмый торган төпсез кесә 5. күч. Нигезсез, дәлилсез, чынбарлыкка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тубалау — диал. Берәр эшне башка беркайчан да эшләмәскә тәүбә итү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үлемсез — (ҮЛЕМСЕЗЛЕК) – с. 1. Мәңге яши торган, беркайчан да юкка чыкмый торган дөньяда бернәрсә дә үлемсез түгел 2. Кешеләр хәтерендә мәңгегә (бик озакка) кала торган, онытылмый торган үлемсез батырлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һич — I. рәв. 1. Бөтенләй, бер дә үрдәк биргән каз алыр, һич бирмәгән ни алыр?. Беркайчан да һич эше бетмәс 2. а. Бернинди, бертөрле дә; һичбер һич хәбәре юк иде. II. ҺИЧ – Кайбер кушма алмашлыкларда кире кагуны (юклыкны белдерә торган беренче кисәк;… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һичбер — а. 1. Бернинди, бертөрле дә 2. Беркайчан да, һич кенә дә, һич һичбер уйламаган идем 3. ҺИЧБЕРЕ, ҺИЧБЕРСЕ, ҺИЧБЕРӘҮ, ҺИЧБЕР КЕМ, ҺИЧБЕР КЕШЕ, ҺИЧКЕМ – Бер кеше дә, бернинди зат та, беркем. Арадан берсе дә вагонда һичберсе аңа таныш түгел … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һичкайчан — ҺИЧБЕР ВАКЫТ – ТА (ЗАМАНДА) , ҺИЧБЕР КАЙЧАН – рәв. Беркайчан, бервакытта да; бернинди шартларда да … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юкмыш — Юк нәрсә, юклык. ЮКМЫШ БАБАЙ ЗАМАНЫНДА – Беркайчан булмаган (ча). ЮКМЫШ БИШ СУМ – Юк акча … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
