-
1 бала-чага
сущ.; собир.1) ребя́та, ребятня́; дети́шки, детвора́ (ра́зного во́зраста)бала-чагалар — детвора́
2) перен. ребёнок, дитя́ -
2 бала-чага
çoluk çocuk, bebe belik -
3 бала-чага
дети, детвора -
4 бала-чага
kleine Kinder n. / pl. -
5 бала-чага
сущ. дети, детвора -
6 чага
бала-чага Koll. Kinder n. / pl. -
7 чага
-
8 бала-бакчар
сущ.; собир.; диал.1) младе́нцы, де́ти, маля́вки, малю́тки, малоле́тки ( ещё очень маленькие)бала-бакчар күп — младе́нцев мно́го
2) см. бала-чага -
9 бала кычыткан
разнови́дность крапи́вы, крапи́ва мелколи́стнаябала кычыткан ачы чага — посл. крапи́ва мелколи́стная зле́е жжёт ( о злобных детях)
-
10 bala-çağa
-
11 гел
нареч.1) всегда́, всё вре́мя; ча́стомин гел сине уйлыйм — я всегда́ ду́маю о тебе́
ул гел өйдә утыра — он всё вре́мя сиди́т до́ма
сине монда гел телгә алалар — здесь тебя́ ча́сто вспомина́ют
гел генә бал да май булып тормый — (погов.) не всё коту́ ма́сленица (букв. не всегда́ тебе́ мёд да ма́сло)
2) постоя́нно, непреры́вно, беспреры́вно; всё, непреста́нно, беспреста́ннояңгыр гел ява да ява — беспреры́вно льёт дождь
гел тиргәү — постоя́нно руга́ть, пили́ть
ул гел яза — он всё пи́шет
3) диал.а) совсе́м, соверше́нно; оконча́тельно; точь-в-то́чьбуйга гел атасы — по ро́сту весь в отца́
б) соверше́нно, совсе́м; оконча́тельномашинаны гел эштән чыгарганнар — оконча́тельно испо́ртили маши́ну
төзәткәч, гел яңа булган — по́сле ремо́нта совсе́м как но́вый
в) во́всемин аны гел сөймим — я его́ во́все не люблю́
4) все; оди́н, то́лькомонда гел бала-чага — здесь одни́ дети́шки
өйләр юк, гел сарай да бакча — нет домо́в, только сады́ да сара́и
анда гел читләр — там все чужи́е
-
12 җан
сущ.1) душа́ || душе́вныйҗан тынычлыгы — душе́вный поко́й
••җан тартмаса да кан тарта — погов. душа́ не лежи́т, да кровь ( родство) тя́нет
2) дух || духо́вныйҗан азыгы — духо́вная пи́ща
3) душа́, челове́к, существо́тере җан — живо́е существо́
гаиләдә без дүрт җан — в семье́ нас че́тверо
бала-чага алты җан — ше́стеро дете́й; дете́й шесть челове́к
сезнең тәрбиядә ничә җан? — ско́лько челове́к на ва́шем иждиве́нии?
4) перен. жизнь, существова́ние••җан малдан татлырак — посл. жизнь доро́же бога́тства
кассап мал кайгысында, кәҗә җан кайгысында — посл. мясни́к горю́ет о мя́се, а коза́ о жи́зни
5) перен. душа́, вдохнови́тель (коллектива, общества)6) прост. шку́раүз җаны өчен курку — страх за со́бственную шку́ру
7) перен. душа́ моя́, ду́шенька, ми́лый (мой́), ми́лая (моя́)•- җан зат- җан заты
- җан исәбен алу
- җан кертү••җан авызга килү (җан бугазга килү) — си́льно уста́ть (букв. душа́ поступи́ла к го́рлу)
җан бирү — умира́ть/умере́ть
җан асрап тору (җан асрау) — влачи́ть жизнь, существова́ть
җан ату — стра́стно жела́ть (чего-л.); жа́ждать, домога́ться (чего-л.)
җан ачуы кузгалу (җан ачуы чыгу) — разъяри́ться
җан ачысы — аго́ния
җан аямау (җан кызганмау) — и жи́зни свое́й не жале́ть
җан әрнеткеч (җан өзгеч) — душераздира́ющий
җан әсәре дә юк — ни (еди́ной) души́
җан башына — на ду́шу населе́ния
җан биздергеч — ме́рзкий, отврати́тельный
җан бирердәй булу (җан бирергә әзер булу; җан бирергә әзер тору) — быть гото́вым поже́ртвовать собо́ю
җан гамьсезлеге — безду́шие
җан дошманы — закля́тый враг; кро́вный враг
җан дусты — закады́чный (задуше́вный) друг
җан җиренә тию (җан җиренә басу) — заде́ть за живо́е
җан исән чакта (җан исән вакытта) — пока́ душа́ (де́ржится) в те́ле
җан кебек күргән — о́чень бли́зкий, дорого́й
җан кебек күрү — души́ не ча́ять (в ком-чём-л.), обожа́ть
җан кебек саклау (җан төсле саклау) — бере́чь как зени́цу о́ка
җан кертү (җан өрү) — вдохну́ть жизнь
җан кисәгем — ду́шечка, ду́шенька, душа́ моя́
җан көче белән — что есть ду́ху ( бежать)
җан куркуы (җан куркуысы) — страх сме́рти, страх за свою́ жизнь
җан кую (җан җую) — см. җан чыгу
җан кыйгыч — уби́йца
җан кыл өстендә тору (җан кыл өстендә калу; җан кыл өстендә булу) — висе́ть на волоске́
җан кыючы — уби́йственный, душегу́б
җан өрү — вдохну́ть жизнь, оживи́ть
җан өшеткеч — приско́рбный, тоскли́вый
җан рәхәте — одно́ удово́льствие
җан сакчысы — телохрани́тель
җан саулыгы — здоро́вье
җан сөйгән — люби́мый, избра́нник се́рдца
җан сөймәү — презира́ть, ненави́деть
җан табан астына төшү — душа́ ушла́ в пя́тки
җан тартмый — душа́ не лежи́т
җан тарту — испы́тывать влече́ние
җан тәслим кылу — умере́ть; җан(ың) теләгән что душа́ пожела́ет
җан теләгәнчә (җан теләгән кадәр; җан теләгән хәтле) — ско́лько душе́ уго́дно, ско́лько душа́ пожела́ет
җан тиргә бату (җан тиргә төшү) — изнуря́ться/изнури́ться; дойти́ до седьмо́го по́та
җан тирләре чыгу — прилага́ть/приложи́ть все си́лы; пролива́ть пот
җан түзмәү — потеря́ть терпе́ние; не сдержа́ться
җан тыну — успоко́иться
җан тынычлыгы — душе́вный поко́й; душе́вное споко́йствие, споко́йство ду́ха (со́вести)
җан уч төбенә килү — ни жив, ни мёртв; душа́ в пя́тки ушла́
җан эремәү — душа́ засты́ла как ка́мень
җан эрү — смягчи́ться (в душе́)
җанга җиңел булу — стать ле́гче на душе́
җанга йомшак (җанга ягымлы) — прия́тный ( голос)
җанга тию — надоеда́ть, донима́ть/доня́ть
җанга якын — ми́лый се́рдцу, по душе́ ( человек)
җанга яту — быть (прийти́сь) по́ сердцу (по душе́)
җанга үткән суык — а́дский хо́лод
җанны айкау — переверну́ть ду́шу (кого-л.)
җанны алу — докуча́ть, донима́ть
җанны ашау — терза́ть, му́чить
җанны кая куярга белмәү — не знать, куда́ приткну́ться
җаны-тәне белән — душо́й и те́лом; всем существо́м (любить кого-л.)
җаны теләгән елан ите ашаган — охо́та пу́ще нево́ли
җаны уч төбендә генә — е́ле-е́ле душа́ в те́ле
җаны чыкканчы — до изнеможе́ния ( работать)җаны юк безду́шный
җаным фида — кляну́сь жи́знью; за э́то мо́жно и жизнь отда́ть (выража́ет восто́рг, восхище́ние)
җанын җәһәннәмгә җибәрү — отпра́вить на тот свет; отпра́вить к пра́отцам
җанын кызганмау — души́ не ча́ять
җанын кызганмыйча — не жале́я жи́зни, самоотве́рженно
җанын уч төбенә йомарлап — риску́я, с больши́м ри́ском
җанын фида итү — отда́ть свою́ жизнь, принести́ в же́ртву свою́ жизнь
- җан алучыҗаның ни тели — что душе́ уго́дно, чего́ душа́ жела́ет
- җан атып тору
- җан атып йөрү
- җан ачуы
- җан ачуы белән
- җан ачысы белән
- җан әрнү
- җан сыкрау
- җан башыннан
- җан бирү
- җан газабы
- җан иясе
- җан керү
- җан көеге
- җан кыю
- җан кисү
- җан саклау
- җан сату
- җан тамыры
- җан чыгу
- җаннан артык
- җаннан артык кадерле
- җанын алу -
13 йолкыш
1. прил.; разг.1) обо́рванный, бе́дный, ни́щиййолкыш бала-чага — обо́рванные де́ти
йолкышка әйләнү — станови́ться ни́щим (бе́дным)
2)а) невзра́чный, плюга́вый, уро́дливый; замухры́шистый прост. ( о человеке)карап торуга егет йолкыш кына иде — на вид па́рень был невзра́чным
б) уро́дливый, убо́гий, то́щий ( о животном)йолкыш ат — то́щая кля́ча
чебиләр бигрәк йолкышлар, йоннары коелган — цыпля́та о́чень обле́злые
в) уро́дливый, убо́гий, некази́стый (о растениях, вещах, строениях)йолкыш йортлар — некази́стые дома́
йолкыш киемдә — в уро́дливой оде́жде
3) перен. уро́дливый, убо́гий, се́рый (о произведениях искусства, о мыслях, чувствах и т. п.)йолкыш тел белән язылган әсәр — произведе́ние, напи́санное се́рым языко́м
йолкыш күңел — уро́дливая душа́
йолкыш фикерләр — убо́гие мы́сли
4) перен. слабово́льный, беспо́мощный2. сущ.; прост.үземне бик йолкыш хәлдә сиздем — почу́вствовал себя́ кра́йне беспо́мощным
1) голь, голытьба́, голодра́нец прост.2) оборва́нец, оборва́шка, обо́рвыш ( чаще о детях), замухры́шка3) обормо́т прост.йолкышлар төркеме — гру́ппа обормо́тов
-
14 йөгерешү
совм.1)а) бе́гать ( о многих)ишегалдында бала-чага йөгерешә — во дворе́ бе́гает детвора́
б) в знач. нареч. йөгерешеп, йөгерешә-йөгерешә (о многих) бего́м, бы́стройөгерешеп клуб янына җыелдык — бего́м (бы́стро) собрали́сь о́коло клу́ба
2) побежа́ть куда-л. (толпою, друг за другом)янгын сүндерергә йөгерешү — побежа́ть туши́ть пожа́р
кызлар су буена йөгерештеләр — де́вочки побежа́ли к ре́чке
3) разбега́ться/разбежа́ться ( о многих)балалар өйләренә йөгерештеләр — де́ти разбежа́лись по дома́м
4) состяза́ться в бе́ге; бежа́ть вперегонки́ (наперегонки́) || состяза́ние в бе́ге ( о многих)капчык киеп йөгерешү — состяза́ться в бе́ге в мешка́х
•- йөгерешеп бару
- йөгерешеп барып җитү
- йөгерешеп йөрү
- йөгерешеп кайту
- йөгерешеп качу
- йөгерешеп керү
- йөгерешеп килеп керү
- йөгерешеп килү
- йөгерешеп килеп җитү
- йөгерешеп китү
- йөгерешеп куышу
- йөгерешеп таралу
- йөгерешеп таралышу
- йөгерешеп чыгу
- йөгерешергә тотыну -
15 котырышу
-
16 көтү
I перех.1) ждать, ожида́ть (прибытия поезда, отплытия парохода, посадки самолёта); прожда́ть ( целый день); находи́ться в ожида́нии || ожида́ние; ожида́льнякөтү файдасыз — ожида́ние бесполе́зно
түземсезлек белән көтү — ждать с нетерпе́нием; ждать не дожда́ться
көтәргә күп калмады — ждать оста́лось недо́лго
безне озын юл көтә — нас ожида́ет дли́нный путь
вакыт көтми — вре́мя не ждёт
2) выжида́ть, дожида́ться (удобного случая, момента) || выжида́ниекөтү тактикасы — та́ктика выжида́ния
3) подожда́ть, повремени́ть; обожда́ть, погоди́тьбераз көтәргә туры килер — придётся повремени́ть
бер атна булса да көтик әле — обождём хотя́ бы с неде́лю
4) перен. ждать, ожида́ть (чего-л., что-л.); наде́яться, рассчи́тывать (на что-л.)сезнең ярдәмне көтәбез — наде́емся (рассчи́тываем) на ва́шу по́мощь
•- көтеп алу
- көтеп алынган
- көтеп ару
- көтеп йөрү
- көтеп калу
- көтеп тору
- көтеп утыру
- көтеп үткәрү
- көтеп яту
- көткәненә ирешү••көт тә тор! — того́ и жди!
көтәсе түгел (юк) — не́чего ожида́ть (бесполе́зно)
II 1. гл.; перех.көтмәгән идем — не ждал, не гада́л
пасти́ (коров, овец) || пастьба́ || па́стбищныймалларны курпылы болында көтү — пасти́ скот на ота́вном лугу́
малларны көтүгә куу — гнать скот на пастьбу́
тәүлек буенча көтү — круглосу́точная пастьба́
2. сущ.көтү чоры — па́стбищный пери́од
1) ста́до (коров, гусей, волков); гурт (крупного рогатого скота, молодняка); табу́н (лошадей, оленей, верблюдов); ота́ра ( овец), ста́я (журавлей, волков); кося́к ( рыб), рой (бабочек, комаров) || ста́дный, табу́нныйкөтү кертү — пригна́ть ста́до
колхоз көтүләре — колхо́зные стада́
көтү яңарту — обновле́ние ста́да
көтү булып яшәү — вести́ ста́дный о́браз жи́зни
көтү сыерлары — ста́дные коро́вы
көтү аты — табу́нная ло́шадь
көтүдән аерылган малны бүре алыр — (посл.) отби́вшаяся от ста́да скоти́на ста́нет добы́чей во́лка
2) перен.; разг. мно́жество, табу́н, толпа́, сбо́рище, ма́сса, гру́ппа; ку́ча, гурьба́; ора́ва прост.; сво́ра презр.ишек алдында бер көтү бала-чага — во дворе́ це́лая ора́ва ребяти́шек
бандитлар көтүе — сво́ра банди́тов
мәйданда бер көтү халык — на пло́щади мно́жество наро́ду
•- көтү булып җыелу
- көтү көтү
- көтү куу
- көтү эте
- көтүгә чыгу••көтүе белән — гурто́м, гурьбо́й; толпо́ю, то́лпами
См. также в других словарях:
бала-чага — Эреле ваклы балалар, күп бала. Балаларны зурларга каршы куеп сөйләгәндә әйтелә мин б. түгел … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чага — девушка пленница (?) (1): Великыи княже Всеволоде! Не мыслію ти прелетѣти издалеча, отня злата стола поблюсти? Ты бо можеши Волгу веслы раскропити, а Донъ шеломы выльяти. Аже бы ты былъ, то была бы чага по ногатѣ, а кощеи по резанѣ. 28. 1170: И… … Словарь-справочник "Слово о полку Игореве"
чага — I. диал. иск. Бала. Хайван баласы (мәс. сарык, кәҗә бәрәне һ. б.). II. ЧАГА – Чагу угы, чаккыч … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ыбыр-чыбыр — җый. 1. Кыйммәте, кирәклеге ягыннан әһәмияте булмаган нәрсәләр; вак төяк 2. Кече яшьтәге балалар, берсеннән берсе кечкенә бала чага 3. күч. Дәрәҗә, абруй, байлык ягыннан түбән булган, ихтирамга лаек булмаган кешеләр. ЫБЫР ЧЫБЫР КИЛҮ – 1) Вак төяк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
курчак — 1. Бала чага (гадәттә кыз балалар) уйнар өчен күбесенчә нәни бала сүрәтендә ясалган сын. Курчак театрындагы персонаж фигура 2. күч. Үзаллылыгы булмаган, башкалар кушуы буенча эш йөртә торган шәхес яки төркем 3. Бөҗәкләрнең личинкалык чорын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өлкән — с. 1. Яше башкаларныкына караганда олырак булган, яше зур булган өлкән улы 2. и. күпл. Олылар, олы кешеләр; киресе: балалар, яшьләр өлкәннәр сөйләшкәндә бала чага тыгылмый. иск. Берәр ыруның, кабиләнең олы яшьтәге мөхтәрәм кешеләре 3. Нин. б.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыктау — (СЫКТАНУ) (СЫКТАШ) – 1. Җиңелчә ыңгырашу. Елар еламас кына эһелдәп кәефсезләнү (бала чага тур.) 2. Җиңелчә сызлау, авырту 3. Кайгырып зарлану, ухыру, уфылдау. Күңел һ. б. ш. тур. : борчылу, сызлану җан сыкрау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тагылма — I. Кушамат. II. ТАГЫЛМА – 1. Транспорт машиналарына тагылып йөртелә торган эш коралы яки машина 2. күч. Билгеле бер иҗтимагый күренешкә, оешмага, төркемгә өстәмә булган иҗтимагый күренеш, оешма, төркем. ТАГЫЛМА СҮЗ – лингв. Тагылмалы сүзләрнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыр-мыр — 1. Чыр чу 2.. и. җый. Ачы тавышлы (дип саналган, тоелган) балалар, бала чага … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге