-
1 ацыд
-
2 бынтон
совершенно, совсем; абсолютно; вконецбынтон дзæгъæлы – совершенно напрасно
Æгъдауджынæй ацыд – бынтон æнæгъдауæй ссыд. Æууæнк ахаста æмæ йæ Уæрæсейы ныууагъта. – Уехал порядочным (человеком) – приехал совершенно непорядочным. Увез с собой честность и оставил ее в России. (Брытъиаты Е., Уæрæседзау)
-
3 иннæ
1) другой, инойиннæ ахæм – такой же
иннæтау – подобно другим, как другие
2) следующийиннæ бон уый ацыд – на следующий день он уехал
-
4 куыстагуыр
со словами «цæуын», «хæтын» и т.п.куыстагур æз ацыдтæн сахармæ – в поисках работы я поехал в город
Æз базыдтон, 1905 азы фæстæ Ирыстонæй Харбинмæ <…> куыстагур чи ацыд, ахæм ирон лæджы. – Я узнал того осетина, который в 1905 году в поисках работы уехал из Осетии в Харбин. (Дзесты К., Зæрдæйы ностæ)
Иу заман фыд æмæ фырт араст сты куыстагур. – Как-то раз отец и сын отправились на поиски работы. (Мæрзойты С., Зæронд лæг æмæ йæ чындз)
-
5 мус
овин, ток, гумноХъауырбег сыстад æмæ æнæдзургæйæ йæ мусты ’рдæм ацыд. – Каурбег встал и молча пошел в сторону своих гумен. (Гурион Тасо, Ныхасы къуыбылой)
-
6 мысæнуат
память (1. Способность запоминать. 2. Тех.: запоминающее устройство)Ацыд йæхæдæг, фæлæ, йæ тыхджын курдиатæй цы хæрзиуджытæ рантыст, уыдон баззадысты ирон аивады хæзнадоны æмæ æнустæм уыдзысты нæ адæмы мысæнуаты. – Сам он ушел, но те достижения, которые ему удались благодаря его мощному таланту, навсегда останутся в сокровищнице осетинского искусства и в памяти нашего народа. (Нафи. Чиныг: Бестауты Г.. Уацмыстæ. 1 том. Ир, 2004)
оперативон мысæнуат – тех. оперативная память
-
7 размæ
1. послел.перед, до, прежде, назадацæуыны размæ – прежде чем уехать; до отъезда
афæдзæй фылдæры размæ – больше года назад
Тедо ссæдз минуты размæ ацыд. – Тедо ушел двадцать минут назад.
2. нареч.Цыппæрдæс азы размæйы хабæрттæ. – События четырнадцатилетней давности.
вперед; навстречуразмæ бырсын – наступать; лезть вперед
размæ рацæуын – выдвинуться; пойти навстречу
уазджыты размæ рацæуын – встретить гостей
Мæскуыйы Славик мæ размæ рацыди. – В Москве Славик выехал мне навстречу. (Дзасохты М.)
-
8 фæджитæнтæ кæнын
в течение некоторого времени колебаться, пребывать в нерешимости, неуверенностиБирæ ма фæджитæнтæ кодта, фæлæ йын æндæр гæнæн нал уыд æмæ ацыд. – Долго он еще не решался, но другого выхода у него не было и он ушел.
-
9 фæтæргай уын
Ахмæт фæтæргай, ныууагъта йе ’мбæлтты æмæ ацыд. – Ахмет обиделся, и, оставив своих товарищей, ушел. (Джыккайты Ш., Арт æмæ æртхутæг)
-
10 цардагур
со словами «цæуын», «хæтын» и т.п.в поисках лучшей доли, счастья (и т.д.)Æз базыдтон, 1905 азы фæстæ Ирыстонæй Харбинмæ цардагур кæнæ куыстагур чи ацыд, ахæм ирон лæджы. – Я узнал того осетина, который в 1905 году в поисках работы уехал из Осетии в Харбин. (Дзесты К., Зæрдæйы ностæ)
-
11 æнæрæстæджы
нареч. преждевременноÆнæрæстæджы ацыд Хадзыбатыр цардæй, æдæппæтæй фæцард 57 азы. – Преждевременно ушел из жизни Хадзыбатыр, прожил он всего лишь 57 лет. («Фидиуæг», 2006, №3)
-
12 æхсæвыгæрццæй
нареч. спозаранкуУазæг æхсæвыгæрццæй фестад æмæ ацыд. – Гость встал спозаранку и ушел. (Айларты И., Дзырдтæ сты æвидигæ)
См. также в других словарях:
ацыд — з.б.п., номд … Орфографический словарь осетинского языка
ацæуын — ↑ цæуын Хуымæтæг, аразгæ, æдзæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: ацæуынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: ацæуæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: ацæуæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз ацæуын … … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
МÆЙ — I Луна. кæс СТЪАЛЫТЫ ÆМÆ ÆРВОН ФÆЗЫНДТЫТЫ НÆМТТÆ II Ирон адæмон сфæлдыстады Мæйы тыххæй алыхуызон таурæгътæ ис. Йæ равзæрды тыххæй сæ иу цыбырæй у ахæм. Иу мадæн уыд авд фырты. Иу хатт лæппутæ ацыдысты хос кæрдынмæ. Уыцы афон мадæн райгуырд… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ХÆМЫЦ — Нарты хистæр Уæрхæджы фаззон фырт, Æхсæртæг æмæ Донбеттыры чызг Дзерассæ рæсугъды (Сасанайы) фырт, Нарты номдзыд Уырызмæджы фаззон, æндонриу Батрадзы фыд, Быценты сиахс. Болатрихи Хæмыцы тыххæй Нигер афтæ фыссы: «Уырызмæджы кæстæр æфсымæр, кæстæр … Словарь по этнографии и мифологии осетин
АКУЛА — Нарты Батрадзы æмкъай, авд æфсымæры иунæг хо, арвы рухс æмæ зæххы фидауц. Нарты гуыппырсартæ бæллынц йæ уындмæ, фæлæ уый сæ къухы не фты. Зæронд Уырызмæгæн бантыст Акулайы рæсугъды Нарты симдмæ æркæнын. «Мемæ расим! Мемæ расим!», зæгъгæ, йæм… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
АРС — Кадæг «Сосланы мæлæт» ы Арсæн йæ иузæрдиондзинады тыххæй Сослан зæгъы: «Ахæм амонд дын Хуыцау радтæд, æмæ дæ фæд адæмыл тас куыд æфтауа, стæй лæгæты фондз мæйы æнæхæргæйæ куыд цæрай». Æмæ йыл йæ арфæ æрцыд. Арсыл ирон адæмон сфæлдыстады бирæ… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
АТАЙТЫ КЪОДАХ — Ирон мифологийы зындгонд сты Атайты цыкурайы фæрдгуытæ, фæлæ ма сæм уыд къодах дæр. Къодахы фæдыл ис ахæм таурæгъ: «Раджы заманы Атайтæй иу лæг ацыд хъæдмæ суг ласынмæ. Иу бæласы раз æрлæууыд æмæ йæ гъа ныр фæрæтæй ныццæва, зæгъгæ, афтæ кæцæйдæр… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
БАЛСÆДЖЫ ЦАЛХ — тж. МАЛСÆДЖЫ ЦАЛХ, ОЙНОНЫ ЦАЛХ Цавæрдæр хæстон хотых. Балсæджы чызг йæ фыдæн куы радзырдта, Сослан æй кæй бафхæрдта, уый, уæд Балсæг йæ Цалхæн загъта: «Цæугæ æмæ Сосланы амар!» Рарастис гуыргуыргæнгæ Балсæджы Цалх Сосланы марынмæ. Ныхъхъæр кодта… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
БÆЛДÆРÆНЫ БÆРÆГБОН — см. тж. Бæлдæрæн, БÆЛДÆРÆН см. БÆЛДÆРÆНЫ БÆРÆГБОН – перевод Куадзæны фæстæ фыццаг хуыцаубоны фæкæнынц Бæлдæрæн. Ацы бæрæгбон Ирыстоны кодтой тынг парахат, ахаста иу æнæхъæн къуыри. Бæрæгбон амоны, адæймаг æрдзы иу хай кæй у, йемæ фидар баст кæй … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ГАДЖИ — Нартæй иу Гаджи хуынди æмæ ус курын нæ куымдта, æнæмастæй цæрын мæ цæуылнæ уадзут, зæгъгæ. Йæ хæстæджытæ йæ куынал æмæ куынал уагътой, уæд иу хорз лæджы чызджы ракуырдта. Авд азы куы ацардысты, уæд иуахæмы ныссагъæс кодта, цон хæтæны, науæд адæм… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ГÆВЗ — Мæгуырдзинады, мæгуыргæнæг бардуаг. Ис ыл сæрмагонд аргъау. Хуынгæ дæр афтæ кæны «Гæвз». Дыууæ æфсымæры фæйнæ хъæуы цардысты, иу – хъæздыгæй, иннæ та – мæгуырæй. Иу хатт иу стыр бæрæгбоны мæгуыр æфсымæр хъæздыгмæ фæцыд æмæ йын загъта: «Ме фсымæр … Словарь по этнографии и мифологии осетин
