-
1 авырткан җир
прям.; перен. больно́е ме́сто; где бо́льноавырткан җирдән кул китми, сөйгән җирдән күз китми — (погов.) где бо́льно - там рука́, где ми́ло - там глаза́
-
2 авырткан
прил. больной -
3 авырткан җиргә кагылу
= авырткан җиргә бәрелү; авырткан җиргә төртү; авырткан җиргә чәнчү каса́ться больно́го ме́ста; наступа́ть/наступи́ть на больно́е ме́сто; причиня́ть/причини́ть боль; береди́ть душе́вную ра́ну; наступи́ть на больну́ю мозо́ль -
4 авырткан җиргә бәрелү
-
5 авырткан җиргә төртү
-
6 авырткан җиргә чәнчү
-
7 авырткан җиргә сугу
-
8 авырткан җиргә тию
-
9 авырткан башка тимер таяк
(букв. желе́зная па́лка на больну́ю го́лову; желе́зной па́лкой по больно́й голове́); уда́р по больно́й голове́; беда́ (уда́р) на больну́ю (бе́дную) го́лову -
10 awırtqan
-
11 авырту
неперех.1) заболева́ть/заболе́ть; разба́ливаться/разболе́тьсятавышка колагың авыртыр — от шу́ма заболя́т у́ши
ятып укыма, күзең авыртыр — не чита́й лёжа, глаза́ заболя́т (бу́дут боле́ть)
эчең авыртса - авызыңны тый, күзең авыртса - кулыңны (тый) — (посл.) заболи́т живо́т - воздержи́сь от еды́, заболя́т глаза́ - уйми́ ру́ки
2) боле́ть, проболе́ть, поболе́ть || боль, бо́лиарканың авыртканын тоймау — не ощуща́ть бо́ли (бо́лей) в спине́
баш авыртуы — головна́я боль
бөтен тәнем авырта — всё те́ло боли́т; боль (бо́ли) во всём те́ле
эч авыртуы (эч авыртканы) басыла төште — боль в животе́ приути́хла
авырту тойгысы — болево́е ощуще́ние
3) в знач. прил. авырткан больно́йавырткан баш белән — с больно́й голово́й
авырткан бармагыңны бәйлә — перевяжи́ (себе́) больно́й па́лец
•- авырткан җир
- авыртуны баса торган
- авыртуны бетерә торган
- авыртканны баса торган
- авыртканны бетерә торган
- авыртып алу
- авыртып бетү
- авыртып йөрү
- авыртып китү
- авыртып тору••авырткан җиргә басу — наступа́ть/наступи́ть на больно́е ме́сто
- авыртмас башка тимер таякавырткан сөялгә басу — книжн. наступа́ть/наступи́ть на больну́ю мозо́ль
- авыртмас башка тимер тарак
- авыртмаган башка тимер таяк
- авыртмаган башка тимер тарак
- авырткан җиргә кагылу
- авырткан җиргә бәрелү
- авырткан җиргә төртү
- авырткан җиргә чәнчү
- авырткан җиргә сугу
- авырткан җиргә тию -
12 саклау
перех.1) в знач. нареч.а) сохраня́ть/сохрани́ть, храни́ть, бере́чь, сберега́ть/сбере́чь || хране́ние, сохране́ние, сбереже́ниеякыннарыңның хатларын саклау — сохрани́ть пи́сьма бли́зких
китапларны күз карасы кебек саклау — храни́ть кни́ги как зени́цу о́ка
туфракта дым саклау — сохрани́ть вла́гу в по́чве
бәрәңгене базда саклау — храни́ть карто́фель в по́гребе
б) бере́чь, сберега́ть/сбере́чь, приберега́ть/прибере́чь, стере́чь || сбереже́ниеалманы бәйрәмгә саклау — прибере́чь я́блоки на пра́здник
урын саклау — стере́чь ме́сто
2) перех. защища́ть/защити́ть, обороня́ть || защи́та, оборо́надошман гаскәрләреннән шәһәрне саклау — обороня́ть го́род от вра́жеских войск
туган илне саклау — защища́ть Ро́дину
3) огражда́ть/огради́ть, защища́ть/защити́ть, уберега́ть/убере́чь, бере́чь, сберега́ть/сбере́чь, оберега́ть/обере́чь, предохраня́ть/предохрани́ть, обезопа́сить || огражде́ние, защи́та, сбереже́ние, предохране́ниеүзеңне хәвеф-хәтәрдән саклау — обере́чь (обезопасить, предохранить) себя́ от беды́
авыруны борчылудан саклау — огради́ть больно́го от волне́ний
күзләрне кояштан саклау — защити́ть глаза́ от со́лнца
әйберләрне көядән саклау — убере́чь ве́щи от мо́ли
авырткан кулны бәрелүдән саклау — оберега́ть больну́ю ру́ку от уда́ров
4) в разн. знач. бере́чь, оберега́ть/обере́чь, храни́ть, охраня́ть/охрани́ть, огражда́ть/огради́ть ( человека), соблюда́ть/соблюсти́ (достоинство, интересы и т. п.) || хране́ние, охра́на, огражде́ние, соблюде́ниемин һәрвакыт сезне сакларга тиеш — я всегда́ до́лжен вас оберега́ть
дәүләт мәнфәгатьләрен саклау — соблюда́ть интере́сы госуда́рства
әдәп саклау — соблюсти́ прили́чия
нигезсез дәгъвалардан саклау — огради́ть от необосно́ванных прете́нзий
5) предостерега́ть/предостере́чь, предохраня́ть/предохрани́ть || предостереже́ние, предохране́ниеавырудан саклау — предохрани́ть от заболева́ния
шырпыны дымнан саклау — предохрани́ть спи́чки от сы́рости
ялгышулардан саклау — предостерега́ть ( кого) от оши́бок
агачны черүдән саклау — предохране́ние де́рева от гние́ния
6)а) защища́ть/защити́ть, охраня́ть/охрани́ть; храни́ть || защи́та, охра́на, охране́ниетынычлыкны саклау — защища́ть мир
әйләнә-тирә мохитны саклау — охра́на окружа́ющей среды́
сәламәтлек саклау — охра́на здоро́вья
балалар һәм аналарны саклау — охра́на де́тства и матери́нства
б) стере́чь, сторожи́ть, карау́лить, нести́ охра́ну ( чего) || охра́набакча саклау — сторожи́ть сад
бинаны саклау — охраня́ть зда́ние
чемоданнарны саклау — карау́лить чемода́ны
каз саклау — стере́чь ( пасти) гусе́й
7) следи́ть, подкарау́ливать/подкарау́лить, подстерега́ть/подстере́чь || сле́жка, подкарау́ливаниеяшертен саклау — та́йно следи́ть
бәла саклап кына тора — беда́ подстерега́ет всегда́
8) в разн. знач. храни́ть, сохраня́я/сохрани́ть, блюсти́, соблюсти́, приде́рживаться ( чего), держа́ться ( чего) || сохране́ние, соблюде́ниебердәмлекне саклау — сохраня́ть еди́нство
чират саклау — соблюда́ть о́чередь
чисталык саклау — соблюда́ть чистоту́
тигезлекне саклау — сохраня́ть равне́ние
графикны саклау — приде́рживаться гра́фика
тынлык саклау — соблюда́ть ( не нарушать) тишину́
традицияләрне саклау — сохраня́ть тради́ции
әти-әнинең васыятен саклау — приде́рживаться заве́тов роди́телей
9) храни́ть, сохраня́ть/сохрани́ть, не разглаша́ть, скрыва́ть/скрыть (что-л.) || сохране́ние, скры́тиесерне нык саклагыз — храни́те та́йну твёрдо
сер итеп саклау — сохрани́ть в та́йне
10) перен. храни́ть, сохраня́ть/сохрани́ть (со словами в памяти, в сердце, в душе и т. п.) || сохране́ние, хране́ниекүңелдә саклау — храни́ть в па́мяти
йөрәктә саклау — храни́ть в се́рдце
11) в знач. нареч.саклапбе́режно, бережли́во, эконо́мно, расчётливоакчаны саклап тоту — эконо́мно тра́тить де́ньги
киемне саклап кию — бе́режно носи́ть оде́жду
ягулыкны саклап тоту — бережли́во расхо́довать то́пливо
•- саклау п калу
- саклап тору
- саклау урыны -
13 сыйпаштыргалау
неперех.1) многокр. от сыйпау2) погла́живать вре́мя от вре́мениавырткан тезне сыйпаштыргалау — погла́живать вре́мя от вре́мени больно́е коле́но
-
14 урын
сущ.1) в разн. знач. ме́стоиң биек урын — са́мое высо́кое ме́сто; са́мая высо́кая то́чка
эш урыны — рабо́чее ме́сто
вакыйга булган урын — ме́сто происше́ствия
хикәянең иң кызыклы урыны — са́мое интере́сное ме́сто в расска́зе
авырткан урын — больно́е ме́сто
урын алу — занима́ть ме́сто
бер урыннан икенче урынга күчү — переходи́ть с ме́ста на ме́сто
дүрт урын багаж тапшыру — сдать четы́ре ме́ста багажа́
үз урынына утыру — занима́ть своё ме́сто
беренче урынга чыгу — вы́йти на пе́рвое ме́сто
2) ме́сто, уча́сток, пло́щадьйорт урыны — уча́сток под дом
бакча урыны — ме́сто для са́да
3) ме́стностьтаулы урын — гори́стая ме́стность
таныш урынга килеп чыгу — вы́йти на знако́мую ме́стность
калку урын — возвы́шенная ме́стность
4) перен. ме́сто, положе́ниеҗәмгыятьтә үз урынын табу — найти́ своё ме́сто в о́бществе
5) обычно мн. урыннара) места́матур урыннар — краси́вые места́
б) места́; перифери́яурыннарга хәбәр итү — сообщи́ть на места́
урыннардан килгән делегатлар — делега́ты с мест ( из периферии)
6) разг. до́лжность, ме́сто, постзур урында эшләү — занима́ть высо́кий пост
укытучы урыны — ме́сто учи́теля
җаваплы урын — отве́тственная до́лжность, отве́тственный пост
урынга билгеләү — определи́ть ( назначить) на до́лжность
7) посте́ль, ло́жеурынын җыю — убира́ть посте́ль
урынга яту — лечь в посте́ль
урын җәю — стлать посте́ль
8) перен. основа́ние, причи́на, по́воданы сүгәр өчен урын юк — нет основа́ния его́ руга́ть
икеләнер урын юк — для сомне́ния нет причи́н
урын бирү — уступа́ть/уступи́ть ме́сто
урын хастасы — лежа́чий больно́й
урын хастасы булу — надо́лго слечь
урында эшләү — служи́ть, рабо́тать, состоя́ть на слу́жбе
урыны белән — места́ми
••урын өстенә яту — продолжи́тельно боле́ть
урын тапмау — не находи́ть ме́ста
урын тоту — занима́ть определённое ме́сто (положе́ние)
урыны җәннәттә булсын — ца́рство ему́ небе́сное
урыны килгәндә (чыкканда) — кста́ти, к ме́сту
урынына калу — замеща́ть (кого-л.)
урыныннан алу — освободи́ть от занима́емой до́лжности, снять с рабо́ты
- урын үзгиләүурыныңнан кузгалма! — ни с ме́ста!
- урыны белән -
15 үтерү
перех.1) убива́ть/уби́ть, умерщвля́ть/умертви́ть, срази́ть, лиша́ть, лиши́ть жи́зни || уби́йство, умерщвле́ние, лише́ние жи́зниегетне бандитлар үтергән — ю́ношу уби́ли банди́ты
мәче баласын үтерү — уби́ть котёнка
2) мед. умерщвля́ть/умертви́ть, омертвля́ть/омертви́ть || умерщвле́ниеавырткан тешнең нервысын үтерү — омертви́ть нерв больно́го зу́ба
күзәнәкләрне үтерү — омертви́ть кле́тки
3) перен. убива́ть/уби́ть, уничтожа́ть/уничто́жить, погуби́ть, разруша́ть/разру́шить || уничтоже́ниеөметләрне үтерү — уби́ть наде́жду
мәхәббәтне үтерү — погуби́ть любо́вь
сәләтне үтерү — погуби́ть спосо́бность
4) перен. убива́ть/уби́ть; срази́ть, порази́ть, потрясти́аның сүзләре мине үтерде — его́ слова́ меня́ уби́ли
5) перен.; в знач. нареч. үтереп чрезме́рно, си́льно, чересчу́р, сли́шком си́льноүтереп мактау — чрезме́рно хвали́ть
башым үтереп авырта — сли́шком си́льно боли́т голова́
•- үтерергә җитү
- үтерсәң дә
См. также в других словарях:
бинт — Яраны, шешне һ. б. авырткан урынны бәйли торган озын тасма форм. марля яки тукыма кисәге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дәвалау — 1. Чирне, чирле кешене яки авырткан җирне савыктыру чаралары күрү 2. күч. Күңелсезлекне һ. б. ш. борчуны җиңел кичерергә, аннан арынырга ярдәм итү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
компресс — Дәвалау, авыртуны киметү максаты белән суда яки дарулы сыекчада юешләп, авырткан урынга куя торган чүпрәк, бәйләвеч … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
корсет — Гәүдәне зифа итеп күрсәтү өчен эчтән тыгыз итеп киелә торган киң пояс. Умыртка сөяге авырткан яки кәкрәя башлаган вакытта киеп йөри торган каты бандаж … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пальпация — Тәндәге авырткан урынны яки гомумән авыруны бармак белән капшап тикшерү методы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
примочка — Чүпрәккә, мамыкка сеңдереп, авырткан җиргә куела торган сыек дару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сулкылдау — 1. Кан йөреше, йөрәк тибеше тәэсирендә авыртып авыртып, өзек өзек сызлап тору (авырткан һ. б. ш. җир тур.) 2. Елаган, күңел тулган һ. б. вакытта: кискен һәм өзек өзек сулыш алу; үксү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төзәлү — I. 1. Сызлавы, авыртуы басылу, савыгу (авырткан яки яраланган әгъза тур.). Савыгу, саулыгы кайту 2. күч. Борчулардан арыну, тынычлану 3. күч. Һәртөрле кимчелекләрдән, бозыклыклардан арыну 4. (Бозылган мөнәсәбәтләр) җайлану, рәтләнү, яхшыру. сир.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябу — I. 1. (Ишекне, тәрәзә капкачын, капканы һ. б. ш.) этәреп, ачыклыкны каплау. Капкачын төшереп, өстен каплап, япманы этәреп һ. б. ш. юл белән нәр. б. эчке ягын күренмәслек итеп томалау. Нәр. б. өстенә япма, түбә ясау 2. Кемнең яки нәрсәнең өстенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ялкынсыну — Температура күтәрелү, тәндә җәрәхәтләнгән, авырткан урынның шешенкерәве, кызаруы һәм авыртуы кебек билгеләр белән характерлана торган авыру процессы үпкә ялкынсынуы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге