ulmos+cum+radicibus+cato

1) вынимать (telum Q; clavem Pt); удалять ( dentem alicui PM); извлекать, вытаскивать ( ulmos cum radicibus Cato); изымать, исключать (aliquem numero или de numero aliquorum H, Nep)

2) отнимать, устранять, удалять (dubitationem Q; ruditatem Ap — v. l.); освобождать, избавлять, спасать (urbem obsidione или ex obsidione L; aliquem ex vinculis C, de nervo L; agrum de vectigalibus C; onus sollicitis animis H; aliquem morti T)

3) снимать ( digito anulum Just)

4) терять, употреблять, тратить ( tempus Su)

ex-ĭmo, ēmi, emptum, 3, v. a. [emo; cf. adimo and demo], to take out, take away, remove (class.; syn.: demo, adimo, eripio, furor, etc.).

Lit.

In gen. (with de, ex, or simple abl.; rare with dat.):

eximito (acina) de dolio,

Cato R. R. 112, 3:

oleas, ulmos bene cum radicibus,

id. ib. 28, 1:

medullam e caule,

Plin. 26, 11, 71, § 116:

dentem alicui,

Cels. 6, 9; Plin. 28, 11, 49, § 181; cf.:

lienem cani viventi,

id. 30, 6, 17, § 51; and:

lapillos ventre crocodili,

id. 28, 8, 28, § 107:

telum,

Quint. 9, 2, 75:

gladium,

Vulg. Matt. 26, 51; cf.:

quid te exempta juvat spinis de pluribus una?

Hor. Ep. 2, 2, 212:

eximi jubet non diem ex mense, sed ex anno unum mensem,

Cic. Verr. 2, 2, 52, § 139:

ne tu ex reis eximerere,

id. ib. 2, 2, 40, § 99; for which: aliquem de reis, id. ib. 2, 4, 19, §

41: cf.: ut auctores alios omnino exemerint numero,

Quint. 1, 4, 3;

with which cf.: Phraaten numero beatorum Eximit virtus,

Hor. C. 2, 2, 19:

qui turbae quamvis bonorum auctorum eximatur,

Quint. 10, 1, 74.—

In partic., pregn., to free, release, deliver:

eum tamquam e vinculis eximamus,

Cic. Or. 23, 77:

aliquos ex obsidione,

id. Fam. 5, 6, 2;

for which: aliquos (urbem) obsidione,

Liv. 38, 15, 5:

ibi circumsessus adventu fratris obsidione eximitur,

id. 24, 41, 6; 36, 13, 1; 37, 22, 3.

Trop.

In gen., to take away, remove, banish:

quod si exemeris ex rerum natura benevolentiae conjunctionem,

Cic. Lael. 7, 23:

alicui lassitudinem,

Plaut. Merc. 1, 17; cf.:

illud, quod me angebat, non eximis,

Cic. Tusc. 2, 2, 29:

hic dies vere mihi festus atras Eximet curas,

Hor. C. 3, 14, 14:

onus sollicitis animis,

id. Ep. 1, 5, 18:

eam religionem (augures),

Liv. 4, 31, 4:

dubitationem hujus utilitatis,

Quint. 1, 10, 28:

quamquam res adversae consilium eximerent,

Tac. A. 11, 32; 1, 32; 13, 15:

aliquid memoriae,

Suet. Claud. 11 et saep.:

exemptā fine patere,

i. e. without end, Lucr. 1, 976; 1, 1007.— Pass. impers.: plurimis mortalium non eximitur, quin primo cujusque ortu ventura destinentur, the idea is not taken from them, i. e. they cannot be convinced but that, etc., Tac. A. 6, 22.—

In partic.

To free, release, deliver from any thing; constr. with ex, the abl., since the Aug. per. freq. with dat., rarely with de:

aliquem metu,

Plaut. Rud. 1, 4, 13:

ita me exemisti Philocratem fallaciis,

id. Capt. 3, 5, 16; cf.:

iis (rationibus) accusator ad alios ex culpa eximendos abutetur,

Cic. Inv. 2, 7, 24:

ex miseriis plurimis me,

Plaut. Capt. 5, 1, 3:

se ex catenis,

id. Men. 1, 1, 8:

ex servitute,

Liv. 37, 56, 7; Sen. Ep. 104, 16:

aliquem crimine,

Liv. 6, 24, 8: cf.:

qui servitute exempti fuerant,

id. 34, 52 fin.:

cives servitio,

id. 28, 39, 18; 27, 22, 3; 33, 23, 2; Plin. Ep. 4, 24, 3:

non noxae (al. noxa) eximitur C. Fabius, qui, etc.,

Liv. 8, 35, 5 Drak. N. cr.; cf.:

supplicio magis quam crimini exemptus est,

Curt. 7, 1, 6:

servitio,

id. 6, 3, 3:

aliquem sceleri,

Val. Fl. 2, 256:

morti,

Tac. A. 14, 48:

infamiae,

id. ib. 1, 48:

legiones adversae pugnae,

id. ib. 1, 64:

Pisonem ignominiae,

id. ib. 3, 18:

ut morte honesta contumeliis captivitatis eximeretur,

id. ib. 12, 51:

querelae,

Sen. Ben. 6, 9, 1:

notae jam destinatae,

Gell. 4, 20, 9:

poenae,

Dig. 48, 10, 22, § 4:

opinionibus vulgi,

Quint. 12, 2, 28 et saep.:

exime hunc mihi scrupulum,

Plin. Ep. 3, 17, 2:

6, 8, 7: Romanis dubitationem,

Liv. 34, 37, 6:

de proscriptorum numero,

Nep. Att. 10, 4:

agrum de vectigalibus,

to exempt, Cic. Phil. 2, 39, 101.— Absol.:

nec sorte (opus fuisse) nisi quod se quisque eximi voluerit,

Quint. 4, 2, 74.—

Of time, to consume, waste:

Clodius rogatus diem dicendo eximere coepit,

Cic. Q. Fr. 2, 1, 3; cf.:

Metellus calumnia dicendi tempus exemit,

id. Att. 4, 3, 3:

diem,

Liv. 1, 50, 8; so,

tempus,

Suet. Oth. 6:

diem,

Plin. Ep. 5, 21, 2:

male aetatem,

Sen. Q. N. 3, 1:

anno exempto,

Pall. 3, 17 fin.:

horam eximere ullam in tali cive liberando sine scelere non possumus,

lose, waste, Cic. Phil. 6, 3, 7 B. and K.—

To except, leave out of consideration:

leges, si majestatis quaestio eximeretur, bono in usu,

Tac. A. 4, 6.—

Law t. t., to detain, prevent from appearing in court: eum qui in jus vocatur, Gai Inst. 4, 46.