to+count+on

* * *

(tel; talda; taliðr, taldr, talinn), v.

1) to count, number (G. biskup hafði telja látit bœndr á Íslandi);

telja kyn sitt til e-s, eiga til e-s at telja, to trace one’s descent from;

þótt þú eigir frændsemi at telja við mik, though thou canst reckon thyself my kith and kin;

2) to tell, say, set forth;

hann taldi litla sína fýsi at róa lengra, he said that he had little mind for rowing farther;

telja tölu, to make a speech, preach a sermon;

3) to reckon, consider (H. telr sik nú hraustari mann en áðr var hann);

telja sér e-t, to claim for oneself, reckon as one’s property (Þ. krókr taldi sér dalinn, ok kallaði hann þat sitt landnám);

4) telja fyrir vindi, to go well before the wind, of a ship (skipin voru örskreið ok töldu vel fyrir vindinum);

5) with preps., telja e-t af, to dissuade;

telja e-t af fyrir e-m, to dissuade one from;

telja at e-u, to blame, find fault with, object to (man ek ekki at telja, þó at þú trúir á þat goð, er þér líkar);

telja á e-n, to rebuke, blame;

telja e-t eptir e-m, to grudge one a thing (ekki tel ek mat eptir ykkr);

telja fyrir e-m, to try to persuade one (S. boðaði Þangbrandi heiðni ok taldi lengi fyrir honum);

telja trú fyrir e-m, to preach the gospel to one;

telja e-t ofan, to dissuade from;

telja til e-s, to claim (taldi hann til ríkis);

telja e-t upp, to enumerate, reckon up (þá taldi Þ. upp konur þær, sem vóru í Borgarfirði úgiptar);

6) refl., teljast undan e-u, to decline, refuse (telst hann undan förinni).

* * *

pres. tel, telr, tel, pl. teljum, telit, telja; pret. talði and taldi, pl. tölðu; subj. telði; imperat. tel, teldú; part. taliðr, taldr, and talinn; neut. older form talt, then talið: plur. neut. talið, Gh. 20; thus in Edda i. 401, v. l. 22, all forms occur, tolð, taulld, i. e. töld, talin, see also the references below: with pron. suff. tel-k, Stor. 22: neg. suff. telr-at, Grág. (Kb.) i. 178: [A. S. tellan, telian; Engl. tell; Dan. tælle; Germ. zählen.]

B. To tell, count, number; árum at telja, Vsp. 6; nú hefi ek dverga talða, 12; meðan teljum hans ætt til goða, Ht., Vsp. 14; talði aura, Skv. 3. 37; t. fé í haga, skalat fyl telja, Grág. ii. 258; skalat úmögum fé t., K. Þ. K. 142; t. ætt e-s, Mar.; töldu margir kyn sitt til hans, Ld. 12; sá maðr talði frændsemi, telja knérunnum, … ef maðr telr rangt, Grág. i. 28; talðir til arfs, 172; talðir, Edda i. 482; þótt þú eigir frændsemi at t. við mik, Nj. 42: t. sér e-t, to claim; Þórarinn krókr taldi sér dalinn, Gullþ. 4; þá taldi hann til ríkis, Fb. ii. 70.

II. to tell, say, mention; ef it betra telk, Stor.; fyr telja (Dan. fortælle) fornspjöll, Vsp. 1; telja böl af trega, … t. móðug spjöll, … trauðmál talið, … tregróf um talið, to tell a woful tale, Og. 12, Gh. 1, 9, 21; t. tíva fyr fyrða liði, to tell tales of the gods before men, Hm. 160: to call, say, þat tel ek undr, Yt.; hann talði litla sína fýsi at róa lengra, he said he had little mind for roving farther, Hým. 20; talði honum happ ef …, Am. 87; lífs tel ek ván önga, 88; as a law term in pleading in court, tel ek ( I declare) hann eiga at verða um sök þá sekan, Nj. 229; tel ek hann af sök þeirri sekjan fjörbaugs-mann, Grág. i. 365, 366; eigi síðarr enn nú er talið, told, 18; þá talði Þórðr Gellir tölu um at Lögbergi, … ok talði hvat honum varð fyrir, áðr …, then Thord Gellir spoke at length on the Law-hill, and told how much trouble it cost him, ere …, Jb. 8.

2. to talk, speak; Skeggi kvað engan mann t. af sér þat er hann ætti, talk it from him, talk him out of his own property, Grett. 93 A; telr hann merkiliga tölu, preached a remarkable sermon, Bs. i. 465; fær Porus talt huginn í þá, he put courage into them by his speech, Al. 142; talði hann honum allt hversu hann kom þangat, Str. 10; Saulus talði á mót Gyðingum, spoke against the Jews, 656 C. 13; Gyðingar tölðu i gegn Páli, 15; Guð, sá er svá telr (tölr Cod.) ‘gefit allt’…, Blas. 43; tjá ok telja, Fms. ii. 157.

III. with prepp.; telja af, to dissuade, Eg. 765: telja at e-u, to blame, find fault with, object to, Fms. i. 35, x. 38, Eg. 252, Nj. 66: t. á e-n, to charge (átölur); með því at hvárir-tveggi teli nökkut á aðra, Fms. x. 28; þeir þóttusk mikit eiga at telja á við Dani, 50, Nj. 26; er talið einlát á hendr honum, he is charged with ‘einlát, Grág. i. 178, Ld. 282: t. fram, to tell out, count out; t. kvið fram, Grág. i. 53; t. vætti fram, Nj. 233: t. eptir, to grudge. Fms. ii. 150 (eptir-tölur): t. ofan, to dissuade, xi. 11: t. upp, to tell up, enumerate, Nj. 22, Fms. i. 21, 80: t. fyr, to tell, narrate, record (Dan. fortælle), Vsp. 1; t. fyrir e-m, to persuade (for-tölur), Nj. 160; t. trú fyrir e-m, to preach the gospel for one, 623. 28, 656 C. 19: t. til, to claim, Eg. 338, Fms. xi. 388; t. til við e-n, to count, plead; á ek hvárki at t. til við þik mægðir né frændsemi, Nj. 213; skaltú til telja skatna marga, Hdl.: t. um e-t, langt es um þat at telja, ‘tis a long tale to tell, 655 xiii. A. 2; t. um fyrir e-m, to persuade, Fms. xi. 105: t. við, to speak against, Greg. 29.

IV. the naut. term, telja fyrir vindi, to be going well through the water, of a ship, but only in the pret.; var byrr góðr ok tölðu (tolþo Cod.) snekkjurnar ekki lengi fyrir vindi, the wind was fair, and the smacks were making good way, Ó. H. 104; töldu snekkjurnar ekki lengi fjörðinn fyrir vindinum, Fms. iv. 237, l. c.; skipin vóru örskreið ok töldu vel fyrir vindinum, the ships were fast, and went well before the wind, i. 100; töldu snekkjurnar skjótt fyrir vindinum, Orkn. 412; the phrase is now obsolete, but an analogy is found in lesa (lesa …, esp. as in the phrase lesa hafit, Fs. 28).

V. reflex., telsk saman frændsemi þeirra, they prove to be relations, N. G. L. i. 350; ekki var ek hér til með þjófum talin, Fms. vi. 106; em ek eigi ráðspakr taliðr, Skv. 1; þú munt taliðr ættar-spillir, Ísl. ii. (in a verse); teljask með dugandi mönnum, Fms. xi. 270; í Bjarka-málum eru tölð (tóð Kb. erroneously) mörg gulls heiti, Edda i. 400, v. l. 22; engi fær talt með tungu, Líkn.; nú hefi ek talt tíu landreka, Fb. ii. 524 (in a verse); er þat enn útalt ( untold) at …, Fms. vi. 222; svá mikit sem til telsk, in proportion (til-tala), Grág. i. 270; þat telsk svá til, it turns out, of accounts; teljask undan, to excuse oneself, decline, Fms. iii. 109, x. 99, Nj. 200.

2. to say of oneself; teljumk ek nú aðili at sök þeirri, Grág. i. 365, 366; talðisk eigi vita sér ván verka-manna, told that he knew of none, Edda 48; telsk mér þat helzt í hug (Lat. animum inducere), Eg. 521; þat talðisk lengstum í huginn at hugsa, ef …, Ó. H. 195; þeir tölðusk ílla við komnir, 51.

3. part., talið silfr, counted silver, i. e. the wadmal-standard, opp. to vegit, Grág. i. 500; ú-taldr, untold, uncounted; van-talið, of-talið.

* * *

1) year; at ári, next year; telja árum, to count time by years;

2) plenty, abundance, fruitfulnes (þá var ár um öll lönd);

3) the name of the Rune A.

f. oar; draga skip á árum, to pull the boat with oars; þungr undir árum, heavy to pull; draga árar um e-t, to contend for; koma eigi ár sinni fyrlr borð, to be under restraint.

n. first beginning; ár var alda, in times of yore; at morgins ári, um morguninn í ár = árla um morguninn, early in the morning.

1) anciently, of yore;

2) early (ár um morguninn).

from á, river.

* * *

n. [Goth. jêr; A. S. gear; Engl. year; Germ. jabr; the Scandin. idioms all drop the j, as in ungr, young; cp. also the Gr. ωρα; Lat. hora; Ulf. renders not only ετος but also sometimes καιρός and χρόνος by jêr].

I. a year, = Lat. annus, divided into twelve lunar months, each of 30 days, with four intercalary days, thus making 364 days; as the year was reckoned about the middle of the 10th century (the original calculation probably only reckoned 360 days, and made up the difference by irregular intercalary months). About the year 960 Thorstein Surt introduced the sumarauki (intercalary week), to be inserted every seventh year, thus bringing the year up to 365 days. After the introduction of Christianity (A. D. 1000) the sumarauki was made to harmonize with the Julian calendar; but from A. D. 1700 with the Gregorian calendar; v. the words sumarauki, hlaupár, mánuðr, vika, etc., Íb. ch. 4, Rb. 6, Fms. i. 67; telja árum, to count the time by years, Vsp. 6; í ári, used adverb., at present, as yet, Ó. H. 41, 42 (in a verse).

II. = Lat. annona, plenty, abundance, fruitfulness; the phrase, friðr ok ár, Fms. vii. 174, Hkr. Yngl. ch. 8–12; ár ok fésæla, Hkr. l. c.; þá var ár urn öll lönd, id.; létu hlaða skip mörg af korni ok annarri gæzku, ok flytja svá ár í Danmörku, Fms. xi. 8, Sks. 323, Fas. i. 526, Hom. 68; gott ár, Eg. 39; blota til árs, Fms. i. 34.

III. the name of the Rune RUNE (a), Skálda 176; in the A. S. and Goth. Runes the j has the name jêr, gêr, according to the Germ. and Engl. pronunciation of this word; vide p. 2, col. 1.

COMPDS: áratal, ársbót.

I. Lat. olim [Ulf. air = παλαί; Engl. yore], used nearly as a substantive followed by a gen., but only in poetry; in the phrase, ár var alda, in times of yore, in principio, Vsp. 3, Hkv. 2. 1: also, ár var þaz (= þat es), the beginning of some of the mythical and heroical poems, Skv. 3. i, Gkv. 1. 1; cp. árdagar.

II. Lat. mane [A. S. ær; O. H. G. êr; cp. Gr. ηρι-, Engl. early, Icel. árla], rare, (the prolonged form árla is freq.); it, however, still exists in the Icel. common phrase, með morgunsárinu (spelt and proncd. in a single word), primo diluculo; elsewhere poet, or in laws, ár of morgin, early of a morning, Hðm. verse 1, Grág. ii. 280; rísa ár, to rise early, Hm. 58, 59; ár né um nætr, Hkv. 2. 34, etc.; í ár, adverb. = early, Ísl. ii. (Hænsa Þór. S.) 161; snemma í ár, Ld. 46, MS., where the Ed. um morgininn í ár, Fas. i. 503: it also sometimes means for ever, svá at ár Hýmir ekki mælti, for an age he did not utter a word, remained silent as if stupefied, Hým. 25, Lex. Poët.; ara þúfu á skaltu ár sitja, Skm. 27; cp. the mod. phrase, ár ok síð og allan tíð, early and late and always. In compds = Lat. matutinus.

f. [A. S. ár; Engl. oar; Swed. åre], an oar, old form of nom., dat., acc. sing. ́r; dat. ́ru or áru, Eb. 60 new Ed., but commonly ár; pl. árar, Eg. 221, 360, Fms. viii. 189, 417: metaph. in the phrases, koma eigi ár sinni fyrir borð, to be under restraint, esp. in a bad sense, of one who cannot run as fast as he likes, Eb. 170; vera á árum e-s = undir ára burði e-s, v. below; draga árar um e-t, to contend about a thing, the metaphor taken from a rowing match, Fær. 159; taka djúpt í árinni, to dip too deep, overdo a thing.

COMPDS: árarblað, áraburðr, áragangr, árakló, áralag, árarhlumr, árarhlutr, árarstubbi, árartog, árartré.

* * *

(kem; kom or kvam, kómum or kvamúm; kominn), v.

1) to come (litlu síðarr kómu Finnar aptr heim);

2) to come, arrive (bréf kómu frá Skúla jarli);

kom svá, at (it came to pass, that) Bárði var heitit meyjunni;

3) with dat. of the object, to make to come, to take, bring, carry, etc.;

hann skyldi koma Þór í Geirröðargarða, he should make Th. come to G.;

hann kom Þórhaddi heilum yfir ána, he brought Th. safe across the river;

koma e-m í hel, to put one to death;

koma e-m til falls, to make one fall;

koma e-m í sætt við e-n, to reconcile one with another;

koma sér vel hjá e-m, to bring oneself into favour with, be agreeable to (þeir kómu sér vel við alla);

koma e-u til leiðar (til vegar), to effect, bring about;

koma orðum við e-n, to speak with a person (hann gørði sik svá reiðan, at ekki mátti orðum við hann koma);

4) with preps.:

koma e-u af sér, to get rid of (allt mun ek til vinna at koma af mér yðvarri reiði);

koma e-u af, to abolish (Þvi hafði eigi orðit af komitmeði öllu);

koma at e-m, to come upon one (kómu þessir at honum fyrir Sjólandi með tveim skipum);

koma at hendi, to happen (mikill vandi er kominn at hendi);

impers., Gunnarr játaði því, en þá er at kom, vildi hann eigi, G. agreed to it, but when it came to the point he would not;

koma at e-u, to come at, regain, recover (koma at hamri);

koma sér at e-u, to bring oneself to (Þ. kom sér ekki at því);

koma á e-t, to come on, hit (höggit kom á lærit);

koma e-u á, to bring about, effect (máttu þeir øngum flutningum á koma);

koma kristni (dat.) á England, to christianize E.;

koma fram, to come forth, appear, emerge (sigldi E. suðr með landi ok kom fram í Danmörk); to be produced, brought forward (nú mun pat fram koma sem ek sagða);

koma e-u fram, to bring about, effect (koma fram hefndum);

koma fyrir e-t, to be an equivalent for (fyrir víg Hjartar skyldi koma víg Kols);

allt mun koma fyrir eitt, it will all come to the same;

koma fyrir ekki, to come to naught, be of no avail;

e-m þykkir fyrir ván komit, at, one thinks it past all hope, that;

koma e-u fyrir, to destroy (hann kom hverjum hesti fyrir);

koma í e-t, to come into, enter;

mál koma í dóm, suits are brought up for judgement;

koma niðr, to come down;

hann reyndi eptir, hvar G. væri niðr kominn, what had become of G.;

kom þar niðr tal hennar, at hon sagði honum, hversu, the end of her talk was, that she told him how koma;

koma hart niðr, to pay dearly for it (ek hafða illa til gört, enda kom ek hart niðr);

koma saman, to come together, gather (er saman kom liðit); to agree;

þat kom saman (or ásamt) með þeim, they agreed on it;

impers., kom þeim vel saman (ásamt), they agreed well;

koma e-u saman, to bring about, effect;

koma saman sættum með e-m, to reconcile them;

koma til e-s, to come to a person or place (jarlinn kom með allan her sinn til Dyflinnar);

koma till ríkis, to come to, or succeed to, the throne;

koma til e-s, to cause: þat kemr til þess, at, the reason is, that; to help, avail: koma til lítils, to come to little, be of small avail (= koma fyrir lítit); to concern: þetta mál kemr ekki til þín, this quarrel is no business of thine; þat er til mín kemr, so far as I am concerned; to mean, signify (Þ. kvezk skilja, hvar orð hans kómu til); to be of value: sverð þat, er til kom mörk gulls, that was worth a ‘mark’ of gold; mikit þykkir til e-s koma, one is much thought of, is thought to be of great importance;

koma til, to be born;

koma e-m undan, to help one to escape;

koma undir e-n, to come unto one;

ef undir oss skal koma kjörit, if we are to choose;

koma e-m undir, to get one down, overcome one;

koma upp, to come up;

tungl kemr upp, the moon rises;

eldr kom upp, fire broke out;

kom þá upp af tali þeirra, at, the end of their talk was, that; to come out, become known (kom þat þá upp, at hann hafði beðit hennar);

koma e-u upp, to open (kerling tekr hörpuna ok vildi upp koma);

hann mátti lengi eigi orði upp koma, it was long before he could utter a word;

koma við e-t, to touch (komit var við hurðina);

þeir kómu við sker, they struck on a reef;

hann kemr við margar sögur, he appears in many sagas; to be added to (koma þær nætr við hinar fyrri);

koma við, to fit, be convenient, suit;

koma e-u við, to employ, make use of (ek mátta eigi boganum við koma); hann kom því við (he brought about), at engi skyldi fara með vápn; urðu þeir at flýja sem því kómu við, all fled that could;

koma sér við, to bring about, effect, be able to do (ek mun veita þér slíkt lið sem ek má mér við koma); to behave (hversu hann kom sér við í þessum málum);

koma yfir, to pass over (hvert kveld, er yfir kom);

5) refl., komast;

f. arrival, = kváma.

* * *

pres. sing. kem, kemr, kemr; an older form komr is used constantly in very old and good vellum MSS., as the Kb. of Sæm.; and even spelt keomr or ceomr (in Eluc., Greg., etc.); reflex. komsk, 2nd pers. kømztu ( pervenis), Sdm. 10: pret. kom, kom-k, I came, Skm. 18: 2nd pers. komt, 17, mod. komst: the pret. plur. varies, kvámu being the oldest form; kvómu, often in the MSS.; kómu, as it is still pronounced in the west of Icel.; the usual and latest form is komu, with a short vowel; the spelling of the MSS. cannot always be ascertained, as the word is usually written k^umu or q^umu: pret. subj. kvæmi and kꝍmi (kæmi): imperat. kom, kom-ðú, proncd, kondu, come thou! pret. infin. kómu ( venisse), Fms. i. 224 (in a verse), Geisli 62:—with suff. neg., pres. kmr-at or kømr-að, Akv. 11, Grág. ii. 141, Gkv. 3. 8; pret. kom-a, kom-að, came not, Ls. 56, Þorf. Karl. (in a verse), Þd. 18; 2nd pers. komtaðu ( non venisti), Am. 99; subj. kømi-a ( non veniret), Gs. 10: reflex., pres. kømsk-at, Grág. ii. 180; pret. komsk-at ( could not come), Am. 3:—a middle form, pres. 1st pers. komum-k (komumsk), Ó. H. 140, 214, Skm. 10, 11; subj. pres. komimk, Ó. H. 85; pret. kømomc, Hbl. 33 (Bugge); part. pass. kominn, see Gramm. p. xix. The preterite forms kvam and kvaminn, used in the Edition of the Sturl. and in a few other mod. Editions without warrant in the MSS., are due to the fact that the Edition of Sturl. was published from a transcript now in the Advocates’ Library in Edinburgh, made by the learned priest Eyjolf á Völlum (died A. D. 1745), who used this spelling: in prehistoric times, before the age of writing, it may be assumed for certain that this verb had a v throughout, as in Gothic: [Ulf. qiman, i. e. qwiman, = ἔρχεσθαι; A. S. cuman; Engl. come; O. H. G. queman; Germ. kommen; Dutch komen; Dan. komme; Swed. komma; Lat. venio, qs. gvenio; the Ormul. spells cumenn, indicating a long root vowel; cp. North. E. coom.]

A. To come; sá þeirra sem fyrr kæmi, Fms. ix. 373; konungr kom norðr til Túnsbergs, 375; kómu Finnar heim, i. 9; þeir mágar kómu ór hjúkólfi, Sturl. ii. 124; kömr hann á konungs fund, Fms. ix. 221; þá vóru þeir norðan komnir, 308; hér er nú komin ær ein kollótt, Sturl. i. 159, passim.

2. to become, arrive; bréf kómu frá Skúla jarli, Fms. ix. 375; ef svá síðarliga kömr skip til hlunns, Sks. 28; en er vár kom, Eg. 167; koma at máli við e-n, to have an interview, talk with one, 467; konungi kom njósn, Fms. vii. 57; þá komu honum þau tíðendi, i. 37; þetta kom allt fyrir Ingimar, vii. 114; kom honum þat (it came to him, he got it) fyrir útan fé, en engum kom fyrr, x. 394; hvat sem á bak kemr, whatsoever may befall, Nj. 193; koma e-m at haldi, or í hald, to avail oneself, 192, Fms. x. 413; koma at gagni, to ‘come in useful,’ be of use, Nj. 264; koma at úvörum, to come at unawares, Ld. 132; koma e-m fyrir úvart, id., Fms. xi. 290; koma á úvart, Nj. 236; koma í þörf = koma í gagn, Fms. vii. 14; hvar kom kapp þitt þá? Bs. i. 18; mál koma í dóm, to be brought up for judgment, Fms. vii. 115; líðr vetrinn, kemr þar ( that time comes) er menn fara til Gulaþings, Eg. 340; var þá svá komit, at allir menn vóru sofa farnir, 376; kom svá ( it came to pass) at Bárði var heitið meyjunni, 26; svá kemr, kemr þar, at, it comes to pass. Fb. i. 174, ii. 48, 68; láta koma, to let come, put; síðan létu þeir koma eld í spánuna, Fms. xi. 34.

3. in greeting; kom heill, welcome! kom heill ok sæll, frændi! Nj. 175: mod. komdu (kondu) sæll! komið þér sælir!

II. with prepp.; koma á, to hit; ef á kömr, Grág. ii. 7:—koma at, to come to, arrive, happen; láttu at því koma, let it be so, Dropl. 24; kom þat mjök optliga at honum, of sickness, Fms. vii. 150; kom at þeim svefnhöfgi, sleep came upon them, Nj. 104; koma at hendi, to happen; mikill vandi er kominn at hendi, 177, Hom. 80; koma at e-u, to come at, regain, recover; koma at hamri, Þkv. 32:—koma fram, to come forth, appear, stund var í milli er þeir sá framstafninn ok inn eptri kom fram, Fms. ii. 304; engin kom önnur vistin fram, Eg. 549; nú eru öll sóknar-gögn fram komin, Nj. 143: to emerge, hann kom fram í Danmörk, Hkr. i. 210, 277, Ísl. ii. 232, Eg. 23, Landn. 134, Orkn. 152: to arrive, sendimenn fóru ok fram kómu, Fms. xi. 27; reifa mál þau fyrst er fyrst eru fram komin, each in its turn, Grág. i. 64: to be fulfilled, happen, því er á þínum dögum mun fram koma, Ld. 132; nú mun þat fram komit sem ek sagða, Eg. 283; kom nú fram spásagan Gests, Ld. 286; öll þessi merki kómu fram ok fylldusk, Stj. 444; aldrei skal maðr arf taka eptir þann mann er hann vegr, eðr ræðr bana fram kominn, whom he has slain, or whose death he has devised with effect, Grág. ii. 113; staðar-prýði flest fram komin, Bs. i. 146; vera langt fram kominn, mod. áfram kominn, to be ‘in extremis,’ at the point of death, 644; er sú frásögn eigi langt fram komin, this story comes from not far off, i. e. it is derived from first, not second hand, Fms. viii. 5:—koma fyrir, to come as payment, tvau hundrað skyldu koma fyrir víg Snorra (of weregild), Sturl. ii. 158; henni kvaðsk aldri hefnt þykkja Kjartans, nema Bolli kæmi fyrir, Ld. 240; allt mun koma fyrir eitt, it will come to the same, Lv. 11, Nj. 91, Fms. i. 208; koma fyrir ekki, to come to naught, be of no avail, Ísl. ii. 215, Fms. vi. 5:—koma í, to enter, come in, a fisherman’s term; koma í drátt, to hook a fish; at í komi með ykkr Þorbrandssonum, that ye and the Th. come to loggerheads, Eb. 80:—koma með, to come with a thing, to bring; kondu með það, fetch it!—koma til, to come to; vera kann at eigi spillisk þótt ek koma til, Eg. 506; nú er rétt lögruðning til ykkar komin, Nj. 236; koma til ríkis, to come to a kingdom, Eg. 268; þeir létu til hans koma um alla héraðs-stjórn, Fs. 44: to befall, kom svá til efnis, it so happened, Mar.; þeim hlutum sem hafinu kunni opt til at koma, Stj. 105, Sks. 323: to mean, signify, en hvar kom þat til er hann sagði, Ó. H. 87; ef þat kom til annars, en þess er hann mælti, id.: to cause, hygg ek at meir komi þar til lítilmennska, Eb. 172; konungr spurði hvat til bæri úgleði hans, hann kvað koma til mislyndi sína, Fms. vi. 355, Fb. ii. 80, Band. 29 new Ed.: to concern, þetta mál er eigi kom síðr til yðvar en vár, Fms. vii. 130; þetta mál kemr ekki til þín, Nj. 227; þat er kemr til Knúts, Fms. v. 24; þat er til mín kemr, so far as I am concerned, iv. 194; hann kvað þetta mál ekki til sín koma, vi. 100; þeir eru orðmargir ok láta hvervetna til sín koma, meddle in all things, 655 xi. 2: to belong to, skulu þeir gjalda hinum slíka jörð sem til þeirra kemr, proportionally, Jb. 195; kemr þat til vár er lögin kunnum, Nj. 149; sú sök er tylptar-kviðr kömr til, Grág. i. 20; tylptar-kviðar á jafnan á þingi at kveðja, þar sem hann kömr til saka, ii. 37; þá er komit til þessa gjalds ( it is due), er menn koma í akkeris-sát, 408: to help, avail, koma til lítils, to come to little, be of small avail, Nj. 149, Fms. vi. 211; at göra litla fésekt, veit ek eigi hvat til annars kemr, I am not aware what else will do, I believe that will meet the case best, Band. 36 new Ed.; koma til, to ‘come to,’ of a person in a swoon, etc.; veit ek eigi til hvers koma mun sú tiltekja Fb. i. 177, Fms. xi. 103; hvar til þessi svör skulu koma, i. 3; það kemr til, it will all come right; kom þar til með kóngum tveim, two kings came to a quarrel, Skíða R. 48: to be of value, importance, authority, þótti allt meira til hans koma, Fas. i. 16; hvart sem til hans kæmi meira eðr minna, Fms. xi. 76; sverð þat er til kom hálf mörk gulls, Ld. 32; svá fémikill at til kómu tuttugu merkr gulls, Fms. xi. 85; mér þykir lítið til hans koma, I think little of him:—koma saman, to come together, live together, marry, K. Á. 134: to agree, þat kom saman með þeim, they agreed on it, Dropl. 9, Gísl. 41; kom þat ásamt með þeim, id., Fb. i. 168; koma vel ásamt, to agree well, Nj. 25:—koma undir e-n, to come unto one, ef undir oss bræðr skal koma kjörit, if we are to choose, Nj. 192; öll lögmæt skil þau er undir mik koma á þessu þingi, 239: to depend on, það er mikit undir komið, at …, be of importance:—koma upp, to come up, break out; kom þá upp grátr fyrir henni, she burst into tears, Fms. ix. 477; er lúðrar kvæði við, ok herblástr kæmi upp, v. 74; er seiðlætin kómu upp, Ld. 152; eldr kom upp, fire came up, Ölk. 35, (hence elds-uppkoma, an upcome of fire, an eruption); ef nokkut kemr síðan sannara upp, Fms. vii. 121: þá kom þat upp at hann hafði beðit hennar, Eg. 587; kom þat upp af tali þeirra, at …, Fms. vii. 282; þat kom upp ( it ended so) at hverr skyldi vera vin annars, i. 58: to turn up, ek ætla mér góðan kost hvárn sem upp kemr, Eg. 715; mun nú hamingjan skipta hverr upp kemr, 418; at sakar görðisk eða upp kæmi, Grág. i. 27; skaut til Guðs sínu máli, ok bað hann láta þat upp koma er hann sæi at bazt gegni, Ó. H. 195, Stj. 385:—koma við, to touch, hit; sé eigi komið við, if it is not touched, Grág. ii. 65; komit var við hurðina, Fas. i. 30; at þeir skyldi koma við torfuna, Ld. 60; hefi ek aldrei svá reitt vápn at manni, at eigi hafi við komit, Nj. 185; hann kemr við margar sögur, he comes up, appears in many Sagas, Ld. 334; koma þeir allir við þessa sögu síðan, Nj. 30; sem ek kom við (as I mentioned, touched upon) í morgin, Fms. ii. 142; er mestr er, ok úskapligast komi við, Ld. 118: to fit, þat kemr lítt við, ‘tis not meet, it won’t do, Lv. 20; mun ek gefa þér tveggja dægra byr þann er bezt kemr við, Fas. iii. 619: koma við, to land, call; þeir vóru komnir við Ísland, Eg. 128; þeir kómu við Hernar, Nj. 4; þeir kómu suðr við Katanes, 127; þeir kómu við sker ( struck on a skerry) ok brutu stýri sín, Fms. ix. 164; hann hafði komit við hval, he had struck against a whale, Sturl. ii. 164; hence in mod. usage, koma við, to call, make a short stay, also on land: to be added to, tekr heldr at grána gamanit ok koma kveðlingar við, i. 21; koma þær nætr við inar fyrri, Rb. 58; þá koma enn ellefu nætr við, 22:—koma yfir, to overcome, pass over; íss er yfir kömr, Hm. 81; hvert kveld er yfir kom, Finnb. 230; hryggleikr kom yfir, 623. 57; at sá dagr myndi ekki yfir koma, Sks. 111.

B. With the dat. of the object, to make to come, put, bring, carry; páfa þess, er Kristni (dat.) kom á England, who Christianised England, Íb. 14; koma mönnum til réttrar trúar, Fms. i. 146; koma orðum við e-n, to speak to a person; görðisk hann styggr svá at fáir menn máttu orðum við hann koma, i. e. that no one could come to words with him, Eg. 3; hann görði sik svá reiðan, at ekki mátti orðum við hann koma, Fms. i. 83, xi. 293; koma vélræðum við e-n, to plan against one, Eg. 49; koma flugu í munn e-m, Nj. 64, 68; þú skalt ekki láta í skorta at koma þeim í (málit) með þér, 271; hann skyldi koma Þór í Geirröðar-garða, make Thor come to G., Edda 60; hann kom Þorhaddi heilum yfir ána, he brought Th. safe across the river, Þorst. Síðu H. 181; koma kaupi, to bring about a bargain, Gþl. 415; koma e-m í hel, to put one to death, Anal. 233; koma e-m til falls, to make one fall, Edda 34; koma e-m í sætt, Fs. 9; mun ek koma þér í sætt við konung, Eg. 227; hann kom sér í mikla kærleika við jarlinn, Nj. 268; koma sér í þjónustu, Fs. 84; koma sér vel, to put oneself in favour, be engaging; ek hefi komit mér vel hjá meyjum, Kormak; þeir komu sér vel við alla, Fas. iii. 529, Fs. 96, Nj. 66; koma sér ílla, to make oneself hated; það kemr sér ílla, it is ill seen, unpleasant; as also, það kemr sér vel, a thing is agreeable, acceptable; koma e-u til leiðar, to effect, make, Nj. 250, Eb. 118; koma e-u til vegar, id., Ld. 320; koma tölu á, to put, count on, count, number, Anal. 217; koma friði, sættum á, to bring peace, agreement about: hann kom þeim á flótta, he put them to flight, Fms. vii. 235; tóku þar allt er þeir kómu höndum á, all they could catch, ix. 473; koma e-m ór eldi, Fb. i. 300; tók hann merkit ok kom því (put it, hid it) í millum klæða sinna, Nj. 274: Gunnarr kom þangat at þeim örunum, 115; allt þat er bitið var ok blóði kom út á, where it was bitten so as to make blood flow, Fms. vii. 187.

II. with prepp.; koma e-u fram, to effect; koma fram ferð, máli, Nj. 102; til lítils þætti þat koma, en enginn kvæmi sínu máli fram þótt til alþingis væri stefnt, 149, Fb. ii. 90; þat skal aldri verða at hann komi þessu fram, Eg. 765; ef ek kem hefndum fram, Ld. 262; koma fram lögum við e-n. Eg. 722:—koma e-u á, to bring about, introduce:—koma e-u af, to abolish; þó fékk hann því ekki af komit, Bs. i. 165; koma e-u af sér, to get rid of, Fs. 96, Eb. 40, 41:—koma e-u fyrir, to arrange; koma e-m fyrir, to get a place for one; hann kom honum fyrir í skóla: to destroy (fyrir-koma), hann kom hverjum hesti fyrir, Glúm. 356:—koma e-u upp, to open; áðr ek kom henni upp, before I could open it, Fms. iii. 74; kerling tekr hörpuna ok vildi upp koma ( open), nú fær hón upp komit hörpunni, Fas. i. 233; hann mátti lengi eigi orði upp koma fyrir harmi, it was long before he could speak, utter a word, Fms. vi. 234; sá svarar er mátti máli upp koma, vii. 288:—koma e-m undir, to overthrow one, get one down; varð at kenna afls-munar áðr hann kæmi honum undir, Eb. 172:—koma e-m undan, to make one escape. Fms. vii. 265, 623. 18:—ek ætla at koma mér útan, I think to go abroad, Nj. 261:—koma e-u við, to bring about, effect, to be able to do; ek mun veita þér slíkt sem ek má mér við koma, as I can, Nj.; þú munt öðru koma við en gabba oss, Anal. 77; hann kom því við ( brought about) at engi skyldi fara með vápn, Fms. vii. 240; ef váttum kvæmi við, in a case where witnesses were at hand, Íb. 12; liðit flýði allt þat er því kom við, all that could fled, Eg. 529; Guðmundr hafði almanna-lof hversu hann kom sér við ( how he behaved) þessum málum, Nj. 251; komi þeir til er því koma við, who can, Gþl. 371; menn skyldi tala hljótt ef því kæmi við, Sturl. iii. 147; ef því kemr við, if it is possible, Gþl. 429; urðu þeir at flýja sem því kómu við, Fb. ii. 187; ekki mun oss þetta duga, at hann komi boganum við, Nj. 96.

C. Reflex. komask, to come to the end, get through, reach, Lat. pervenire; the difference between the active and reflex. is seen from such phrases as, hann kemr ef hann kemst, he will come if he can; or, eg komst ekki á stað, I could not get off; eg komst ekki fyrir íllviðri, I could not come for bad weather; or, to come into a certain state, with the notion of chance, hap, komask í lífs háska, to come into danger of life; komask í skipreika, to be shipwrecked, and the like; Þorfinnr kom öngu hljóði í lúðrinn, ok komsk eigi upp blástrinn, Fms. ix. 30; komask á fætr, to get on one’s legs, Eg. 748; hann komsk við svá búit í ríki sitt, Hkr. i. 76; meina honum vötn eða veðr svá at hann má ekki komask til þess staðar, Grág. i. 496; hann komsk með sundi til lands, Eg. 261; kómusk sauðirnir upp á fjallit fyrir þeim, Nj. 27; ef Gunnarr færi eigi utan ok mætti hann komask, 111; ef maðr byrgir mann inni í húsi, svá at hann má eigi út komask, so that he cannot get out, Grág. ii. 110; en allt fólk flýði með allt lausa-fé er með fékk komisk, with all the property they could carry with them, Fms. i. 153; ek komumk vel annar-staðar út, þótt hér gangi eigi, Nj. 202; komask á milli manna, to get oneself among people, intrude oneself, 168; komsk hann í mestu kærleika við konung, Eg. 12; komask at orði, to come by a word, to express oneself; einsog hann að orði komsk, passim.

II. with prepp.; komast á, to get into use; það komst á:—komask af, to get off, escape, save one’s life; hann bað menn duga svá at af kæmisk skipit, Fms. x. 98; tveir druknuðu, en hinir kómusk af:—komask at e-u, to get at a thing, procure; mörgum manns-öldrum síðarr komsk at bók þeirri Theodosius, Niðrst. 10; Hrani gat komisk at trúnaði margra ríkra manna, Fms. iv. 62; þú hefir at þessum peningum vel komisk, ‘tis money well gotten, i. 256; eigi skaltú ílla at komask, thou shall not get it unfairly, vii. 124:—komast eptir, to enquire into, get information of:—komask fyrir, to prevent, come in another’s way:—koma hjá e-u, to evade, pass by, escape doing:—komast til e-s, to come towards, and metaph. to have time for a thing, ek komst ekki til þess, I have no time; eg komst ekki til að fara:—komask undan, to escape; allt þat lið er undan komsk, Eg. 261; ekki manns barn komsk undan, Fms. xi. 387; komask undan á flótta, Eg. 11:—komask við, to be able; komusk þeir ekki í fyrstu við atlöguna, Fms. vii. 264; ef hann vill refsa údáða-mönnum, ok má þó við komask, N. G. L. i. 123; brenn allt ok bæl, sem þú mátt við komask, Fær. 64; ef ek viðr of kœmimk, Hbl. 33; þá er ek komumk við, Eg. 319; komask við veðri, to get abroad, Rd. 252; hann lét þat ekki við veðri komask, Fms. vii. 165: to be touched (við-kvæmni), hann komsk við mjök ok felldi tár, iii. 57; eða hann komisk við ( repent) ok hverfi aptr at íllsku sinni, Greg. 41; þá komsk mjök við inn válaði, svá at hann matti eigi lengi orði upp koma fyrir harmi, Fms. vi. 234; þá komsk hón við ákaflega mjök, Clem. 32; með við komnu hjarta, with a touched heart, Bs. i. 561, Karl. 166:—komask yfir e-t, to overcome, get hold of; er hann komsk yfir fét, Bárð. 175.

D. Part. kominn, in special phrases; inn komni maðr, a new comer, stranger, Gullþ. 47; at kominn, arrived; hinn aðkomni maðr, a guest; at kominn, just come to, on the brink of; kominn at andláti, at dauða, to be at the last gasp; var at komit, at …, it was on the point of happening, that …, Str. 8; vóru þeir mjök at komnir ( much exhausted) svá magrir vóru þeir, Fas. iii. 571:—heill kominn, hail! Blas. 42; vel kominn, welcome! vertu vel kominn! ver með oss vel kominn, Þiðr. 319, Fs. 158; hann bað þá vera vel komna, passim; so also, það er vel komið, ‘it is welcome,’ i. e. with great pleasure, granting a favour:—placed, ertu maðr sannorðr ok kominn nær frétt, Nj. 175; Pétri var svá nær komit, P. was so closely pursued, Fms. ix. 48; ok nú eigi allfjarri yðr komit, xi. 123; svá vel er sá uppsát komin, at …, ix. 368: situated, hann (the hospital) er kominn á fjall upp, is situated on a fell, Symb. 18; útsker þat er komit af þjóðleið, Eg. 369: metaph., vel, ílla kominn, well placed, in good, bad estate; ek þykjumk hér vel kominn; hann var vel til náms kominn, he was in a good place for learning, Bs. i. 153; þat fé er ílla komit er fólgit er í jörðu, Grett. 39 new Ed.; mér þykkir son minn hvergi betr kominn, methinks my son is nowhere better off, in better hands, Fms. vi. 5; lítt ertú nú kominn, Njarð. 376; þykkjumk ek hér vel kominn með þér, Nj. 258:—kominn af, or frá e-m, come of, descended from, Landn., Eb., passim:—kominn á sik vel, in a good state, accomplished, Orkn. 202; hverjum manni betr á sik kominn, Ld. 110; kominn á sik manna bezt, Ísl. ii. 203: vera á legg kominn, to be grown up, Fms. xi. 186; vera svá aldrs kominn, to be of such an age, Fs. 4, 13, Sturl. iii. 100, Fms. xi. 56; hér er allvel á komit, it suits well enough, Bs. i. 531: hann sagði henni hvar þá var komit, how matters stood, Nj. 271, Fms. ii. 152; hann undi vel við þar sem komit var, as it stood, in statu quo, Nj. 22; Sveinn segir honum sem komit var þessu máli, Fms. ii. 159; at svá komnu, as matters stand, Bs. i. 317; málum várum er komit í únýtt efni, Nj. 164, 190:—vera kominn til e-s, to be entitled to, have due to one; ef hann fengi þat er hann var eigi til kominn, Fms. x. 7; þeir er til einskis eru komnir, ix. 248; fá þeir margir af yðr sæmd mikla er til minna eru komnir, en hann, Eg. 111; þeim til sæmdar er til þess er kominn, Sks. 311, rétt komnir til konungdóms, rétt kominn til Noregs, right heir to the kingdom, to Norway, Fms. ix. 332; lézk Sigvaldi nú kominn til ráða við Astríði, xi. 104: fit for, entitled to, hann þótti vel til kominn at vera konungr yfir Danmörk, i. 65: shapen, þetta mál er svá til komit, vii. 130; sagðisk hann eigi verr til manns kominn en Sturla bróðir hans, Sturl.; eigi þóttusk þeir til minna vera komnir fyrir ættar sakir, entitled to less, Eb. 17.

II. part. pres. komandi, a new comer, stranger, Fbr. 168, Stj. 525: one to come, future generations, verandum ok viðr-komendum, N. G. L. i. 121; allir menn verandi ok eptir-komandi, D. I. i. 3; komendr, pl. guests, comers.

* * *

(að), v.

1) to chafe, rub, gall (jarnin skoruðu mjök at beini);

2) to make a score or incision in (sumir ganga at með boløxar ok skora fœti á filunum); s. e-t sundr, to cut asunder;

3) to challenge; s. e-m (or e-n) á hólm (til hólmgöngu, til hólms, til einvígis), to challenge to a duel;

4) s. á e-n, to call upon, request strongly (þeir skoruðu á hann fast); s. á e-n til e-s, to call upon one for a thing (s. á. e-n til liðveizlu, fulltings); s. á e-n til hólmgöngu, to challenge one to fight;

5) to urge insist upon (fast skorar þú þat); s. e-t mál við e-n, to broach a matter to one (konungr skorar þá þetta mál við hana sjálfa);

6) s. e-t í, to stipulate (Þ. skoraði þat í, at);

7) to score, count by tallies (hann lét þá s. liðit).

* * *

að, (but skorðu, Gs. 14), [Engl. to score], to make a score, incision; járnin skoruðu mjök at beini, Fms. xi. 288; af annan fótinn en skoraði mjök annan, Sturl. ii. 158; þar skorðu vit ( we scored) blóð ór benjum, Gs. 14; þeir skora sundr vegginn með bolöxum, Al. 148; skora sundr í miðju, Fas. iii. 343; þeir skoruðu af spjótskapti ( scored a piece off) ok görðu þar af hæl, Slurl. ii. 181; þeir skora fætr á fílunum þar til er þeir falla, Al. 143.

II. skora e-m hólm, prop. to ‘score’ or mark out a field for battle, hence to challenge to single combat, (rísta reit, to scratch the limits of a batile-fdd, see Korm. S.); skora á e-n, to challenge; s. á e-n til hólmgöngu, Dropl. 36, Fs. 137; hann skoraði á Þorfinn til landa, Landn. 80; skora á mann til e-s hlutar, Eg. 494: also, skora e-m á hólm or hólmgöngu, to challenge to fight, Nj. 15, 36, Gísl. 78: skora e-n (acc.) á hólm, Grett. 40 new Ed., is less correct.

2. to call on, summon; hann skorar á Þorgerði, Fms. xi. 134; at þú skorir á hann, at hann rétti þitt mál, Dropl. 20: to urge, fast skorar þú þat, Ld. 334; konungr skorar þetta mál við hana sjálfa, Fms. xi. 4; skaltú s. við hann fast, 113; skorar konungr til við Hákon, hvárt …, 20; þótt þessir hlutir skoraði samvizkur manna á fornum landskap, Bs. i. 733; þat skorar Búi í sættina, at …, Fms. xi. 86; einn er hlutr skoraðr til þess, 30; skoraði því Biskup þessa hluti, Bs. i. 736; Þorvaldr skoraði þat í mót.

III. to score, count by tallies; en er skorat var lið vóru nær þrettán hundruð, Fms. vii. 295; hann lét þá s. liðit, Orkn. 416, ix. 382 (v. l.); þá lét hann menn ganga undir stöng ( he made the men pass under a pole), var lið skorat, Fms. viii. 320; skoraðir vóru sex tigir hundraða, 311; var þá skorat nær fjórir tigir hundraða manna, vii. 275; þá, var skorat tuttugu hundrað manna, 324; var skorat á hana ( her, the ship) tvau hundruð manna ok átta tigir, viii. 198; þar vóru fyrst til skoraðir ( mustered out) hirðmenn, Hkr. i. 310; skolu bændr skora görðir á hendr honum, to impose a levy on them. N. G. L. i. 200; var áðr skorat at hverjum Þórðr vildi ganga, Sturl. iii. 27.

IV. reflex., skorask undan, to refuse, decline a challenge, Bárð. 179.

(-rða, -rðr), v.

1) to fix the worth of a thing, to tax, value (síðan vóru virð fé Haflgerðar);

2) fig., to value, estimate (þat kann engi virða nema guð einn);

with gen., virða e-t mikils, to rate highly, think much of;

virða lítils, to think or make light of;

virða e-t engis (einskis), to make nothing of;

virða e-t með sjálfum sér, to bethink oneself of, consider;

konungr virði mest skáld sín, he held his poets in the highest estimation;

virði jarl hann vel, the earl showed him great honour;

virða til, to pay heed to, regard;

hann kveðst vilja virða til enn heilaga Jacobum postola, he said he would respect the sanctity of St. James;

virða e-t til e-s, to consider (deem) as (virða e-t til útrúleika við e-n);

virða e-t vel, illa fyrir e-m, to put it to his credit, discredit;

3) refl., virðast vel, to be highly esteemed (hann virðist hvervetna vel);

impers., virðist öllum mönnum vel til hans, everybody liked him;

virðist oss svá, sem minnkaðist vár sœmd í því, it seems to us, we think that …;

virðist hann konunginum afbragðsmaðr, the king thought him to be an exceptional man.

* * *

pret. virði, mod. virti; [cp. verð; this word and its derivatives are in mod. Norse proncd. and spelt with y, vyrda; Swed. vörda]:—to fix the worth of a thing, to tax, value; síðan vóru virð fé Hallgerðar, Nj. 24; búar skolu virða fúlgur ómagans tvennar, Grág. i. 259; þar skolu fylgja einn eyrir ok tuttugu, ok virða til friðs, D. I. i. 199; þrjár merkr ok virt til vaðmála, 203; búar skolu virða skip þat til vöru eðr til brends silfrs, Grág. (Kb.) ii. 68; virða e-t til smœrs, D. N. ii. 93.

II. metaph., þat kann engi virða nema Guð einn, Fms. vii. 144: with gen. of the price, virða enskis, Blas. 44; virða mikils, to rate highly, Eg. 167; konungr virði hann mikils, Fms. vi. 132; virða e-t lítils, O. H. L. 76; úvinir hans höfðu grun á ok virðu til utrúleika við konung, Fms. ix. 428; er þat ílla virðanda fyrir þér, it is to be ill-esteemed, blamed, ii. 53; mun þat vera vel virt fyrir þér, Karl. 99; svá virðu vinir jarls sem Þorkell mundi þá bræðr sízt spara til deilu, Orkn. 180; vita ok virða, Stj. 145; virða e-t með sjálfum sér, to bethink oneself of, consider, 132; hygg at ok virð meðr þér sjálfum, 142; virð með sjálfum þér hvat haun mun mega með síns herra fulltingi, Karl. 542.

2. with prepp.; virða at e-u, to give heed to a thing, consider it, Stj. 153; virða e-t fyrir sér, to count, consider; virða til, to pay heed to, regard; Rafn vildi eigi þat, þvíat hann kveðsk vilja virða til enn heilaga Jacobum postola, ok berjask eigi við Þorvald, i. e. Rafn said he would respect the holiness of St. James and not fight Th., Bs. i. 668; heldr skal hitt til virða, at hann vildi Kristni sinni í þyrma, Hom. 109; eg vil ekki virða mig til þess, not demean myself to that: virða um e-t = virða til, D. N. ii. 95: virða e-t við e-t, to value, count; virða við saur ok hégóma, Barl. 74: virð einskis við þá er þér göra í mein, take no account of it if they do thee wrong, Hom. (St.); virða sakar við annan, id.; Guð virði við hann ( may God reward him) undir hvílíkan þunga hann á at standa, Bs. i. 821; biðju vér at þér takit vára dvöl eigi til þrjózku, virðandi vid oss um leiðar-lengd ok harða veðráttu, we beg you not to account it for disobedience in us, but consider the length of the way, and the severe weather, D. N. iii. 80: also of gratitude, eg virði það við hann, að …, to regard past services.

III. reflex., impers. to like; mér virðisk ekki skapferði hans, Ísl. ii. 217; virðisk þeim vel allt til konungs en eigi verr til dróttningar, Fb. ii. 120; hann virðisk þar hverjum manni vel, everybody liked him, Eg. 27, Nj. 46, Fms. i. 6l.

2. to deem, think; virðisk oss svá, sem minnkaðisk vár sæmd í því heldr enn yxi, Fms. x. 7; virðisk konunginum hann af bragðs-maðr, Bjarn. 4: very freq. in mod. usage, mér virðist, methinks.

3. to deign, vouchsafe; af hans ætt virðisk várr Drottinn Jesús at fæðask, Stj.; þú skapari minn virzk at miskunna mér, Barl. 92; þau miskunnar verk er hann virðisk at göra, 95; öll bréf þau er þeir virða sik (= virðask) við at taka, Róm. 248.

or -AT or -T, a negative suffix to verbs, peculiar to Iceland and a part, at least, of Norway. Occurs frequently in old Icelandic poetry and laws, so as almost to form a complete negative voice. In the 1st pers. a personal pronoun k (g) = ek is inserted before the negative suffix, in the 2nd pers. a t or tt. As a rule the pron. as thus repeated; má-k-at-ek, non possum; sé-k-at-ek, non video; hef-k-at-ek, non habeo; skal-k-at-ek; vil-k-at-ek, nolo; mon-k-at-ek, non ero, etc.: 2nd pers. skal-t-at-tu; mon-t-at-tu; gaf-t-at-tu, non dabas: and after a long vowel a tt, mátt-at-tu, sátt-at-tu; so almost invariably in all monosyllabic verbal forms; but not so in bisyllabic ones, máttir-a-þú, non poteras: yet in some instances in the 1st pers. a pronominal g is inserted, e. g. bjargi-g-a-k, verbally servem ego non ego; höggvi-g-a-k, non cædam; stöðvi-g-a-k, quin sistam; vildi-g-a-k, nolui; hafði-g-a-k, non babui; mátti-g-a-k, non potui; görði-g-a-k, non feci: if the verb has gg as final radical consonants, they change into kk, e. g. þikk-at-ek = þigg-k-at-ek, nolo accipere. In the 3rd pers. a and at or t are used indifferently, t being particularly suffixed to bisyllabic verbal flexions ending in a vowel, in order to avoid an hiatus,—skal-at or skal-a, non erit; but skolo-t, non sunto: forms with an hiatus, however, occur,—bíti-a, non mordat; renni-a, ne currat; skríði-a, id.; leti-a, ne retardet; væri-a, ne esset; urðu-a, non erant; but bíti-t, renni-t, skríði-t, urðu-t are more current forms: v. Lex. Poët. The negative suffix is almost peculiar to indic., conj., and imperat. moods; the neg. infin. hardly occurs. Nothing analogous to this form is to be found in any South-Teutonic idiom; neither do there remain any traces of its having been used in Sweden or Denmark. A single exception is the Runic verse on a stone monument in Öland, an old Danish province, now Swedish, where however the inscriptions may proceed from a Norse or Icel. hand. The Runic inscriptions run thus, sa’r aigi flo, who did not fly, old Icel. ‘flo-at,’ Baut. 1169. Neither does it occur in any Norse prose monuments (laws): but its use may yet be inferred from its occurrence in Norse poets of the 10th century, e. g. the poets Eyvind and Thiodolf; some of which instances, however, may be due to their being transmitted through Icel. oral tradition. In Bragi Gamli (9th century) it occurs twice or thrice; in the Haustlöng four times, in Ynglingatal four times, in Hákonarmál once (all Norse poems of the 10th century). In Icel. the suffixed negation was in full force through the whole of the 10th century. A slight difference in idioms, however, may be observed: Völuspá, e. g., prefers the negation by né (using vas-at only once, verse 3). In the old Hávamal the suffix abounds (being used thirty-five times), see the verses 6, 10, 11, 18, 26, 29, 30, 34, 37–39, 49, 51, 52, 68, 74, 88, 113–115, 126–128, 130, 134, 136, 147, 149, 151, 153, 159. In Skírnismál, Harbarðsljóð, Lokasenna—all these poems probably composed by the same author, and not before the 10th century—about thirty times, viz. Hbl. 3, 4, 8, 14, 26, 35, 56; Skm. 5, 18, 22; Ls. 15, 16, 18, 25, 28, 30, 36, 42, 47, 49, 56, 60, 62. Egil (born circa 900, died circa 990) abounds in the use of the suffixed neg. (he most commonly avails himself of -at, -gi, or né): so, too, does Hallfred (born circa 968, died 1008), Einar Skálaglam in Vellekla (circa 940–995), and Thorarin in the Máhlíðingavísur (composed in the year 981); and in the few epigrams relating to the introduction of Christianity in Icel. (995–1000) there occur mon-k-að-ek, tek-k-at-ek, vil-k-at-ek, hlífði-t, mon-a, es-a; cp. the Kristni S. and Njala. From this time, however, its use becomes more rare. Sighvat (born circa 995, died 1040) still makes a frequent but not exclusive use of it. Subsequent poets use it now and then as an epic form, until it disappeared almost entirely in poetry at the middle or end of the 13th century. In the Sólarljóð there is not a single instance. The verses of some of our Sagas are probably later than the Sagas themselves; the greatest part of the Völsungakviður are scarcely older than the 11th century. In all these -at and conj. eigi are used indifferently. In prose the laws continued to employ the old forms long after they were abolished in common prose. The suffixed verbal negation was used,

α. in the delivering of the oath in the Icel. Courts, esp. the Fifth Court, instituted about the year 1004; and it seems to have been used through the whole of the Icel. Commonwealth (till the year 1272). The oath of the Fifth (High) Court, as preserved in the Grágás, runs in the 1st pers., hefka ek fé borit í dóm þenna til liðs mér um sök þessa, ok ek monka bjóða, hefka ek fundit, ok monka ek finna, hvárki til laga né ólaga, p. 79; and again p. 81, only different as to ek hefka, ek monka (new Ed.): 3rd pers., hefirat hann fé; borit í dóm þenna ok monat hann bjóða, ok hefirat hann fundit, ok monat hann tinna, 80, 81; cp. also 82, and Nj. l. c. ch. 145, where it is interesting to observe that the author confounds the ist and 3rd persons, a sign of decay in grammatical form.

β. the Speaker (lögsögumaðr), in publicly reciting and explaining the law, and speaking in the name of the law, from the Hill of Laws (lögberg), frequently employed the old form, esp. in the legal words of command es and skal (yet seldom in plur.): erat in the dictatorial phrases, erat skyldr (skylt), non esto obligatus; erat landeigandi skyldr, Grág. (Kb.) i. 17; erat hinn skyldr, 21; yngri maðr era skyldr at fasta, 35; enda erat honum þá skylt at …, 48; erat þat sakar spell, 127; era hinn þá skyldr at lýsa, 154; erat hann framar skyldr sakráða, 216; ok erat hann skyldr at ábyrgjask þat fé, 238; ok erat hann skyldr, id.; ok erat sakar aðili ella skyldr, ii. 74; erat hinn skyldr við at taka, 142; erat manni skylt at taka búfé, 143; enda erat heimting til fjár þess, 169; era hann þá skyldr at taka við í öðru fé nema hann vili, 209; ok erat þeim skylt at tíunda fé sitt, 211; ok erat hann skyldr at gjalda tíund af því, 212; erat kirkjudrottinn þá skyldr, 228; ef hann erat landeigandi, i. 136. Skalat: skalat maðr eiga fó óborit, i. 23; skalat homum þat verða optar en um siun, 55; skalat maðr ryðja við sjálfan sik, 62; skalat hann þat svá dvelja, 68; skalat hann til véfangs ganga, 71; skalat aðilja í stefnuvætti hafa, 127; ok skala hann gjalda fyrir þat, 135; ok skalat hann með sök fara, 171; enda skalat hann fleirum baugum bœta, 199; skalat hann skilja félagit, 240; skalat hann meiri skuld eiga en, ii. 4; skalat þeim meðan á brott skipta, 5; skalat hann lögvillr verða, svá, 34; skalat hon at heldr varðveita þat fé, 59; í skalat enn sami maðr þar lengr vera, 71; ok skala honum bæta þat, 79; skalat fyl telja, 89; skalat hann banna fiskför, 123; skalat hann lóga fé því á engi veg, 158; skalat drepa þá menn, 167; skalat svá skipta manneldi, 173; skalat maðr reiðast við fjórðungi vísu, 183. Plur.: skolut menn andvitni bera ok hér á þingi, i. 68; skolut mál hans standast, 71; skolut þeir færi til vefangs ganga en, 75, etc. etc. Other instances are rare: tekrat þar fé er eigi er til (a proverb), i. 9; ok um telrat þat til sakbóta, ok of telrat þá til sakbóta ( it does not count), 178; ef hann villat ( will not) lýsa sár sitt, 51; ok ræðrat hann öðrum mönnum á hendr þann úmaga, 248; ræðrat sá sínum ómögum á hendr, ii. 18; verðrat honum at sakarspelli and verðrat honum þat at s., i. 63; verðrat honum þat at sakarvörn, 149; kömrat hann öðru við, ii. 141; þarfat hann bíða til þess, i. 70; ok skilrat hann frá aðra aura, ii. 141, i. 136. Reflexive form: kömskat hann til heimtingar um þat fé, he loses the claim to the money, ii. 180, etc. All these instances are taken from the Kb. (Ed. 1853). Remarkable is also the ambiguity in the oath of Glum (see Sir Edm. Head, Viga-Glum, pp. 102, 103, note, I. c.), who, instead of the plain common formal oath—vask-at-ek þar, vák-at-ek þar, rauðk-at-ek þar odd ok egg—said, vask at þar, vák at þar, rauðk at þar. He inverted the sense by dropping the intermediate pronominal ek between the verb and þar, and pronouncing ‒ ‒́ instead of ‒́ ⏑. It further occurs in some few proverbs: varat af vöru, sleikði um þvöru, Fs. 159; veldrat sá er varir, Nj. 61 (now commonly ekki veldr sá er v., so in Grett.); erat héra at borgnara þótt hœna beri skjöld, Fms. vii. 116; era hlums vant kvað refr, dró hörpu á ísi, 19: also in some phrases, referred to as verba ipsissima from the heathen age—erat vinum líft Ingimundar, Fs. 39; erat sjá draumr minni, Ld. 128. Thorodd employs it twice or thrice: því at ek sékk-a þess meiri þörf, because í do not see any more reason for this, Skálda 167; kannka ek til þess meiri ráð en lítil, I do not know, id.; mona ( will not) mín móna ( my mammy) við mik göra verst hjóna, 163. In sacred translations of the 12th century it occurs now and then. In the Homilies and Dialogues of Gregory the Great: monatþu í því flóði verða, thou shalt not; esa þat undarligt þótt, it is not to be wondered at; hann máttia sofna, he could not sleep; moncaþ ek banna, I shall not mind, Greg. 51, 53; vasal kall heyrt á strætum, was not, Post. 645. 84; nú mona fríðir menn hér koma, Niðrst. 623. 7. In later writers as an archaism; a few times in the Al. (MS. A. M. 519), 3, 5, 6, 44, 108; and about as many times in the MS. Eirspennill (A. M. 47, fol.) [Etymon uncertain; that at is the right form may be inferred from the assimilation in at-tu, and the anastrophe in t, though the reason for the frequent dropping of the t is still unexplained. The coincidence with the Scottish dinna, canna is quite accidental.]

* * *

1) year; at ári, next year; telja árum, to count time by years;

2) plenty, abundance, fruitfulnes (þá var ár um öll lönd);

3) the name of the Rune A.

f. oar; draga skip á árum, to pull the boat with oars; þungr undir árum, heavy to pull; draga árar um e-t, to contend for; koma eigi ár sinni fyrlr borð, to be under restraint.

n. first beginning; ár var alda, in times of yore; at morgins ári, um morguninn í ár = árla um morguninn, early in the morning.

1) anciently, of yore;

2) early (ár um morguninn).

from á, river.

* * *

n. (qs. arð?), an atom in a sunbeam, mote; hvernig viltú þekkja syndina nema Guðs orð sýni þér hana … arið eðr agnirnar í loptinu fáum vér ekki séð nema í sólar-geislanum? Vídal. i. 276; Germ. sonnenstäubchen, vide Vídal. Post. 276 (Ed. 1829), Njóla.

n. (cp. verpa tölu á, to count):

1. a computation, calculation, in round numbers; þat var á. manna, at fyrir Norðnesi mundi eigi færa falla en þrjú hundruð manna, Fms. viii. 143, x. 64, 139; kallaðr ekki vænn maðr at ávarpi flestra manna, in the suggestion, account of most people, Bs. i. 72.

2. in mod. usage, an address, accosting, Lat. allocutio; and ávarpa, að, to address, Lat. alloqui; cp. the old phrase, verpa orði á e-n, alloqui.

* * *

a, m. [A. S. gerêfa; Engl. reeve ( shire-reeve = sheriff); Germ. graf; the word is not Scandin., and for the etym. see Grimm’s Rechts-alterth. 752 sqq.]:—an earl, count; Edda 93 states that gerêfas in Saxony (i. e. Germany), barons in England (after the Conquest), and lendir menn in Norway are all synonymous; Nj. 157, Fms. vii. 59, 60, Mar. passim: Stj., Al., and Róm. render Lat. praefectus by greifi: as a nickname, Bs. i. 555. greifa-dómr, m. an earldom, county, Ann. 216, Stj.

(-s, -ar), m.

1) mound;

2) sepulchral mound, cairn.

* * *

m. [akin to hár, high; Dan. höj; Swed. hog; North. E. how]:—a how, mound; haugr eða hæð, Mar., Fms. ix. 382, Stj. 260; there was usually a how near the houses, from which the master could look over his estate, Þkv. 6, Skm. 11; hann gékk nú at bæ Þorleifs ok at haugi þeim er hann sat a., Fs. 98; Þorleifr var því vanr, sem mjök var fornmennis háttr, at sitja löngum úti á haugi einum ok eigi langt frá bænum, Fms. ii. 59; þar er h. nokkurr er hann er vanr at sitja, v. 160; hann sat á haugi sem konungar, Hkr. i. 136, Stjörn. Odd. ch. 5.

2. a dung-heap. midden; fjós-h., a byre-midden; ösku-h., an ash-heap; myki-h., a muck-heap; draga myki út ok færa í haug, K. Þ. K. 100, Al. 178.

II. a cairn, over one dead; the cairns belong to the burning age as well as to the later age, when the dead were placed in a ship and put in the how with a horse, hound, treasures, weapons, or the like, cp. Eg. 6, 7, 768. Hkr. (pref.), Landn. 62 (twice), 81, 82, 86, 125 (lagðr í skip), 169, Gísl. 23, 24, 31, 32, Ld. ch. 8, 24, Nj. ch. 79, Eb. ch. 9, 34, Hrafn. (fine), Hervar. 13 sqq. (1847), Fagrsk. ch. 4, 5, Hkr. (pref.), Hkr. i. 122 (Har. S. ch. 45), 152 (Hák. S. ch. 27), 160 (ch. 32), Har. Hárf. ch. 8, Skjöld. S. ch. 9: names of such cairns, Korna-haugr, Landn. 87; Hildis-h., 267; Hálfdanar-haugar, Hkr. i. 74; Tréfóts-h., Grett. 87; Melkorku-h., Mókolls-h., etc.: freq. in local names, Haugr, Haugar, Haugs-nes, Landn., Eb.; Hauga-þing, n. an assembly in Norway, Fms. viii. 245, ix. 109. There is an historical essay on Icel. cairns by old Jón Ólafsson in Arna-Magn. Additam. (autogr. MS. and interesting).

β. a kind of sacrificial mound, Edda 83 (Hölgi), Yngl. S. ch. 12, Ó. H. ch. 122; hauga né hörga, hlaða hauga ok kalla hörg, N. G. L. i. 430; blót-h., q. v.: for tales about the breaking open of cairns, wrestling with the ghosts, and carrying off their weapons and treasures, see Landn. 169, Harð. S. ch. 15, Grett. ch. 20, Sturl. i. 23, Bárð. ch. 20 new Ed.: the burying in cairns was typical of the heathen age, whence such law phrases as, frá heiðnum haugi, from heathen how, i. e. from time immemorial, D. N. passim, vide Fr.; telja langfeðr frá haugi, or til haugs ok heiðni, to count one’s forefathers up to hows and heathen times, Rétt. 48, D. N. iii. 122: in early Dan. laws unbaptized children were called höghæmen = how-men.

COMPDS: haugabrjótr, haugaeldr, haugaherr, haugaöld, brunaöld, haugsdyrr, haugsgólf, haugsgörð.

a, m. [Germ. mark-graf], a margrave, marquis, [mid. Lat. marchio,] count, Þiðr., Ann. 1264.

* * *

(gen. pl. nefja), n.

1) the bone of the nose, nasal bone, opp. to ‘nasir’ (hann rak hnefana á nasir mér ok braut í mér nefit);

2) the nose (náit er nef augum);

3) beak, bill (of a bird);

4) head, person; um alla Sváþjóð guldu menn Óðni skatt, penning fyrir nef hvert, a penny per head.

* * *

n., gen. pl. nefja, dat. nefjum; [A. S. nebbe; Engl. neb]:—the nose, prop. the beak, bone of the nose, opp. to nasar (nös, q. v.), Grág. ii. 11; liðr á nefi, Ld. 272; þeir hafa hvárki nef né nasar, ‘neb nor nose,’ i. e. neither lower part nor cartilage, Stj. 79; hann rak hnefann á nasir mér ok braut í mér nefit, Fas. iii. 392; kom á nasir þeim ok brotnaði í honum nefit, Fms. iii. 186; gnúa nefit, Orkn. 394, passim: also in the phrases, stinga nefi í feld, to hide the nose (face) in one’s cloak, from dismay, Fms. x. 401; cp. stinga nösum í felda, Sighvat; stinga saman nefjum, to put noses together = lay heads together, i. e. discuss closely, ironic., Grett. (in a verse); kveða, tala í nef, to talk through the nose, Skálda 162; taka í nefið, to snuff up; sjúga upp í nefit, to suck up through the nose; of nær nefi kvað karl …, too near the nose, quoth the carle, when he was hit in the eye, Fms. vii. 288; náit er nef augum, the neb is near akin to the eye, Nj., cp. Fms. iii. 188; draga bust ór nefi einum, see burst.

2. as a law term in regard to tax, dues, poll (cp. the English phrase ‘to count noses’); um alla Svíþjóð guldu menn Óðni skatt, penning fyrir nef hvert, Yngl. S. ch. 8; hefir þú nú gört fyrir þitt nef þangat út, i. e. thou hast done thy share, Fbr. 33; gjalda eyri fyrir net hvert, to pay a ‘nose-tax’ of an ounce, poll-tax, Lv. 89; penning fyrir nef hvert, Hkr. ii. 231; skal göra mann út at sjaunda nefi, N. G. L. i. 97; ertug fyrir sex tigu nefja innan laga várra, 7; skutilsveinar til þriggja nefja ok hverr húskarl til tveggja nefja, H. E. i. 420; yrkja níðvísu fyrir nef hvert er á var landinu, Hkr. i. 227; skal búandi hverr augljós nef hafa af bryggju-sporði á skoru-kefli fyrir ármann, i. e. every franklin has to shew up the poll on a score-roll before the king’s officer, N. G. L. i. 200.

3. the neb, beak, bill, of birds, Fms. viii. 10; nefin ok klærnar, Nj. 272, Stj. 90; fugls-nef, uglu-nef, arnar-nef, hrafns-nef, Sdm. passim; also hrúts-nef, a ram’s nose, 1812. 66: the saying, lítið er nef várt en breiðar fjaðrir, Bs. i. 676, of high aspirations and weak efforts, see fjöðr: of things, klappar-nef, a jutting rock; skogar-nef, q. v.; steðja nef, the nose (small end) of a stithy; keips-nef, a thole, a rowlock pin: cp. the riddle or pun, liggr á grúfu og horfir upp nef—á ausu ! of the hook on a ladle’s handle.

II. as a nickname, Gísl.; = Nosey, cp. Lat. Naso.

COMPDS: nefbjörg, nefdreyri, neffölr, nefgildi, nefglita, neflangr, neflauss, neflítill, nefljótr, nefmikill, nefmæltr.

a, m. a palgrave, count palatine, Ann. 1223.

að; this word occurs in writers of the 13th and 14th centuries, but scarcely earlier, for in Hdl. 44 reikna is an error for rekja, q. v.; [A. S. recnan; Engl. reckon; Germ. rechnen; Dan. regne]:—to count, calculate; hann reiknaði sik hundraðfaldan ávöxt hafa fengit á því sama ári, Stj. 162; ‘perfecta fortitudo’ hvat er reikna má algörvan styrkleik, Fb. ii. 534; aðrir sex þeir er Styrmir reiknar í sinni bók, 68; item hefir gefisk, síðan biskup Michel reiknaði, eitt hundrað vaðmála, 22; reiknaði hón jörð eiga geldfjár-rekstr. Dipl. v. 7; biskupinn reiknaði Koðrán í banni … var sú sök hans reiknuð, at … reiknaði hann at þat væri mikit góz at þeir höfðu eytt, Bs. i. 830; þrgar tók hann þá eptir at reikna framferði manna, 840; reikna e-t við sik, to make up an account of, 784.

II. reflex., láta reiknask eignir klaustranna, to keep an account of the glebes, H. E. i. 476; reiknuðusk þeir þá við um frændsemi, they reckoned up their relationship, Fms. ii. 19; þeir reiknuðusk viðr um kærlig ok bróðurlig viðskipti biskupanna sinna forverara, Dipl. ii. 11, passim; reiknaðisk portio ecclesiae þrjú hundruð, was reckoned, amounted to three hundred, Vm. 19; reiknaðisk í fatabúri rósir þrettán ok tuttugu, Dipl. iii. 4; Þorlákr reiknask eilíflega milli þeirra biskupa, sem …, Bs. i. 280, Fs. 121.

talði, to count together, Hom. (St.)

* * *

(að), v.

1) to chafe, rub, gall (jarnin skoruðu mjök at beini);

2) to make a score or incision in (sumir ganga at með boløxar ok skora fœti á filunum); s. e-t sundr, to cut asunder;

3) to challenge; s. e-m (or e-n) á hólm (til hólmgöngu, til hólms, til einvígis), to challenge to a duel;

4) s. á e-n, to call upon, request strongly (þeir skoruðu á hann fast); s. á e-n til e-s, to call upon one for a thing (s. á. e-n til liðveizlu, fulltings); s. á e-n til hólmgöngu, to challenge one to fight;

5) to urge insist upon (fast skorar þú þat); s. e-t mál við e-n, to broach a matter to one (konungr skorar þá þetta mál við hana sjálfa);

6) s. e-t í, to stipulate (Þ. skoraði þat í, at);

7) to score, count by tallies (hann lét þá s. liðit).

* * *

u, f. a score, notch, incision, passim in mod. usage. skoru-kefli, n. a ‘score-stick,’ tally (used in keeping accounts); þó skal búandi hverr augljós nef hafa á bryggju-sporði á skorukefli fyrir ármann, each franklin (in paying his levy) is to shew his tally to the king’s steward, N. G. L. i. 200.