Перевод: с исландского на английский

с английского на исландский

time+of+payment

  • 1 GOÐI

    m. heathen priest; chief (in Iceland during the republic).
    * * *
    a, m. [Ulf, renders ἱερεύς by gudja (ufar-gudja, ahumista-gudja, etc.), ἱερατεία by gudjinassus, ἱερατεύειν by gudjinôn; an Icel. gyði, gen. gyðja, would answer better to the Goth. form, but it never occurs, except that the fem. gyðja = goddess and priestess points not to goði, but to a masc. with a suppressed final i, gyði; a word coting occurs in O. H. G. glossaries, prob. meaning the same; and the form guþi twice occurs on Danish-Runic stones in Nura-guþi and Saulva-guþi, explained as goði by P. G. Thorsen, Danske Runem.; (Rafn’s explanation and reading of Nura-guþi qs. norðr á Gauði, is scarcely right): with this exception this word is nowhere recorded till it appears in Icel., where it got a wide historical bearing]:—prop. a priest, sacerdos, and hence a liege-lord or chief of the Icel. Commonwealth.
    A. HISTORICAL REMARKS.—The Norse chiefs who settled in Icel., finding the country uninhabited, solemnly took possession of the land (land-nám, q. v.); and in order to found a community they built a temple, and called themselves by the name of goði or hof-goði, ‘temple-priest;’ and thus the temple became the nucleus of the new community, which was called goðorð, n.:—hence hof-goði, temple-priest, and höfðingi, chief, became synonymous, vide Eb. passim. Many independent goðar and goðorð sprang up all through the country, until about the year 930 the alþingi (q. v.) was erected, where all the petty sovereign chiefs (goðar) entered into a kind of league, and laid the foundation of a general government for the whole island. In 964 A. D. the constitution was finally settled, the number of goðorð being fixed at three in each þing ( shire), and three þing in each of the three other quarters, (but four in the north); thus the number of goðar came to be nominally thirty-nine, really thirty-six, as the four in the north were only reckoned as three, vide Íb. ch. 5. On the introduction of Christianity the goðar lost their priestly character, but kept the name; and the new bishops obtained seats in the Lögrétta (vide biskup). About the year 1004 there were created new goðar (and goðorð), who had to elect judges to the Fifth Court, but they had no seats in the Lögrétta, and since that time the law distinguishes between forn ( old) and ný ( new) goðorð;—in Glúm. ch. 1 the word forn is an anachronism. It is curious that, especially in the 12th century, the goðar used to take the lesser Orders from political reasons, in order to resist the Romish clergy, who claimed the right of forbidding laymen to be lords of churches or to deal with church matters; thus the great chief Jón Loptsson was a sub-deacon; at last, about 1185, the archbishop of Norway forbade the bishops of Icel. to ordain any holder of a goðorð, unless they first gave up the goðorð, fyrir því bjóðum vér biskupum at vígja eigi þá menn er goðorð hafa, D. I. i. 291. In the middle of the 13th century the king of Norway induced the goðar to hand their power over to him, and thus the union with Norway was finally brought about in the year 1262; since that time, by the introduction of new codes (1272 and 1281), the name and dignity of goðar and goðorð disappeared altogether, so that the name begins and ends with the Commonwealth.
    B. DUTIES.—In the alþingi the goðar were invested with the Lögrettu-skipan (q. v.), that is to say, they composed the Lögrétta (the Legislative consisting of forty-eight members—on the irregularity of the number vide Íb. ch. 5), and were the lawgivers of the country; secondly, they had the dómnefna (q. v.), or right of naming the men who were to sit in the courts, vide dómr:—as to their duties in the quarter-parliaments (vár-þing) vide Grág. Þ. Þ. and the Sagas. The authority of the goðar over their liegemen at home was in olden times somewhat patriarchal, vide e. g. the curious passage in Hænsaþ. S. ch. 2; though no section of law relating to this interesting part of the old history is on record, we can glean much information from the Sagas. It is to be borne in mind that the goðar of the Saga time (10th century) and those of the Grágás and Sturlunga time (12th and 13th centuries) were very different; the former were a kind of sovereign chiefs, who of free will entered into a league; the latter had become officials, who for neglecting their duties in parliament might be fined, and even forfeit the goðorð to their liegemen, vide Grág. Þ. Þ. Neither þing (q. v.) nor goðorð was ever strictly geographical (such is the opinion of Konrad Maurer), but changed from time to time; the very word goðorð is defined as ‘power’ (veldi), and was not subject to the payment of tithe, K. Þ. K. 142. The goðorð could be parcelled out by inheritance or by sale; or they might, as was the case in the latter years of the Commonwealth, accumulate in one hand, vide esp. Sturl. passim, and Grág. The liegemen (þingmenn) were fully free to change their lords (ganga í lög með goða, ganga ór lögum); every franklin (þingmaðr) had in parliament to declare his þingfesti, i. e. to name his liegeship, and say to what goði and þing he belonged, and the goði had to acknowledge him; so that a powerful or skilful chief might have liegemen scattered all over the country. But the nomination to the courts and the right of sitting in the legislative body were always bound to the old names, as fixed by the settlement of the year 964; and any one who sought the name or influence of a goði had first (by purchase, inheritance, or otherwise) to become possessor of a share of one of the old traditionary goðorð; see the interesting chapter in Nj. The three goðar in one þing ( shire) were called sam-goða, joint-goðar; for the sense of allsherjar-goði vide p. 17.
    C. NAMES.—Sometimes a chief’s name referred to the god whom he especially worshipped, as Freys-Goði, Hrafn., Gísl., whence Freys-gyðlingar, q. v.; (the ör-goði is dubious); more frequently the name referred to the liegemen or county, e. g. Ljósvetninga-Goði, Tungu-Goði, etc.; but in the Saga time, goði was often added to the name almost as a cognomen, and with some, as Snorri, it became a part of their name (as Cato Censor in Latin); hann varðveitti þá hof, var hann þá kallaðr Snorri Goði, Eb. 42; seg, at sá sendi, er meiri vin var húsfreyjunnar at Fróðá en Goðans at Helgafelli, 332. Names on record in the Sagas:—men living from A. D. 874 to 964, Hallsteinn Goði, Landn., Eb.; Sturla Goði, Landn. 65; Jörundr Goði and Hróarr Tungu-Goði, id.; Ljótólfr Goði, Sd.; Hrafnkell Freys-Goði, Hrafn.; Oddr Tungu-Goði, Landn.; Þormóðr Karnár-Goði, Vd.; Áskell Goði, Rd.; Úlfr Ör-goði, Landn.; Grímkell Goði, Harð. S.; Þorgrímr Freys-goði, Gísl. 100, 110:—964 to 1030, Arnkell Goði, Landn., Eb.; Þorgrímr Goði, Eb.; Geirr Goði, Landn., Nj.; Runólfr Goði, id.; Þóroddr Goði, Kristni S.; Þormóðr Allsherjar-Goði, Landn.; Þorgeirr Goði, or Ljósvetninga-Goði, Nj., Landn.; (Þorkell Krafla) Vatnsdæla-Goði, Vd.; Helgi Hofgarða-Goði, Landn., Eb.; Snorri Hlíðarmanna-Goði, Lv.; Þórarinn Langdæla-Goði, Heiðarv. S.; and last, not least, Snorri Goði:—in the following period goði appears, though very rarely, as an appellative, e. g. Þormóðr Skeiðar-Goði (about 1100):—of the new goðar of 1004, Höskuldr Hvítaness-Goði, Nj.:—used ironically, Ingjaldr Sauðeyja-Goði, Ld.
    2. goðorð mentioned by name,—in the south, Allsherjar-goðorð, Landn. (App.) 336; Dalverja-goðorð, Sturl. ii. 48; Lundarmanna-goðorð, i. 223; Reykhyltinga-goðorð, 104, iii. 166, 169; Bryndæla-goðorð, Kjaln. S. 402: in the north, Ljósvetninga-goðorð, Lv. ch. 30; Möðruvellinga-goðorð, Bs. i. 488; Vatnsdæla-goðorð, Fs. 68; Fljótamanna-goðorð, Sturl. i. 138: in the west, Snorrunga-goðorð, 55; Jöklamanna-goðorð, iii. 166; Rauðmelinga-goðorð, Eb. 288; Reyknesinga-goðorð, Sturl. i. 9, 19; Þórsnesinga-goðorð, 198: the new godords of the Fifth Court, Laufæsinga-goðorð, Nj. 151; Melamanna-goðorð, id., Band., Sturl. i. 227. Passages in the Sagas and Laws referring to goðar and goðorð are very numerous, e. g. Íb. ch. 5, Nj. ch. 98, Grág., Lögréttu-þáttr, and Þ. Þ. passim, esp. ch. 1–5, 17, 35, 37, 39, 44, 58, 60, 61, Lv. ch. 4 (interesting), Vd. ch. 27, 41 (in fine), and 42, Vápn., Hrafn. ch. 2, Eb. ch. 10, 56, Sturl. iii. 98, 104, passim; for the accumulation of godords, see i. 227 (3, 22), Bs. i. 54; for the handing over the godords to the king of Norway, D. I. i; and esp. article 3 of the Sáttmáli, D. I. i. 631, 632. The godords were tithe-free, ef maðr á goðorð, ok þarf eigi þat til tíundar at telja, vald er þat en eigi fé:, K. Þ. K. 142.
    COMPDS: goðakviðr, goðalýrittr, goðaþáttr.
    II. = goð, i. e. good genius, in the Icel. game at dice called goða-tafl, with the formula, heima ræð eg goða minn bæði vel og lengi, … og kasta eg svo fyrir þig, cp. also ást-goði.

    Íslensk-ensk orðabók > GOÐI

  • 2 GEFA

    * * *
    (gef; gaf, gáfum; gefinn), v.
    1) to give (gefa e-m e-t);
    hann gaf þeim góðar gjafar, he gave them good gifts;
    gefa e-m ráð, to give one advice;
    gefa hljóð, to give a hearing;
    gefa e-m sök, e-t at sök, to lay to one’s charge, to bring a charge against one;
    gefa slög, to deal blows;
    gefa e-m drekka, to give one to drink;
    impers., e-m gefr byr (byri), one gets a fair wind (gaf þeim byr ok sigla þeir í haf);
    absol., gaf þeim vel, they got a fair wind;
    ef fœri gefr á, if you get a chance;
    ef yðr (dat.) gefr eigi missýi í þessu máli, if you are not mistaken in this matter;
    þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand;
    2) to give, grant;
    gefa heimleyfi, to grant furlough;
    gefa e-m líf, to grant one his life;
    3) to give in matrimony (ek var ung gefin Njáli);
    4) to give fodder to cattle, to feed (gefa göltum, nautum, kúm, hestum);
    5) gefa staðar, to stop;
    lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing;
    6) e-m er e-t svá gefit, or svá gefit um e-t, one is so and so disposed, thinks so and so of a thing (ef þér er þetta svá gefit sem þú segir);
    7) with preps.:
    gefa sér litit (mikit) af (or at) e-u, to take little (much) notice of;
    gefa á e-t, to pour water on;
    fig. to press on (gefr Ormr þá á);
    gefa e-m til e-s, to give in return for a thing (gefa fé til sátta);
    impers., honum hafði vel gefit til (had good luck) um hefndina;
    gefa sér mikit (lítit) um e-t, to take great (little) interest in (= gefa sér mikit, lítit, af or at e-u);
    gefa sér fátt um e-t, to take coldly, take little notice of;
    gefa e-t upp, to give up (gefa upp alla mótstöðu);
    gefa sik upp, to surrender;
    gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve;
    gefa upp leiguna, to remit the rent;
    gefa upp sakir, to remit offences;
    upp gefinn, exhausted;
    gefa e-t við e-u, to give in payment for;
    gefa sik við, to give in (þat er líkara, at ek gefa mik við);
    8) refl., gefast.
    * * *
    pret. gaf, 2nd pers. gaft, mod. gafst, pl. gáfu; pres. gef; pret. subj. gæfi; part. gefinn; with neg. suff. gef-at, gaft-attu, Fm. 7; mid. form gáfumk ( dabat or dabant mihi, nobis), Stor. 23, Bragi, Edda: [Goth. giban = διδόναι; A. S. gifan; Engl. give; Dutch geven; O. H. G. gepan; Germ. geben; Swed. gifva; Dan. give.]
    A. To give, with acc. of the thing, dat. of the person; g. gjafar, to give gifts, Fm. 7, Fms. vii. 40, Nj. 29, Hm. 48; mikit eitt skala manni gefa, 51; hann kvaðsk eingin yxn eiga þau áðr at honum þætti honum gefandi (gerundial, worth giving to him), Rd. 256; hann gaf stórgjafir öllu stórmenni, Ld. 114; hann gaf þeim góðar gjafir at skilnaði, Gísl. 9; Rútr gaf henni hundrað álna, Nj. 7; viltú g. mér þá, 73, 75, 281, passim.
    II. to give in payment, to pay; gefa vildim vit þér fé til, we will give thee money for it, Nj. 75; yðr væri mikit gefanda (gerundial) til, at þér hefðit ekki íllt átt við Gunnar, you would have given a great deal not to have provoked Gunnar, 98; ek mun g. þér til Guðrúnu dóttur mína ok féit allt, id.: to lay out, hann gaf sumt verðit þegar í hönd, Gísl. 12; gefa e-t við e-u, to pay for a thing; at þér gefit mjök margra Kristinna manna líf við yðvarri þrályndi, that you will cause the loss of many Christian lives with your stubbornness, Fms. iv. 195; þat er líkara at ek gefa mikit við, Nj. 53; gefa sik við e-u, to give oneself to a thing, attend to, be busy about, mod.: gefa í milli, to discount; hygg at hvat þú gefr í milli tveggja systra, Fms. iv. 195 (hence milli-gjöf, discount).
    III. in special sense, to give in matrimony; Njáll bað konu til handa Högna ok var hon honum gefin, Nj. 120; Vígdís var meir gefin til fjár en brautargengis, V. had been more wedded to the money than to her advancement, Ld. 26; segir at dóttir þeirra muni eigi betr verða gefin, 114:—gefa saman, to betroth, Fms. x. 381:—in mod. sense to marry, of the clergyman.
    2. to give as a dowry, portion; búum þeim er Sveinn hafði gefit til hennar, Fms. x. 310 (hence til-gjöf, dowry); eigi skal ok í klæðum meira heiman gefask með konu en þriðjungr (hence heiman-gjöf, dowry), Gþl. 212:—so also, gefa í erfðir, to give as inheritance, Bs. i. 285:—gefa ölmusu, to give alms, Bs. passim; gefa fátækum, to give to the poor, passim.
    IV. to give, grant; hann gaf honum vald yfir öllu landi, Fms. i. 18; gefa heimleyfi, to grant ‘home-leave,’ furlough, ix. 474; gefa orlof, ii. 64; gefa grið, to grant a truce to one, pardon, Nj. 165, Fms. ix. 479; gefa e-m líf, to grant one his life, 470.
    V. in various phrases; gefa e-m nafn, to give one a name, Nj. 91, Fms. i. 23, Grág. ii. 146; gefa þakkir, to give thanks, Fms. i. 231; gefa e-m tillæti, to indulge one, Nj. 169; gefa e-m rúm, to give place to one, Fms. ii. 254, vi. 195; gefa ráð, to give counsel, advice, Nj. 75, 78; gefa góð orð, to give good words, answer gently; gefa e-m stór orð, to give one big words, Fms. v. 158; gefa slög, to deal blows, ix. 313; gefa gaum at, to give heed to, Nj. 57, Eg. 551; gefa hljóð, to give a hearing, in public speaking, Nj. 230; gefa tóm, to give time, leisure, 98; gefa ró reiði, to calm one’s wrath, 175:—gefa e-m sök, to bring a charge against, complain of, 82; ok gaf ek þó hjálminum enga sök á því, I did not like the helmet less for that, Ld. 128; at eigi sé mælt, at þú gefir dauðum sök, that thou bringest a charge against a dead man (which was unlawful), Nj. 82; en hvártki okkat gefr þat öðru at sök, neither of us likes the other the less for that, 52; ekki gef ek þér þat at sök þótt þú sér engi bleyðimaðr, 54; engi þorði þó sakir á at gefa, none durst complain, Al. 123; Sigurðr jarl bað konung eigi gefa Þrændum þetta at sök, Fms. i. 57; gefa kæru upp á e-n, to give in a complaint against one, Dipl. ii. 13.
    2. gefa sér um …, to give oneself trouble about, take interest in, mostly followed by a noun; gefa sér fátt um e-t, to take coolly; gefa sér mikit um, to take great interest in; Þorfinnr lét gefa honum mat, en gaf sér lítið at honum, but else took little notice of him, Grett. 96; ekki er þess getið, at hann gæfi sér mikit um, that he shewed great interest, Fms. i. 289; mun ek mér ok ekki um þetta gefa, I will let this pass, not take offence at it, Boll. 354; en ef til mín kæmi tveir eða þrír, þá, gaf ek mér ekki um, then I took no notice of it, Fms. ii. 151; konungr gaf sér fátt um þat, Fb. i. 261; hann þóttisk vita hvat keisaranum mislíkaði ok gaf sér þó ekki um at sinni, Fms. vi. 71; ok gáfu sér ekki um viðbúnaðinn, vii. 87; so also, Skúli gaf sér litið at hvat biskup sagði, S. troubled himself little at what the bishop said, Bs. i. 873:—akin is the mod. phrase, eg gef ekki um það, I do not want it; gefðu ekki um það, do not care for it, mind it not; eg gaf ekki um að sjá það, I did not want to see it, etc.
    3. gefa staðar, to stop; lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing, Fms. vi. 384; konungr gaf staðar ok hlýddi til frásagnar þeirra, viii. 400; ok þá er sá íss gaf staðar ok rann eigi, Edda 3; ok þeir gefa eigi stað ferðinni fyrr en þeir kómu norðr, 151 (pref.); svá at staðar gaf (MS. naf) höndin við sporðinn, 40.
    VI. to give out, deal out; hón bað gefa sér drekka, bade give him to drink, Eg. 604: to give a dose, gefa e-m eitr, Al. 156:—absol. to give fodder to cattle, gefa göltum, Hkv. 2. 37; gefa nautum, kúm, hestum, Sturl. ii. 42, Gísl. 28:—gefa á, to dash over, of sea-water, cp. ágjöf: to pour water on, var gluggr á ofninum syá at útan mátti á gefa, Eb. 134; síðan lét hann gefa útan á baðit í glugg, 136; gefa á ker, to fill a goblet, Clar.: metaph. to press on, gefr Ormr þá á, Fb. i. 530 (in wrestling).
    VII. with prepp., fyrir-gefa, to forgive, freq. in mod. usage, but scarcely found in old writers; so also gefa til, cp. Dan. tilgive, D. N., vide Safn i. 96, (rare and obsolete):—gefa upp, to give up; gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve, Fms. ii. 225; gefa upp föður eða móður, 227; bændr báðu hann gefa upp eyna, Grett. 145: to remit, en þó vil ek nú upp gefa þér alla leiguna, Nj. 128; gaf honum upp reiði sína, Fms. x. 3, 6; ok gefit oss upp stórsakir, ii. 33; Brján konungr gaf upp þrysvar útlögum sínum inar sömu sakir, Nj. 269: absol., hvárt vilit þér gefa honum upp, pardon him, 205; gefa upp alla mótstöðu, to give up all resistance, Fms. ix. 322; gefa sik upp, to give oneself up, surrender, i. 198; þá gefum vér upp várn stað, 104; gefa upp ríki, konungdóm, to give up the kingdom, abdicate, resign, x. 4, xi. 392: to give up, hand over to one, Magnús konungr gaf honum upp Finnferðina með slíkum skildaga, vii. 135; ek vil gefa ykkr upp búit at Varmalæk, Nj. 25; allir hafa þat skaplyndi at gefa þat fyrst upp er stolit er, 76: to give up, leave off, gefa upp leik, to give up playing, Fas. iii. 530; gefa upp horn, Fms. vi. 241: to exhaust, empty, upp ætlu vér nú gefnar gersimar yðrar, vii. 197.
    B. IMPERS., a naut. term; e-m gefr byri, byr (acc. pl. or sing.), one gets a fair wind; gaf þeim byr ok sigla þeir í haf, Nj. 4; gaf þeim vel byri, 138; er þeir vóru búnir ok byr gaf, Eg. 99: so also absol. with or without dat. of the person, gaf kaupmönnum burt af Grænlandi, the sailors got a wind off Greenland, so as to sail from it, Fb. iii. 454; því at eigi gaf suðr lengra, Fms. ii. 185; gaf þeim vel, ix. 268; gaf honum ílla, x. 4; gaf honum eigi austan, Nj. 63: so in the saying, svo gefr hverjum sem hann er góðr.
    2. in other phrases, to get a chance; ef færi (acc.) gefr á, if you get a chance, Nj. 266; halda njósnum, nær bezt gæfi færi á honum, to keep a look-out, when there was best chance to get at him, 113; til þess gefr nú vel ok hógliga, ‘tis a fair and easy opportunity for that, Al. 156; mæltu menn at honum hafði vel gefit til ( had good luck) um hefndina, Fms. vii. 230; ef yðr (dat.) gefr eigi missýni í þessu máli, if you are not mistaken in this matter, Fbr. 32; gaf þeim glámsýni (q. v.) er til vóru komnir, Sturl. i. 179, Stj. 401; þá gaf mér sýn, then I beheld (in a vision), Fms. vii. 163; þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand, it lay open to all, vi. 70; e-m gefr á að líta, one can see, i. e. it is open and evident.
    C. REFLEX., gefask vel (ílla), to shew oneself, prove good ( bad); það sé ván at þú gefisk honum eigi vel, er þú gefsk öllum öðrum mönnum ílla, Nj. 32; eigi deilir litr kosti ef þú gefsk vel, 78; hversu gafsk Björn þér, Kári, 265; opt hafa mér vel gefisk yður ráð, your counsels have often proved good to me, Ld. 252; hefir þeim þat ok aldri vel gefisk ( it has never turned out well) í þessu landi, Fms. vii. 22; ílla gefask ílls ráð, a saying, Nj. 20; hétu allir góðu um at gefask vel (i. e. to fight manfully), Fms. vii. 262:—to happen, turn out, come to pass, sem síðan gafsk, x. 416; svá honum gafsk, so it turned out for him, Sl. 20; ok svá gæfisk, ef eigi hefði Guð þá sína miskun til sent, and so it would have come to pass, unless …, Fms. x. 395:—gefsk mér svá, it seems to me so, methinks it is so, Karl. 290, 308 (vide A. V. 2. above); þat allsheri at undri gefsk, to all people it is a wonder, Ad. 18; e-m er e-t svá gefit, to be so and so disposed, to think so and so of a thing; ef þér er þetta svá gefit sem þú segir, Fms. v. 236; svá er mér gefit, son minn, at ek em þér fegin orðin, Ó. H. 33; sagði hann at svá mundi jarli gefit, Fms. ix. 244; en svá ætla ek flestum lendum mönnum gefit, at eigi munu skiljask frá Skúla jarli, 429, v. l.; þyki mér ok sem svá muni flestum gefit, at fé sé fjörvi firr, Ld. 266; en þat mun þó mestu um stýra hversu Þórdísi er um gefit, 302; síðan talaði konungr þetta mál við systur sína, ok spurði hversu henni væri um þetta gefit, Fms. ii. 221: of the gifts of nature, mikill máttr er gefinn goðum várum, Nj. 132; ok er þat mál manna, at henni hafi allt verit ílla gefit þat er henni var sjálfrátt, i. e. that she was a bad woman in everything of her own making (but well gifted by nature), 268; ok svá er sagt at honum hafi flestir hlutir höfðinglegast gefnir verit, 254.
    2. with prepp., gefask upp, to give up, give in, surrender, Nj. 64, 124, Eg. 79: mod. to lose one’s breath: upp gefinn, upset; eigi þykjumk ek upp gefinn þó at ek sjá smávofur, Grett. 112; eigi þyki mér vit upp gefnir, ef vit veitumk at, 131; en þó at þeir feðgar sé ríkir menn, þá eru vér þó ekki upp gefnir fyrir þeim, Fb. ii. 195: in mod. usage, exhausted, having lost one’s breath, eg er uppgefinn; also of a horse, hann gafsk upp, harm er stað-uppgefinn:—e-m gefsk yfir, to do wrong, commit a fault, fail; þat mæla menn at þessi hlutr hafi konunginum yfir gefisk helzt, Fms. xi. 283; ef göfgum mönnum gáfusk stórir hlutir yfir, if the noble gave gross offence, did evil things, Bs. i. 107; engi er svá vitr at eigi gefisk yfir nokkut sinn, Karl. 451:—to give oneself to one, gefask Kristi, N. G. L. i. 339; gefsk þú hánum þá í dag með Guði, Nj. 157; gefask á vald e-s, to give oneself into another’s power, Fms. ix. 479.
    II. recipr. to give to one another; gefask gjöfum, Bret. 48; gáfusk þeir gjöfum áðr þeir skildu, Bs. i. 274.
    III. part. gefinn, given to a thing, in a spiritual sense, devout; g. fyrir bækr, lestr, smíðar, etc., given to books, reading, workmanship, etc.

    Íslensk-ensk orðabók > GEFA

  • 3 KOMA

    * * *
    I)
    (kem; kom or kvam, kómum or kvamúm; kominn), v.
    1) to come (litlu síðarr kómu Finnar aptr heim);
    2) to come, arrive (bréf kómu frá Skúla jarli);
    kom svá, at (it came to pass, that) Bárði var heitit meyjunni;
    3) with dat. of the object, to make to come, to take, bring, carry, etc.;
    hann skyldi koma Þór í Geirröðargarða, he should make Th. come to G.;
    hann kom Þórhaddi heilum yfir ána, he brought Th. safe across the river;
    koma e-m í hel, to put one to death;
    koma e-m til falls, to make one fall;
    koma e-m í sætt við e-n, to reconcile one with another;
    koma sér vel hjá e-m, to bring oneself into favour with, be agreeable to (þeir kómu sér vel við alla);
    koma e-u til leiðar (til vegar), to effect, bring about;
    koma orðum við e-n, to speak with a person (hann gørði sik svá reiðan, at ekki mátti orðum við hann koma);
    4) with preps.:
    koma e-u af sér, to get rid of (allt mun ek til vinna at koma af mér yðvarri reiði);
    koma e-u af, to abolish (Þvi hafði eigi orðit af komitmeði öllu);
    koma at e-m, to come upon one (kómu þessir at honum fyrir Sjólandi með tveim skipum);
    koma at hendi, to happen (mikill vandi er kominn at hendi);
    impers., Gunnarr játaði því, en þá er at kom, vildi hann eigi, G. agreed to it, but when it came to the point he would not;
    koma at e-u, to come at, regain, recover (koma at hamri);
    koma sér at e-u, to bring oneself to (Þ. kom sér ekki at því);
    koma á e-t, to come on, hit (höggit kom á lærit);
    koma e-u á, to bring about, effect (máttu þeir øngum flutningum á koma);
    koma kristni (dat.) á England, to christianize E.;
    koma fram, to come forth, appear, emerge (sigldi E. suðr með landi ok kom fram í Danmörk); to be produced, brought forward (nú mun pat fram koma sem ek sagða);
    koma e-u fram, to bring about, effect (koma fram hefndum);
    koma fyrir e-t, to be an equivalent for (fyrir víg Hjartar skyldi koma víg Kols);
    allt mun koma fyrir eitt, it will all come to the same;
    koma fyrir ekki, to come to naught, be of no avail;
    e-m þykkir fyrir ván komit, at, one thinks it past all hope, that;
    koma e-u fyrir, to destroy (hann kom hverjum hesti fyrir);
    koma í e-t, to come into, enter;
    koma niðr, to come down;
    hann reyndi eptir, hvar G. væri niðr kominn, what had become of G.;
    kom þar niðr tal hennar, at hon sagði honum, hversu, the end of her talk was, that she told him how koma;
    koma hart niðr, to pay dearly for it (ek hafða illa til gört, enda kom ek hart niðr);
    koma saman, to come together, gather (er saman kom liðit); to agree;
    þat kom saman (or ásamt) með þeim, they agreed on it;
    impers., kom þeim vel saman (ásamt), they agreed well;
    koma e-u saman, to bring about, effect;
    koma saman sættum með e-m, to reconcile them;
    koma til e-s, to come to a person or place (jarlinn kom með allan her sinn til Dyflinnar);
    koma till ríkis, to come to, or succeed to, the throne;
    koma til e-s, to cause: þat kemr til þess, at, the reason is, that; to help, avail: koma til lítils, to come to little, be of small avail (= koma fyrir lítit); to concern: þetta mál kemr ekki til þín, this quarrel is no business of thine; þat er til mín kemr, so far as I am concerned; to mean, signify (Þ. kvezk skilja, hvar orð hans kómu til); to be of value: sverð þat, er til kom mörk gulls, that was worth a ‘mark’ of gold; mikit þykkir til e-s koma, one is much thought of, is thought to be of great importance;
    koma til, to be born;
    koma e-m undan, to help one to escape;
    koma undir e-n, to come unto one;
    ef undir oss skal koma kjörit, if we are to choose;
    koma e-m undir, to get one down, overcome one;
    koma upp, to come up;
    tungl kemr upp, the moon rises;
    eldr kom upp, fire broke out;
    kom þá upp af tali þeirra, at, the end of their talk was, that; to come out, become known (kom þat þá upp, at hann hafði beðit hennar);
    koma e-u upp, to open (kerling tekr hörpuna ok vildi upp koma);
    hann mátti lengi eigi orði upp koma, it was long before he could utter a word;
    koma við e-t, to touch (komit var við hurðina);
    þeir kómu við sker, they struck on a reef;
    hann kemr við margar sögur, he appears in many sagas; to be added to (koma þær nætr við hinar fyrri);
    koma við, to fit, be convenient, suit;
    koma e-u við, to employ, make use of (ek mátta eigi boganum við koma); hann kom því við (he brought about), at engi skyldi fara með vápn; urðu þeir at flýja sem því kómu við, all fled that could;
    koma sér við, to bring about, effect, be able to do (ek mun veita þér slíkt lið sem ek má mér við koma); to behave (hversu hann kom sér við í þessum málum);
    koma yfir, to pass over (hvert kveld, er yfir kom);
    5) refl., komast;
    * * *
    pres. sing. kem, kemr, kemr; an older form komr is used constantly in very old and good vellum MSS., as the Kb. of Sæm.; and even spelt keomr or ceomr (in Eluc., Greg., etc.); reflex. komsk, 2nd pers. kømztu ( pervenis), Sdm. 10: pret. kom, kom-k, I came, Skm. 18: 2nd pers. komt, 17, mod. komst: the pret. plur. varies, kvámu being the oldest form; kvómu, often in the MSS.; kómu, as it is still pronounced in the west of Icel.; the usual and latest form is komu, with a short vowel; the spelling of the MSS. cannot always be ascertained, as the word is usually written kumu or qumu: pret. subj. kvæmi and kꝍmi (kæmi): imperat. kom, kom-ðú, proncd, kondu, come thou! pret. infin. kómu ( venisse), Fms. i. 224 (in a verse), Geisli 62:—with suff. neg., pres. kmr-at or kømr-að, Akv. 11, Grág. ii. 141, Gkv. 3. 8; pret. kom-a, kom-að, came not, Ls. 56, Þorf. Karl. (in a verse), Þd. 18; 2nd pers. komtaðu ( non venisti), Am. 99; subj. kømi-a ( non veniret), Gs. 10: reflex., pres. kømsk-at, Grág. ii. 180; pret. komsk-at ( could not come), Am. 3:—a middle form, pres. 1st pers. komum-k (komumsk), Ó. H. 140, 214, Skm. 10, 11; subj. pres. komimk, Ó. H. 85; pret. kømomc, Hbl. 33 (Bugge); part. pass. kominn, see Gramm. p. xix. The preterite forms kvam and kvaminn, used in the Edition of the Sturl. and in a few other mod. Editions without warrant in the MSS., are due to the fact that the Edition of Sturl. was published from a transcript now in the Advocates’ Library in Edinburgh, made by the learned priest Eyjolf á Völlum (died A. D. 1745), who used this spelling: in prehistoric times, before the age of writing, it may be assumed for certain that this verb had a v throughout, as in Gothic: [Ulf. qiman, i. e. qwiman, = ἔρχεσθαι; A. S. cuman; Engl. come; O. H. G. queman; Germ. kommen; Dutch komen; Dan. komme; Swed. komma; Lat. venio, qs. gvenio; the Ormul. spells cumenn, indicating a long root vowel; cp. North. E. coom.]
    A. To come; sá þeirra sem fyrr kæmi, Fms. ix. 373; konungr kom norðr til Túnsbergs, 375; kómu Finnar heim, i. 9; þeir mágar kómu ór hjúkólfi, Sturl. ii. 124; kömr hann á konungs fund, Fms. ix. 221; þá vóru þeir norðan komnir, 308; hér er nú komin ær ein kollótt, Sturl. i. 159, passim.
    2. to become, arrive; bréf kómu frá Skúla jarli, Fms. ix. 375; ef svá síðarliga kömr skip til hlunns, Sks. 28; en er vár kom, Eg. 167; koma at máli við e-n, to have an interview, talk with one, 467; konungi kom njósn, Fms. vii. 57; þá komu honum þau tíðendi, i. 37; þetta kom allt fyrir Ingimar, vii. 114; kom honum þat (it came to him, he got it) fyrir útan fé, en engum kom fyrr, x. 394; hvat sem á bak kemr, whatsoever may befall, Nj. 193; koma e-m at haldi, or í hald, to avail oneself, 192, Fms. x. 413; koma at gagni, to ‘come in useful,’ be of use, Nj. 264; koma at úvörum, to come at unawares, Ld. 132; koma e-m fyrir úvart, id., Fms. xi. 290; koma á úvart, Nj. 236; koma í þörf = koma í gagn, Fms. vii. 14; hvar kom kapp þitt þá? Bs. i. 18; mál koma í dóm, to be brought up for judgment, Fms. vii. 115; líðr vetrinn, kemr þar ( that time comes) er menn fara til Gulaþings, Eg. 340; var þá svá komit, at allir menn vóru sofa farnir, 376; kom svá ( it came to pass) at Bárði var heitið meyjunni, 26; svá kemr, kemr þar, at, it comes to pass. Fb. i. 174, ii. 48, 68; láta koma, to let come, put; síðan létu þeir koma eld í spánuna, Fms. xi. 34.
    3. in greeting; kom heill, welcome! kom heill ok sæll, frændi! Nj. 175: mod. komdu (kondu) sæll! komið þér sælir!
    II. with prepp.; koma á, to hit; ef á kömr, Grág. ii. 7:—koma at, to come to, arrive, happen; láttu at því koma, let it be so, Dropl. 24; kom þat mjök optliga at honum, of sickness, Fms. vii. 150; kom at þeim svefnhöfgi, sleep came upon them, Nj. 104; koma at hendi, to happen; mikill vandi er kominn at hendi, 177, Hom. 80; koma at e-u, to come at, regain, recover; koma at hamri, Þkv. 32:—koma fram, to come forth, appear, stund var í milli er þeir sá framstafninn ok inn eptri kom fram, Fms. ii. 304; engin kom önnur vistin fram, Eg. 549; nú eru öll sóknar-gögn fram komin, Nj. 143: to emerge, hann kom fram í Danmörk, Hkr. i. 210, 277, Ísl. ii. 232, Eg. 23, Landn. 134, Orkn. 152: to arrive, sendimenn fóru ok fram kómu, Fms. xi. 27; reifa mál þau fyrst er fyrst eru fram komin, each in its turn, Grág. i. 64: to be fulfilled, happen, því er á þínum dögum mun fram koma, Ld. 132; nú mun þat fram komit sem ek sagða, Eg. 283; kom nú fram spásagan Gests, Ld. 286; öll þessi merki kómu fram ok fylldusk, Stj. 444; aldrei skal maðr arf taka eptir þann mann er hann vegr, eðr ræðr bana fram kominn, whom he has slain, or whose death he has devised with effect, Grág. ii. 113; staðar-prýði flest fram komin, Bs. i. 146; vera langt fram kominn, mod. áfram kominn, to be ‘in extremis,’ at the point of death, 644; er sú frásögn eigi langt fram komin, this story comes from not far off, i. e. it is derived from first, not second hand, Fms. viii. 5:—koma fyrir, to come as payment, tvau hundrað skyldu koma fyrir víg Snorra (of weregild), Sturl. ii. 158; henni kvaðsk aldri hefnt þykkja Kjartans, nema Bolli kæmi fyrir, Ld. 240; allt mun koma fyrir eitt, it will come to the same, Lv. 11, Nj. 91, Fms. i. 208; koma fyrir ekki, to come to naught, be of no avail, Ísl. ii. 215, Fms. vi. 5:—koma í, to enter, come in, a fisherman’s term; koma í drátt, to hook a fish; at í komi með ykkr Þorbrandssonum, that ye and the Th. come to loggerheads, Eb. 80:—koma með, to come with a thing, to bring; kondu með það, fetch it!—koma til, to come to; vera kann at eigi spillisk þótt ek koma til, Eg. 506; nú er rétt lögruðning til ykkar komin, Nj. 236; koma til ríkis, to come to a kingdom, Eg. 268; þeir létu til hans koma um alla héraðs-stjórn, Fs. 44: to befall, kom svá til efnis, it so happened, Mar.; þeim hlutum sem hafinu kunni opt til at koma, Stj. 105, Sks. 323: to mean, signify, en hvar kom þat til er hann sagði, Ó. H. 87; ef þat kom til annars, en þess er hann mælti, id.: to cause, hygg ek at meir komi þar til lítilmennska, Eb. 172; konungr spurði hvat til bæri úgleði hans, hann kvað koma til mislyndi sína, Fms. vi. 355, Fb. ii. 80, Band. 29 new Ed.: to concern, þetta mál er eigi kom síðr til yðvar en vár, Fms. vii. 130; þetta mál kemr ekki til þín, Nj. 227; þat er kemr til Knúts, Fms. v. 24; þat er til mín kemr, so far as I am concerned, iv. 194; hann kvað þetta mál ekki til sín koma, vi. 100; þeir eru orðmargir ok láta hvervetna til sín koma, meddle in all things, 655 xi. 2: to belong to, skulu þeir gjalda hinum slíka jörð sem til þeirra kemr, proportionally, Jb. 195; kemr þat til vár er lögin kunnum, Nj. 149; sú sök er tylptar-kviðr kömr til, Grág. i. 20; tylptar-kviðar á jafnan á þingi at kveðja, þar sem hann kömr til saka, ii. 37; þá er komit til þessa gjalds ( it is due), er menn koma í akkeris-sát, 408: to help, avail, koma til lítils, to come to little, be of small avail, Nj. 149, Fms. vi. 211; at göra litla fésekt, veit ek eigi hvat til annars kemr, I am not aware what else will do, I believe that will meet the case best, Band. 36 new Ed.; koma til, to ‘come to,’ of a person in a swoon, etc.; veit ek eigi til hvers koma mun sú tiltekja Fb. i. 177, Fms. xi. 103; hvar til þessi svör skulu koma, i. 3; það kemr til, it will all come right; kom þar til með kóngum tveim, two kings came to a quarrel, Skíða R. 48: to be of value, importance, authority, þótti allt meira til hans koma, Fas. i. 16; hvart sem til hans kæmi meira eðr minna, Fms. xi. 76; sverð þat er til kom hálf mörk gulls, Ld. 32; svá fémikill at til kómu tuttugu merkr gulls, Fms. xi. 85; mér þykir lítið til hans koma, I think little of him:—koma saman, to come together, live together, marry, K. Á. 134: to agree, þat kom saman með þeim, they agreed on it, Dropl. 9, Gísl. 41; kom þat ásamt með þeim, id., Fb. i. 168; koma vel ásamt, to agree well, Nj. 25:—koma undir e-n, to come unto one, ef undir oss bræðr skal koma kjörit, if we are to choose, Nj. 192; öll lögmæt skil þau er undir mik koma á þessu þingi, 239: to depend on, það er mikit undir komið, at …, be of importance:—koma upp, to come up, break out; kom þá upp grátr fyrir henni, she burst into tears, Fms. ix. 477; er lúðrar kvæði við, ok herblástr kæmi upp, v. 74; er seiðlætin kómu upp, Ld. 152; eldr kom upp, fire came up, Ölk. 35, (hence elds-uppkoma, an upcome of fire, an eruption); ef nokkut kemr síðan sannara upp, Fms. vii. 121: þá kom þat upp at hann hafði beðit hennar, Eg. 587; kom þat upp af tali þeirra, at …, Fms. vii. 282; þat kom upp ( it ended so) at hverr skyldi vera vin annars, i. 58: to turn up, ek ætla mér góðan kost hvárn sem upp kemr, Eg. 715; mun nú hamingjan skipta hverr upp kemr, 418; at sakar görðisk eða upp kæmi, Grág. i. 27; skaut til Guðs sínu máli, ok bað hann láta þat upp koma er hann sæi at bazt gegni, Ó. H. 195, Stj. 385:—koma við, to touch, hit; sé eigi komið við, if it is not touched, Grág. ii. 65; komit var við hurðina, Fas. i. 30; at þeir skyldi koma við torfuna, Ld. 60; hefi ek aldrei svá reitt vápn at manni, at eigi hafi við komit, Nj. 185; hann kemr við margar sögur, he comes up, appears in many Sagas, Ld. 334; koma þeir allir við þessa sögu síðan, Nj. 30; sem ek kom við (as I mentioned, touched upon) í morgin, Fms. ii. 142; er mestr er, ok úskapligast komi við, Ld. 118: to fit, þat kemr lítt við, ‘tis not meet, it won’t do, Lv. 20; mun ek gefa þér tveggja dægra byr þann er bezt kemr við, Fas. iii. 619: koma við, to land, call; þeir vóru komnir við Ísland, Eg. 128; þeir kómu við Hernar, Nj. 4; þeir kómu suðr við Katanes, 127; þeir kómu við sker ( struck on a skerry) ok brutu stýri sín, Fms. ix. 164; hann hafði komit við hval, he had struck against a whale, Sturl. ii. 164; hence in mod. usage, koma við, to call, make a short stay, also on land: to be added to, tekr heldr at grána gamanit ok koma kveðlingar við, i. 21; koma þær nætr við inar fyrri, Rb. 58; þá koma enn ellefu nætr við, 22:—koma yfir, to overcome, pass over; íss er yfir kömr, Hm. 81; hvert kveld er yfir kom, Finnb. 230; hryggleikr kom yfir, 623. 57; at sá dagr myndi ekki yfir koma, Sks. 111.
    B. With the dat. of the object, to make to come, put, bring, carry; páfa þess, er Kristni (dat.) kom á England, who Christianised England, Íb. 14; koma mönnum til réttrar trúar, Fms. i. 146; koma orðum við e-n, to speak to a person; görðisk hann styggr svá at fáir menn máttu orðum við hann koma, i. e. that no one could come to words with him, Eg. 3; hann görði sik svá reiðan, at ekki mátti orðum við hann koma, Fms. i. 83, xi. 293; koma vélræðum við e-n, to plan against one, Eg. 49; koma flugu í munn e-m, Nj. 64, 68; þú skalt ekki láta í skorta at koma þeim í (málit) með þér, 271; hann skyldi koma Þór í Geirröðar-garða, make Thor come to G., Edda 60; hann kom Þorhaddi heilum yfir ána, he brought Th. safe across the river, Þorst. Síðu H. 181; koma kaupi, to bring about a bargain, Gþl. 415; koma e-m í hel, to put one to death, Anal. 233; koma e-m til falls, to make one fall, Edda 34; koma e-m í sætt, Fs. 9; mun ek koma þér í sætt við konung, Eg. 227; hann kom sér í mikla kærleika við jarlinn, Nj. 268; koma sér í þjónustu, Fs. 84; koma sér vel, to put oneself in favour, be engaging; ek hefi komit mér vel hjá meyjum, Kormak; þeir komu sér vel við alla, Fas. iii. 529, Fs. 96, Nj. 66; koma sér ílla, to make oneself hated; það kemr sér ílla, it is ill seen, unpleasant; as also, það kemr sér vel, a thing is agreeable, acceptable; koma e-u til leiðar, to effect, make, Nj. 250, Eb. 118; koma e-u til vegar, id., Ld. 320; koma tölu á, to put, count on, count, number, Anal. 217; koma friði, sættum á, to bring peace, agreement about: hann kom þeim á flótta, he put them to flight, Fms. vii. 235; tóku þar allt er þeir kómu höndum á, all they could catch, ix. 473; koma e-m ór eldi, Fb. i. 300; tók hann merkit ok kom því (put it, hid it) í millum klæða sinna, Nj. 274: Gunnarr kom þangat at þeim örunum, 115; allt þat er bitið var ok blóði kom út á, where it was bitten so as to make blood flow, Fms. vii. 187.
    II. with prepp.; koma e-u fram, to effect; koma fram ferð, máli, Nj. 102; til lítils þætti þat koma, en enginn kvæmi sínu máli fram þótt til alþingis væri stefnt, 149, Fb. ii. 90; þat skal aldri verða at hann komi þessu fram, Eg. 765; ef ek kem hefndum fram, Ld. 262; koma fram lögum við e-n. Eg. 722:—koma e-u á, to bring about, introduce:—koma e-u af, to abolish; þó fékk hann því ekki af komit, Bs. i. 165; koma e-u af sér, to get rid of, Fs. 96, Eb. 40, 41:—koma e-u fyrir, to arrange; koma e-m fyrir, to get a place for one; hann kom honum fyrir í skóla: to destroy (fyrir-koma), hann kom hverjum hesti fyrir, Glúm. 356:—koma e-u upp, to open; áðr ek kom henni upp, before I could open it, Fms. iii. 74; kerling tekr hörpuna ok vildi upp koma ( open), nú fær hón upp komit hörpunni, Fas. i. 233; hann mátti lengi eigi orði upp koma fyrir harmi, it was long before he could speak, utter a word, Fms. vi. 234; sá svarar er mátti máli upp koma, vii. 288:—koma e-m undir, to overthrow one, get one down; varð at kenna afls-munar áðr hann kæmi honum undir, Eb. 172:—koma e-m undan, to make one escape. Fms. vii. 265, 623. 18:—ek ætla at koma mér útan, I think to go abroad, Nj. 261:—koma e-u við, to bring about, effect, to be able to do; ek mun veita þér slíkt sem ek má mér við koma, as I can, Nj.; þú munt öðru koma við en gabba oss, Anal. 77; hann kom því við ( brought about) at engi skyldi fara með vápn, Fms. vii. 240; ef váttum kvæmi við, in a case where witnesses were at hand, Íb. 12; liðit flýði allt þat er því kom við, all that could fled, Eg. 529; Guðmundr hafði almanna-lof hversu hann kom sér við ( how he behaved) þessum málum, Nj. 251; komi þeir til er því koma við, who can, Gþl. 371; menn skyldi tala hljótt ef því kæmi við, Sturl. iii. 147; ef því kemr við, if it is possible, Gþl. 429; urðu þeir at flýja sem því kómu við, Fb. ii. 187; ekki mun oss þetta duga, at hann komi boganum við, Nj. 96.
    C. Reflex. komask, to come to the end, get through, reach, Lat. pervenire; the difference between the active and reflex. is seen from such phrases as, hann kemr ef hann kemst, he will come if he can; or, eg komst ekki á stað, I could not get off; eg komst ekki fyrir íllviðri, I could not come for bad weather; or, to come into a certain state, with the notion of chance, hap, komask í lífs háska, to come into danger of life; komask í skipreika, to be shipwrecked, and the like; Þorfinnr kom öngu hljóði í lúðrinn, ok komsk eigi upp blástrinn, Fms. ix. 30; komask á fætr, to get on one’s legs, Eg. 748; hann komsk við svá búit í ríki sitt, Hkr. i. 76; meina honum vötn eða veðr svá at hann má ekki komask til þess staðar, Grág. i. 496; hann komsk með sundi til lands, Eg. 261; kómusk sauðirnir upp á fjallit fyrir þeim, Nj. 27; ef Gunnarr færi eigi utan ok mætti hann komask, 111; ef maðr byrgir mann inni í húsi, svá at hann má eigi út komask, so that he cannot get out, Grág. ii. 110; en allt fólk flýði með allt lausa-fé er með fékk komisk, with all the property they could carry with them, Fms. i. 153; ek komumk vel annar-staðar út, þótt hér gangi eigi, Nj. 202; komask á milli manna, to get oneself among people, intrude oneself, 168; komsk hann í mestu kærleika við konung, Eg. 12; komask at orði, to come by a word, to express oneself; einsog hann að orði komsk, passim.
    II. with prepp.; komast á, to get into use; það komst á:—komask af, to get off, escape, save one’s life; hann bað menn duga svá at af kæmisk skipit, Fms. x. 98; tveir druknuðu, en hinir kómusk af:—komask at e-u, to get at a thing, procure; mörgum manns-öldrum síðarr komsk at bók þeirri Theodosius, Niðrst. 10; Hrani gat komisk at trúnaði margra ríkra manna, Fms. iv. 62; þú hefir at þessum peningum vel komisk, ‘tis money well gotten, i. 256; eigi skaltú ílla at komask, thou shall not get it unfairly, vii. 124:—komast eptir, to enquire into, get information of:—komask fyrir, to prevent, come in another’s way:—koma hjá e-u, to evade, pass by, escape doing:—komast til e-s, to come towards, and metaph. to have time for a thing, ek komst ekki til þess, I have no time; eg komst ekki til að fara:—komask undan, to escape; allt þat lið er undan komsk, Eg. 261; ekki manns barn komsk undan, Fms. xi. 387; komask undan á flótta, Eg. 11:—komask við, to be able; komusk þeir ekki í fyrstu við atlöguna, Fms. vii. 264; ef hann vill refsa údáða-mönnum, ok má þó við komask, N. G. L. i. 123; brenn allt ok bæl, sem þú mátt við komask, Fær. 64; ef ek viðr of kœmimk, Hbl. 33; þá er ek komumk við, Eg. 319; komask við veðri, to get abroad, Rd. 252; hann lét þat ekki við veðri komask, Fms. vii. 165: to be touched (við-kvæmni), hann komsk við mjök ok felldi tár, iii. 57; eða hann komisk við ( repent) ok hverfi aptr at íllsku sinni, Greg. 41; þá komsk mjök við inn válaði, svá at hann matti eigi lengi orði upp koma fyrir harmi, Fms. vi. 234; þá komsk hón við ákaflega mjök, Clem. 32; með við komnu hjarta, with a touched heart, Bs. i. 561, Karl. 166:—komask yfir e-t, to overcome, get hold of; er hann komsk yfir fét, Bárð. 175.
    D. Part. kominn, in special phrases; inn komni maðr, a new comer, stranger, Gullþ. 47; at kominn, arrived; hinn aðkomni maðr, a guest; at kominn, just come to, on the brink of; kominn at andláti, at dauða, to be at the last gasp; var at komit, at …, it was on the point of happening, that …, Str. 8; vóru þeir mjök at komnir ( much exhausted) svá magrir vóru þeir, Fas. iii. 571:—heill kominn, hail! Blas. 42; vel kominn, welcome! vertu vel kominn! ver með oss vel kominn, Þiðr. 319, Fs. 158; hann bað þá vera vel komna, passim; so also, það er vel komið, ‘it is welcome,’ i. e. with great pleasure, granting a favour:—placed, ertu maðr sannorðr ok kominn nær frétt, Nj. 175; Pétri var svá nær komit, P. was so closely pursued, Fms. ix. 48; ok nú eigi allfjarri yðr komit, xi. 123; svá vel er sá uppsát komin, at …, ix. 368: situated, hann (the hospital) er kominn á fjall upp, is situated on a fell, Symb. 18; útsker þat er komit af þjóðleið, Eg. 369: metaph., vel, ílla kominn, well placed, in good, bad estate; ek þykjumk hér vel kominn; hann var vel til náms kominn, he was in a good place for learning, Bs. i. 153; þat fé er ílla komit er fólgit er í jörðu, Grett. 39 new Ed.; mér þykkir son minn hvergi betr kominn, methinks my son is nowhere better off, in better hands, Fms. vi. 5; lítt ertú nú kominn, Njarð. 376; þykkjumk ek hér vel kominn með þér, Nj. 258:—kominn af, or frá e-m, come of, descended from, Landn., Eb., passim:—kominn á sik vel, in a good state, accomplished, Orkn. 202; hverjum manni betr á sik kominn, Ld. 110; kominn á sik manna bezt, Ísl. ii. 203: vera á legg kominn, to be grown up, Fms. xi. 186; vera svá aldrs kominn, to be of such an age, Fs. 4, 13, Sturl. iii. 100, Fms. xi. 56; hér er allvel á komit, it suits well enough, Bs. i. 531: hann sagði henni hvar þá var komit, how matters stood, Nj. 271, Fms. ii. 152; hann undi vel við þar sem komit var, as it stood, in statu quo, Nj. 22; Sveinn segir honum sem komit var þessu máli, Fms. ii. 159; at svá komnu, as matters stand, Bs. i. 317; málum várum er komit í únýtt efni, Nj. 164, 190:—vera kominn til e-s, to be entitled to, have due to one; ef hann fengi þat er hann var eigi til kominn, Fms. x. 7; þeir er til einskis eru komnir, ix. 248; fá þeir margir af yðr sæmd mikla er til minna eru komnir, en hann, Eg. 111; þeim til sæmdar er til þess er kominn, Sks. 311, rétt komnir til konungdóms, rétt kominn til Noregs, right heir to the kingdom, to Norway, Fms. ix. 332; lézk Sigvaldi nú kominn til ráða við Astríði, xi. 104: fit for, entitled to, hann þótti vel til kominn at vera konungr yfir Danmörk, i. 65: shapen, þetta mál er svá til komit, vii. 130; sagðisk hann eigi verr til manns kominn en Sturla bróðir hans, Sturl.; eigi þóttusk þeir til minna vera komnir fyrir ættar sakir, entitled to less, Eb. 17.
    II. part. pres. komandi, a new comer, stranger, Fbr. 168, Stj. 525: one to come, future generations, verandum ok viðr-komendum, N. G. L. i. 121; allir menn verandi ok eptir-komandi, D. I. i. 3; komendr, pl. guests, comers.

    Íslensk-ensk orðabók > KOMA

  • 4 ALIN

    (gen. sing. alnar or álnar; pl. alnar or álnir), f. = öln;
    1) the old Icelandic ell (about half a yard);
    2) unit of value, an ell of woollen stuff (alin vaðmáls), = one sixth of an ounce(eyrir).
    * * *
    f. A dissyllabic form alun appears in old poetry, v. Lex. Poët. In early prose writers a monosyllabic form öln prevails in nom. dat. acc. sing., D. I. i. 310. l. 22 (MS. of the year 1275), 314. l. 16 (MS. year 1250), 311, 312. l. 16, 313. l. 7, 89. l. 1. Nom. pl., α. the old, alnar; β. the later, alnir: the former in -ar, in D. I. i. 309 (a MS. of the year 1275), 310–312 (MS. year 1370), 313, 316. l. 19, 318. 1. 15. The pl. in -ir, D. I. i. 89 sqq., in MSS. of the 13th and 14th centuries. In the contracted form aln- the simple radical vowel soon became a diphthongal á, viz. álnar, álnir, álnum, álna, and is at present so spelt and pronounced. We find an acute accent indeed in álna (gen pl.), D. I. i. 313. l. 25 (MS. year 1375), and dinar, id. l, 7; álnom, 1. 28; ölnum with changed vowel, N. G. L. i. 323 (in an Icel. transcript). The present declension is, nom. acc. alin, gen. álnar; pl. nom. acc. álnir, gen. álna, dat. alnum.
    I. properly the arm from the elbow to the end of the middle finger [Gr. ώλένη, Lat. ulna, cp. A. S. el-boga, Engl. el-bow, etc.]; almost obsolete, but still found in the words ölbogi qs. öln-bogi, ‘elbow,’ and úlf-liðr, prop. uln- or óln-liðr, wrist, commonly pronounced unl-liðr [false etymol., v. Edda, p. 17]; cp. Ísl. Þjóðs. ii. 19, where tungl (luna) and unl- rhyme. Freq. in poetry in such compounds as alun-leygr, -brandr, ölun-grjót, alnar-gim, alin-leygr, the standing poët, name of gold and gems being ignis or lapis cubiti.
    II. mostly metaph.:
    1. an ell, [Ulf. aleina; A. S. eln; Engl. ell; O. H. G. elina; Dan. alen; Lat. ulna, cp. cubitum] ; the finger, arm, foot were the original standards for measure. The primitive ell measured the length from the elbow to the point of the second finger, and answered to about half a yard Engl. = 18 inches. The Icel. ell before the year 12OO measured just half a yard. About this year, by a law of bishop Paul, the ell was doubled into a stika, a stika being precisely = two ells = an Engl. ell of that time. To prevent the use of bad measure, a just and lawful stika (yard) was marked on the walls of the churches, esp. that at Thingvellir, as an authorised standard, Páls S. ch. 9, Bs. i. 135, D. I. i. 309, 316, Jb. Kb. 26; ensk lérept tveggja álna, English linen of two ells measure, id.; þat er mælt, at at graftar kirkju hverri skal mæla stiku lengd, þá er rétt sé at hafa til álna máls, ok megi menn þar til ganga ef á skilr um alnar, 309. During the whole of the 15th century the Icel. trade was mainly in British hands; thus the Engl. double ell probably prevailed till the end of the 15th or beginning of the 16th century. The Hanse Towns ell = 21 1/11 inches was then introduced, and abolished in the year 1776, when the Dan. ell = 24 inches came into use. At present the Hanse Towns ell is called Íslenzk alin (Icel. ell), and the original half-yard ell is quite obsolete; cp. Jón Sigurðsson in D. I. i. 306–308, and Pál Vidal. s. v. alin.
    2. a unit of value, viz. an ell (half-yard measure) of woollen stuff (vaðmál); the vaðmál (Halliwell wadmal, Engl. woadmal, Orkn. and Shell, wadmaal and vadmel) was in Icel. the common medium of payment, whence an ell became the standard unit of value or property, whether in land or chattels; 120 ells make a hundred, v. that word. In D. I. i. 316 we are told that, about the year 1200, three ells were equal in value to one ounce of ordinary silver, whence the expression þriggja álna eyrir (a common phrase during the 13th century). The value of the ell of vaðmal, however, varied greatly; during the 11th and 12th centuries six ells made an ounce, D. I. i. 88. In Norway we find mentioned níu, ellifu álna aurar (nine, eleven ells to an ounce). In Grág. (Kb.) ii. 192, § 245, it is said that, about the year 1000, four ells in Icel. made an ounce, and so on; vide Dasent, Essay in 2nd vol. of Burnt Njal., and Pal Vidal. s. v. alin.
    COMPDS: álnarborð, álnarbreiðr, alnarkefli, álnartíund, álnarvirði, álnasök.

    Íslensk-ensk orðabók > ALIN

  • 5 GÖRÐ

    gjörð, gerð, f. [göra]:
    1. used of making, building, workmanship; görð ok gylling, Vm. 47; kirkju-görð, church-building; húsa-g., house-building; skipa-g., ship-building; garð-g., fence-making:—of performance, vígslu-g., inauguration; messu-g., saying of mass, divine service; þjónustu-g., embættis-g., id.; þakkar-g., thanksgiving; bænar-g., prayer; lof-g., praise; ölmusu-g., alms-giving; frið-g., peace-making; sættar-g., settlement, agreement, arbitration:—of working, akr-g., tillage; ú-gerð, bad workmanship, patchwork; við-gerð, mending:—of yielding (of duties), tíundar-görð, tithe; leiðangrs-g., paying levy:—of cookery and the like, öl-görð, ale-making, brewing; matar-g., cooking; brauð-g., baking: sundr-gerð, show: til-gerð, whims: upp-gerð, dissimulation: eptir-görð, q. v.: í-görð, suppuration.
    2. a doing, act, deed; the phrase, orð ok görðir, words and deeds, Fms. iii. 148; ef þú launar svá mína görð, Ísl. ii. 141, Stj. 250, 252, Dipl. i. 7: so in the phrase, söm þín gerð, as good as the deed (in declining a kind offer); góð-görð, vel-görð, a good deed, benefit; íll-görðir (pl.), evil doings; mein-görðir, transgressions: in gramm. the active voice, Skálda 180.
    II. a law term, arbitration; the settlement was called sætt or sættar-görð, the umpires görðar-menn, m., Grág., Nj. passim; and the verdict gerð or görð, cp. göra C. IV:—the technical phrases were, leggja mál í görð, to submit a case to arbitration, passim; vóru málin í gerð lagin með umgangi ok sættarboðum góðgjarna manna, Eb. 128; or slá málum í sætt, Rd. 248, Eb. ch. 56; leggja mál undir e-n, Lv. ch. 27: nefna menn til görðar (ch. 4), or taka menn til görðar, to choose umpires; vóru menn til gerðar teknir ok lagðr til fundr, Nj. 146: skilja undir gerð (sátt), or skilja undan, to stipulate, of one of the party making a stipulation to be binding on the umpire (as e. g. the award shall not be outlawry but payment), en þó at vandliga væri skilit undir görðina, þá játaði Þórðr at göra, Eb. 24, cp. Ld. 308, Sturl. ii. 63; göra fé slíkt sem hann vildi, at undan-skildum hérað-sektum ok utanferðum, var þá handsalat niðrfall af sökum, Fs. 74; lúka upp gerð ( to deliver the arbitration), or segja upp gerð, to pronounce or to give verdict as umpire; skyldi Skapti gerð upp segja, Valla L. 225; hann lauk upp gerðum á Þórsness-þingi ok hafði við hina vitrustu menn er þar vóru komnir, Eb. 246; þeir skyldi upp lúka görðinni áðr en þeir færi af þingi, Bjarn. (fine); Þorsteinn kvaðsk ekki mundu görð upp lúka fyr en á nokkuru lögþingi, Fs. 49:—as to the number of umpires,—one only, a trustworthy man, was usually appointed, Eb. ch. 10 (Thord Gellir umpire), ch. 46, Lv. ch. 27 (Gellir), Valla L. ch. 6 (Skapti the speaker), Rd. ch. 6 (Áskell Goði), Sturl. 2. ch. 103 (Jón Loptsson), Sturl. 4. ch. 27 (Thorvald Gizurarson), Bjarn. 17 (the king of Norway), Flóam. S. ch. 3, Hallfr. S. ch. 10, Bjarn. 55: two umpires, Rd. ch. 10, 16, 18, 24, Valla L. ch. 10 (partly a case of sjálfdæmi), Bjarn. (fine): twelve umpires, Nj. ch. 75, 123, 124 (six named by each party): the number and other particulars not recorded, Vd. ch. 39, 40, Nj. ch. 94, Rd. ch. 11, 13, Eb. ch. 27, 56, Lv. ch. 4, 12, 30, Glúm. ch. 9, 23, 27, etc.:—even the sjálfdæmi (q. v.), self-judging, was a kind of arbitration, cp. Vápn. 31, Vd. ch. 29, 34, 44, Lv. ch. 17, Band. pp. 11–13, Ölk. ch. 2–4: curious is the passage, ek vil at vit takim menn til görðar með okkr, Hrafnkell svarar, þá þykisk þú jafn-menntr mér, Hrafn. 10:—görð is properly distinguished from dómr, but is sometimes confounded with it, vóru handsöluð mál í dóm ok menn til görðar nefndir, Lv. 13; málin kómu í dóm Vermundar, en hann lauk gerðum upp á Þórsness-þingi, Eb. 246; as also Nj. (beginning), where lögligir dómar no doubt refers to görð. A section of law about görð is contained in the Grág. at the end of Kaupa-þáttr, ch. 69–81 (i. 485–497), where even the curious case is provided for of one or all the umpires dying, or becoming dumb or mad, before pronouncing their verdict. ☞ This was a favourite way of settlement at the time of the Commonwealth, and suited well the sagacious and law-abiding spirit of the men of old: nor did the institution of the Fifth Court make any change in this; the görð was even resorted to in public matters, such as the introduction of Christianity in A. D. 1000. Good and leading men acted the part of public peacemakers (e. g. Njál in the 10th, Jón Loptsson in the 12th century); until at last, in the 13th century, the king of Norway was resorted to, but he misused the confidence put in him.

    Íslensk-ensk orðabók > GÖRÐ

См. также в других словарях:

  • past the time for payment — index overdue Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • payment — The amount required to repay a loan, including interest and fees. Bloomberg Financial Dictionary * * * payment pay‧ment [ˈpeɪmənt] noun 1. [countable, uncountable] FINANCE an amount of money that must be or has been paid, or the act of paying it …   Financial and business terms

  • time — /tuym/, n., adj., v., timed, timing. n. 1. the system of those sequential relations that any event has to any other, as past, present, or future; indefinite and continuous duration regarded as that in which events succeed one another. 2. duration …   Universalium

  • Payment — A payment is the transfer of wealth from one party (such as a person or company) to another. A payment is usually made in exchange for the provision of goods, services or both, or to fulfill a legal obligation. The simplest and oldest form of… …   Wikipedia

  • Payment protection insurance — Payment protection insurance, (also known as PPI, credit protection insurance, loan repayment insurance, not to be confused with income protection or credit card cover) is an insurance product that is often designed to cover a debt that is… …   Wikipedia

  • time-price differential — A method whereby a seller charges one amount for the immediate cash payment of merchandise and another amount for the same item or items when payment is rendered at a future date or in installments. Dictionary from West s Encyclopedia of American …   Law dictionary

  • Payment of members — is the provision of a salary to members of a legislature. From time to time, proposals were made to reintroduce in the English parliamentary system a practice that was almost universally adopted in other countries, that of paying a state salary… …   Wikipedia

  • time-price differential — refers to a figure representing the difference between the cash price of an item and the total cost of purchasing that item on credit. Topline Equipment, Inc. v. Stan Witty Land, Inc., 321 Wash.App. 86, 639 P.2d 825, 829. Method by which seller… …   Black's law dictionary

  • time — [tīm] n. [ME < OE tima, prob. < IE * dī men < base * dā(i) , to part, divide up > TIDE1] I duration; continuance 1. indefinite, unlimited duration in which things are considered as happening in the past, present, or future; every… …   English World dictionary

  • Time–Life — Time Life building in Rockefeller Center in New York City …   Wikipedia

  • time payment — index loan Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»