terrā+genitus

gigno, gĕnŭi, gĕnĭtum, 3 (archaic primary form of the pres. gĕno, ĕre:

genit,

Varr. R. R. 2, 2, 19: genunt, Varr. ap. Prisc. p. 898 P.:

genat,

Varr. R. R. 1, 31, 4: genitur, Auct. ap. Cic. Inv. 2, 42, 122; Cic. de Or. 2, 32, 141:

genuntur,

Varr. R. R. 2, 6, 3:

genamur,

Censor. 3, 1; inf. pass. geni, Lucr. 3, 797; gen. gerund. genendi, Varr. R. R. 1, 40, 1:

genendo,

Censor. 3, 1; Arn. 4, 21; inf. pres. pass. gignier, Lucr. 3, 623; 6, 246; 807), v. a. [root gen-; Sanscr. ǵan-, ǵanami, beget; gātis, birth; Gr. gen- in gignomai, genos, gunê; Lat. genus, genius, gener, gens; also nascor (gn-; cf. gnatus), natura; cf. gamos, gambros (v. Curt. Gr. Etym. 536); gigno for gigeno, redupl. like gignomai], to beget, bear, bring forth, produce; in pass., to be born, to spring, arise, proceed; of animate and inanimate subjects and objects (syn.: creo, genero, pario).

Lit.: Saturno, quem Coelus genuit, Enn. ap. Non. 197, 9 (Ann. v. 27 Vahl.):

sextus (Hercules) hic ex Alcumena, quem Juppiter genuit,

Cic. N. D. 3, 16, 42:

nec Hecubam causam interitus fuisse Trojanis, quod Alexandrum genuerit, nec Tyndareum Agamemnoni, quod Clytaemnestram,

id. Fat. 15, 34:

quaecumque animal pariunt, in capita gignunt,

bring forth their young with the head foremost, Plin. 10, 64, 84, § 183. So of the human mother (mostly post-Aug.):

idcirco, inquit Lacaena, genueram (filium),

Cic. Tusc. 1, 42, 102:

e septem liberis, quos ipsa genuisset, unum superesse,

Curt. 10, 5, 23:

rectius Lolliam induci, quando nullos liberos genuisset,

Tac. A. 12, 2 init.; Val. Max. 7, 7, 4; so,

ex aliquo,

Curt. 8, 3, 3; Tac. A. 12, 3:

pisces ova cum genuerunt, relinquunt,

Cic. N. D. 2, 51, 129:

ova,

Plin. 11, 37, 80, § 204:

omnia quae terra gignat (shortly before, pariat),

Cic. N. D. 1, 2, 4; cf. id. Fin. 5, 11, 33: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt! Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.); cf.:

ut idem deus urbem hanc gentibus, vos huic urbi genuisse videatur,

Cic. Phil. 14, 12, 32:

ita ut plurimum (aurum) Asturia gignat,

Plin. 33. [p. 815] 4, 21, §

78: India eos (beryllos) gignit,

id. 37, 5, 20, § 76:

ad majora quaedam natura nos genuit et conformavit,

Cic. Fin. 1, 7, 23:

deus animum ex sua mente et divinitate genuit,

id. Univ. 8.— Pass., usu. with abl., of either or both parents:

Meri bellatores gignuntur,

Plaut. Mil. 4, 2, 85:

nuper erat genitus,

Ov. M. 10, 522:

qui antecedente anno genitum eum scribant,

Suet. Tib. 5:

septimo mense geniti,

Plin. 11, 37, 59, § 158:

pellice genitus,

Liv. 40, 9, 2; Suet. Aug. 17:

Jove genitus,

Curt. 8, 10, 1; 9, 8, 22:

juvenes eadem matre geniti,

id. 6, 14, 4; Liv. 1, 3, 3; Suet. Aug. 17; id. Tib. 7; id. Ner. 5 fin.:

genitum fratre adoptaverat,

Plin. Ep. 8, 18, 2.—Also with de, ab, ex:

De quo Remulusque feroxque Acrota sunt geniti,

Ov. M. 14, 617:

genitus de sanguine,

id. ib. 1, 748; id. H. 16, 117:

de Jove,

Gell. 13, 1, 3 (cf. Cic. Rep. 2, 19, 34):

filium ab eo genitum nominare,

Just. 12, 7, 10;

but: a se (= ex se) genitum esse Vitellium,

Tac. H. 3, 64:

puer ex ea genitus,

Curt. 8, 10, 36:

(vacca) e terra genita,

Ov. M. 1, 615:

dis genite et geniture deos,

Verg. A. 9, 642:

dis genitus,

Quint. 1, 10, 9:

adolescentis in omnium virtutum exempla geniti,

Vell. 2, 116, 2:

quae in terris gignantur, ad usum hominum omnia creari,

Cic. Off. 1, 7, 22:

nec enim id esset principium, quod gigneretur aliunde,

id. Rep. 6, 25:

ubi tus gignitur,

Plaut. Trin. 4, 2, 89:

Corycium nemus, ubi crocum gignitur,

Curt. 3, 4 fin. — Poet. with inf.:

omne potens animal leti genitumque nocere,

Luc. 6, 485.— Absol.:

ut in gignendo, in educando perfacile appareat,

Cic. Fin. 2, 33, 109:

hae (mulieres), quae gignunt, imbecillos edunt,

Cels. 2, 1 med.

Trop., to produce, occasion, cause:

multa nobis blandimenta natura ipsa genuit,

Cic. Cael. 17, 41:

haec ipsa virtus amicitiam et gignit et continet,

id. Lael. 6, 20:

ludus genuit trepidum certamen et iram, Ira truces inimicitias et funebre bellum,

Hor. Ep. 1, 19, 48:

qui genuit in hac urbe dicendi copiam,

Cic. Brut. 73, 255:

praeceptiones,

Auct. Her. 4, 3, 5:

probationes,

Quint. 5, 1, 1:

mel gignit insaniam,

Plin. 21, 13, 45, § 177; cf.:

baccharis odor somnum gignit,

id. 21, 19, 77, § 132:

alium sitim gignit,

id. 20, 6, 23, § 57.—In pass., to be born, to spring, arise, proceed:

cum ipse (Cato) sui generis initium ac nominis ab se gigni et propagari vellet,

Cic. Verr. 2, 5, 70, § 180:

ex hac maxima libertate tyrannis gignitur et illa injustissima et durissima servitus,

id. Rep. 1, 44:

et aegritudines et metus et reliquae perturbationes omnes gignuntur ex ea (intemperantia),

id. Tusc. 4, 9, 22: Plato eas (ideas) gigni negat et ait semper esse, id. Or. 3, 10:

ipsi autem intelligamus natura gigni sensum diligendi et benevolentiae caritatem,

id. Lael. 9, 32:

odia etiam gigni sempiterna (opp. exstingui familiaritates),

id. ib. 10, 35:

in animorum permotione gignenda,

id. de Or. 3, 30, 118:

de gignenda et comparanda sapientia,

Gell. 13, 8, 1.—Hence, gignentĭa, ĭum, n. (fruit-bearing), organic bodies, things that grow, as plants, trees, etc.:

loca nuda gignentium,

Sall. J. 79, 6:

ilex aucta in altitudinem, quo cuncta gignentium natura fert,

id. ib. 93, 4:

animam animantium omnium non corpoream esse... omniumque gignentium esse seniorem,

App. Dogm. Plat. p. 193; opp. animalia, Lact. de Ira Dei, 1, 13.

* * *

* * *

hostis (also fos-), is, comm. [Sanscr. root ghas-, to eat, consume, destroy; Germ. Gast; cf. also hasta], a stranger, foreigner; afterwards transf., an enemy (cf.:

adversarius, inimicus, perduellis): equidem etiam illud animadverto, quod qui proprio nomine perduellis esset, is hostis vocaretur, lenitate verbi rei tristitiam mitigatam. Hostis enim apud majores nostros is dicebatur, quem nunc peregrinum dicimus... quamquam id nomen durius effecit jam vetustas: a peregrino enim recessit et proprie in eo qui arma contra ferret remansit,

Cic. Off. 1, 12, 37; cf. Varr. L. L. 5, § 3 Müll.: hostis apud antiquos peregrinus dicebatur, et qui nunc hostis perduellio, Paul. ex Fest. p. 102 P.—

An enemy in arms or of one's country (opp. inimicus, a private enemy, or one who is inimically disposed).

Lit.:

qui (Pompeius) saepius cum hoste conflixit quam quisquam cum inimico concertavit,

Cic. de Imp. Pomp. 10, 28; cf.:

omnes nos statuit ille quidem non inimicos sed hostes,

id. Phil. 11, 1, 3;

opp. inimicus,

Curt. 7, 10 (v. also the foll.):

debent oratori sic esse adversariorum nota consilia, ut hostium imperatori,

Quint. 12, 1, 35:

legiones hostium,

Plaut. Am. prol. 136:

hostes nefarios prostravit,

Cic. Phil. 14, 10, 27:

(bellum) compellere intra hostium moenia,

id. Rep. 1, 1:

vita ex hostium telis servata,

id. ib. 1, 3:

adventus hostium,

id. ib. 2, 3:

ut eam (probitatem) vel in eis quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligamus,

id. Lael. 9, 29:

hostem rapinis prohibere,

Caes. B. G. 1, 15, 4:

quando hostis alienigena terrae Italiae bellum intulisset,

Liv. 29, 10, 5:

servit Hispanae vetus hostis orae Cantaber sera domitus catena,

Hor. C. 3, 8, 21:

terra marique victus hostis,

id. Epod. 9, 27 et saep.:

inimicis quoque et hostibus ea indigna videri,

Cic. Inv. 1, 54, 105; cf.:

inimicus, hostis esset, tanta contumelia accepta,

id. Verr. 2, 2, 24, § 58:

sibi inimicus atque hostis,

id. Fin. 5, 10, 29:

horum omnium communis hostis praedoque,

id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

tam dis hominibusque hostis,

id. Phil. 2, 26, 64; id. Att. 15, 21, 1:

Cn. Pompeius auctor et dux mei reditus, illius (Clodii) hostis,

id. Mil. 15, 39:

acer Bupalo hostis (Hipponax),

Hor. Epod. 6, 14:

fas est et ab hoste doceri,

Ov. M. 4, 428:

di meliora piis erroremque hostibus illum!

Verg. G. 3, 513; cf. Ov. H. 16, 219; id. Am. 2, 10, 16; id. F. 3, 494; id. P. 4, 6, 35:

quam (aquam) hostis hosti commodat,

Plaut. Rud. 2, 4, 21.— In fem.:

hostis est uxor, invita quae ad virum nuptum datur,

Plaut. Stich. 1, 2, 83:

nupta meretrici hostis est,

Ter. Hec. 5, 2, 23:

ut, quo die captam hostem vidisset, eodem matrimonio junctam acciperet,

Liv. 30, 14, 2:

cum certa videbitur hostis,

Ov. A. A. 2, 461; id. H. 6, 82; Prop. 1, 4, 18:

ille uxorem, tu hostem luges,

Curt. 4, 11, 4.—

Transf., of animals or things ( poet. and in post-Aug. prose):

qualem ministrum fulminis alitem... in ovilia Demisit hostem vividus impetus,

Hor. C. 4, 4, 10; Ov. F. 1, 359:

rhinoceros genitus hostis elephanto,

Plin. 8, 20, 29, § 71.—Of a chessman:

unus cum gemino calculus hoste perit,

Ov. A. A. 3, 358:

fac, pereat vitreo miles ab hoste tuus,

id. ib. 2, 208:

rerum ipsa natura non parens sed noverca fuerit, si facultatem dicendi sociam scelerum, adversam innocentiae, hostem veritatis invenit,

Quint. 12, 1, 2:

illa vero vitiosissima, quae jam humanitas vocatur, studiorum perniciosissima hostis,

id. 2, 2, 10 —

Of an adversary in a suit, in a parody of the law of the Twelve Tables:

si status condictus cum hoste intercedit dies,

Plaut. Curc. 1, 1, 5; cf. also Gell. 16, 4, 4.

ū̆trimquĕ ( ū̆trinquĕ), adv. [uterque], from or on both sides or parts, on the one side and on the other.

Lit.: horrescit telis exercitus asper utrimque, Enn. ap. Macr. S. 6, 4 (Ann. v. 385 Vahl.):

tollitur in caelum clamor exortus utrimque,

id. ib. p. 500 (Ann. v. 422 ib.):

clamor utrinque, undique concursus,

Hor. S. 1, 9, 77:

postquam utrimque exitum est maxumā copiā, Dispertiti viri... tubae utrimque canunt: contra Consonat terra: clamorem utrimque efferunt, Imperator utrimque hinc et illinc Jovi vota suscipere,

Plaut. Am. 1, 1, 65 sq.:

magnae utrimque copiae,

Cic. Fam. 6, 4, 1:

acriter utrimque usque ad vesperum pugnatum est,

Caes. B. G. 1, 50:

multis utrimque interfectis,

id. ib. 7, 42:

ceteros utrimque aggreditur,

Sall. C. 60, 5:

ni utrimque praemissi equites rem exploravissent,

id. J. 53, 7:

tigna binis utrinque fibulis distinebantur,

one on each side, Caes. B. G. 4, 17:

continebitur marginibus,

Quint. 1, 1, 27:

sustinentium manibus,

id. 1, 2, 7: praecisa vipera, at both ends, i. e. head and tail, Plin. 29, 6, 38, § 121.—

Connected with secus (sometimes written in one word, utrimquesecus), along or on both sides, on either hand (ante- and post-class.):

quare utrimque secus cum corpus vapulet,

Lucr. 4, 939 (936):

canes utrimque secus deae latera muniunt,

App. M. 2, p. 116, 8; Mart. Cap. 5, § 464; 6, § 719.—

Trop.:

(Alcumena) Utrimque est gravida et ex viro et ex summo Jove,

Plaut. Am. prol. 111:

utrimque constitit fides,

both parties kept their word, Liv. 2, 13, 9:

Piso M. Crasso et Scriboniā genitus nobilis utrimque,

Tac. H. 1, 14 fin.; Plin. 8, 42, 66, § 163 (al. utrique); cf. id. 8, 47, 72, § 187:

virtus est medium vitiorum et utrimque reductum,

Hor. Ep. 1, 18, 9:

alia sunt non necessaria, vel utrimque vel ab alterā parte,

Quint. 5, 10, 81; 5, 13, 1:

causas veras modo et utrimque tractet, i. e. pro et contra,

id. 10, 5, 20.

ū̆trimquĕ ( ū̆trinquĕ), adv. [uterque], from or on both sides or parts, on the one side and on the other.

Lit.: horrescit telis exercitus asper utrimque, Enn. ap. Macr. S. 6, 4 (Ann. v. 385 Vahl.):

tollitur in caelum clamor exortus utrimque,

id. ib. p. 500 (Ann. v. 422 ib.):

clamor utrinque, undique concursus,

Hor. S. 1, 9, 77:

postquam utrimque exitum est maxumā copiā, Dispertiti viri... tubae utrimque canunt: contra Consonat terra: clamorem utrimque efferunt, Imperator utrimque hinc et illinc Jovi vota suscipere,

Plaut. Am. 1, 1, 65 sq.:

magnae utrimque copiae,

Cic. Fam. 6, 4, 1:

acriter utrimque usque ad vesperum pugnatum est,

Caes. B. G. 1, 50:

multis utrimque interfectis,

id. ib. 7, 42:

ceteros utrimque aggreditur,

Sall. C. 60, 5:

ni utrimque praemissi equites rem exploravissent,

id. J. 53, 7:

tigna binis utrinque fibulis distinebantur,

one on each side, Caes. B. G. 4, 17:

continebitur marginibus,

Quint. 1, 1, 27:

sustinentium manibus,

id. 1, 2, 7: praecisa vipera, at both ends, i. e. head and tail, Plin. 29, 6, 38, § 121.—

Connected with secus (sometimes written in one word, utrimquesecus), along or on both sides, on either hand (ante- and post-class.):

quare utrimque secus cum corpus vapulet,

Lucr. 4, 939 (936):

canes utrimque secus deae latera muniunt,

App. M. 2, p. 116, 8; Mart. Cap. 5, § 464; 6, § 719.—

Trop.:

(Alcumena) Utrimque est gravida et ex viro et ex summo Jove,

Plaut. Am. prol. 111:

utrimque constitit fides,

both parties kept their word, Liv. 2, 13, 9:

Piso M. Crasso et Scriboniā genitus nobilis utrimque,

Tac. H. 1, 14 fin.; Plin. 8, 42, 66, § 163 (al. utrique); cf. id. 8, 47, 72, § 187:

virtus est medium vitiorum et utrimque reductum,

Hor. Ep. 1, 18, 9:

alia sunt non necessaria, vel utrimque vel ab alterā parte,

Quint. 5, 10, 81; 5, 13, 1:

causas veras modo et utrimque tractet, i. e. pro et contra,

id. 10, 5, 20.