Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

se+me+hizo+agua+la+boca

  • 1 agua

    f.
    1 water.
    agua del grifo tap water
    agua con hielo iced water
    agua de lavanda lavender water
    agua mineral (sin gas/con gas) (still/sparkling) mineral water
    agua oxigenada hydrogen peroxide
    agua potable drinking water
    agua salada salt water
    aguas termales thermal spring waters
    aguas territoriales territorial waters
    agua de colonia eau de cologne
    agua corriente running water
    agua destilada distilled water
    agua dulce fresh water
    agua embotellada bottled water
    2 slope.
    un tejado de dos aguas a ridged roof
    pres.indicat.
    3rd person singular (él/ella/ello) present indicative of spanish verb: aguar.
    imperat.
    2nd person singular (tú) Imperative of Spanish verb: aguar.
    * * *
    (Takes el in singular)
    1 water
    2 (lluvia) rain
    3 ARQUITECTURA slope of a roof
    1 (del mar, río) waters
    2 (de brillante) water sing, sparkle sing
    \
    claro como el agua crystal clear
    como dos gotas de agua like two peas in a pod
    estar con el agua al cuello figurado to be up to one's neck in it
    estar entre dos aguas to sit on the fence
    hacérsele la boca agua a uno figurado to make one's mouth water
    hacerse una cosa agua en la boca to melt in one's mouth
    romper aguas to break waters
    agua bendita holy water
    agua corriente running water
    agua de colonia (eau de) cologne
    agua de lluvia rainwater
    agua de mar seawater
    agua del grifo tap water
    agua dulce fresh water
    agua mineral con gas sparkling mineral water
    agua mineral sin gas still mineral water
    agua oxigenada hydrogen peroxide
    agua potable drinking water
    agua salada salt water
    aguas jurisdiccionales territorial waters
    aguas termales thermal springs
    * * *
    noun f.
    - agua dulce
    - agua mineral
    - agua oxigenada
    - aguas residuales
    * * *
    SF
    1) [para beber, lavar] water

    dos aguas con gas y una sin gas, por favor — two sparkling mineral waters and one still one, please

    ha sido un invierno de mucha agua — it's been a very wet winter, we've had a lot of rain this winter

    ¡hombre al agua! — man overboard!

    lanzar un barco al agua — to launch a boat

    caer agua — to rain

    echarse al agua — (lit) to dive in; (fig) to take the plunge

    ¡agua va! — look out!, careful!

    hacérsele la boca agua a algn Esp, hacérsele agua la boca a algn LAm

    se me hace la boca agua solo de pensar en la sopa — just thinking about the soup makes my mouth water, my mouth is watering just thinking about the soup

    - cambiar el agua al canario o a las aceitunas

    este dinero nos viene como agua de mayo — this money is a godsend, this money couldn't have come at a better time

    - mear agua bendita

    agua (de) cuba Chile bleach

    agua de seltz — seltzer, soda (water), seltzer water (EEUU)

    agua fuertenitric acid solution

    agua Jane® Uru bleach

    agua (de) panela Col, Ven hot lemon

    claro, grabado, vía
    2) CAm, And (=gaseosa) fizzy drink, soda (EEUU); (=infusión) herbal tea
    3) CAm (=zumo) juice
    4) pl aguas [de mar, río] waters; [de la marea] tide sing

    aguas abajo — downstream, downriver

    aguas arriba — upstream, upriver

    hacer aguas — [barco] to take in water; [explicación, teoría] to be full of holes, not to hold water; [relación, organización, proyecto] to founder

    romper aguas, rompió aguas camino del hospital — her waters broke on the way to the hospital

    tomar las aguas — to take the waters

    volver las aguas a su cauce —

    aguas mayoreseuf faeces sing frm, feces sing (EEUU) frm

    aguas menoreseuf urine sing

    aguas negras, aguas residuales, aguas servidas — Cono Sur sewage sing

    5) pl aguas (=ondulación)
    a) [de piedra preciosa] veins
    b) [de tejado] pitch, slope

    cubrir aguas — to put the roof on, top out

    6) pl aguas (=destello) sparkle sing

    el diamante tenía unas aguas preciosas — the diamond sparkled beautifully, the diamond had a wonderful sparkle

    * * *
    femenino‡

    agua de lluvia/mar — rainwater/seawater

    bailarle el agua a alguien — ( adularlo) (Esp fam) to suck up to somebody (colloq)

    cambiarle el agua a las aceitunas or al canario — (fam & hum) to take o have a leak (colloq & hum)

    como agua para chocolate — (Méx fam) furious

    hacer agua embarcación to take in water; negocio/institución to founder

    se me hizo agua la bocait made my mouth water

    ha corrido or pasado mucha agua bajo el puente — a lot of water has flowed under the bridge since then

    lo que por agua viene, por agua se va — (Col) easy come, easy go

    más claro, échale or echarle agua — it's obvious

    ser agua pasadato be a thing of the past

    sin decir agua vawithout so much as a by-your-leave

    venirle a alguien como agua de mayo — (Esp) to come just at the right moment

    agua que no has de beber déjala correr — if you're not interested, don't spoil things for me/for other people

    2) ( lluvia) rain
    3) (AmC, Andes)
    a) (fam) ( bebida gaseosa) soda (AmE), fizzy drink (BrE)
    b) ( infusión) herb tea (AmE), herbal tea (BrE)
    4) aguas femenino plural
    a) (de mar, río) waters (pl)

    estar or nadar entre dos aguas — to sit on the fence

    volver las aguas a su cauce: una vez que las aguas vuelvan a su cauce — once things settle down o return to normal

    b) (de balneario, manantial) waters (pl)
    5) aguas femenino plural (Fisiol) tb
    6) aguas femenino plural ( vertientes) slope

    tejado a dos aguasgable o apex o saddle roof

    * * *
    = water.
    Ex. We are thus concerned with a virtually limitless number of concepts - building, book, reading, colour, sea, water, summer, England, 1066 AD - any concepts you like.
    ----
    * abastecimiento de agua = water supply.
    * absorción del agua = water absorption.
    * achicar agua = bale out + water, bail + water.
    * a cuatro aguas = hipped.
    * aerobics en el agua = water aerobics.
    * agua + arrastrar = wash away.
    * agua bendita = holy water.
    * agua caliente = hot water.
    * agua con gas = carbonated water.
    * agua con jabón = soapy water.
    * agua corriente = running water.
    * agua de colonia = eau de cologne.
    * agua del grifo = tap water.
    * agua de lluvia = rain water.
    * agua del mar = sea-water [seawater].
    * agua de manantial = spring water.
    * agua de mojado = fountain solution.
    * agua de riego = irrigation water.
    * agua destilada = distilled water.
    * agua dulce = freshwater [fresh water].
    * agua embotellada = bottled water.
    * agua en botella = bottled water.
    * agua estancada = stagnant backwater, backwater, stagnant water.
    * agua fría = cold water.
    * agua helada = ice water.
    * agua hirviendo = boiling water.
    * agua jabonosa = soapy water.
    * agua limpia de impurezas = purified water.
    * agua + llevar = wash away.
    * agua marina = sea-water [seawater].
    * agua mineral = mineral water, spring water.
    * agua normal = still water.
    * agua oxigenada = hydrogen peroxide.
    * agua poco profunda = shallow water.
    * agua potable = drinking water.
    * agua purificada = purified water.
    * aguas abajo = downstream.
    * agua salada = salt water [saltwater].
    * agua salobre = salt water [saltwater].
    * aguas arriba = upstream.
    * aguas bravas = whitewater, turbulent waters.
    * aguas costeras = coastal waters.
    * agua sin gas = still water.
    * aguas internacionales = international waters.
    * aguas jurisdiccionales = territorial waters, jurisdictional waters.
    * aguas litorales = coastal waters.
    * aguas mansas = still waters.
    * aguas negras = waste water [wastewater], sewage, sewerage.
    * aguas poco profundas = shallows.
    * aguas polares = polar waters.
    * aguas rápidas = whitewater, turbulent waters.
    * aguas residuales = sewage, waste water [wastewater], liquid waste, sewerage.
    * aguas residuales sin tratar = raw sewage, raw waste water.
    * aguas revueltas = rip, rip tide.
    * aguas sucias = foul water.
    * aguas templadas = temperate waters.
    * aguas termales = thermal springs.
    * aguas territoriales = territorial waters, territorial waters, home waters.
    * aguas tranquilas = still waters.
    * aguas turbias = muddy waters.
    * aguas turbulentas = rip tide, turbulent waters.
    * agua subterránea = groundwater.
    * aguas + volver a su cauce = dust + settle.
    * ahogarse en un vaso de agua = make + a mountain out of a molehill, get + worked up about nothing, fret about + nothing.
    * al agua = water-based, overboard.
    * bajo agua = undersea, underwater.
    * baños de agua caliente = hot springs.
    * barril con agua de beber = scuttlebutt.
    * bomba de agua = water pump.
    * bomba de agua caliente = heat-pump.
    * brazo de agua = inlet.
    * calentador de agua = water heater.
    * cama de agua = waterbed [water bed].
    * cambiarle el agua al canario = pee, take + a leak, have + a leak.
    * cañón de agua = water cannon.
    * caudal de agua = volume of water.
    * caudal de agua o superficie acuática = body of water.
    * causado por el agua = water-related.
    * cloración del agua = water chlorination.
    * cocodrilo de agua salada = saltie.
    * colchón de agua = waterbed [water bed].
    * como dos gotas de agua = as alike as two peas in a pod, like two peas in a pod.
    * como pez fuera del agua = like a fish out of water.
    * compañía suministradora de agua = water authority, water board, water company.
    * con el agua al cuello = in hot water.
    * con el agua hasta el cuello = in deep water.
    * conservar agua = conserve + water.
    * contador del agua = water meter.
    * contaminación del agua = water pollution.
    * contaminación de las aguas subterráneas = groundwater pollution, groundwater contamination.
    * con tejado a dos aguas = gabled.
    * corriente de agua = water body [waterbody].
    * cortar el agua = cut off + the water.
    * cuando el río, suena agua lleva = there's no smoke without fire, where there's smoke there's fire.
    * curso de agua = water body [waterbody].
    * daño causado por el agua = water damage.
    * dar agua = lose + water, leak.
    * de agua = water-based.
    * de aguas profundas = deep-sea.
    * dejar el agua correr = let bygones be bygones.
    * depósito de agua elevado = water tower.
    * descenso de aguas bravas = rafting.
    * deslizarse sobre el agua = aquaplane.
    * detector de agua = water detector.
    * diluir con agua = dilute with + water.
    * empleado de la compañía suministradora de agua = water board engineer.
    * escape de agua = water leakage, water leak.
    * escasez de agua = water shortage.
    * factura de electricidad, agua o gas = utility bill.
    * falta de agua = water shortage.
    * falto de agua = waterless.
    * flor que echa un chorro de agua = squirting flower.
    * fuente de agua = drinking fountain, water fountain, bubbler.
    * fuga de agua = water leakage, water leak.
    * gato escaldado del agua fría huye = once bitten, twice shy.
    * gestión de aguas = water management.
    * hacer agua = Negativo + hold + water.
    * hacer agua(s) = spring + a leak.
    * hacerse la boca agua = make + Posesivo + mouth water.
    * hervidora eléctrica de agua = electric kettle.
    * hervidor de agua = kettle.
    * hervir agua = boil + water.
    * hilo de agua = trickle.
    * impulsado por el agua = water-powered.
    * jarro de agua fría = slap in the face.
    * lavar con agua = rinse off.
    * lavar con agua abudante = sluice.
    * limpiar con agua = wash away.
    * línea de agua, la = water line, the.
    * llave de paso del agua = water valve.
    * llevarse el gato al agua = steal + the show, steal + the limelight, the nod + go to.
    * manta de agua = downpour, rainstorm, pelting rain, soaking rain.
    * marca de agua = watermark.
    * marcas de agua = watermarking.
    * marcas de agua digitales = digital watermarking.
    * más claro el agua = as clear as a bell.
    * más claro que el agua = as clear as a bell.
    * molino de agua = water mill.
    * nadar entre dos aguas = sit on + the fence, fall between + two stools.
    * nivel del agua = water level.
    * nivel máximo del agua = high-water mark.
    * nivel mínimo del agua = low-water mark.
    * orilla del agua = water's edge.
    * pecina de las aguas residuales = sewage sludge.
    * perder agua = lose + water, leak.
    * pez de agua dulce = freshwater fish.
    * pila del agua bendita = holy water font.
    * pintura al agua = gouache, water-based paint.
    * planta de tratamiento de aguas residuales = sewage plant, sewage treatment plant.
    * que da agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * que el agua disuelve = water-fugitive.
    * que hace la boca agua = mouth-watering.
    * que no absorbe el agua o la humedad = non-hygroscopic.
    * que pierde agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * red de agua potable = water mains.
    * red de agua potable, la = mains, the.
    * red de suministro de agua potable, la = water mains, mains, the.
    * reservas de agua subterránea = groundwater reservoir.
    * resistente al agua = water resistant.
    * restricciones de agua = water restrictions.
    * ron con agua = grog.
    * salto de agua = waterfall, fall.
    * seda formando aguas = watered silk.
    * sentirse como pez en el agua = take to + Nombre + like ducks to water.
    * ser una raya en el agua = be good for nothing.
    * sin agua = waterless.
    * sistema de abastecimiento de agua = waterworks.
    * sistema de circulación del agua = water circulation system.
    * sistema de extinción de incendios mediante rociadores de agua = water sprinkler fire extinguishing system.
    * sistema de rociadores de agua = sprinkler system, water sprinkler system.
    * tan claro como el agua = as clear as a bell.
    * tejado a cuatro aguas = hip roof, hipped roof.
    * tetera para hervir agua = kettle.
    * tortuga de agua dulce = terrapin.
    * transmitido por el agua = waterborne.
    * transportado por el agua = waterborne.
    * tratamiento de aguas residuales = sewage treatment, sewage disposal, waste water treatment.
    * tratamiento del agua = water treatment.
    * tromba de agua = pelting rain, downpour, waterspout, soaking rain.
    * una tormenta en un vaso de agua = a tempest in a teapot.
    * vapor de agua = water vapour.
    * volumen de agua = volume of water.
    * * *
    femenino‡

    agua de lluvia/mar — rainwater/seawater

    bailarle el agua a alguien — ( adularlo) (Esp fam) to suck up to somebody (colloq)

    cambiarle el agua a las aceitunas or al canario — (fam & hum) to take o have a leak (colloq & hum)

    como agua para chocolate — (Méx fam) furious

    hacer agua embarcación to take in water; negocio/institución to founder

    se me hizo agua la bocait made my mouth water

    ha corrido or pasado mucha agua bajo el puente — a lot of water has flowed under the bridge since then

    lo que por agua viene, por agua se va — (Col) easy come, easy go

    más claro, échale or echarle agua — it's obvious

    ser agua pasadato be a thing of the past

    sin decir agua vawithout so much as a by-your-leave

    venirle a alguien como agua de mayo — (Esp) to come just at the right moment

    agua que no has de beber déjala correr — if you're not interested, don't spoil things for me/for other people

    2) ( lluvia) rain
    3) (AmC, Andes)
    a) (fam) ( bebida gaseosa) soda (AmE), fizzy drink (BrE)
    b) ( infusión) herb tea (AmE), herbal tea (BrE)
    4) aguas femenino plural
    a) (de mar, río) waters (pl)

    estar or nadar entre dos aguas — to sit on the fence

    volver las aguas a su cauce: una vez que las aguas vuelvan a su cauce — once things settle down o return to normal

    b) (de balneario, manantial) waters (pl)
    5) aguas femenino plural (Fisiol) tb
    6) aguas femenino plural ( vertientes) slope

    tejado a dos aguasgable o apex o saddle roof

    * * *

    Ex: We are thus concerned with a virtually limitless number of concepts - building, book, reading, colour, sea, water, summer, England, 1066 AD - any concepts you like.

    * abastecimiento de agua = water supply.
    * absorción del agua = water absorption.
    * achicar agua = bale out + water, bail + water.
    * a cuatro aguas = hipped.
    * aerobics en el agua = water aerobics.
    * agua + arrastrar = wash away.
    * agua bendita = holy water.
    * agua caliente = hot water.
    * agua con gas = carbonated water.
    * agua con jabón = soapy water.
    * agua corriente = running water.
    * agua de colonia = eau de cologne.
    * agua del grifo = tap water.
    * agua de lluvia = rain water.
    * agua del mar = sea-water [seawater].
    * agua de manantial = spring water.
    * agua de mojado = fountain solution.
    * agua de riego = irrigation water.
    * agua destilada = distilled water.
    * agua dulce = freshwater [fresh water].
    * agua embotellada = bottled water.
    * agua en botella = bottled water.
    * agua estancada = stagnant backwater, backwater, stagnant water.
    * agua fría = cold water.
    * agua helada = ice water.
    * agua hirviendo = boiling water.
    * agua jabonosa = soapy water.
    * agua limpia de impurezas = purified water.
    * agua + llevar = wash away.
    * agua marina = sea-water [seawater].
    * agua mineral = mineral water, spring water.
    * agua normal = still water.
    * agua oxigenada = hydrogen peroxide.
    * agua poco profunda = shallow water.
    * agua potable = drinking water.
    * agua purificada = purified water.
    * aguas abajo = downstream.
    * agua salada = salt water [saltwater].
    * agua salobre = salt water [saltwater].
    * aguas arriba = upstream.
    * aguas bravas = whitewater, turbulent waters.
    * aguas costeras = coastal waters.
    * agua sin gas = still water.
    * aguas internacionales = international waters.
    * aguas jurisdiccionales = territorial waters, jurisdictional waters.
    * aguas litorales = coastal waters.
    * aguas mansas = still waters.
    * aguas negras = waste water [wastewater], sewage, sewerage.
    * aguas poco profundas = shallows.
    * aguas polares = polar waters.
    * aguas rápidas = whitewater, turbulent waters.
    * aguas residuales = sewage, waste water [wastewater], liquid waste, sewerage.
    * aguas residuales sin tratar = raw sewage, raw waste water.
    * aguas revueltas = rip, rip tide.
    * aguas sucias = foul water.
    * aguas templadas = temperate waters.
    * aguas termales = thermal springs.
    * aguas territoriales = territorial waters, territorial waters, home waters.
    * aguas tranquilas = still waters.
    * aguas turbias = muddy waters.
    * aguas turbulentas = rip tide, turbulent waters.
    * agua subterránea = groundwater.
    * aguas + volver a su cauce = dust + settle.
    * ahogarse en un vaso de agua = make + a mountain out of a molehill, get + worked up about nothing, fret about + nothing.
    * al agua = water-based, overboard.
    * bajo agua = undersea, underwater.
    * baños de agua caliente = hot springs.
    * barril con agua de beber = scuttlebutt.
    * bomba de agua = water pump.
    * bomba de agua caliente = heat-pump.
    * brazo de agua = inlet.
    * calentador de agua = water heater.
    * cama de agua = waterbed [water bed].
    * cambiarle el agua al canario = pee, take + a leak, have + a leak.
    * cañón de agua = water cannon.
    * caudal de agua = volume of water.
    * caudal de agua o superficie acuática = body of water.
    * causado por el agua = water-related.
    * cloración del agua = water chlorination.
    * cocodrilo de agua salada = saltie.
    * colchón de agua = waterbed [water bed].
    * como dos gotas de agua = as alike as two peas in a pod, like two peas in a pod.
    * como pez fuera del agua = like a fish out of water.
    * compañía suministradora de agua = water authority, water board, water company.
    * con el agua al cuello = in hot water.
    * con el agua hasta el cuello = in deep water.
    * conservar agua = conserve + water.
    * contador del agua = water meter.
    * contaminación del agua = water pollution.
    * contaminación de las aguas subterráneas = groundwater pollution, groundwater contamination.
    * con tejado a dos aguas = gabled.
    * corriente de agua = water body [waterbody].
    * cortar el agua = cut off + the water.
    * cuando el río, suena agua lleva = there's no smoke without fire, where there's smoke there's fire.
    * curso de agua = water body [waterbody].
    * daño causado por el agua = water damage.
    * dar agua = lose + water, leak.
    * de agua = water-based.
    * de aguas profundas = deep-sea.
    * dejar el agua correr = let bygones be bygones.
    * depósito de agua elevado = water tower.
    * descenso de aguas bravas = rafting.
    * deslizarse sobre el agua = aquaplane.
    * detector de agua = water detector.
    * diluir con agua = dilute with + water.
    * empleado de la compañía suministradora de agua = water board engineer.
    * escape de agua = water leakage, water leak.
    * escasez de agua = water shortage.
    * factura de electricidad, agua o gas = utility bill.
    * falta de agua = water shortage.
    * falto de agua = waterless.
    * flor que echa un chorro de agua = squirting flower.
    * fuente de agua = drinking fountain, water fountain, bubbler.
    * fuga de agua = water leakage, water leak.
    * gato escaldado del agua fría huye = once bitten, twice shy.
    * gestión de aguas = water management.
    * hacer agua = Negativo + hold + water.
    * hacer agua(s) = spring + a leak.
    * hacerse la boca agua = make + Posesivo + mouth water.
    * hervidora eléctrica de agua = electric kettle.
    * hervidor de agua = kettle.
    * hervir agua = boil + water.
    * hilo de agua = trickle.
    * impulsado por el agua = water-powered.
    * jarro de agua fría = slap in the face.
    * lavar con agua = rinse off.
    * lavar con agua abudante = sluice.
    * limpiar con agua = wash away.
    * línea de agua, la = water line, the.
    * llave de paso del agua = water valve.
    * llevarse el gato al agua = steal + the show, steal + the limelight, the nod + go to.
    * manta de agua = downpour, rainstorm, pelting rain, soaking rain.
    * marca de agua = watermark.
    * marcas de agua = watermarking.
    * marcas de agua digitales = digital watermarking.
    * más claro el agua = as clear as a bell.
    * más claro que el agua = as clear as a bell.
    * molino de agua = water mill.
    * nadar entre dos aguas = sit on + the fence, fall between + two stools.
    * nivel del agua = water level.
    * nivel máximo del agua = high-water mark.
    * nivel mínimo del agua = low-water mark.
    * orilla del agua = water's edge.
    * pecina de las aguas residuales = sewage sludge.
    * perder agua = lose + water, leak.
    * pez de agua dulce = freshwater fish.
    * pila del agua bendita = holy water font.
    * pintura al agua = gouache, water-based paint.
    * planta de tratamiento de aguas residuales = sewage plant, sewage treatment plant.
    * que da agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * que el agua disuelve = water-fugitive.
    * que hace la boca agua = mouth-watering.
    * que no absorbe el agua o la humedad = non-hygroscopic.
    * que pierde agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * red de agua potable = water mains.
    * red de agua potable, la = mains, the.
    * red de suministro de agua potable, la = water mains, mains, the.
    * reservas de agua subterránea = groundwater reservoir.
    * resistente al agua = water resistant.
    * restricciones de agua = water restrictions.
    * ron con agua = grog.
    * salto de agua = waterfall, fall.
    * seda formando aguas = watered silk.
    * sentirse como pez en el agua = take to + Nombre + like ducks to water.
    * ser una raya en el agua = be good for nothing.
    * sin agua = waterless.
    * sistema de abastecimiento de agua = waterworks.
    * sistema de circulación del agua = water circulation system.
    * sistema de extinción de incendios mediante rociadores de agua = water sprinkler fire extinguishing system.
    * sistema de rociadores de agua = sprinkler system, water sprinkler system.
    * tan claro como el agua = as clear as a bell.
    * tejado a cuatro aguas = hip roof, hipped roof.
    * tetera para hervir agua = kettle.
    * tortuga de agua dulce = terrapin.
    * transmitido por el agua = waterborne.
    * transportado por el agua = waterborne.
    * tratamiento de aguas residuales = sewage treatment, sewage disposal, waste water treatment.
    * tratamiento del agua = water treatment.
    * tromba de agua = pelting rain, downpour, waterspout, soaking rain.
    * una tormenta en un vaso de agua = a tempest in a teapot.
    * vapor de agua = water vapour.
    * volumen de agua = volume of water.

    * * *
    f‡
    A water
    esta agua no es potable this isn't drinking water
    agua de la llave or ( Esp) del grifo or ( RPl) de la canilla or ( Per) del caño or (AmC, Ven) del chorro tap water
    agua de lluvia rainwater
    agua de mar seawater
    nos han cortado el agua our water's been cut off
    bailarle el agua a algn ( Esp fam) (adularlo) to suck up to sb ( colloq); ( Méx fam) (coquetearle) to give sb the come-on ( colloq)
    lo supo de primera agua he got it straight from the horse's mouth
    echar a algn al agua ( Chi fam); to blow the whistle on sb ( colloq)
    estar con el agua al cuello (en un aprieto) to be up to one's neck in problems ( colloq) (muy apurado) to be up to one's eyes in work
    estar más claro que el agua to be as plain as day, be (patently) obvious, be as plain as the nose on your face ( colloq)
    no pienso hacerle más favores, eso está más claro que el agua I'm not doing him any more favors, that's for sure
    hacer agua «embarcación» to take in water;
    «negocio/institución» to founder
    la teoría hace agua por todos lados the theory doesn't hold water at all, the theory has a lot of flaws
    boca f A 2. (↑ boca)
    ha corrido or pasado mucha agua bajo el puente a lot of water has flowed under the bridge since then
    llevar el agua a su molino to turn things to one's advantage
    lo que por agua viene, por agua se va ( Col); easy come, easy go
    más claro, échale or echarle agua it's as plain as day, it's obvious, it's as plain as the nose on your face ( colloq)
    quedar en agua de borrajas to come to nothing
    había interés pero todo quedó en agua de borrajas there was some interest but nothing came of it o but it all came to nothing
    sacar agua de las piedras to make something out of nothing
    ser agua pasada: olvídalo, ya es agua pasada forget it, that's water under the bridge
    su amor por él ya es agua pasada her love for him is a thing of the past
    sin decir agua va without so much as a by-your-leave
    venirle a algn como agua de mayo ( Esp): este dinero me viene como agua de mayo this money is a real godsend o has come just at the right moment
    agua pasada no mueve molino it's no use crying over spilt milk
    agua que no has de beber déjala correr if you're not interested, don't spoil things for me/for other people
    algo tendrá el agua cuando la bendicen (refiriéndose a una persona) there must be something about him/her; (refiriéndose a una cosa) there must be something in it
    nunca digas de esta agua no beberé you never know when the same thing might happen to you
    Compuestos:
    holy water
    soft water
    running water
    barley water
    eau de cologne
    ( Chi) bleach
    run-off rainwater
    agua de espliego or de lavanda
    lavender water
    rain water
    sea water
    rosewater
    soda (water), seltzer (water) ( AmE)
    distilled water
    fresh water
    un pescado de agua dulce a freshwater fish
    hard water
    aqua fortis, nitric acid
    agua Jane®
    (Ur) bleach
    mineral water
    agua mineral con gas sparkling o carbonated mineral water, fizzy water ( BrE)
    agua mineral sin gas still mineral water
    peroxide, hydrogen peroxide ( tech)
    ( Chi fam) boiled water ( drunk for health reasons)
    heavy water
    drinking water
    aqua regia
    salt water
    fpl baptismal waters
    fpl sewage
    fpl rainwater
    fpl sewage
    fpl (CS) sewage
    tonic water
    B (lluvia) rain
    Compuesto:
    sleet
    C (AmC, Andes)
    1 ( fam) (bebida gaseosa) soda ( AmE), pop ( AmE), fizzy drink ( BrE)
    2 (infusión) tea, infusion ( frml)
    tómate un agüita para el dolor de estómago have an herb ( AmE) o ( BrE) herbal tea for your stomachache
    se tomó un agua de menta she had a cup of mint tea
    1 (mares) waters (pl); (de un río) waters (pl)
    los derechos de pesca en estas aguas fishing rights in these waters
    la zona bañada por las aguas del Nilo the area through which the waters of the Nile flow
    estar or nadar entre dos aguas to sit on the fence
    los últimos esfuerzos para atraer a los votantes que están entre dos aguas the last-minute efforts to pick up the votes of those who are still undecided
    volver las aguas a su cauce: una vez que las aguas vuelvan a su cauce hablaremos del asunto we'll talk the matter over once things settle down o return to normal
    2 (de balneario, manantial) waters (pl)
    tomar las aguas to take the waters
    Compuestos:
    fpl territorial waters (pl)
    fpl coastal waters
    fpl ground water
    fpl surface water
    fpl thermal waters (pl)
    fpl territorial waters (pl)
    (reflejos): una tela brillante y con aguas a shiny, watered fabric
    tb aguas amnióticas amniotic fluid
    rompió aguas her waters broke
    Compuestos:
    ( euf)
    fpl: hacer aguas mayores to defecate ( frml), to move one's bowels ( euph)
    ( euf)
    fpl: hacer aguas menores to urinate ( frml), to pass water ( euph), to relieve oneself ( euph)
    tejado a dos aguas gable o apex o saddle roof
    cubrir aguas to put the roof on
    * * *

     

    Del verbo aguar: ( conjugate aguar)

    agua es:

    3ª persona singular (él/ella/usted) presente indicativo

    2ª persona singular (tú) imperativo

    Multiple Entries:
    agua    
    aguar
    agua feminine noun taking masculine article in the singular
    1 water;
    agua de lluvia/mar rainwater/seawater;

    agua corriente/destilada running/distilled water;
    agua de colonia eau de cologne;
    agua dulce fresh water;
    agua mineral mineral water;
    agua mineral con gas/sin gas sparkling/still mineral water;
    agua oxigenada peroxide, hydrogen peroxide (tech);
    agua potable/salada drinking/salt water;
    como agua para chocolate (Méx fam) furious;
    estar con el agua al cuello to be up to one's neck;
    estar más claro que el agua to be (patently) obvious;
    hacérsele agua la boca a algn (AmL): se me hizo agua la boca it made my mouth water;
    ser agua pasada to be a thing of the past;
    agua que no has de beber déjala correr if you're not interested, don't spoil things for me/for other people;
    nunca digas de esta agua no beberé you never know when the same thing might happen to you
    2 ( lluvia) rain
    3 (AmC, Andes) ( infusión) herb tea (AmE), herbal tea (BrE);

    4
    aguas sustantivo femenino plural

    a) (de mar, río) waters (pl)

    b) (de balneario, manantial) waters (pl);



    aguar ( conjugate aguar) verbo transitivo
    a)leche/vino to water down

    b) (fam) ( estropear) to put a damper on (colloq)

    aguarse verbo pronominal (fam) to be spoiled
    agua sustantivo femenino water
    agua bendita, holy water
    agua corriente, running water
    agua dulce, fresh water
    agua mineral, mineral water
    agua oxigenada, hydrogen peroxide
    agua potable, drinking water
    agua salada, salt water
    aguas jurisdiccionales, territorial waters
    aguas residuales, sewage sing
    ♦ Locuciones: figurado estar con el a. al cuello, to be up to one's neck in it
    aguar verbo transitivo
    1 to water down
    2 (frustar, estropear) to spoil
    ♦ Locuciones: figurado aguar la fiesta a alguien, to spoil sb's fun
    ' agua' also found in these entries:
    Spanish:
    abastecimiento
    - achicar
    - acometida
    - acrecentar
    - actuar
    - aguatera
    - aguatero
    - ahogarse
    - ajo
    - apercibirse
    - badén
    - bailar
    - bañar
    - barro
    - bautizar
    - boca
    - bomba
    - bombear
    - borraja
    - bota
    - brote
    - buscar
    - caída
    - caliza
    - calizo
    - cangrejo
    - chorro
    - cobrador
    - cobradora
    - colonia
    - columna
    - concienciar
    - conducción
    - confluir
    - consistente
    - corriente
    - corte
    - dar
    - depurar
    - dimanar
    - dulce
    - echar
    - empañar
    - enchufar
    - enturbiar
    - escorrentía
    - escurrirse
    - estancar
    - estancada
    - estancado
    English:
    bitten
    - board
    - bob
    - boil
    - bring
    - canteen
    - churn
    - clear
    - coastguard
    - cologne
    - come up to
    - conserve
    - contaminate
    - crystal-clear
    - cut off
    - dam
    - dam up
    - deluge
    - dilute
    - disconnect
    - dishwater
    - distil
    - distill
    - dive
    - drain
    - dredge up
    - drinking
    - eau de Cologne
    - edge
    - element
    - emulsion paint
    - escape
    - expanse
    - fizzy
    - flounder
    - font
    - forced
    - foul
    - fresh
    - freshwater
    - geyser
    - glass
    - glassy
    - godsend
    - gush
    - hard
    - heave
    - hot-water bottle
    - ice over
    - ice up
    * * *
    1. [líquido] water
    agua de azahar = drink made with orange blossom, used as a mild sedative;
    aguas bautismales baptismal waters;
    agua bendita holy water;
    agua blanda soft water;
    RP agua de la canilla tap water;
    agua de coco coconut milk;
    agua de colonia eau de Cologne;
    agua corriente running water;
    agua destilada distilled water;
    agua dulce fresh water;
    agua dura hard water;
    agua embotellada bottled water;
    Méx aguas frescas fresh fruit drinks;
    agua fuerte nitric acid;
    agua del grifo tap water;
    Chile, Col, Méx agua de la llave tap water;
    agua de lluvia rainwater;
    Euf aguas mayores faeces;
    agua medicinal water with medicinal properties;
    Euf aguas menores urine;
    agua de mesa bottled water, table water;
    Fam Dep agua milagrosa ≈ magic sponge;
    agua mineral mineral water;
    Cuba [agua con gas] sparkling mineral water;
    agua mineral con gas sparkling mineral water;
    agua mineral sin gas still mineral water;
    Cuba agua natural still mineral water;
    aguas negras sewage;
    agua nieve sleet;
    está cayendo agua nieve it's sleeting;
    agua de nieve melt-water;
    agua oxigenada hydrogen peroxide;
    agua pesada heavy water;
    agua pluvial rainwater;
    agua potable drinking water;
    Quím agua regia aqua regia;
    agua de rosas rose-water;
    agua salada salt water;
    agua salobre salt water;
    agua de Seltz Seltzer (water);
    Am aguas servidas sewage;
    agua subterránea groundwater;
    aguas superficiales surface water;
    agua tónica tonic water;
    Esp agua de Valencia = cocktail of champagne, orange juice and Cointreau
    2.
    aguas [de río, mar] waters;
    aguas arriba/abajo upstream/downstream
    aguas bravas white water;
    aguas continentales inland o continental waters;
    aguas costeras coastal waters;
    aguas jurisdiccionales territorial waters;
    aguas territoriales territorial waters
    3. [lluvia] rain;
    ha caído mucha agua there has been a lot of rain
    4. [grieta en barco] leak;
    hacer agua [barca] to leak;
    [negocio] to go under;
    este negocio hace agua por todas partes this firm is on the point of going under
    5. [manantial]
    aguas waters, spring;
    tomar las aguas to take the waters
    aguas termales thermal o hot springs
    6. [vertiente de tejado] slope;
    un tejado de dos aguas a ridged roof;
    cubrir aguas to put the roof on
    7. Med
    aguas waters;
    ha roto aguas her waters have broken
    8.
    aguas [en diamante, tela] water
    9. Perú Fam [dinero] dough
    10. Comp
    Fam
    ¡al agua, patos! [en piscina] in you jump!;
    Fam
    bailarle el agua a alguien to lick sb's boots;
    Fam
    claro como el agua as clear as day;
    más claro, agua nothing can be clearer than that;
    Méx Fam
    como agua para chocolate hopping mad, fizzing;
    echar agua al mar to carry coals to Newcastle;
    entre dos aguas in doubt, undecided;
    estar con el agua al cuello to be up to one's neck (in it);
    hacerse agua en la boca to melt in one's mouth;
    se me hace la boca agua it makes my mouth water;
    se me hizo la boca agua al ver el pastel when I saw the cake, my mouth started watering;
    nadar entre dos aguas to sit on the fence;
    quedar en agua de borrajas to come to nothing;
    eso es agua pasada that's water under the bridge o US over the dam;
    sacar agua de las piedras to make something out of nothing;
    sin decir agua va ni agua viene suddenly, unexpectedly;
    venir como agua de mayo to be a godsend;
    las aguas volvieron a su cauce things got back to normal;
    no digas nunca de esta agua no beberé you should never say never;
    agua pasada no mueve molino it's no use crying over spilt milk
    interj
    Méx Fam
    ¡aguas! look o watch out!, careful!
    * * *
    f
    1 water;
    claro como el agua obvious, as plain as day;
    como agua de mayo a godsend;
    te ha estado esperando como agua de mayo he’s been longing to see you;
    es agua pasada it’s water under the bridge;
    con problemas he’s up to his neck in problems fam ; con deudas he’s up to his neck in debt fam ;
    ha corrido mucha agua a lot of water has flowed under the bridge since then;
    estar como agua para el chocolate Méx fam be fuming, be hopping mad fam ;
    hacer agua MAR take in water, have a leak;
    pasado por agua huevo soft-boiled; ( muy lluvioso) very wet;
    llevar agua al mar be a waste of time, Br tb carry coals to Newcastle;
    se me hace la boca agua it makes my mouth water
    2
    :
    aguas pl waters;
    aguas abajo dowstream;
    aguas arriba upstream;
    hacer aguas mayores defecate, move one’s bowels;
    hacer aguas menores urinate, pass water;
    las aguas vuelven a su cauce fig things are getting back to normal;
    estar entre dos aguas para satisfacer a otros be caught in the middle;
    rompió aguas her waters broke;
    tomar las aguas take the waters
    * * *
    agua nf
    1) : water
    2)
    agua oxigenada : hydrogen peroxide
    3)
    4)
    5)
    echar aguas Mex fam : to keep an eye out, to be on the lookout
    * * *
    agua n water

    Spanish-English dictionary > agua

  • 2 agua

    Del verbo aguar: ( conjugate aguar) \ \
    agua es: \ \
    3ª persona singular (él/ella/usted) presente indicativo
    2ª persona singular (tú) imperativo
    Multiple Entries: agua     aguar
    agua feminine noun taking masculine article in the singular 1 water;
    agua de lluvia/mar rainwater/seawater;
    agua corriente/destilada running/distilled water; agua de colonia eau de cologne; agua dulce fresh water; agua mineral mineral water; agua mineral con gas/sin gas sparkling/still mineral water; agua oxigenada peroxide, hydrogen peroxide (tech); agua potable/salada drinking/salt water; como agua para chocolate (Méx fam) furious; estar con el agua al cuello to be up to one's neck; estar más claro que el agua to be (patently) obvious; hacérsele agua la boca a algn (AmL): se me hizo agua la boca it made my mouth water; ser agua pasada to be a thing of the past; agua que no has de beber déjala correr if you're not interested, don't spoil things for me/for other people; nunca digas de esta agua no beberé you never know when the same thing might happen to you 2 ( lluvia) rain 3 (AmC, Andes) ( infusión) herb tea (AmE), herbal tea (BrE); 4
    aguas sustantivo femenino plural
    a) (de mar, río) waters (pl)
    b) (de balneario, manantial) waters (pl);

    aguar ( conjugate aguar) verbo transitivo
    a)leche/vino to water down
    b) (fam) ( estropear) to put a damper on (colloq)
    aguarse verbo pronominal (fam) to be spoiled
    agua sustantivo femenino water
    agua bendita, holy water
    agua corriente, running water
    agua dulce, fresh water
    agua mineral, mineral water
    agua oxigenada, hydrogen peroxide
    agua potable, drinking water
    agua salada, salt water
    aguas jurisdiccionales, territorial waters
    aguas residuales, sewage sing Locuciones: figurado estar con el a. al cuello, to be up to one's neck in it
    aguar verbo transitivo
    1 to water down
    2 (frustar, estropear) to spoil Locuciones: figurado aguar la fiesta a alguien, to spoil sb's fun ' agua' also found in these entries: Spanish: abastecimiento - achicar - acometida - acrecentar - actuar - aguatera - aguatero - ahogarse - ajo - apercibirse - badén - bailar - bañar - barro - bautizar - boca - bomba - bombear - borraja - bota - brote - buscar - caída - caliza - calizo - cangrejo - chorro - cobrador - cobradora - colonia - columna - concienciar - conducción - confluir - consistente - corriente - corte - dar - depurar - dimanar - dulce - echar - empañar - enchufar - enturbiar - escorrentía - escurrirse - estancar - estancada - estancado English: bitten - board - bob - boil - bring - canteen - churn - clear - coastguard - cologne - come up to - conserve - contaminate - crystal-clear - cut off - dam - dam up - deluge - dilute - disconnect - dishwater - distil - distill - dive - drain - dredge up - drinking - eau de Cologne - edge - element - emulsion paint - escape - expanse - fizzy - flounder - font - forced - foul - fresh - freshwater - geyser - glass - glassy - godsend - gush - hard - heave - hot-water bottle - ice over - ice up

    English-spanish dictionary > agua

  • 3 water

    'wo:tə
    1. noun
    (a colourless, transparent liquid compound of hydrogen and oxygen, having no taste or smell, which turns to steam when boiled and to ice when frozen: She drank two glasses of water; `Are you going swimming in the sea?' `No, the water's too cold'; Each bedroom in the hotel is supplied with hot and cold running water; (also adjective) The plumber had to turn off the water supply in order to repair the pipe; transport by land and water.) agua

    2. verb
    1) (to supply with water: He watered the plants.) regar; (animales) abrevar
    2) ((of the mouth) to produce saliva: His mouth watered at the sight of all the food.) hacerse la boca agua
    3) ((of the eyes) to fill with tears: The dense smoke made his eyes water.) llorar
    - watery
    - wateriness
    - waterborne
    - water-closet
    - water-colour
    - watercress
    - waterfall
    - waterfowl
    - waterfront
    - waterhole
    - watering-can
    - water level
    - waterlily
    - waterlogged
    - water main
    - water-melon
    - waterproof

    3. noun
    (a coat made of waterproof material: She was wearing a waterproof.) impermeable

    4. verb
    (to make (material) waterproof.) impermeabilizar
    - water-skiing
    - water-ski
    - watertight
    - water vapour
    - waterway
    - waterwheel
    - waterworks
    - hold water
    - into deep water
    - in deep water
    - water down

    water1 n agua
    water2 vb regar
    have you watered the plants? ¿has regado las plantas?

    wáter /'(g)water/ or (Esp) /'bater/ sustantivo masculino
    b) ( cuarto) bathroom (esp AmE), toilet (BrE)

    wáter m fam toilet ' wáter' also found in these entries: Spanish: abastecimiento - acrecentar - actuar - acuática - acuático - agua - aguar - aguatera - aguatero - amarar - amaraje - apercibirse - bautizar - bomba - bucear - buscar - calar - caliza - calizo - cantimplora - chorro - concienciar - conducción - consistente - corte - descenso - dimanar - dulce - echar - esquí - estancarse - flotación - ir - gallina - gorgotear - gorgoteo - gotera - granulada - granulado - hidroeléctrica - hidroeléctrico - hidrosoluble - irrigar - jarro - juntura - llave - llover - manar - masa - método English: board - bring - coastguard - conserve - contaminate - cress - dilute - distil - distill - drinking - expanse - fish - flounder - forced - garden - gush - head - hot - hot water - hot-water bottle - little - lukewarm - meter - mineral water - mist - mixture - mouth - murky - nightstand - none - of - outflow - plant - prefer - proof - quench - quinine water - repellent - revive - rose water - run - running - rupture - sea-water - shortage - splash about - spout - temperature - toilet-water - tread
    tr['wɔːtəSMALLr/SMALL]
    1 (gen) agua
    can I have a drink of water? ¿puedo beber un vaso de agua?
    the water's lovely! ¡el agua está buenísima!
    2 (tide) marea
    high/low water marea alta/baja
    1 (plant, river) regar
    2 (animals) abrevar
    1 (eyes) llorar, lagrimear; (mouth) hacerse la boca agua
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    by water en barco
    to spend money like water gastar el dinero como si fuera agua
    to be in deep water estar con el agua al cuello
    to be water off a duck's back ser como quien oye llover
    to get into hot water meterse en un buen lío
    to hold water estar bien fundado,-a, ser coherente
    not to hold water caer por su propio peso
    to keep one's head above water mantenerse a flote
    to take the waters tomar las aguas
    under water (flooded) inundado,-a 2 (submerged) sumergido,-a
    hot water bottle bolsa de agua caliente
    water biscuit galleta seca
    water bottle (flask) cantimplora
    water buffalo búfalo acuático
    water cannon tanqueta antidisturbios
    water chestnut castaña de agua
    water cycle ciclo del agua
    water hole charca
    water level (in reservoir) nivel del agua 2 (of ship) línea de flotación
    water line línea de flotación
    water main conducción nombre femenino del agua
    water nymph ondina
    water on the brain SMALLMEDICINE/SMALL hidrocefalia
    water on the knee SMALLMEDICINE/SMALL derrame nombre masculino sinovial
    water pipe cañería
    water pistol pistola de agua
    water polo waterpolo
    water power energía hidráulica
    water rat rata de agua
    water rate tarifa del agua
    water ski (equipment) esquí acuático
    water softener ablandador nombre masculino del agua
    water supply abastecimiento de agua, suministro de agua
    water table nivel nombre masculino freático
    water tank depósito de agua
    water tower depósito de agua
    water wheel (for power) rueda hidráulica 2 (for irrigation) noria
    water wings manguitos
    water ['wɔt̬ər, 'wɑ-] vt
    1) : regar (el jardín, etc.)
    2)
    to water down dilute: diluir, aguar
    water vi
    : lagrimar (dícese de los ojos), hacérsele agua la boca a uno
    my mouth is watering: se me hace agua la boca
    : agua f
    v.
    abrevar v.
    hacerse agua v.
    regar v.
    adj.
    acuático, -a adj.
    de agua adj.
    para agua adj.
    n.
    agua s.f.
    'wɔːtər, 'wɔːtə(r)
    I
    mass noun
    1) agua f‡

    drinking/running water — agua potable/corriente

    to be/lie under water — estar*/quedar inundado

    high/low water — marea f alta/baja

    to go across o over the water — cruzar* a la otra orilla, cruzar* el charco (fam)

    to spend money like watergastar a manos llenas

    like water off a duck's backcomo quien oye llover

    to be in/get into hot water — estar*/meterse en una buena (fam)

    to hold watertenerse* en pie

    that theory just doesn't hold wateresa teoría hace agua por todos lados

    to pour o throw cold water over something — ponerle* trabas a algo

    to test the watertantear el terreno

    water under the bridge: that's all water under the bridge eso ya es agua pasada; (before n) <bird, plant> acuático; water heater calentador m (de agua); water power energía f hidráulica; water pump bomba f hidráulica; water sports — deportes mpl acuáticos

    2)
    a) ( urine) (frml & euph)

    to pass o make water — orinar, hacer* aguas (menores) (euf), hacer* de las aguas (Méx euf)

    b) ( Med)

    water on the kneederrame m sinovial

    3) waters pl
    a) (of sea, river) aguas fpl

    to muddy the watersenmarañar or enredar las cosas

    still waters run deep — del agua mansa líbreme Dios, que de la brava me libro yo

    b) ( at spa)
    c) ( amniotic fluid) aguas fpl

    the/her waters broke — rompió aguas, rompió la bolsa de aguas


    II
    1.

    her eyes began to waterempezaron a llorarle los ojos or a saltársele las lágrimas

    his mouth watered — se le hizo la boca agua, se le hizo agua la boca (AmL)


    2.
    vt
    a) \<\<plant/garden/land\>\> regar*
    b) \<\<horse/cattle\>\> dar* de beber a, abrevar
    Phrasal Verbs:
    ['wɔːtǝ(r)]
    1. N
    1) agua f

    to back water — ciar

    bottled water — agua f mineral

    by water — por mar

    fresh water — agua f dulce

    hard water — agua f dura

    high water — marea f alta

    on land and water — por tierra y por mar

    low water — marea f baja

    salt water — agua f salada

    soft water — agua f blanda

    to turn on the water, turn the water on (at main) hacer correr el agua; (at tap) abrir el grifo

    under water, the High Street is under water — la Calle Mayor está inundada

    to swim under water — nadar bajo el agua, bucear

    - pour cold water on an idea
    - be in hot water
    - get into hot water
    - spend money like water
    - test the waters
    drinking 2., running 1., 1), still I, 1., 1)
    2) waters (at spa, of sea, river) aguas fpl

    to drink or take the waters at Harrogate — tomar las aguas en Harrogate

    3) (=urine) aguas fpl menores, orina f

    to make or pass water — orinar, hacer aguas (menores)

    4) (Med)

    water on the brainhidrocefalia f

    her waters brokerompió aguas

    water on the kneederrame m sinovial

    5) (=essence)

    lavender/rose water — agua f de lavanda/rosa

    6)
    2.
    VT [+ garden, plant] regar; [+ horses, cattle] abrevar, dar de beber a; [+ wine] aguar, diluir, bautizar * hum

    the river waters the provinces of... — el río riega las provincias de...

    3.
    VI
    (Physiol)
    4.
    CPD

    water bed Ncama f de agua

    water bird Nave f acuática

    water biscuit Ngalleta f de agua

    water bomb Nbomba f de agua

    water bottle N (for drinking) cantimplora f; (also: hot-water bottle) bolsa f de agua caliente, guatona f (Chile)

    water buffalo Nbúfalo m de agua, carabao m

    water butt N(Brit) tina f para recoger el agua de la lluvia

    water cannon Ncañón m de agua

    water cart Ncuba f de riego, carro m aljibe; (motorized) camión m de agua

    water chestnut Ncastaña f de agua

    water closet Nfrm wáter m, baño m

    water cooler Nenfriadora f de agua

    water cooling Nrefrigeración f por agua

    water divining Narte m del zahorí

    water feature Nfuente f ornamental

    water heater Ncalentador m de agua

    water ice N(Brit) sorbete m, helado m de agua (LAm)

    water inlet Nentrada f de agua

    water jacket Ncamisa f de agua

    water jump Nfoso m (de agua)

    water level Nnivel m del agua; (Naut) línea f de agua

    water line Nlínea f de flotación

    water main Ncañería f principal

    water meadow N(esp Brit) vega f, ribera f

    water meter Ncontador m de agua

    water metering Ncontrol del agua mediante instalación de un contador de agua

    water mill Nmolino m de agua

    water park Nparque m acuático

    water pipe Ncaño m de agua

    water pistol Npistola f de agua

    water plant Nplanta f acuática

    water polo Nwaterpolo m, polo m acuático

    water power Nenergía f hidráulica

    water pressure Npresión f del agua

    water pump Nbomba f de agua

    water purification plant Nestación f depuradora de aguas residuales

    water rat Nrata f de agua

    water rate N(Brit) tarifa f de agua

    water snake Nculebra f de agua

    water softener Nablandador m de agua

    water sports NPLdeportes mpl acuáticos

    water supply Nabastecimiento m de agua

    water table Ncapa f freática, nivel m freático

    water tank N(for village, in house) depósito m de agua; (on lorry) cisterna f

    water tower Ndepósito f de agua

    water vapour, water vapor (US) Nvapor m de agua

    water vole Nrata f de agua

    water wagon N(US) vagón-cisterna m

    water wheel Nrueda f hidráulica; (Agr) noria f

    water wings NPLmanguitos mpl, flotadores mpl para los brazos

    * * *
    ['wɔːtər, 'wɔːtə(r)]
    I
    mass noun
    1) agua f‡

    drinking/running water — agua potable/corriente

    to be/lie under water — estar*/quedar inundado

    high/low water — marea f alta/baja

    to go across o over the water — cruzar* a la otra orilla, cruzar* el charco (fam)

    to spend money like watergastar a manos llenas

    like water off a duck's backcomo quien oye llover

    to be in/get into hot water — estar*/meterse en una buena (fam)

    to hold watertenerse* en pie

    that theory just doesn't hold wateresa teoría hace agua por todos lados

    to pour o throw cold water over something — ponerle* trabas a algo

    to test the watertantear el terreno

    water under the bridge: that's all water under the bridge eso ya es agua pasada; (before n) <bird, plant> acuático; water heater calentador m (de agua); water power energía f hidráulica; water pump bomba f hidráulica; water sports — deportes mpl acuáticos

    2)
    a) ( urine) (frml & euph)

    to pass o make water — orinar, hacer* aguas (menores) (euf), hacer* de las aguas (Méx euf)

    b) ( Med)

    water on the kneederrame m sinovial

    3) waters pl
    a) (of sea, river) aguas fpl

    to muddy the watersenmarañar or enredar las cosas

    still waters run deep — del agua mansa líbreme Dios, que de la brava me libro yo

    b) ( at spa)
    c) ( amniotic fluid) aguas fpl

    the/her waters broke — rompió aguas, rompió la bolsa de aguas


    II
    1.

    her eyes began to waterempezaron a llorarle los ojos or a saltársele las lágrimas

    his mouth watered — se le hizo la boca agua, se le hizo agua la boca (AmL)


    2.
    vt
    a) \<\<plant/garden/land\>\> regar*
    b) \<\<horse/cattle\>\> dar* de beber a, abrevar
    Phrasal Verbs:

    English-spanish dictionary > water

  • 4 mouth

    1.
    plural - mouths; noun
    1) (the opening in the head by which a human or animal eats and speaks or makes noises: What has the baby got in its mouth?) boca
    2) (the opening or entrance eg of a bottle, river etc: the mouth of the harbour.) desembocadura, boca, entrada

    2.
    verb
    (to move the lips as if forming (words), but without making any sound: He mouthed the words to me so that no-one could overhear.) decir con los labios
    - mouth-organ
    - mouthpiece
    - mouthwash

    mouth n boca
    tr[ (n) maʊɵ; (vb) maʊð]
    1 SMALLANATOMY/SMALL boca
    2 (of river) desembocadura; (of bottle) boca; (of tunnel, cave) boca, entrada
    2 (say without making sound) decir con los labios
    he just mouthed the words, he didn't sing simplemente movía los labios, no cantaba
    1 (speak without making sound) mover los labios
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    by word of mouth de palabra
    down in the mouth deprimido,-a
    not to open one's mouth no abrir la boca, no decir ni pío, no decir esta boca es mía
    shut your mouth! ¡cierra el pico!
    to be all mouth ser un fantasma
    to have a big mouth ser un bocazas
    to keep one's mouth shut mantener la boca cerrada, no decir nada
    to make somebody's mouth water hacerse a alguien la boca agua
    mouth organ armónica
    mouth ['maʊð] vt
    1) : decir con poca sinceridad, repetir sin comprensión
    2) : articular en silencio
    she mouthed the words: formó las palabras con los labios
    mouth ['maʊɵ] n
    : boca f (de una persona o un animal), entrada f (de un túnel), desembocadura f (de un río)
    n.
    boca s.f.
    boquilla s.f.
    desembocadura s.f.
    desembocadura de un río s.f.
    embocadero s.m.
    embocadura s.f.
    labio s.m.
    pico s.m.

    I maʊθ
    noun (pl mouths maʊðz)
    1) (of person, animal) boca f

    shut your mouth! — (colloq) cállate la boca! (fam), cierra el pico! (fam)

    watch your mouth! — ( be careful) ojo con lo que dices!; ( response to obscenity) qué boca!, no digas palabrotas!

    down in the mouth — alicaído, bajo de moral

    to be all mouth — (sl) ser* un fanfarrón (fam)

    to have a big mouthser* un bocazas or (Andes, Méx) un bocón or (RPl) (un) estómago resfriado (fam)

    to make somebody's mouth water: it made my mouth water se me hizo agua la boca or (Esp) se me hizo la boca agua; to shoot one's mouth off — (colloq) ( boast) fanfarronear (fam)

    2) ( of bottle) boca f; (of tunnel, cave) entrada f; ( of river) desembocadura f

    II maʊð
    a) ( silently)

    it's him, she mouthed — -es él -me/le dijo articulando para que le leyera los labios

    b) ( say) (pej) decir*

    to mouth platitudes — decir* lugares comunes

    Phrasal Verbs:
    [maʊθ]
    1.
    N
    (pl mouths) [maʊðz] (Anat) boca f; [of bottle] boca f, abertura f; [of cave] entrada f; [of river] desembocadura f; [of channel] embocadero m; [of wind instrument] boquilla f

    to foam or froth at the mouth — espumajear

    to open one's mouth — (lit, fig) abrir la boca

    - he's all mouth and
    - be down in the mouth
    - shoot one's mouth off
    - keep one's mouth shut

    shut your mouth! ** — ¡cállate ya!

    - stop sb's mouth
    - put words into sb's mouth
    big 1., 6)
    2.
    [maʊð]
    VT (insincerely) soltar; (affectedly) pronunciar con afectación, articular con rimbombancia

    "go away!" she mouthed — -¡vete de aquí! -dijo moviendo mudamente los labios

    3.
    [maʊθ]
    CPD

    mouth organ N(esp Brit) armónica f

    * * *

    I [maʊθ]
    noun (pl mouths [maʊðz])
    1) (of person, animal) boca f

    shut your mouth! — (colloq) cállate la boca! (fam), cierra el pico! (fam)

    watch your mouth! — ( be careful) ojo con lo que dices!; ( response to obscenity) qué boca!, no digas palabrotas!

    down in the mouth — alicaído, bajo de moral

    to be all mouth — (sl) ser* un fanfarrón (fam)

    to have a big mouthser* un bocazas or (Andes, Méx) un bocón or (RPl) (un) estómago resfriado (fam)

    to make somebody's mouth water: it made my mouth water se me hizo agua la boca or (Esp) se me hizo la boca agua; to shoot one's mouth off — (colloq) ( boast) fanfarronear (fam)

    2) ( of bottle) boca f; (of tunnel, cave) entrada f; ( of river) desembocadura f

    II [maʊð]
    a) ( silently)

    it's him, she mouthed — -es él -me/le dijo articulando para que le leyera los labios

    b) ( say) (pej) decir*

    to mouth platitudes — decir* lugares comunes

    Phrasal Verbs:

    English-spanish dictionary > mouth

  • 5 drool

    tr[drʊːl]
    1 (of baby, dog) babear
    2 (of person) babear ( over, por), caérsele la baba a ( over, por)
    drool ['dru:l] vi
    : babear
    : baba f
    n.
    baba s.f.
    v.
    babear v.

    I druːl
    intransitive verb \<\<dog/baby\>\> babear

    we drooled at the sight of the cakesse nos hizo agua la boca or (Esp) la boca agua al ver los pasteles


    II
    mass noun (AmE)
    a) ( dribble) babas fpl, baba f
    b) ( drivel) (sl) bobadas fpl (fam)
    [druːl]
    VI (=slobber) babear

    she drooled over the kittens/her grandchildren — (fig) se le caía la baba con los gatitos/sus nietos

    * * *

    I [druːl]
    intransitive verb \<\<dog/baby\>\> babear

    we drooled at the sight of the cakesse nos hizo agua la boca or (Esp) la boca agua al ver los pasteles


    II
    mass noun (AmE)
    a) ( dribble) babas fpl, baba f
    b) ( drivel) (sl) bobadas fpl (fam)

    English-spanish dictionary > drool

  • 6 que

    conj.
    1 that.
    es importante que me escuches it's important that you listen to me
    que haya pérdidas no es un problema insuperable the fact that we've suffered losses isn't an insurmountable problem
    2 that.
    me ha confesado que me quiere he has told me that he loves me
    3 than.
    es más rápido que tú he's quicker than you
    antes morir que vivir la guerra I'd rather die than live through a war
    tanto me lo pidió que se lo di he asked me for it so insistently that I gave it to him
    5 so (that).
    ven aquí que te vea come over here so (that) I can see you
    quiero que lo hagas I want you to do it
    espero que te diviertas I hope (that) you have fun
    7 if.
    que no quieres hacerlo, pues no pasa nada it doesn't matter if you don't want to do it
    8 or.
    quieras que no, harás lo que yo mando you'll do what I tell you, whether you like it or not
    pron.
    1 who, that (person).
    la mujer que me saluda the woman (who o that is) waving to me
    el que me lo compró the one who bought it from me
    la moto que me gusta the motorbike (that) I like
    el hombre, que decía llamarse Simón, era bastante sospechoso the man, who said he was called Simón, seemed rather suspicious
    el que más y el que menos every last one of us, all of us without exception
    2 who, whom (person).
    el hombre que conociste ayer the man (who o whom) you met yesterday
    la persona/el lugar que estás buscando the person/the place you're looking for
    ese libro es el que me quiero comprar that book is the one (that o which) I want to buy
    * * *
    1 that
    3 (deseo, mandato)
    ¡que esperes un momento! wait a moment!
    ¡que te diviertas! enjoy yourself!
    4 (duda, extrañeza)
    ¿que no te hicieron pagar nada? (you say) they didn't make you pay anything?
    5 (causal, consecutiva)
    ¡arriba, que ya son las ocho! get up, it's eight o'clock!
    6 (tanto si... como si...) whether... or not...
    que llueva que no llueva, iremos de excursión whether it rains or not, we're going on a trip
    8 (final) so that
    que te gusta, te lo quedas; que no te gusta, lo cambias if you like it, keep it; if you don't, you can change it
    justicia pido, que no gracia I want justice, not mercy
    \
    ¿a que no? / ¿a que sí? right?, isn't that right?
    ¿a que no...? I bet you can't...!
    ¡con lo que...! you know how much...
    ¡con lo que le gusta el queso y se lo han prohibido! you know how much he likes cheese, and now he's not allowed to have any!
    que si esto que si lo otro what with one thing and the other
    que si esto, que si lo otro, total que no lo ha traído what with one thing and another, in the end he didn't bring it
    hace un frío que para qué it's really cold, it's so cold, it's freezing cold
    que yo sepa as far as I know
    yo que tú... if I were you...
    ————————
    1 (sujeto, persona) who, that; (cosa) that, which
    este árbol, que parecía muerto en invierno, está rebrotando this tree, which looked dead in winter, is sprouting
    2 (complemento, persona) whom, who; (cosa) that, which
    la pistola con que le hirieron era nuestra the gun with which he was wounded was ours, the gun he was wounded with was ours
    4 def art + que the one which, the one that
    * * *
    1. pron.
    1) that
    2) who
    4) whom
    2. conj.
    1) that, than
    2) let
    * * *
    I
    PRON REL
    1) [refiriéndose a personas]
    a) [como sujeto] who, that

    el hombre que vino ayerthe man who o that came yesterday

    b) [como complemento: a menudo se omite] that
    2) [refiriéndose a cosas]
    a) [como sujeto] that, which
    b) [como complemento: a menudo se omite] that, which

    el coche que compréthe car (that o which) I bought

    el libro del que te habléthe book (that o which) I spoke to you about

    el día que ella nacióthe day (when o that) she was born

    la cama en que pasé la noche — the bed in which I spent the night, the bed I spent the night in

    3)

    el/la/los/las que — ver el 8)

    4)

    lo que ver lo I, 3)

    II
    CONJ
    1) [en subordinada sustantiva: a menudo se omite]
    a) + indic that
    b) + subjun that
    c)
    claro 2., 4)
    2) [en comparaciones]

    eres igual que mi padre — you're just like my father

    más que — more than

    menos que — less than

    prefiero estar aquí que en mi casa — I'd rather be here than at home

    yo que tú — if I were you

    yo que tú, iría — I'd go, if I were you

    3) [expresando resultado]
    a) [a menudo se omite] that

    tan... que, es tan grande que no lo puedo levantar — it's so big (that) I can't lift it

    tanto... que, las manos le temblaban tanto que apenas podía escribir — her hands were shaking so much (that) she could hardly write

    b)
    bendición 2), primor 2)
    4) [expresando causa]

    llévate un paraguas, que está lloviendo — take an umbrella, it's raining

    no lo derroches, que es muy caro — don't waste it, it's very expensive

    ¡vamos, que cierro! — come on now, I'm closing!

    ¡cuidado, que te caes! — careful or you'll fall!, mind you don't fall!

    ¡suélteme, que voy a gritar! — let go or I'll scream!

    5) [expresando reiteración o insistencia]

    ¡que !, -es verde -¡que no! -¡que sí! — "it's green" - "no it isn't!" - "yes it is!"

    -no funciona -que sí, es que lo haces mal — "it doesn't work" - "yes it does, you're just doing it wrong"

    6) [sin antecedente expreso]
    a) [expresando mandato]

    ¡que lo haga él! — let him do it!, he can do it himself!

    ¡que entre! — send him in!, let him come in!

    b) [expresando deseo]

    ¡que venga pronto! — let's hope he comes soon!

    ¡que te mejores! — get well soon!

    ¡que os guste la película! — enjoy the film!

    c) [expresando sorpresa]

    ¿que no estabas allí? — (are you telling me) you weren't there?

    7)

    el que — + subjun (=el hecho de que) the fact that

    * * *
    I
    1) (introduciendo complemento, sujeto)
    a)

    que + INDIC — that

    ¿cuántos años crees que tiene? — how old do you think she is?

    eso de que estaba enfermo es mentira — (fam) this business about him being ill is a lie

    b)

    que + SUBJ: quiero que vengas I want you to come; lamento que no puedas quedarte I'm sorry (that) you can't stay; dice que no vayas she says you're not to go; ve a que te ayude tu padre go and get your father to help you; (el) que sea el jefe no significa... just because he's the boss doesn't mean...; es importante que quede claro it's important that it should be clear; sería una lástima que no vinieras — it would be a shame if you didn't come

    c)

    es que: es que hoy no voy a poder I'm afraid (that) I won't be able to today; es que no tengo dinero the trouble is I don't have any money; ¿es que eres sordo? — are you deaf or something?

    2)

    ¿que se casa? — she's getting married?

    ¿cómo que no vas a ir? — what do you mean, you're not going?

    que no, que no voy! — no! I'm not going!

    que sueltes, te digo! — I said, let go!

    ¿que dónde estaba? pues aquí — where was I? right here

    ¿que cómo me llamo? — what's my name?

    4)

    escóndete, que te van a ver — hide or they'll see you

    ven, que te peino — come here and let me comb your hair

    II

    los que viajan, que esperen aquí — those who are traveling, wait here

    es la/el que manda aquí — she's/he's the one who gives the orders here

    el paciente del que te habléthe patient (that o who) I spoke to you about

    2) (refiriéndose a cosas, asuntos, etc)
    a) (sujeto) that, which

    la forma/el lugar en que ocurrió — the way/the place (in which) it happened

    ¿sabes lo difícil que fue? — do you know how hard it was?; ver tb lo I 2), 3)

    * * *
    = than, what, which, which, who, that.
    Ex. A synthetic scheme needs less categories or headings than an equivalent enumerative scheme.
    Ex. Before examining the two main means of constructing classification schedules it is as well to consider what the objective of the designer of a classification scheme should be.
    Ex. There are a number of features of a catalogue or index which benefit from some standardisation.
    Ex. There are a number of features of a catalogue or index which benefit from some standardisation.
    Ex. This started in 1980, and has around forty members who receive some support to cover telephone charges.
    Ex. The (F) operator specifies that terms must be in the same field of the same record, in any order.
    ----
    * ¿para qué sirve... ? = what's the use of... ?.
    * ¿qué sentido tiene = what is/was the point of...?.
    * dar de qué hablar = raise + eyebrows, fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * dar que hablar = fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * de los que = whereof.
    * de qué se trata = what it's all about.
    * el problema no es el qué, sino el cómo = the devil (is/lives) in the details.
    * el que = the one.
    * el que no se aventura no cruza el mar = nothing ventured, nothing gained.
    * en qué momento = at what point.
    * en qué punto = at what point.
    * hasta qué punto = the extent to which.
    * la que = the one.
    * lo que es más = what's more.
    * más... que... = more... than....
    * menos... que... = less... than....
    * no saber qué hacer = be at a nonplus.
    * o qué sé yo = or whatever.
    * por qué = why.
    * puesto que = for.
    * que abarca = girdling.
    * que actúa de apoyo = supporting.
    * que actúa de soporte = supporting.
    * que afecta a = surrounding.
    * que afecta a toda la empresa = enterprise-wide.
    * que afecta a toda la sociedad = culture-wide.
    * que afecta a todas las culturas = culture-wide.
    * que afecta a varias generaciones = cross-generational.
    * que ahorran dinero = dollar-saving.
    * que amplia los horizontes = expansive.
    * que apoya moralmente = supportive.
    * que aquí presentamos = present.
    * que arde lentamente = smouldering [smoldering, -USA].
    * que atraviesa la ciudad = cross-town.
    * que avanza lentamente = crawling.
    * que avanza rápidamente = fast-moving, fast-developing.
    * que ayuda a recordar = memory-jogging.
    * que ayuda a refrescar la memoria = memory-jogging.
    * que baja los humos = humbling.
    * que bate todos los récords = record breaking.
    * que bota bien = bouncy [bouncier -comp., bounciest -sup.].
    * que busca el beneficio propio = self-serving.
    * que cambia con el tiempo = ever-changing [ever changing], time-variant, ever-shifting.
    * que cambia la vida = life-changing, life-altering.
    * que cambia rápidamente = rapid-fire.
    * que combina diferentes enseñanzas = multi-track [multitrack].
    * que combina diferentes tipos de recursos = multi-source [multi source].
    * que concede becas = grant-making.
    * que concede subsidios = grant-making.
    * que concierne a = surrounding.
    * que confiere cierto estatus social = status-conferring.
    * que confunde = confounding.
    * que conlleva = attendant, associated with.
    * que conserva su encanto natural = unspoilt [unspoiled, -USA].
    * que conserva su estado natural = unspoilt [unspoiled, -USA].
    * que consta de tres puntos = three-point.
    * que constituye un reto = challenging.
    * que consume mucha CPU = CPU intensive.
    * que consume mucha energía = energy-intensive, power-hungry.
    * que consume tiempo = time-consuming [time consuming].
    * que contengan los caracteres = hit by.
    * que contiene = therein.
    * que contiene muchas imágenes = image intensive.
    * que contribuye a la predisposición = predisposing.
    * que coocurre = co-occurring.
    * que corroe por dentro = gnawing.
    * que crea adicción = addictive.
    * que crea hábito = addictive.
    * que crece despacio = slowly growing.
    * que crece hacia dentro = ingrown.
    * que cruza fronteras = boundary spanning.
    * que cubre hasta la rodilla = knee deep.
    * que cubre hasta los tobillos = ankle deep.
    * que cubre todo el cuerpo = head to toe.
    * que cuelga = hanging.
    * que cumple los requisitos = qualifying.
    * que da agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * que da miedo = scary [scarier -comp., scariest -sup.].
    * que da que pensar = sobering.
    * que da susto = scary [scarier -comp., scariest -sup.].
    * que da vida = life-giving.
    * que deja mucho al azar = hit-or-miss.
    * ¿qué demonios...? = what on (this) earth...?.
    * ¿qué demonios...? = What the heck...?.
    * que demuestra desequilibrio de carácter = off-balance.
    * que depende del tiempo = time-dependent.
    * que desee(n) = of + Posesivo + choice, of + Posesivo + choosing.
    * que desempata = tie-breaking [tiebreaking].
    * ¿qué diablos...? = Heck!, What the heck...?.
    * que diferencia entre mayúscula y minúscula = case-sensitive.
    * que distingue entre mayúscula y minúscula = case-sensitive.
    * que distrae la atención = distracting.
    * que dura todo el año = year-round.
    * que el agua disuelve = water-fugitive.
    * ¿qué elegir? = which way to go?.
    * que encompasa = girdling.
    * que entran en juego = at play.
    * que era común anteriormente = once-common.
    * qué es cada cosa = what is what.
    * que escapan a + Posesivo + control = beyond + Posesivo + control.
    * que escuece = itchy [itchier -comp., itchiest -sup.].
    * que espera demasiado = over expectant.
    * que está creciendo = growing.
    * que está en constante evolución = ever-evolving.
    * que están apareciendo = emerging.
    * que estrope el paisaje = eyesore.
    * que exalta los ánimos = inflammatory.
    * que excede + Cantidad = in excess of + Cantidad.
    * que expresa dos puntos de vista opuestos = bipolar [bi-polar].
    * que falta = missing.
    * que faltan = wanting.
    * que florece en primavera = spring-flowering.
    * ¡qué follón! = what a palaver!.
    * que fomenta = conducive (to).
    * que forma parte de la cultura = culturally-embedded.
    * que fue = one-time.
    * que fue común antes = once-common.
    * que fuera = once.
    * que fuerza los músculos = muscle-straining.
    * que funciona = working.
    * que funciona a base de órdenes = command-driven.
    * que funciona con electricidad = electrically-powered, electrically-operated.
    * que funciona con energía eólica = wind-powered.
    * que funciona con monedas = coin-operated, coin-op.
    * que funciona con pilas = battery-operated, battery-powered.
    * que funciona con vapor = steam-powered.
    * que funciona manualmente = manually operated.
    * ¡que gane el mejor! = may the best man win!, may the best man win!.
    * que genera polémica = confrontational.
    * que gotea = leaky [leakier -comp., leakiest -sup], leaking.
    * que guarde relación con = in keeping with.
    * que habla bien = elocuted.
    * que habla en voz baja = quietly spoken.
    * que hace entrar en calor = warming, warming.
    * que hace época = epoch-making.
    * que hace historia = history-making.
    * que hace la boca agua = mouth-watering.
    * qué hacer con (algo) = disposition, disposition.
    * que hacer reflexionar = provocative of.
    * ¿Qué ha dicho? = I beg your pardon?.
    * que ha sobrevivido = surviving.
    * que hay que dar muchas vueltas = circuitous.
    * que hay que dedicarle mucho tiempo = time-intensive.
    * que hizo época = epochal.
    * que huele a lugar cerrado = fusty.
    * que incita a la reflexión = provocative of.
    * que induce a confusión = confounding.
    * que intervienen = at play.
    * que intimida = forbidding.
    * que invita a la reflexión = thought-provoking.
    * ¡qué jaleo! = what a palaver!.
    * ¡qué lástima! = what a pity!, what a pity!.
    * que le afecta a todo = crosscutting [cross cutting].
    * que le gusta arriesgarse = risk-taking.
    * que le gusta la mecánica = mechanically minded.
    * que le presta gran importancia a la cultura = culture-conscious.
    * que levanta el ánimo = uplifting.
    * que levanta el espíritu = uplifting.
    * ¡qué lío! = what a palaver!.
    * que llega = incoming.
    * que llega hasta la cintura = waist high, waist deep, waist length.
    * que llega hasta los hombres = shoulder-length.
    * que lleva tiempo en cartelera = long-running.
    * que lo abarca todo = all-embracing.
    * que lo hace uno mismo = do-it-yourself (DIY).
    * que lo incluye todo = all-embracing.
    * que marca época = landmark.
    * que marca un hito = epoch-making.
    * qué más = what else.
    * qué me dices de... = what about....
    * que mejora el estatus social = status-enhancing.
    * que mejora la calidad de vida = life-enhancing.
    * que merece la pena = worthwhile.
    * que mezcla sensaciones = synesthetic, cross-sensory.
    * que mira al sur = south facing.
    * que nace de = born out of.
    * ¿qué narices...? = What the heck...?.
    * que necesita bastante dedicación de personal = labour-intensive [labour intensive], staff-intensive [staff intensive].
    * que necesita bastante mano de obra = labour-intensive [labour intensive].
    * que necesita de un trabajo intelectual previo = knowledge-intensive.
    * que necesita la información = information-dependent.
    * que ni ama ni es amado = loveless.
    * que no absorbe el agua o la humedad = non-hygroscopic.
    * que no admite reserva = unreserved.
    * que no ajusta bien = ill-fitting.
    * que no aparece en primer lugar = nonfirst [non-first].
    * que no ayuda a distinguir = nondistinctive.
    * que no causa dolor = painless.
    * que no cierra bien = leaky [leakier -comp., leakiest -sup], leaking.
    * que no conduce a nada = circuitous.
    * que no cuadra = unreconciled.
    * que no da más de sí = overstretched.
    * que no daña el medio ambiente = environmentally friendly, environmentally sound, eco-friendly.
    * que no desaparece = lingering.
    * que no es de fiar = untrustworthy.
    * que no es de la India = non-Indic.
    * que no es libro de texto = non-textbook.
    * que no está en papel = non-paper [non paper].
    * que no es texto = non-text.
    * que no excluye otras posibilidades = non-exclusive.
    * que no fuma = non-smoking.
    * que no haya noticias es buena señal = no news is good news.
    * que no llama la atención = inconspicuous.
    * que no ofrece doctorado = non-doctoral granting.
    * que no perdona = unforgiving.
    * que no perjudica el medio ambiente = environmentally friendly, environmentally sound.
    * que no perjudica el medio ambiente = eco-friendly.
    * que no pertenece a una confesión religiosa concreta = nondenominational [non-denominational].
    * que no pertenece a un sindicato = non-unionised.
    * que no posee ninguna conexión = disjoint.
    * que no queda bien = ill-fitting.
    * que no recibe enseñanza formal = out-of-school.
    * que no representa reto = unchallenging.
    * que no sea(n) = other than.
    * que no se hace añicos = shatterproof.
    * que no se ha cuestionado = unquestioned, unscrutinised [unscrutinized, -USA].
    * que no se ha puesto en duda = unquestioned, unscrutinised [unscrutinized, -USA].
    * que no se le puede dar un nombre = unnameable.
    * que no se puede comparar = incomparable.
    * que no se puede conseguir = unobtainable.
    * que no se puede entregar = undeliverable.
    * que no se puede hacer cumplir = unenforceable.
    * que no se puede identificar con un término = unnameable.
    * que no se puede sacar en préstamo = non-circulating [noncirculating].
    * que no se puede uno perder = unmissable.
    * que no se rompe en mil pedazos = shatterproof.
    * que no se utiliza = unused.
    * que nos rodea = ambient.
    * que no tiene compensación = non-compensatory [noncompensatory].
    * que no tienen que rendir cuentas a nadie = unaccountable.
    * que no tiene precio = priceless.
    * que no tiene que ver con el tema debatido = off-topic.
    * que no viene a cuento = off-topic.
    * que obstruye = obstructive.
    * que ocupa la mejor posición = best-positioned.
    * que ocupa mucho espacio = space-consuming.
    * que ocupa poco espacio = space-saving.
    * que ocupa un puesto de mayor responsabilidad = senior.
    * ¿qué ocurre si... ? = what if... ?.
    * qué otra cosa = what else.
    * que padece de cólicos = colicky newborn.
    * que padece de peritonitis = peritonitic.
    * ¡qué palabras son esas! = watch your language!.
    * que parece dudoso = dubious-sounding.
    * que parece sospechoso = dubious-sounding.
    * que participan = at play.
    * ¿Qué pasa? = What's up?, What's up?.
    * que pasaba = passing.
    * que pasa de + Cantidad = in excess of + Cantidad.
    * que pasa desapercibido = inconspicuous, unobserved.
    * que pasa inadvertido = inconspicuous.
    * ¿qué pasará a continuación? = What's next?, What's next?, What next?, What next?.
    * que pase lo que tenga que pasar = que sera sera, whatever will be, will be, what's meant to be, will be.
    * que pela = piping hot, baking hot.
    * que perdura = lingering.
    * que permite desarrollar menús de consulta = menu-making.
    * que pica = itchy [itchier -comp., itchiest -sup.].
    * que pierde agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * que pincha = stubbly [stubblier -comp., stubbliest -sup.].
    * qué poco común = how odd.
    * que pone a Uno en su sitio = humbling.
    * que pone la vida en peligro = life threatening.
    * que pone obstáculos = obstructive.
    * que prefiere(n) = of + Posesivo + choosing, of + Posesivo + choice.
    * que procede del exterior = inbound.
    * que produce ansiedad = anxiety-producing.
    * que progresa rápidamente = fast-moving.
    * que + Pronombre + recordar = to the best of + Posesivo + recollection.
    * que puede causar detención = arrestable.
    * que puede demostrarse = demonstrably.
    * que puede salir en préstamo = loanable.
    * que puede ser apilado = stacking.
    * que puede ser usado a través de la web = web-compliant.
    * que puede volver a cerrarse herméticamente = resealable.
    * que queda = left-over [left over], surviving.
    * que queda mal = ill-fitting.
    * que quede entre nosotros = between you and me, between ourselves.
    * que quiere(n) = of + Posesivo + choosing, of + Posesivo + choice.
    * ¡qué raro! = how strange!.
    * que raya = jarring.
    * que rebota bien = bouncy [bouncier -comp., bounciest -sup.].
    * que reduce el estrés = stress-reducing.
    * que resulta irreconocible = out of all recognition.
    * que retiene el calor = heat absorbing.
    * que reúne las condiciones = qualified.
    * que rodea = surrounding.
    * ¡qué rollo macabeo! = what a palaver!.
    * que rompe la armonía = eyesore.
    * que sabe lo que = who knows what.
    * que sale de = off.
    * que se abrocha por atrás = back-buttoning.
    * que se acerca = oncoming.
    * que se acumula = accruable.
    * que se alaba a uno mismo = self-congratulatory.
    * que se alquila = rentable.
    * que se aproxima = oncoming.
    * que se atiene a una norma = compliant (with).
    * que se autoperpetúa = self-perpetuating.
    * que se avecina = oncoming.
    * que se carga por la boca = muzzle-loading.
    * que se coloca en lo alto del televisor = set-top.
    * que se compra = priced.
    * que se concede en función de las necesidades económicas = means-tested.
    * que se congratula a sí mismo = self-congratulating.
    * que se contradice a sí mismo = self-contradicting.
    * que se cuentan por millones = numbered in millions.
    * que se denomina a si mismo = self-proclaimed.
    * que se derrama = overflowing.
    * que se derrite en la boca = mellow [mellower -comp., mellowest -sup.].
    * que se desarrollan = at play.
    * que se descompone en migajas = crumby.
    * que se desmenuza fácilmente = crumbly [crumblier -comp., crumbliest -sup.].
    * que se desmigaja fácilmente = crumbly [crumblier -comp., crumbliest -sup.].
    * que se encuentra en la naturaleza = naturally-occurring.
    * que se enrolla = roll-up [rollup].
    * que se entrecruzan = intertwined.
    * que se está desarrollando = evolving.
    * que se está descascarillando = flaking.
    * que se está desintegrando = crumbling, disintegrating.
    * que se está examinando = under review.
    * que se está hundiendo = sinking.
    * que se está investigando = under investigation.
    * que se está pelando = flaking.
    * que se explica por sí mismo = self-explanatory [self explanatory/selfexplanatory].
    * que se expresa bien = articulate.
    * que se gestiona a sí mismo = self-managed.
    * que se guía por sí mismo = self-guiding.
    * que se inicie la contienda = let battle commence.
    * que se le puede dar un nombre = nameable.
    * que se lleva gestando hace tiempo = long-simmering.
    * (que se menciona) a continuación = below.
    * que se necesita urgentemente = sorely needed.
    * que se organiza a sí mismo = self-organising [self-organizing, -USA].
    * que se percibe desde hace mucho tiempo = long-felt.
    * que se piensa = perceived.
    * que se puede aplicar a rajatabla = hard and fast, ironclad [iron-clad].
    * que se puede arreglar = fixable.
    * que se puede buscar = searchable.
    * que se puede cambiar de tamaño = resizeable [re-sizeable].
    * que se puede clasificar = classifiable.
    * que se puede compartir = shareable.
    * que se puede conocer = knowable.
    * que se puede consultar = queriable.
    * que se puede contestar = answerable.
    * que se puede copiar = downloadable.
    * que se puede distribuir = redistributable.
    * que se puede enviar = deliverable.
    * que se puede escuchar = playable.
    * que se puede especificar = specifiable.
    * que se puede evitar = avoidable.
    * que se puede hacer cumplir = enforceable.
    * que se puede identicar con un término = nameable.
    * que se puede imprimir = printable.
    * que se puede lavar con lejía = bleachable.
    * que se puede obtener = obtainable.
    * que se puede quitar = detachable, removable.
    * que se puede reservar = bookable.
    * que se puede responder = answerable.
    * que se puede separar = detachable.
    * que se recuerde = in living memory.
    * que se repite = repetitious.
    * que se repite una y otra vez = recurring.
    * que se solapan = overlapping.
    * que se toma las cosas con calma = laid-back.
    * que se vende = priced.
    * que siempre va a la última moda = fashion-conscious.
    * que sienta precedente = landmark.
    * que sigue = ensuing.
    * que sigue la última moda = fashion-conscious.
    * que sigue una norma = compliant (with).
    * que siguió = ensuing.
    * ¿qué si no...? = what else but...?.
    * que sobrepasa + Cantidad = in excess of + Cantidad.
    * que sobresale = protruding.
    * que sólo se hace una vez = once-off.
    * que suena = ringing.
    * ¡Qué suerte! = What luck!, What luck!.
    * que supone = associated with.
    * que surge de = born out of.
    * qué te parece que... = what about....
    * que tiene el cenizo = jinxed.
    * que tiene el gafe = jinxed.
    * que tiene lugar una vez a la semana = once-weekly.
    * que tiene precio = priced.
    * que tiene sentido = meaningful.
    * que trabaja desde casa = home-based.
    * que trabajan para él = in its employ.
    * que transmite información = information-bearing.
    * que trata de = surrounding.
    * que tuvo lugar a continuación = ensuing.
    * que uno sigue a su propio ritmo = self-paced, self-guided.
    * que usa el estándar MIME = MIME-compliant.
    * que utiliza el tiempo como variable = time-dependent.
    * que utiliza muchos recursos = resource-intensive.
    * que vale la pena = worthwhile.
    * que van dirigidos hacia el exterior = outbound.
    * ¡qué verdad que es! = how true!.
    * que viene = incoming, next + Expresión Temporal.
    * que viene de largo = long-running.
    * que viene el lobo = crying wolf.
    * que vuela bajo = low-flying.
    * ¡que + Pronombre + zurcir! = be damned!.
    * quién sabe lo que = who knows what.
    * quién sabe qué = who knows what.
    * sin importar qué = no matter what/which.
    * sin saber qué decir = nonplussed [nonplused].
    * tal que = such that.
    * un no sé qué = a je ne sais quoi.
    * ¿Y ahora qué? = What's next?, What next?.
    * ya que = for, in that.
    * y Dios sabe qué más = and Heaven knows what else.
    * ¡y qué más da! = so what!.
    * * *
    I
    1) (introduciendo complemento, sujeto)
    a)

    que + INDIC — that

    ¿cuántos años crees que tiene? — how old do you think she is?

    eso de que estaba enfermo es mentira — (fam) this business about him being ill is a lie

    b)

    que + SUBJ: quiero que vengas I want you to come; lamento que no puedas quedarte I'm sorry (that) you can't stay; dice que no vayas she says you're not to go; ve a que te ayude tu padre go and get your father to help you; (el) que sea el jefe no significa... just because he's the boss doesn't mean...; es importante que quede claro it's important that it should be clear; sería una lástima que no vinieras — it would be a shame if you didn't come

    c)

    es que: es que hoy no voy a poder I'm afraid (that) I won't be able to today; es que no tengo dinero the trouble is I don't have any money; ¿es que eres sordo? — are you deaf or something?

    2)

    ¿que se casa? — she's getting married?

    ¿cómo que no vas a ir? — what do you mean, you're not going?

    que no, que no voy! — no! I'm not going!

    que sueltes, te digo! — I said, let go!

    ¿que dónde estaba? pues aquí — where was I? right here

    ¿que cómo me llamo? — what's my name?

    4)

    escóndete, que te van a ver — hide or they'll see you

    ven, que te peino — come here and let me comb your hair

    II

    los que viajan, que esperen aquí — those who are traveling, wait here

    es la/el que manda aquí — she's/he's the one who gives the orders here

    el paciente del que te habléthe patient (that o who) I spoke to you about

    2) (refiriéndose a cosas, asuntos, etc)
    a) (sujeto) that, which

    la forma/el lugar en que ocurrió — the way/the place (in which) it happened

    ¿sabes lo difícil que fue? — do you know how hard it was?; ver tb lo I 2), 3)

    * * *
    = than, what, which, which, who, that.

    Ex: A synthetic scheme needs less categories or headings than an equivalent enumerative scheme.

    Ex: Before examining the two main means of constructing classification schedules it is as well to consider what the objective of the designer of a classification scheme should be.
    Ex: There are a number of features of a catalogue or index which benefit from some standardisation.
    Ex: There are a number of features of a catalogue or index which benefit from some standardisation.
    Ex: This started in 1980, and has around forty members who receive some support to cover telephone charges.
    Ex: The (F) operator specifies that terms must be in the same field of the same record, in any order.
    * ¿para qué sirve... ? = what's the use of... ?.
    * ¿qué sentido tiene = what is/was the point of...?.
    * dar de qué hablar = raise + eyebrows, fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * dar que hablar = fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * de los que = whereof.
    * de qué se trata = what it's all about.
    * el problema no es el qué, sino el cómo = the devil (is/lives) in the details.
    * el que = the one.
    * el que no se aventura no cruza el mar = nothing ventured, nothing gained.
    * en qué momento = at what point.
    * en qué punto = at what point.
    * hasta qué punto = the extent to which.
    * la que = the one.
    * lo que es más = what's more.
    * más... que... = more... than....
    * menos... que... = less... than....
    * no saber qué hacer = be at a nonplus.
    * o qué sé yo = or whatever.
    * por qué = why.
    * puesto que = for.
    * que abarca = girdling.
    * que actúa de apoyo = supporting.
    * que actúa de soporte = supporting.
    * que afecta a = surrounding.
    * que afecta a toda la empresa = enterprise-wide.
    * que afecta a toda la sociedad = culture-wide.
    * que afecta a todas las culturas = culture-wide.
    * que afecta a varias generaciones = cross-generational.
    * que ahorran dinero = dollar-saving.
    * que amplia los horizontes = expansive.
    * que apoya moralmente = supportive.
    * que aquí presentamos = present.
    * que arde lentamente = smouldering [smoldering, -USA].
    * que atraviesa la ciudad = cross-town.
    * que avanza lentamente = crawling.
    * que avanza rápidamente = fast-moving, fast-developing.
    * que ayuda a recordar = memory-jogging.
    * que ayuda a refrescar la memoria = memory-jogging.
    * que baja los humos = humbling.
    * que bate todos los récords = record breaking.
    * que bota bien = bouncy [bouncier -comp., bounciest -sup.].
    * que busca el beneficio propio = self-serving.
    * que cambia con el tiempo = ever-changing [ever changing], time-variant, ever-shifting.
    * que cambia la vida = life-changing, life-altering.
    * que cambia rápidamente = rapid-fire.
    * que combina diferentes enseñanzas = multi-track [multitrack].
    * que combina diferentes tipos de recursos = multi-source [multi source].
    * que concede becas = grant-making.
    * que concede subsidios = grant-making.
    * que concierne a = surrounding.
    * que confiere cierto estatus social = status-conferring.
    * que confunde = confounding.
    * que conlleva = attendant, associated with.
    * que conserva su encanto natural = unspoilt [unspoiled, -USA].
    * que conserva su estado natural = unspoilt [unspoiled, -USA].
    * que consta de tres puntos = three-point.
    * que constituye un reto = challenging.
    * que consume mucha CPU = CPU intensive.
    * que consume mucha energía = energy-intensive, power-hungry.
    * que consume tiempo = time-consuming [time consuming].
    * que contengan los caracteres = hit by.
    * que contiene = therein.
    * que contiene muchas imágenes = image intensive.
    * que contribuye a la predisposición = predisposing.
    * que coocurre = co-occurring.
    * que corroe por dentro = gnawing.
    * que crea adicción = addictive.
    * que crea hábito = addictive.
    * que crece despacio = slowly growing.
    * que crece hacia dentro = ingrown.
    * que cruza fronteras = boundary spanning.
    * que cubre hasta la rodilla = knee deep.
    * que cubre hasta los tobillos = ankle deep.
    * que cubre todo el cuerpo = head to toe.
    * que cuelga = hanging.
    * que cumple los requisitos = qualifying.
    * que da agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * que da miedo = scary [scarier -comp., scariest -sup.].
    * que da que pensar = sobering.
    * que da susto = scary [scarier -comp., scariest -sup.].
    * que da vida = life-giving.
    * que deja mucho al azar = hit-or-miss.
    * ¿qué demonios...? = what on (this) earth...?.
    * ¿qué demonios...? = What the heck...?.
    * que demuestra desequilibrio de carácter = off-balance.
    * que depende del tiempo = time-dependent.
    * que desee(n) = of + Posesivo + choice, of + Posesivo + choosing.
    * que desempata = tie-breaking [tiebreaking].
    * ¿qué diablos...? = Heck!, What the heck...?.
    * que diferencia entre mayúscula y minúscula = case-sensitive.
    * que distingue entre mayúscula y minúscula = case-sensitive.
    * que distrae la atención = distracting.
    * que dura todo el año = year-round.
    * que el agua disuelve = water-fugitive.
    * ¿qué elegir? = which way to go?.
    * que encompasa = girdling.
    * que entran en juego = at play.
    * que era común anteriormente = once-common.
    * qué es cada cosa = what is what.
    * que escapan a + Posesivo + control = beyond + Posesivo + control.
    * que escuece = itchy [itchier -comp., itchiest -sup.].
    * que espera demasiado = over expectant.
    * que está creciendo = growing.
    * que está en constante evolución = ever-evolving.
    * que están apareciendo = emerging.
    * que estrope el paisaje = eyesore.
    * que exalta los ánimos = inflammatory.
    * que excede + Cantidad = in excess of + Cantidad.
    * que expresa dos puntos de vista opuestos = bipolar [bi-polar].
    * que falta = missing.
    * que faltan = wanting.
    * que florece en primavera = spring-flowering.
    * ¡qué follón! = what a palaver!.
    * que fomenta = conducive (to).
    * que forma parte de la cultura = culturally-embedded.
    * que fue = one-time.
    * que fue común antes = once-common.
    * que fuera = once.
    * que fuerza los músculos = muscle-straining.
    * que funciona = working.
    * que funciona a base de órdenes = command-driven.
    * que funciona con electricidad = electrically-powered, electrically-operated.
    * que funciona con energía eólica = wind-powered.
    * que funciona con monedas = coin-operated, coin-op.
    * que funciona con pilas = battery-operated, battery-powered.
    * que funciona con vapor = steam-powered.
    * que funciona manualmente = manually operated.
    * ¡que gane el mejor! = may the best man win!, may the best man win!.
    * que genera polémica = confrontational.
    * que gotea = leaky [leakier -comp., leakiest -sup], leaking.
    * que guarde relación con = in keeping with.
    * que habla bien = elocuted.
    * que habla en voz baja = quietly spoken.
    * que hace entrar en calor = warming, warming.
    * que hace época = epoch-making.
    * que hace historia = history-making.
    * que hace la boca agua = mouth-watering.
    * qué hacer con (algo) = disposition, disposition.
    * que hacer reflexionar = provocative of.
    * ¿Qué ha dicho? = I beg your pardon?.
    * que ha sobrevivido = surviving.
    * que hay que dar muchas vueltas = circuitous.
    * que hay que dedicarle mucho tiempo = time-intensive.
    * que hizo época = epochal.
    * que huele a lugar cerrado = fusty.
    * que incita a la reflexión = provocative of.
    * que induce a confusión = confounding.
    * que intervienen = at play.
    * que intimida = forbidding.
    * que invita a la reflexión = thought-provoking.
    * ¡qué jaleo! = what a palaver!.
    * ¡qué lástima! = what a pity!, what a pity!.
    * que le afecta a todo = crosscutting [cross cutting].
    * que le gusta arriesgarse = risk-taking.
    * que le gusta la mecánica = mechanically minded.
    * que le presta gran importancia a la cultura = culture-conscious.
    * que levanta el ánimo = uplifting.
    * que levanta el espíritu = uplifting.
    * ¡qué lío! = what a palaver!.
    * que llega = incoming.
    * que llega hasta la cintura = waist high, waist deep, waist length.
    * que llega hasta los hombres = shoulder-length.
    * que lleva tiempo en cartelera = long-running.
    * que lo abarca todo = all-embracing.
    * que lo hace uno mismo = do-it-yourself (DIY).
    * que lo incluye todo = all-embracing.
    * que marca época = landmark.
    * que marca un hito = epoch-making.
    * qué más = what else.
    * qué me dices de... = what about....
    * que mejora el estatus social = status-enhancing.
    * que mejora la calidad de vida = life-enhancing.
    * que merece la pena = worthwhile.
    * que mezcla sensaciones = synesthetic, cross-sensory.
    * que mira al sur = south facing.
    * que nace de = born out of.
    * ¿qué narices...? = What the heck...?.
    * que necesita bastante dedicación de personal = labour-intensive [labour intensive], staff-intensive [staff intensive].
    * que necesita bastante mano de obra = labour-intensive [labour intensive].
    * que necesita de un trabajo intelectual previo = knowledge-intensive.
    * que necesita la información = information-dependent.
    * que ni ama ni es amado = loveless.
    * que no absorbe el agua o la humedad = non-hygroscopic.
    * que no admite reserva = unreserved.
    * que no ajusta bien = ill-fitting.
    * que no aparece en primer lugar = nonfirst [non-first].
    * que no ayuda a distinguir = nondistinctive.
    * que no causa dolor = painless.
    * que no cierra bien = leaky [leakier -comp., leakiest -sup], leaking.
    * que no conduce a nada = circuitous.
    * que no cuadra = unreconciled.
    * que no da más de sí = overstretched.
    * que no daña el medio ambiente = environmentally friendly, environmentally sound, eco-friendly.
    * que no desaparece = lingering.
    * que no es de fiar = untrustworthy.
    * que no es de la India = non-Indic.
    * que no es libro de texto = non-textbook.
    * que no está en papel = non-paper [non paper].
    * que no es texto = non-text.
    * que no excluye otras posibilidades = non-exclusive.
    * que no fuma = non-smoking.
    * que no haya noticias es buena señal = no news is good news.
    * que no llama la atención = inconspicuous.
    * que no ofrece doctorado = non-doctoral granting.
    * que no perdona = unforgiving.
    * que no perjudica el medio ambiente = environmentally friendly, environmentally sound.
    * que no perjudica el medio ambiente = eco-friendly.
    * que no pertenece a una confesión religiosa concreta = nondenominational [non-denominational].
    * que no pertenece a un sindicato = non-unionised.
    * que no posee ninguna conexión = disjoint.
    * que no queda bien = ill-fitting.
    * que no recibe enseñanza formal = out-of-school.
    * que no representa reto = unchallenging.
    * que no sea(n) = other than.
    * que no se hace añicos = shatterproof.
    * que no se ha cuestionado = unquestioned, unscrutinised [unscrutinized, -USA].
    * que no se ha puesto en duda = unquestioned, unscrutinised [unscrutinized, -USA].
    * que no se le puede dar un nombre = unnameable.
    * que no se puede comparar = incomparable.
    * que no se puede conseguir = unobtainable.
    * que no se puede entregar = undeliverable.
    * que no se puede hacer cumplir = unenforceable.
    * que no se puede identificar con un término = unnameable.
    * que no se puede sacar en préstamo = non-circulating [noncirculating].
    * que no se puede uno perder = unmissable.
    * que no se rompe en mil pedazos = shatterproof.
    * que no se utiliza = unused.
    * que nos rodea = ambient.
    * que no tiene compensación = non-compensatory [noncompensatory].
    * que no tienen que rendir cuentas a nadie = unaccountable.
    * que no tiene precio = priceless.
    * que no tiene que ver con el tema debatido = off-topic.
    * que no viene a cuento = off-topic.
    * que obstruye = obstructive.
    * que ocupa la mejor posición = best-positioned.
    * que ocupa mucho espacio = space-consuming.
    * que ocupa poco espacio = space-saving.
    * que ocupa un puesto de mayor responsabilidad = senior.
    * ¿qué ocurre si... ? = what if... ?.
    * qué otra cosa = what else.
    * que padece de cólicos = colicky newborn.
    * que padece de peritonitis = peritonitic.
    * ¡qué palabras son esas! = watch your language!.
    * que parece dudoso = dubious-sounding.
    * que parece sospechoso = dubious-sounding.
    * que participan = at play.
    * ¿Qué pasa? = What's up?, What's up?.
    * que pasaba = passing.
    * que pasa de + Cantidad = in excess of + Cantidad.
    * que pasa desapercibido = inconspicuous, unobserved.
    * que pasa inadvertido = inconspicuous.
    * ¿qué pasará a continuación? = What's next?, What's next?, What next?, What next?.
    * que pase lo que tenga que pasar = que sera sera, whatever will be, will be, what's meant to be, will be.
    * que pela = piping hot, baking hot.
    * que perdura = lingering.
    * que permite desarrollar menús de consulta = menu-making.
    * que pica = itchy [itchier -comp., itchiest -sup.].
    * que pierde agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * que pincha = stubbly [stubblier -comp., stubbliest -sup.].
    * qué poco común = how odd.
    * que pone a Uno en su sitio = humbling.
    * que pone la vida en peligro = life threatening.
    * que pone obstáculos = obstructive.
    * que prefiere(n) = of + Posesivo + choosing, of + Posesivo + choice.
    * que procede del exterior = inbound.
    * que produce ansiedad = anxiety-producing.
    * que progresa rápidamente = fast-moving.
    * que + Pronombre + recordar = to the best of + Posesivo + recollection.
    * que puede causar detención = arrestable.
    * que puede demostrarse = demonstrably.
    * que puede salir en préstamo = loanable.
    * que puede ser apilado = stacking.
    * que puede ser usado a través de la web = web-compliant.
    * que puede volver a cerrarse herméticamente = resealable.
    * que queda = left-over [left over], surviving.
    * que queda mal = ill-fitting.
    * que quede entre nosotros = between you and me, between ourselves.
    * que quiere(n) = of + Posesivo + choosing, of + Posesivo + choice.
    * ¡qué raro! = how strange!.
    * que raya = jarring.
    * que rebota bien = bouncy [bouncier -comp., bounciest -sup.].
    * que reduce el estrés = stress-reducing.
    * que resulta irreconocible = out of all recognition.
    * que retiene el calor = heat absorbing.
    * que reúne las condiciones = qualified.
    * que rodea = surrounding.
    * ¡qué rollo macabeo! = what a palaver!.
    * que rompe la armonía = eyesore.
    * que sabe lo que = who knows what.
    * que sale de = off.
    * que se abrocha por atrás = back-buttoning.
    * que se acerca = oncoming.
    * que se acumula = accruable.
    * que se alaba a uno mismo = self-congratulatory.
    * que se alquila = rentable.
    * que se aproxima = oncoming.
    * que se atiene a una norma = compliant (with).
    * que se autoperpetúa = self-perpetuating.
    * que se avecina = oncoming.
    * que se carga por la boca = muzzle-loading.
    * que se coloca en lo alto del televisor = set-top.
    * que se compra = priced.
    * que se concede en función de las necesidades económicas = means-tested.
    * que se congratula a sí mismo = self-congratulating.
    * que se contradice a sí mismo = self-contradicting.
    * que se cuentan por millones = numbered in millions.
    * que se denomina a si mismo = self-proclaimed.
    * que se derrama = overflowing.
    * que se derrite en la boca = mellow [mellower -comp., mellowest -sup.].
    * que se desarrollan = at play.
    * que se descompone en migajas = crumby.
    * que se desmenuza fácilmente = crumbly [crumblier -comp., crumbliest -sup.].
    * que se desmigaja fácilmente = crumbly [crumblier -comp., crumbliest -sup.].
    * que se encuentra en la naturaleza = naturally-occurring.
    * que se enrolla = roll-up [rollup].
    * que se entrecruzan = intertwined.
    * que se está desarrollando = evolving.
    * que se está descascarillando = flaking.
    * que se está desintegrando = crumbling, disintegrating.
    * que se está examinando = under review.
    * que se está hundiendo = sinking.
    * que se está investigando = under investigation.
    * que se está pelando = flaking.
    * que se explica por sí mismo = self-explanatory [self explanatory/selfexplanatory].
    * que se expresa bien = articulate.
    * que se gestiona a sí mismo = self-managed.
    * que se guía por sí mismo = self-guiding.
    * que se inicie la contienda = let battle commence.
    * que se le puede dar un nombre = nameable.
    * que se lleva gestando hace tiempo = long-simmering.
    * (que se menciona) a continuación = below.
    * que se necesita urgentemente = sorely needed.
    * que se organiza a sí mismo = self-organising [self-organizing, -USA].
    * que se percibe desde hace mucho tiempo = long-felt.
    * que se piensa = perceived.
    * que se puede aplicar a rajatabla = hard and fast, ironclad [iron-clad].
    * que se puede arreglar = fixable.
    * que se puede buscar = searchable.
    * que se puede cambiar de tamaño = resizeable [re-sizeable].
    * que se puede clasificar = classifiable.
    * que se puede compartir = shareable.
    * que se puede conocer = knowable.
    * que se puede consultar = queriable.
    * que se puede contestar = answerable.
    * que se puede copiar = downloadable.
    * que se puede distribuir = redistributable.
    * que se puede enviar = deliverable.
    * que se puede escuchar = playable.
    * que se puede especificar = specifiable.
    * que se puede evitar = avoidable.
    * que se puede hacer cumplir = enforceable.
    * que se puede identicar con un término = nameable.
    * que se puede imprimir = printable.
    * que se puede lavar con lejía = bleachable.
    * que se puede obtener = obtainable.
    * que se puede quitar = detachable, removable.
    * que se puede reservar = bookable.
    * que se puede responder = answerable.
    * que se puede separar = detachable.
    * que se recuerde = in living memory.
    * que se repite = repetitious.
    * que se repite una y otra vez = recurring.
    * que se solapan = overlapping.
    * que se toma las cosas con calma = laid-back.
    * que se vende = priced.
    * que siempre va a la última moda = fashion-conscious.
    * que sienta precedente = landmark.
    * que sigue = ensuing.
    * que sigue la última moda = fashion-conscious.
    * que sigue una norma = compliant (with).
    * que siguió = ensuing.
    * ¿qué si no...? = what else but...?.
    * que sobrepasa + Cantidad = in excess of + Cantidad.
    * que sobresale = protruding.
    * que sólo se hace una vez = once-off.
    * que suena = ringing.
    * ¡Qué suerte! = What luck!, What luck!.
    * que supone = associated with.
    * que surge de = born out of.
    * qué te parece que... = what about....
    * que tiene el cenizo = jinxed.
    * que tiene el gafe = jinxed.
    * que tiene lugar una vez a la semana = once-weekly.
    * que tiene precio = priced.
    * que tiene sentido = meaningful.
    * que trabaja desde casa = home-based.
    * que trabajan para él = in its employ.
    * que transmite información = information-bearing.
    * que trata de = surrounding.
    * que tuvo lugar a continuación = ensuing.
    * que uno sigue a su propio ritmo = self-paced, self-guided.
    * que usa el estándar MIME = MIME-compliant.
    * que utiliza el tiempo como variable = time-dependent.
    * que utiliza muchos recursos = resource-intensive.
    * que vale la pena = worthwhile.
    * que van dirigidos hacia el exterior = outbound.
    * ¡qué verdad que es! = how true!.
    * que viene = incoming, next + Expresión Temporal.
    * que viene de largo = long-running.
    * que viene el lobo = crying wolf.
    * que vuela bajo = low-flying.
    * ¡que + Pronombre + zurcir! = be damned!.
    * quién sabe lo que = who knows what.
    * quién sabe qué = who knows what.
    * sin importar qué = no matter what/which.
    * sin saber qué decir = nonplussed [nonplused].
    * tal que = such that.
    * un no sé qué = a je ne sais quoi.
    * ¿Y ahora qué? = What's next?, What next?.
    * ya que = for, in that.
    * y Dios sabe qué más = and Heaven knows what else.
    * ¡y qué más da! = so what!.

    * * *
    que1
    ¿puede demostrar que estuvo allí? can you prove (that) you were there?
    creemos que ésta es la única solución viable we believe that this is the only viable solution, we believe this to be the only viable solution
    estoy seguro de que vendrá I'm sure she'll come
    ¿cuántos años crees que tiene? how old do you think she is?
    me preguntó que quién era yo he asked me who I was
    dice Javier que dónde está la tijera Javier wants to know where the scissors are, Javier says where are the scissors? ( colloq)
    lo raro que lo pronuncia the strange way he pronounces it
    que + SUBJ:
    quiero que vengas I want you to come
    lamento que no puedas quedarte I'm sorry (that) you can't stay
    dice que apagues la luz he says you're to turn the light off
    que yo sepa aún no han llegado as far as I know they still haven't arrived
    ve a que te ayude tu padre go and get your father to help you
    está claro que no te gusta it's obvious that you don't like it, you obviously don't like it
    eso de que estaba enfermo es mentira ( fam); this business about him being ill is a lie
    que + SUBJ:
    (el) que sea el jefe no significa … the fact that he's the boss doesn't mean …, just because he's the boss doesn't mean …
    lo más importante es que quede claro the most important thing is for it to be clear o is that it should be clear
    sería una pena que no pudieses venir it would be a pity if you couldn't come
    3
    es que: es que hoy no voy a poder the thing is o I'm afraid (that) I won't be able to today
    me gustaría ir, pero es que no tengo dinero I'd like to go, the trouble is I don't have any money
    pero ¿es que eres sordo? are you deaf or something?
    1
    (en expresiones de deseo, advertencia): ¡que te mejores! I hope you feel better soon
    ¡que se diviertan! have a good time!
    por mí que se muera he can drop dead for all I care
    y que no tenga que repetírtelo and I don't want to have to tell you again
    2
    (en expresiones de mandato): ¡que te calles! shut up! ( colloq)
    ¡que pase el siguiente! next please!
    3
    (en expresiones de concesión, permiso): si quiere, que se quede let him stay if he wants to, he can stay if he wants to
    4
    (en expresiones de sorpresa): ¿que se casa? she's getting married?
    ¿cómo que no vas a ir? what do you mean, you're not going?
    5
    (en expresiones de indignación): ¡que tengamos que aguantarle esto! to think we have to put up with this from him!
    1
    (reafirmando algo): ¡que no, que no voy! no, I tell you, I'm not going!, no! I'm not going!
    ¡que sueltes, te digo! I said, let go!
    2
    (respondiendo a una pregunta): ¿que dónde estaba? pues aquí, no me he movido de casa where was I? right here, I haven't left the house
    ¿que qué hago yo aquí? ¡pero si ésta es mi casa! what do you mean, what am I doing here? this is my house!
    3
    (indicando persistencia): estuvimos todo el día corre que te corre we spent the whole day rushing around
    D
    1
    (introduciendo una razón): escóndete, que te van a ver hide or they'll see you, hide, they'll see you
    ven, que te peino come here and let me comb your hair
    se parecen tanto que apenas los distingo they're so alike (that) I can hardly tell them apart
    canta que da gusto she sings beautifully
    está que da pena verlo he's in a sorry state
    E
    (en comparaciones): su casa es más grande que la mía his house is bigger than mine
    tengo la misma edad que tú I'm the same age as you
    quiera que no, deberá reconocerlo like it or not, he'll have to accept it, he'll have to accept it, whether he likes it o not
    yo que tú no lo haría I wouldn't do it if I were you
    G ( arc)
    (expresando contraste): justicia pido, que no favores I ask for justice, not for favors
    que2
    1 ( sujeto) who
    los que estén cansados, que esperen aquí those who are tired o anyone who's tired, wait here
    los niños, que estaban cansados, se quedaron the children, who were tired, stayed behind
    no conozco a nadie que tenga piscina I don't know anyone who has a swimming pool
    el hombre que está sentado en la arena the man (who's) sitting on the sand
    ésa es Cecilia, la que acaba de entrar that's Cecilia, the one who's just come in
    todo el que no esté de acuerdo, que lo diga anyone who disagrees should say so, if anyone disagrees, please say so
    aquí la que manda es mi madre my mother's the one who gives the orders here
    todas las chicas que entrevistamos all the girls (that o who) we interviewed, all the girls whom we interviewed ( frml)
    es el único al que no le han pagado he's the only one who hasn't been paid
    la sentaron al lado de Rodrigo, al que detestaba they sat her next to Rodrigo who o ( frml) whom she hated
    el paciente del que te hablé the patient (that o who) I spoke to you about
    B (refiriéndose a cosas, asuntos etc)
    1 ( sujeto) that, which
    la pieza que se rompió the part that o which broke
    eso es lo que me preocupa that's what worries me
    me contaron lo que pasó they told me what happened
    el disco que le regalé the record (which o that) I gave her
    tiene mucha flema, como buen inglés que es he's very phlegmatic, good Englishman that he is
    ¿sabes lo difícil que fue? do you know how hard it was?
    ver tb lo1 art B. (↑ lo (1)), que1 conj C. (↑ que (1))
    me dormí de tan cansada que estaba I was so tired (that) I fell asleep o I fell asleep, I was so tired
    la forma en que lo dijo the way (that o in which) she said it
    el día (en) que llegaron the day (that o on which) they arrived
    la época en (la) que ocurrió the period in which it took place, the period (that) it took place in
    * * *

     

    Multiple Entries:
    que    
    qué
    que conjunción
    1 ( oraciones subordinadas)
    a) that;


    estoy seguro de que vendrá I'm sure (that) she'll come;
    ¿cuántos años crees que tiene? how old do you think she is?;
    eso de que estaba enfermo es mentira (fam) this business about him being ill is a lie;
    quiero que vengas I want you to come;
    dice que no vayas she says you're not to go;
    es importante que quede claro it's important that it should be clear;
    sería una lástima que no vinieras it would be a shame if you didn't come
    b)

    es que: es que hoy no voy a poder I'm afraid (that) I won't be able to today;

    es que no tengo dinero the trouble is I don't have any money
    2

    ¡que te mejores! I hope you feel better soon;

    ¡que se diviertan! have a good time!;
    ver tb ir v aux 2

    ¡que te calles! shut up! (colloq);

    ¡que no! I said no!

    ¿que se casa? she's getting married?;

    ¿cómo que no vas a ir? what do you mean, you're not going?


    y aquí llueve que llueve and over here it just rains and rains
    3 ( introduciendo una consecuencia) that;

    4 ( en comparaciones):

    tengo la misma edad que tú I'm the same age as you
    5 (fam) ( en oraciones condicionales) if;

    ■ pronombre
    1 ( refiriéndose a personas)
    a) ( sujeto) who;


    es la que manda aquí she's the one who gives the orders here


    las chicas que entrevistamos the girls (that o who) we interviewed;
    el único al que no le han pagado the only one who hasn't been paid;
    la persona de la que te hablé the person (that o who) I spoke to you about
    2 (refiriéndose a cosas, asuntos, etc)
    a) ( sujeto) that, which;

    la pieza que se rompió the part that o which broke;

    eso es lo que me preocupa that's what worries me

    el disco que le regalé the record (which o that) I gave her;

    la casa en que vivo the house (that) I live in;
    ¿sabes lo difícil que fue? do you know how hard it was?;
    ver tb lo art 2 b
    qué pronombre
    1 ( interrogativo)
    a) what;

    ¿que es eso? what's that?;

    ¿y que? so what?;
    ¿de que habló? what did she talk about?;
    ¿sabes que? you know what o something?;
    no sé que hacer I don't know what to do

    ¿qué? what?

    c) ( en saludos):

    ¿que tal? how are you?;

    ¿que es de tu vida? how's life?
    2 ( en exclamaciones):
    ¡que va a ser abogado ese! him, a lawyer?;

    ver tb ir V 1
    ■ adjetivo
    1 ( interrogativo) what, which;
    ¿que color quieres? what o which color do you want?

    2 ( en exclamaciones) what;
    ¡que noche! what a night!

    ■ adverbio:
    ¡que lindo! how lovely!;

    ¡que inteligente eres! aren't you clever!;
    ¡que bien (que) se está aquí! it's so nice here!;
    ¡que bien! great!, good!
    que
    I pron rel
    1 (de persona) (como sujeto) who: la mujer que vendió el coche, the woman who sold the car
    (como objeto de relativo) who, frml whom: su esposa, a la que admiraba, era muy amable, his wife, whom I admired, was very kind
    la niña con la que juega, the girl (that o who o se omite) she plays with
    el hombre del que hablé, the man of whom I spoke
    2 (de cosa) (como sujeto) that, which
    lo que, what: esto es lo que ocurrió, this is what happened
    la casa que se incendió, the house (which o that) was burned down
    (como complemento) el reloj que compró, the watch (which o that) he bought
    la casa en la que vive ahora, the house where he lives now
    II conj
    1 (introducción de sujeto o complemento) (se omite o that) creo que va a llover, I think (that) it's going to rain
    2 (expresión de deseo, mandato, etc) (se omite) que tengas un buen día, have a nice day
    3 (consecución) (se omite o that) hacía tanto frío que me quedé en casa, it was so cold (that) I stayed at home
    4 (comparación) than: su coche es mejor que el mío, his car is better than mine
    5 (condicional) yo que tú iría, if I were you, I would go
    6 (uso enfático) que sí, que iré al cine contigo, of course I'll go to the cinema with you
    qué
    I adjetivo
    1 (pron interrogativo) what, which: ¿qué has comprado?, what have you bought?
    ¿qué color prefieres?, which colour do you prefer?
    2 (pron excl) what, how: ¡qué de gente!, what a lot of people!
    ¡qué suerte tienes! how lucky you are!
    ¡qué vergüenza!, what a disgrace!
    II adv excl so: ¡qué buenas que son!, they are so good!

    ' que' also found in these entries:
    Spanish:
    A
    - abalanzarse
    - abandonar
    - abarcar
    - abaratarse
    - ablandar
    - abonarse
    - abrir
    - abreviar
    - abrirse
    - absoluta
    - absolutamente
    - absoluto
    - abundar
    - aburrida
    - aburrido
    - aburrimiento
    - acabar
    - acabose
    - acaparador
    - acaparadora
    - acariciar
    - acarrear
    - acercarse
    - acholada
    - acholado
    - achuchar
    - aclimatarse
    - acompañar
    - acopio
    - actuación
    - actual
    - actualizar
    - acuerdo
    - adelante
    - adelgazar
    - adentro
    - adicta
    - adicto
    - adivinar
    - administración
    - admitir
    - adorno
    - advertir
    - aferrarse
    - afín
    - aflojar
    - agradar
    - agrado
    - aguatera
    English:
    A
    - aback
    - ablaze
    - abortion
    - about
    - absent
    - accept
    - acceptable
    - accordance
    - account
    - account for
    - accountable
    - accustom
    - acknowledge
    - action
    - actual
    - actually
    - ad-lib
    - adapt
    - add on
    - address
    - adjust
    - admit
    - admittedly
    - advise
    - affirmative
    - afraid
    - afresh
    - after
    - agenda
    - agree
    - ahead
    - aid
    - alive
    - all
    - allege
    - allow
    - allow for
    - allowance
    - alone
    - aloud
    - alphabetically
    - already
    - also
    - alter
    - alternative
    - ambit
    - amenities
    - amicable
    - amiss
    * * *
    pron relativo
    1. (sujeto) [persona] who, that;
    [cosa] that, which;
    la mujer que me saluda the woman (who o that is) waving to me;
    el que me lo compró the one o person who bought it from me;
    el hombre, que decía llamarse Simón, era bastante sospechoso the man, who said he was called Simón, seemed rather suspicious;
    ¿hay alguien que tenga un encendedor? does anyone have a lighter?;
    la moto que me gusta the motorbike (that) I like;
    hace natación, que es muy sano she swims, which is very good for your health;
    la salsa fue lo que más me gustó the sauce was the bit I liked best;
    el que más y el que menos every last one of us/them, all of us/them without exception
    2. (complemento directo) (se puede omitir en inglés) [persona] who, Formal whom;
    [cosa] that, which;
    el hombre que conociste ayer the man (who o whom) you met yesterday;
    la persona/el lugar que estás buscando the person/the place you're looking for;
    eres de los pocos a los que invitaron you're one of the few people (who) they invited;
    esa casa es la que o [m5] esa es la casa que me quiero comprar that house is the one (that) I want to buy, that's the house (that) I want to buy;
    eso es todo lo que sé that's all o everything I know
    3. (complemento indirecto) (se puede omitir en inglés)
    al que, a la que, a los/las que (to) who, Formal (to) whom;
    ese es el chico al que presté dinero that's the boy (who) I lent some money to, that's the boy (to) whom I lent some money
    4. (complemento circunstancial)
    la playa a la que fui the beach where I went, the beach I went to;
    la mujer con/de la que hablas the woman (who) you are talking to/about;
    la mesa en la que escribes the table on which you are writing, the table you are writing on;
    la manera o [m5] forma en que lo dijo the way (in which) she said it;
    (en) que [indicando tiempo] when;
    el día (en) que me fui the day (when) I left;
    el año (en) que nos conocimos the year (when) we first met
    5. [en frases]
    en lo que tú te arreglas, yo recojo la cocina I'll tidy the kitchen up while you're getting ready
    conj
    1. (con oraciones de sujeto) that;
    es importante que me escuches it's important that you listen to me, it's important for you to listen to me;
    que haya pérdidas no significa que vaya a haber despidos the fact that we've suffered losses doesn't mean anyone is going to lose their job;
    sería mejor que no se lo dijeras it would be better if you didn't tell her;
    se suponía que era un secreto it was supposed to be a secret
    2. (con oraciones de complemento directo) that;
    me ha confesado que me quiere he has told me that he loves me;
    creo que no iré I don't think (that) I'll go;
    procura que no se te escape el perro try and make sure (that) the dog doesn't get away from you;
    intentamos que todos estén contentos we try to keep everybody happy;
    me dijeron que me quedara en casa they told me to stay at home;
    me dijeron que dónde iba they asked me where I was going
    3. (después de preposición)
    estoy convencido de que es cierto I'm convinced (that) it's true;
    con que esté listo el jueves es suficiente as long as it's ready by Thursday, that'll be fine;
    estoy en contra de que siga en el cargo I'm opposed to him continuing in his job;
    sin que nadie se entere without anyone realizing;
    el hecho de que… the fact that…
    4. (comparativo) than;
    es más rápido que tú he's quicker than you;
    alcanza la misma velocidad que un tren convencional it can go as fast as a conventional train;
    trabaja el doble de horas que yo she works twice as many hours as me;
    antes morir que vivir la guerra otra vez I'd rather die than live through the war again
    5. [indica causa, motivo]
    hemos de esperar, que todavía no es la hora we'll have to wait, (as) it isn't time yet;
    no quiero café, que luego no duermo I won't have any coffee, it stops me from sleeping;
    baja la voz, que nos van a oír lower your voice or they'll hear us;
    el dólar ha subido, que lo oí en la radio the dollar has gone up, I heard it on the radio
    6. [indica consecuencia] that;
    tanto me lo pidió que se lo di he asked me for it so insistently that I gave it to him;
    ¡esta habitación huele que apesta! this room stinks!;
    mira si es grande que no cabe por la puerta it's so big it won't go through the door
    7. [indica finalidad] so (that);
    ven aquí que te vea come over here so (that) I can see you
    8. [indica deseo, mandato] that;
    espero que te diviertas I hope (that) you have fun;
    ¡que te diviertas! have fun!;
    quiero que lo hagas I want you to do it;
    Fam
    ¡que se vaya a la porra! she can go to hell!;
    por favor, que nadie se mueva de aquí please don't anybody go away from here;
    ¡que llamen a un médico! get them to call a doctor!
    9. [para reiterar, hacer hincapié]
    ¡que te doy un bofetón! do that again and I'll slap you!;
    ¿no vas a venir? – ¡que sí! aren't you coming? – of course I am!;
    ¿pero de verdad no quieres venir? – ¡que no! but do you really not want to come? – definitely not!;
    ¡que me dejes! just leave me alone!;
    ¡que pases te digo! but do come in, please!
    10. [para expresar contrariedad, enfado]
    ¡que tenga una que hacer estas cosas a sus años! that she should have to do such things at her age!
    11. (en oraciones interrogativas) [para expresar reacción a lo dicho]
    ¿que quiere venir? pues que venga so she wants to come? then let her;
    ¿que te han despedido? [con tono de incredulidad] you're telling me they've sacked you?;
    ¿cómo que dónde está? ¡donde siempre! what do you mean where is it? it's where it always is!
    12. [para explicar]
    es que… the thing is (that)…, it's just (that)…;
    es que yo ya tengo perro the thing is (that) o it's just (that) I already have a dog;
    ¿es que te da vergüenza? are you embarrassed (or what)?, is it that you're embarrassed?
    13. [indica hipótesis] if;
    que no quieres hacerlo, pues no pasa nada it doesn't matter if you don't want to do it;
    ¿que llueve? nos quedamos en casa if it rains, we'll just stay at home;
    ¿tú que él qué harías? what would you do if you were him o (if you were) in his shoes?
    14. [indica disyunción] or;
    quieras que no, harás lo que yo mando you'll do what I tell you, whether you like it or not;
    han tenido algún problema que otro they've had the odd problem
    15. [indica reiteración]
    estuvieron charla que te charla toda la mañana they were chatting o esp Br nattering away all morning;
    se pasó el día llora que te llora she cried and cried all day, she didn't stop crying all day
    * * *
    I pron rel sujeto: persona who, that; cosa which, that; complemento: persona that, whom fml ; cosa that, which;
    el coche que ves the car you can see, the car that o which you can see;
    el que the one that;
    la que the one that;
    lo que what
    II conj that;
    lo mismo que tú the same as you;
    ¡que entre! tell him to come in;
    ¡que descanses! sleep well;
    ¡que sí! I said yes;
    ¡que no! I said no;
    es que … the thing is …;
    yo que tú if I were you;
    ¡que no se repita! make sure it doesn’t happen again!;
    ¡que me pase esto a mí! I can’t believe this is happening to me!;
    eso sí que no definitely not!;
    * * *
    qué adv
    : how, what
    ¡qué bonito!: how pretty!
    qué adj
    : what, which
    ¿qué hora es?: what time is it?
    qué pron
    : what
    ¿qué quieres?: what do you want?
    que conj
    1) : that
    dice que está listo: he says that he's ready
    espero que lo haga: I hope that he does it
    2) : than
    más que nada: more than anything
    ¡que entre!: send him in!
    ¡que te vaya bien!: I wish you well!
    ¡cuidado, que te caes!: be careful, you're about to fall!
    no provoques al perro, que te va a morder: don't provoke the dog or (else) he'll bite
    5)
    es que : the thing is that, I'm afraid that
    6)
    yo que tú : if I were you
    que pron
    1) : who, that
    la niña que viene: the girl who is coming
    2) : whom, that
    los alumnos que enseñé: the students that I taught
    3) : that, which
    el carro que me gusta: the car that I like
    4)
    el (la, lo, las, los) que el, la, lo, los
    * * *
    que1 conj
    En las exclamaciones y algunas otras construcciones, que no se traduce
    ¡que lo pases bien! enjoy yourself! / have a good time!
    ahora no voy, que es demasiado tarde I'm not going now, it's too late
    dame la chaqueta, que te la cuelgue give me your jacket, I'll hang it up for you
    ¿a que...? I bet...
    ¿a que no sabes a quién vi ayer? I bet you don't know who I saw yesterday
    que2 pron
    el ganador, que tiene 25 años, es periodista the winner, who is 25, is a journalist who puede omitirse cuando va seguido del sujeto de un verbo
    la casa, que estaba vacía, se quemó the house, which was empty, burnt down which puede omitirse cuando va seguido del sujeto de un verbo

    Spanish-English dictionary > que

  • 7 carraca

    Carraca, esta palabra significa comida, condimentos, conquivus, (cacharros, etc.). Cuando íbamos a llindiar el ganáu disdi ‘l albiar el díe fasta que tapecíe, (cuidar el ganado desde el amanecer hasta el oscurecer) llevábamos la carraca nun cabaxín, zurronacu ou cestacu cualquier, (cabás, zurrón o cualquier otro cesto). Les muyeres baxaben al merquéu ya traíen la carraca pa toa la xemana. (Las mujeres bajaban al mercado y compraban si tenían dinero lo que se necesitase en la casa para toda la semana). Carraca tamén lu ye lu que lus vaqueirus chebaban disdi la teixá pal sou cabanu ou corte de la braña, dunde a lu mexor taben un fatáu de díes xin baxar a l'aldina, per ístu llebaben un carracáu de couxes que ñecexitaben. (Carraca también es lo que los vaqueros llevaban desde casa para sus cabañas del puerto, las morteras o los prados, donde a lo mejor estaban unos días sin bajar a la aldea, por esto subían muchas cosas que necesitaban y no todas eran para comer sino que algunas eran simples cacharros, o humildes mantas. Y carraca hermanos míos, era la que hacía mi madre y todas las vindas de los rojos, cuando todas las semanas iban a visitar a sus maridos a la Cárcel Modelo de Oviedo, como por las demás no puedo hablar, porque yo no sé cómo se arreglaban las pobrecitas, aunque me supongo que muchas hasta pidiendo limosna, sí que lo puedo hacer de mi madre, que todos los martes era el día que tenía de comunicación, y ella nunca sabía si le iba encontrar vivo, porque por aquellos tiempos fechus de llágrimes ya xufriencies, tous lus díes na carxel d'Uviéu achuquinaben cambrionáus enteirus de xóvenes astures y'anxina d’ista maneira tan achuquina, encalducá per prexones xin concencia, nin dinidá nin «Xusticia Humana», fexérun bon amagüestu de toes les xuventúes roxes d'Asturies, ya les pouques que nun achuquinarun llantárunlas nus batallones de trabayadores, dunde munchus morrierun achindi fartus de fames, de llatigazus ya vexaciones, ya lus oitres que xuerti tubieren de golguer pa la sou teixá, fexérunlu mamplenáus d'amollexíes que per mor d'echus tamén fatáus morrieron. Falaba you que carraca yera lu que miou má le chevaba ‘l miou pá tous lus martes a la carxel, que you nun séi lu que yera, perque na nuexa teixá nun había esconxolancia de nagua, peru lu que fora écha llantábalu tou nuna fardelaca, ya colaba na xuntura d'oitres muyeres de l'allina camín d'Uviéu tres ou catru gores endenantes qu’almaneciera, pos teníen qu'espatuxar alrreór de cuarenta quilómetrus andandu ya oitres tantus pa la regolguía, pos entoncenes nun valía faer el auto-stop que güéi se fae, perque tous lus cambriones ya coches cuaxi yeren millitares, y'angunus oitres yeren de lus drechistes, ya lus roxus nun teníamus namái que goxetáus mexeries, ya manegáus de miéu ‘l nuexu hermenu ‘l venceor, perque lus nuexus homes morrieran lluchandu nel frinti, ya lus oitres taben arretrigáus per les cárxeles dunde poucu a poucu lus achuquinaben ou lus esclavizaben nus batallones de trabayaóres, anxina yera que tou Asturies taba xemada de viudes, de vieyus ya de guaxiquinus güerfaninus, que tous nuexóitres, viétchus, muyeres ya nenus de lus roxus, díbamus ser esclavizáus inhumanamente baxu 'n enfernal xugu que nun nus dexaba más llibertá que la que nel xuenu cheldábamus. —Ya n'agora vou xebrame del trabayu d'enfilerar pallabres p'encalducalus cuamigu dientru d’ista hestoria dou tán lus raigones ya l'escola de nuexes costumes ya llingua. TRADUCCIÓN.—Por aquellos tiempos hechos de lágrimas y de grandes sufrimientos, todos los días que el Hacedor alumbraba, en la cárcel de Oviedo asesinaban camiones enteros de jóvenes astures, y así de esta manera tan despiadada y asesina, llevada a cabo por personas sin conciencia, ni dignidad ni ninguna clase de «Justicia Humana», llevaron a término casi el total exterminio de las juventudes rojas de Asturias, y las pocas que no asesinaron, las esclavizaron en los famosos batallones de trabajadores, donde muchos allí murieron hartos de hambre, de vejaciones y latigazos, y los pocos que tuvieron la suerte de volver a sus hogares, lo hicieron llenos de enfermedades que por mor de ellas también murieron bastantes. —Decía yo que carraca también era lo que mi madre le llevaba todos los martes a mi padre a la cárcel, que yo no sé lo que pudiera ser, porque en nuestra casa no había ninguna cosa de nada, pero lo que fuese ella lo metía dentro de una saca y marchaba en unión de otras mujeres de la aldea camino de Oviedo tres o cuatro horas antes que amaneciese, pues tenían que caminar alrededor de cuarenta quilómetros y otros tantos de retorno y todos los hacían andando, pues no servía hacer el auto-stop que hoy se hace, porque todos los camiones y coches casi eran militares, y algunos otros que había eran de los derechistas, pues los izquierdistas no teníamos nada más que grandes cantidades de miseria, así como de miedo a nuestro hermano el vencedor que jamás se portó nada bien con nosotros, porque nuestros hombres habían muerto en el frente, y los otros estaban presos en las cárceles, donde poco a poco les iban asesinando, o los esclavizaban en los campos de concentración o batallones de trabajadores, así era que toda Asturias estaba sembrada de viudas, de viejos y de niños huérfanos, que todos nosotros, viejos, mujeres y niños de las izquierdas, íbamos a ser esclavizados inhumanamente bajo el infernal yugo que no nos dejaba más libertad que la que en el sueño hacíamos. Y ahora me voy alejar del trabajo de poner en orden las palabras en este diccionario, para llevarles conmigo a los lugares donde yo he aprendido la dulce lengua de Asturias, que no es otro lugar que la escuela donde vivían las raíces y costumbres de Nuestro Pueblo, pues no se pueden buscar nuestras falancias en ningún otro lugar ni parte. Por esto les digo ahora, que si yo no hubiese vivido tan simple, sencilla, pobre, miserable, esclavizadora y dentro de la más natural de la «RAIZ ANCESTRAL DE ASTURIAS», ni yo ni nadie podría legarle a mi «AMADA ASTURIAS» ni a sus «HIDALGAS GENTES», la documentación pura, natural y sencilla que pueda tener este diccionario, porque desde estas mis simples líneas y mirándome muy mucho de lo que digo, les afirmo que hay muy poco fiable por no decir nada, escrito de nuestras costumbres y lengua. «DIES D’ENFERNU» (DÍAS DE INFIERNO) —Yera you 'n zaragoletu, 'n guaxiquín, un nenacu, 'n rapacín (un niño de unos ocho años), cundu la ñecexidá más prieta me fexera depriender lu que yera ‘l dollor, la xufriencia, l’inxusticia, lu pior qu'el Home pudiés encaldar d'enría lus sous xemexantes, you yera ún de lus miles d'anxelinus de miou Tierra que diba faer arroxaúra nel vivir d’ enfernu que m’aguardaba. Xin, fatáus de güérfanus lu mesmu que you, que güéi nel díe xuntu con nuexes familias, ente fius, ñetus, ya tou ‘l andecháu de parantela xomus más de la metá de les xentes d'Asturias, peru naquechus tempus d'achuquinus ya inxusticies nun yéramus namái qu'unus guaxiquinus dexamparáus de la man del Faidor ya del Home, ya tous noxóitres tubiemus que catanus el xustentu de fatáus de maneires diferientes, la miou per exemplu fó'ísta. COLOCOUME MIOU Má de cabrieru na teixá d'un amu baldrayu y atuñáu, llabascu y'achuquín tan solu per que me diera de comer ya me vistiera dalgu, peru ‘l condenáu matábame de fame, ya la vestimenta que punxu d'enría ‘l miou llombu conxistía nun calzáu que la metá ‘l tempu espatuxaba con las patas arregañás, apaxiétchau con unus fatucus tous esgacicáus que per tous lus lláus diben les mious carnis al entestate, acaniláes per el callor ya ‘l fríu en tou ‘l tempu. —Tenía yo aproximadamente ocho años de edad cuando me asesinaron a mi padre, y me recuerdo con toda exactitud cómo la ley de aquel tiempo llevó a cabo tan imperdonable, deshumanizante y vandálica felonía. —Nuna nuétche (una noche) llegaron a la casa de unos tíos míos que en mi aldea vivían y donde mis padres y yo nos refugiamos al término de la guerra en Asturias cuatro desalmados, cuatro bandoleros, cuatro inmundicias humanas, que escudados tras de sus armas empuñadas, representaban l'enñordiada Lley (LA SUCIA LEY) que en aquellos tiempos a la Justicia traicionaba, cuento yo, que aquellos cuatro merucus (gusanos), atemorizando e insultando a toda mi familia, detuvieron a mi padre, le amarraron como a la bestia que se lleva al matadero y se lo intentaron llevar de la casa, sin que mis tíos, (y la cosa no era para menos), intentasen pronunciar asustados como se encontraban ni la más mínima palabra de súplica o protesta. Pero mi madre no les secundó, sino que bravamente intentó defender al sou home (a su marido) no sólo con la palabra, que mi madre la tenía d'aguxa lu mesmu qu’un bon obreiru (de afilada lo mismo que un buen aguijón), sino que temerariamente se abalanzó sobre ellos y fuele preciso a uno de aquellos cobardes y desalmados representantes de la deshumanizada ley que corría en aquellos tiempos, de propinarle varios golpes con la pistola, dejándola mal herida y ensangrentada, tirada en el suelo con el conocimiento perdido. Mientras que aquellos bandidos, se llevaban a mi padre sin permitirle que de mi se despidiera, y tan solamente le he podido ver por última vez, tres les rexes de la cárxel d'Uvieu 'n die 'ndenantes que l'achuquinaren. (Detrás de las rejas de la cárcel de Oviedo, un día antes de que le asesinasen). Pronto mi madre y yo, llenos de la más desolante de las tristezas, y vestidos con el traje de las más indigentes miserias y pobrezas, nos marchamos de la casa de mis tíos y nos asentamos en la abandonada, vieja y destartalada casa de mi abuela. Y sin muebles, ni nada, los dos juntos, como grandes e indomables luchadores que hemos sido siempre, dimos comienzo sin desfallecer ni un momento, a la dura lucha por la vida, sin que nadie jamás nos ayudara. Empecé a ganarme la vida como pastor, a la corta edad de que cualquier niño sólo pensaría en jugar, comer cuando tuviese hambre y recibir de continuo montones de caricias y de amor, yo sin embargo, a pesar de no poseer nada de todas estas maravillosas cosas, era en extremo a mi manera feliz. Marchaba todas las mañanas con mi ganado al monte, donde permanecía todo el día, tan sólo con la compañía que me brindaba mi fiel y siempre por mí con cariño recordado Pelayu, que era un perro, de una inteligencia y sentimientos, que más bien que un chuchu (perro), parecía aquel singular animal un ser humano. Luego por las tardes, cuando el sol se escondía por detrás de las altas cumbres, retornaba feliz a la aldea, siempre lleno de contentura, cantando las más de las veces, amenizado por el potente tañir del zumbiétchu (cencerro) que llevaba colgado al cuello el semental del rebaño. Una mañana como tantas otras me encaminé con mi rebaño al monte y seria como a la media tarde cuando a la entrada de una cueva que se asentaba en un lugar casi inaccesible me encontré medio enterrado con las piedras y la escasa tierra que hacían la reducida plataforma de la portada de la caverna, un pequeño aro de oro, yo he tenido por así decirlo desde mi infancia la inmensa suerte de poseer una imaginación tan inmensamente dislocada, que por tal solían decirme mis vecinos, que era yo el rey de las mentiras, así como el más hábil inventor de endemoniados cuentos. El caso era, que aquel misterioso anillo abandonado a tan larga distancia de mi aldea y en lugar tan argutosu (estrecho, alto, inaccesible), hiciéronme presto pensar, que aquella joya no había llegado a tal escondrijo por sí sola, sino que desde luego alguien la había traído. En el momento mi imaginación desbordante de una alegría que no encontraba un fin para frenarla, comenzó a fomentar sin el menor titubeo la fantástica idea de que en el interior de aquella caverna debía de encontrarse un tesoro de preciosas joyas y valorativas monedas, y quién le había ocultado sabe Dios cuando, seguramente habría perdido aquel anillo que por casualidad yo encontrara. Así pues, ya firmemente convencido, adentreme temerariamente sin el menor temor por la angosta cueva con las miras de apoderarme de aquella inmensa riqueza que según mi soñativa imaginación me había hecho comprender que en su interior me estaba aguardando. Pero aquel día no conseguí mi feliz propósito, porque era la caverna más larga de lo que había pensado y la oscuridad que en ella reinaba me hacía ciego de toda luz. Senteme en su entrada muy desilusionado al no poder lograr lo que había soñado, pero pronto mi mente empezó a dibujarme mil dispares tesoros, pues por el rastro que descubriera seguramente que dentro de la gruta se hallaría escondida alguna chalga (tesoro) guardado con toda seguridad por una Xana, Xumiciu, Trasgu o Culiebru (dioses de la Mitología asturiana), pues al decir de el abuelo Nicomedes cuando en las largas veladas de los inviernos y sin jamás interrumpirle con grande contentura le escuchábamos las leyendas, cuentos e historias que él lúcida y socarronamente nos contaba, afirmándonos siempre que eran tan ciertos sus relatos, como que todos habíamos nacido para morir. Y cuando hablaba de las chalgas aseguraba que tal o cual vecino, morador de esta o aquella aldea, se había hecho de la noche a la mañana rico al haber encontrado una chalga. También afirmaba poniéndose muy serio alegando unos razonamientos que convencían, que las montañas que rodeaban nuestra aldea había muchas chalgas escondidas, que fueron sepultadas hacía muchos siglos por los invasores moros, que al ser vencidos por los astures y al no poder huir con tan pesados tesoros, los ocultaban en las montañas con las miras de poder regresar algún día a desenterrarlos. Como cuento, yo en aquellos momentos vivía alborozado, sumergido en una disloca alegría al saberme ya dueño de aquella incontable riqueza, haciendo que mis inocentes ojos sonriesen felices inmersos en la imaginativa dicha de poder muy pronto liberar a mi madre de la pobreza y quitarla del agobiador trabajo que faenaba trabajando en los eros de los vecinos de estrella a estrella por un miserable sueldo andechandu (en cuadrilla) todos los días. Y así pensando todas las dichas que mi infantil mente podía imaginar, rodeado por el sepulcral silencio que envolvía la grandiosidad de las montañas, rasgado de vez en cuando por el potente y agudo graznido que desde los peñascos más inaccesibles, o desde los infinitos espacios donde con majestuosidad planeaban, lanzaban las útres (águilas), que con ojos inquisitivos oteaban con hambrientas intenciones los escabrosos riscos y las empinadas fistietchas (pequeños valles encajonados entre las peñas), con la esperanza achuquinante (asesina) de poder atrapar con la rapidez del rayo, algún recental que se hubiese xebrau (apartado) de su madre. También aquel silencio que invitaba a la meditación era con más continuidad cortado, por el dinámico tañir del zumbiétchu (pequeño cencerro) que colgaba del brioso cuello del macho cabrio, conductor y semental del rebaño. Como cuento, allí permanecía ensimismada mi mente en el soñar despierto, fabricando sin trabas de la misma nada, las más disparatadas y fabulosas dichas, que harían la felicidad de mi madre junto con la mía. Llegó casi sin enterarme el atapecer del día (al oscurecer) y fue entonces cuando desperté con prisa del maravilloso soñar donde vivía, y raudo, con agilidad y destreza que hoy al recordarla me causa dicha, reuní en pocos minutos mi rebaño, ayudado con eficacia por Pelayu, mi fiel, obediente, valiente y amaestrado perro, que no le tenía miedo a nada ni a nadie si exceptuamos al siempre mal intencionado y vigoroso macho semental de la reciétcha que yo allindiaba (ganado menudo que yo cuidaba). Y cuando ya el día agonizaba entre las negras vestimentas de la noche, entré en mi aldea conduciendo orgullosamente mi rebaño. A la entrada del pueblo sentado plácidamente fumándose un cigarro, estaba esperándome mi amo preocupado por mi tardanza y acercándose a mí, con palabras desaforadas e insultantes, a la par que me reprendía con dureza, me preguntaba el por qué me había demorado tanto. No recuerdo lo que le contesté, ni la historia que le largué, lo que si sé, que no se creyó de ella nada, pues todas las gentes que me conocían bien sabían, que yo confundía la verdad con la mentira haciendo con entrambas las más inverosímiles y dislocadas historias. Sin embargo, lo que yo sabía muy bien, era que aquel miserable labriego de mi aldea, que tenía la desgracia de cuidarle sus ganados, por la triste desgracia de una comida infame y peor vestimenta, no le incomodaba en absoluto que yo llegase tarde o que me despeñara desde un serapu (peña) y me escontonara la motchera (rompiera la cabeza), lo único que le preocupaba al condenado, era que llegasen a su teixada (casa) sanos y fartus (hartos) todos sus ganados. Al siguiente día bien de mañana como de continuo hacía, con un poco de sabadiegu (chorizo malo) un cantezu (pedazo) de pan moreno y cuatro manzanas dentro de mi zurrón, salí de mi aldea afaluchandu (arreando) el rebaño, y con aquellas miserables viandas que llevaba en mi morral, tenía que aguantar todo el día en el monte corriendo sin descanso tras aquella veceira (rebaño) de cabras. Lo que no sabía el condenado de mi amo, era que yo siempre que tenía hambre, le ordeñaba sus cabras dentro de una lata que tenía escondida en la montaña, hartándome tanto yo como mi fiel Pelayu de espumosa y fresca leche hasta el golifar (hastiar). Si el bastruya (zafio) de mi amo tan sólo hubiese sospechado que le mucía (ordeñaba) sus cabras todos los días, me hubiera eszarapau (despedazado) mi frágil cuerpo con un mamplén de cibiétchazus (con muchos palos). Espatuxaba (caminaba) yo muy contento aquella mañana, quizás lo hiciera mucho más feliz que nunca, arreaba mi rebaño con desacostumbrada prisa, porque ansias locas tenía de llegar a la montaña, para entrar de nuevo en la misteriosa cueva, pues ahora ya no tendría problemas con la obscuridad que en ella reinaba, ya que conmigo llevaba una caja de cerillas y un pequeño candil que le había arrapiegáu (hurtado, quitado) de la corte (cuadra, establo) a mi amo, y con aquella luz, sería capaz de bajar hasta las mismas entrañas de la tierra, si a tal lugar la caverna se extendiese. Aquella noche había dormido poco y soñado mucho, tanto despierto como dentro del desvelado sueño, y tanto de una manera como de la otra, siempre llegaba a la conclusión, de que dentro de aquella para mi misteriosa gruta se ocultaba una fabulosa chalga de la que iba ser yo su señor y dueño, y cuando tal me sucediese, ya no sería yo más criado de ningún rapiegu (zorro) amo, ni tampoco a mi querida madre se le encallecerían jamás las manos, efectuando esclavizantes trabajos, nunca para el prójimo bien servidos y siempre por él peor pagados, ni se partiría sus costillas refrescándose el cansancio en su propio sudor por las fincas de nuestros vecinos, por donde se arreventaba todos los días del año, por la mezquina soldada de una fuente no muy grande de harina, un cesto de patatas, o cualquier otra vianda que mitigase el enorme fantasma del hambre, que desde el fin de la guerra se había enseñoreado de nuestro indigente char (lar), que nos obligaba despiadadamente a unos ayunos tan sumamente raquíticos, que el día que comíamos algo en traza (algo mas), tal parecía que habíamos cometido un grave pecado. Cuando yo fuese dueño de aquel tesoro, (abanzaba seguido de Pelayu arreando con prisa los ganados camino de la argutosa «abrupta» montaña, a la par que imaginativamente iba pensando), compraremos una casa decente, buenas fincas y mejores ganados, y entonces nuestros vecinos nos mirarán con respeto, y no nos tratarán con el menosprecio y la esclavitud a que ahora nos someten. Llegué al fin hasta el lugar que por costumbre tenía de enveredar el ganado para que a su aire subiesen guareciendu (pastiando) como siempre hacían hasta llegar al final de la tarde que era cuando el rebaño solía alcanzar lo más alto de la montaña. Pero aquel día no seguí yo al redil como siempre hacía, sino que me adelante a él corriendo sin el menor cansancio laderas arriba, hasta que por fin sudoroso y galopante en la alegría llegué a la vecindad de la caverna. Pude comprobar sonriente a la par que cariñosamente acariciaba a Pelayu, cómo éste me miraba contrariado al ver que yo por primera vez había cambiado todos mis cotidianos hábitos. Ya que siempre nada más llegar al monte y dejar a las cabras a su albedrío pastiando, nos sentábamos en el lugar acostumbrado, y zampábamos sin pérdida de tiempo a partes iguales como buenos compañeros, la miserable comida que nos había servido nuestro amo. Después jugábamos incansablemente en mil dispares entretenimientos hasta quedarnos rendidos, y muchas veces tras de nuestros juegos, los dos juntos abrazados nos quedábamos profundamente dormidos y al despertarnos sino avistábamos el rebaño, corríamos alocados por la preocupación, por entre los abruptos riscos, y las espinosas malezas hasta lograr encontrarlo. Después otra vez gozosos retornábamos a nuestros juegos, o yo me quedaba mirando a las montañas ensimismado pensando, mientras que Pelayu se entretenía cazando grillos, u otros insectos, y otras veces con sus blancos y poderosos colmillos recorría con rabia su pelambrudo cuerpo, diezmando la cabanada (rebaño) de pulgas y otros parásitos que con su sangre se alimentaban. Como cuento, aquella mañana mi fiel Pelayu me miraba preocupado, pudiendo yo observar en sus vivarachos, picarescos e inteligentes ojos, una recriminación que me estaba haciendo, por su forma de ponerme sus fuertes patas en mi pecho, a la vez que me lamía entre pequeños y cariñosos ladridos mi rostro. Si con sus ladridos pudiese hablar mi lenguaje, seguramente que me diría. —No seas un iluso soñador, mi más querido y preciado compañero, no llegues con tu fantástico pensamiento hasta el extremo de acariciar ni tan siquiera cuanto te has imaginado. Comámonos con la alegría de que hacemos gala todos los días, esa mezquina comida que nos da nuestro despreciable amo, y juguemos con la inocente felicidad de siempre, ya que éste será el más grande tesoro que jamás podrás superar en tu vida. ¿Dónde podrás hallar una riqueza que se pueda comparar a la natural y sencilla felicidad que hoy gozas, aunque ésta se haga su camino dentro de la gran pobreza que te acompaña? Pero hoy yo sé fijamente, que aunque mi perro pudiese hablar, haciendo que en tal momento me asustase al presenciar tan grande milagro, y me dijese que no entrase en la cueva, porque lo que dentro de ella iba a encontrar sería mi propia muerte, la verdad es, que ni al mismo Faidor (Dios) en aquellos momentos yo no obedecería, y así de resuelto, encendí el candil, y sin el menor asomo de miedo, ya que la ilusión y la alegría que poblaban mi espíritu en aquel encaldar (hacer) eran tan inmensos, que empequeñecían hasta el ignoro cualquier otro sentimiento. Adentreme en la cueva que era iluminada tenuemente con la pobre luz que el candil despedía, siempre acompañado de Pelayu que tras de mí, el muy tuno de mi aventura se reía, no era larga la caverna, pues a treinta metros no alcanzaría, y cuando llegué al final, no encontré ni las Xanas, ni los Trasgus ni Xumicius, ni la chalga, preciado tesoro que yo perseguía, sólo había muchos cascos de avellanas y de nueces, algunas latas de conservas ya vacías, unos trapos manchados de sangre, unas mantas viejas y apoyadas en la rocosa y húmeda pared de la cueva, había varias armas de fuego que pronto me hicieron olvidar la riqueza que en un principio había imaginado que allí me aguardaría. Por primera vez en mi vida iba a tener juguetes, auténticos juguetes de verdad de los que usaban los hombres para asesinarse vilmente al igual que hacen los lobos cuando por su cuenta cogen un apacible rebano de ovejas. Dejé el candil en el suelo y elegí entre todas aquellas armas una brillante escopeta, lleno de contentura me senté encima de aquellas mantas y empecé a maniobrar con aquel peligroso juguete, yo sabía cómo se manejaba supuesto que mi amo tenía una escopeta muy parecida y le había visto limpiarla y cazar con ella algunas veces, durante algún tiempo estuve jugando con ella, de una canana que allí había saqué dos cartuchos que metía y sacaba dentro de su recámara, yo me creía en aquellos mis felices instantes el más grande cazador del universo. Pelayu que ya se había cansado de husmear por todas las partes y no habiendo encontrado nada donde llancái el diente (hincar) se tumbó en el suelo frente a mi mirándome sonriente y burlonamente, (porque aunque ustedes no lo crean, yo sé que los chuchos saben sonreir). Enojeme de Pelayu al ver como tan descaradamente se mofaba de mí, por eso encañonele con la escopeta con ánimo de amenazarle, pero cambió Pelayu de gesto rápidamente, levantose con rapidez del lugar donde estaba achucáu (costado), enseñome los clientes ladrándome muy enfadado y a la velocidad del rayo salió de la cueva, quizás porque el inteligente animal presentía, de que alguna desgracia iba a lleldar (hacer) yo con aquel mortífero artefacto, y no quería ser él quien primeramente la recibiese en su cuerpo. Aun permanecí algún tiempo en la gruta jugando a mi manera con las armas, y solamente cuando el candil por su guiños me hizo comprender que su luz ya se le estaba escosando (terminando), salí de la caverna con la escopeta en una mano, dos cartuchos en su recámara y el candil en la otra. En el exterior Pelayu correteaba detrás de los grillos y las camporinas (mariposas) al parecer ya libre de todo enfado. Ya cansado de jugar dejé la escopeta en el suelo y senteme tranquilamente al lado del zurrón, y en cuanto mi perro vio que ya había abandonado el arma, vino corriendo hacia mí, moviendo la cola y sonriéndome amigablemente. Allá abajo en la mitad del valle pude ver a mi rebaño cómo subía espenandu (comiendo) los pochitcus (enanas encinas), y yo de nuevo me volví a sentir feliz y contento a pesar de no encontrar la chalga que tanto con su riqueza había soñado e ideado. Comimos a hora desacostumbrada mi perro y yo aquella pobreza de comida, y tras de jugar un rato, él se quedó adormilado y yo comencé a pensar de quién serían aquellas armas. No me cabía la menor duda de que aquel arsenal de armas debía de ser de los fugáus (huidos), seguramente que eran de aquellos cuatro rapazones (mozos) que se entregaran a los soldados que estaban destacados en mi aldea. Yo los había visto en el cuartel que los militares tenían que era en la escuela de mi aldea, un amplio edificio que fuera regalado a la parroquia por unos indianos del chugar (lugar) que retornaran de las américas con la corexa betchá de cuartus (con la cartera llena de dineros). Recuerdo que aquel día que yo los vi, un soldado que de seguro sería el barbero, les estaba cortando el abundante pelo que lucían, y uno de los rapazus le dijo sonrientemente al militar. ¡No hace falta que te molestes mucho camarada, pues cuando un día de estos nos trasladeís a la cárcel de Oviedo, allí lo más seguro es que nos rebanen el pescuezo! EL MACHO CABRÍO Güelgu coyer el filu dóu d'endenantes m'enduébitchaba algamiandu na miou motchera alcuerdancies de cundu you yera guaxe, ya comu tóus non se puén cuntar per filera, per ísu xebreme d'aquín, pa dir p'acuchá, perque toes les couxes tienen la sou xaceda, ya non la quixéramus cataye nuexotrus. (Volviendo coger el hilo de los aconteceres que anteriormente en mi cerebro se barajaban dentro de las añoranzas de mi niñez, y como todos estos acaeceres no se pueden relatar en hilera, por eso me marché de éste, para ir al de más allá, que es de donde vengo ahora, porque todas las cosas tienen su propia postura, y no la que quisiéramos darle nosotros). Y aunque parecía que me había perdido por estar tan llargu lonxe (tan largo lejos) la verdad es que yo no pierdo el tiempo adornando los hechos que no deben de ser adornados, nin fiéndume en xebraures que van esfaese 'n probeces, perque 'l que non ye llicenciáu 'n filloxofía e lletres, non pué faer munches froritures con les pallabres nin les lletres, ya per ístu, tien que encaldase 'n aforrador d'istus dellicáus y'artifixusus monumentus, perque si lus mesmus que güéi día que lus manexan y'atreinan, la metá de les veces non xapien lu que falen, ya llanquen el focicu fasta les urées en telares de Pachu 'l Xabadiegu betcháus de poxa y'escosáus del granu que ye pelu que tóus muramus nista engochá vida, ¿qué fairé you que 'deprendí namái que tres meses nuna escola pública? (Ni me hondeo en deserciones que se deshagan en pobrezas, porque quienes no son licenciados en filosofía y letras, no pueden hacer muchas florituras con las palabras y las letras, y por esta razón, tienen que hacerse ahorrativos de estos delicados y artificiosos monumentos, porque si los mismos que hoy en día los manejan y cuidan, la mitad de las veces no saben muy bien ni la mitad de lo que escriben, ni otra pareja parte de lo que hablan, y meten por estos menesteres el hocico hasta las orejas, en cuestiones que los imposibilitan para después resolverlas, y si se aproximan a este nivelamiento, lo hacen sembrando una hierba productora de mermado grano, que es el punto primordial que todos intentamos recoger en esta cerda vida. Como cuento, si estos señores eruditos en estas materias se equivocan ¿qué puedo hacer yo, ¡pobre de mí!, que tan solamente he tenido la suerte de ir al colegio público tan sólo tres meses?). Cuento yo que me hallaba en aquellos mis infantiles pensares intentando saber a qué huidos pertenecían aquellas armas, y así dejé tal perder el mucho tiempo que me sobraba, cuando mis ojos retrataron el gran combate que a baja altura, muy por debajo de donde yo me encontraba, sostenían tres cuervos, que despiadada y valientemente le atacaban a un águila real, y ésta piando quizás por el dolor que le inferían los efectivos picotazos de los cuervos, o tal vez en su lenguaje maldiciéndoles llena de rabia por el no poder repeler el ataque de que era objeto. No podía defenderse de sus tenaces atacantes, porque todo su cuerpo en gran tensión estaba, ya que al volar tan bajo, todas sus enormes energías las precisaba para mover sin el menor descanso sus grandes alas, con el apremiante fin de salir de aquel espacio que al parecer pertenecía a los belicosos cuervos, que con ardorosa valentía y enquina ofensiva, disputaban tal natural privilegio, a las mismas soberanas de los cielos. Había yo presenciado muchas veces batallas entre las águilas y los cuervos, y siempre éstos las perseguían atacándoles por su parte posterior, hasta la altura donde el águila ya no necesitase mover sus alas para sostenerse, cuando esto sucedía, los cuervos precipitadamente abandonaban el combate, porque ellos sabían, que donde el águila pudiese planear, todo animal viviente que se acercara, encontraría entre sus poderosas garras una rápida muerte. Queriendo yo saber como es natural el por qué los cuervos atacaban a las águilas, un día que cuidando sus cabras junto a mí estaba un paisano llamado Máximo, que por apodo se le llamaba el «Puchegu», porque tenía tantas razones en sus hablares como palabras por su boca se alumbraran, a pesar de que el Puchegu no sabía leer ni escribir, sabía de cuentos más que el mismísimo Quevedo, e igual hacía cuando se le necesitaba de veterinario que de médico, atinaba casi siempre cuando iba a llover o hacer buen tiempo, en fin, que era Máximu el Puchegu en todas aquellas aldeas de mis amores, una Enciclopedia que aventajaría en mucho a todas las que en nuestros días nos sirven las grandes editoriales, industriadas por hombres estudiosos de las ciencias. Empezó mi amigo el Puchegu explicándome, que son los cuervos de las abruptosas montañas más bregáus (valientes) que los que moran en las valladas o pequeñas lomas, y todo porque la escasez de alimentos en las rocosas cumbres, es muy inferior a los que existen en los valles o montículos, y así como a los hombres la abundancia los hace temerosos y a veces hasta pusilánimes, y la necesidad o privaciones los vuelve por ley de vida temerarios y osados, en los animales ocurre en igual medida lo mismo, así pues, el cuervo defiende su pitanza no permitiendo que las águilas cacen a menor altura que la que les pertenece, y si desde tal situación descubren una pieza, y bajan con su endemoniado vuelo de alas plegadas la apresan y luego vuelven a elevarse al lugar que les corresponde, los cuervos no osarán ni tan siquiera molestarlas, pero si por el contrario descienden para dedicarse a cazar desde el lugar que no les pertenece, entonces los cuervos las atacan con verdadera saña y valentía y siempre logran hacerlas ascender hasta la posición que ellos consideran justa. Esto es así, porque desde tal altura las águilas sólo pueden divisar en tierra una pieza que ellos no cazan nunca, como puede ser un conejo, una pequeña res, un zorro, y hasta inclusive el mismo perro que con el pastor cuida el rebano, y también se han dado casos en que las águilas hasta han cazado un lobo, y con él entre sus garras han subido hasta sus utreras (nidos) donde le devoraban con la misma satisfacción que pudieran hacer cuando se afestinaban con las tiernas carnes de un inocente corderillo. Si las águilas pudiesen volar más bajo sin ser por los cuervos molestadas, también podrían cazar con gran facilidad, lagartos, culebras, etc., etc., y es ésta precisamente la comida que el cuervo defiende, por eso ataca al águila cuando ésta intenta apoderarse de la que él cree que es su exclusiva pertenencia. Terminó el águila al fin tras el ardoroso acoso a que la sometieron los cuervos de subir hasta la altura que ellos consideraron lícita, y rápidamente éstos plegando sus alas la abandonaron y en vertiginoso vuelo buscaron el abrigo de los arbustos de sus montañas. Terminó para mí aquel día el maravilloso espectáculo que la soberana del cielo y los bravos cuervos me habían ofrecido, y fue entonces cuando me incorporé del lugar donde me hallaba sentado, para mirar a mis cabras que guarecían (pastiaban) por encima de donde yo estaba a la corta distancia de unos cincuenta metros, lo primero que mis ojos retrataron fue el orgulloso y antipático macho cabrío, que empericotáu (subido) en un cuetaron (peñasco) a la par que espenucaba (arrancaba) las fuéas d'un pótchiscu (hojas de una enana encina), mientras que las enguyía, parecíame a mí que me estaba mirando desafiadora y despreciativamente, con sus grandes y retorcidos cuernos, su larga perilla y enorme cencerro, se me representaba como el diablo que sonriéndose ladinamente se guasaba de mi humilde persona, a la par que de mi buen Pelayu, pues a entrambos y dos el condenado nos había hecho correr infinidad de veces, por eso, tanto Pelayu como yo siempre que teníamos ocasión y traicioneramente, él le mordía sañudamente en sus cadríles (patas) y yo le atizaba barganazus (estacazos) y pedradas donde mejor encaldase (terciase). Ocurriósele a mi mente en aquellos momentos el darle un buen susto a aquel demonio con cuernos y cencerro, por eso así la escopeta con determinación, y cargada como se encontraba con dos cartuchos, apunté por debajo de donde él se hallaba con el firme propósito de tan sólo darle un susto que no olvidase en su vida, y ya sonriéndome adelantadamente por el resultado de la idea que sin más pérdida de tiempo iba llevar a la práctica, apreté los gatillos de la escopeta, y una doble y potente explosión originose que dio conmigo en el suelo por la fuerte sacudida que el arma emburrióu (empujó) con dolor en mi cuerpo. Pero escosóseme d'afechu (marchóseme del todo) tal dolor, cuando entre el repilar (ecos) de la montaña por la explosión, sentí al macho cabrío lanzar al viento grandes berridas, que hiciéronme con preocupada prontitud deducir, que aquel demonio odioso no se quejaba por el susto que pudiera recibir, sino por la perdigonada que sin yo proponérmelo le había albergado en su pelambroso y maloliente cuerpo, levanteme sin demora del pedregoso lecho donde la escopeta con su duro empujón me había acostado, y aún tuve tiempo de ver cómo el semental de mi rebano rodaba por entre los cuetus del xerrapeiru (peñas de la sierra) infiriéndose más heridas en su cuerpo que las que yo por equivocación con los dos disparos le había inferido, siendo quizás su muerte no la perdigonada que le había desequilibrado, sino los argutoxus cuetus (agudos peñascos) que cual cuchillos al rodar su pesado cuerpo por entre ellos le apuñalaban mortíferamente, por eso al detenerse en su poleamientu (rodar) detrás de un pótchiscu (encina) que encontró en su paso, dejó de berrar en el instante, que su vigoroso cuerpo perdiera la vida. Fuime yo corriendo acompañado de Pelayu que me ganó la palma en la carrera, hasta el lugar de aquel desgraciado suceso, y cuando llegué donde el chivo estingarráu (tirado, acostado) ya no contaba como enemigo vivo, vi cómo a torrentes se desangraba, a la par que Pelayu con su nutritiva sangre se fartaba (hartaba). Pensé yo con gran temor cómo decirle a mi amo lo que había pasado, él que sentía por su chivo un orgullo y continuo ponderado casi desmedido, pues siempre que la ocasión se le brindaba cuando con sus vecinos dialogaba, soliales afarrucado (faroleándose, chuleándose) decir, que no había en toda la comarca un macho cabrío que ni con mucho en raza y estatura, se le pudiese parecer al suyo. Era ya casi la hora de afalar (retornar arreando el ganado para casa) cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amo que el chivo por si sólo se había despeñado, así que guardé la escopeta en la cueva y apresuradamente yo temeroso y preocupado y Pelayu contento por hallarse harto, reunimos el rebaño y nos encaminamos hacia la aldea, parecía que hasta las mismas cabras que en otras ocasiones se mostraban rebeldes y saltarinas, aquel desdichado día caminaban cabizbajas y avizorantes, observando en todas las direcciones con pronunciosa alteración, buscando aquel macho cabrío que las dirigía y dominaba con su orgullosa presencia, haciéndose notar en todo momento, por el continuo tañir de su zumbiétchu (cencerro), que por primera vez en el rebaño no se sentía el caidonante ruxíu (dirigente sonido). Pienso yo que solo contento caminaba vigilante mi fiel Pelayu, porque ya nadie en el rebaño se atrevía a discutirle sus ladridos o frágiles mordiscos, cuando por orden mía a las cabras con eficiencia les infería. Más sin embargo yo, al igual que a mis cabras, algo me tenía también apresado, algo extraño para mí, por primera vez a mi espíritu esclavizaba, que ni era tristeza ni pena, pero sí era miedo y grande desesperanza. Siempre que retornaba con mi rebaño a la aldea, cuando en las atardecidas la montaña abandonaba, mi corazón ameruxáu d'allegría (rebosante de alegría) a mi garganta un torrente de cante le rogaba, y ésta inocente y falta de todo perjuicio, sintiéndose tan dichosa como los mismos celestiales ángeles, cantaba recias asturianadas, mientras que todo mi ente, afanosamente afalaba (arreaba) las cabras. Quizás cantara yo aquellas horas con más gracia que en todo el día por alegre que fuera y pudiera tener, porque por así decirlo me acercaba al sencillo y noble vivir de las gentes de mi aldea, pues diez o doce horas en la continua soledad que en las montañas me acompañaba, para un rapacín como yo era, eran muchas horas desamparado de la comunidad humana, y sobre manera yo, que con ser mi cuerpo ágil y fuerte hasta casi rayar en el desuso, empequeñecido se quedaba si le comparaba con mi espíritu tan ensoñador e imaginativo, que todas las cosas al engrandecerlas confundía, menos el miserable pan de la maxera (artesa) que mi amo me entregaba, que a pesar de ser tan escaso, jamás supe imaginar nada para engrandecerle. Estaba mi amo a la entrada de la aldea esperándome como siempre hacía para ayudarme a xebrar el rebaño, ya que como eran tantas cabras, no cogían todas en la misma corte (establo), y había que llevar parte de ellas a otra cortexa (cuadra pequeña) que estaba en la parte opuesta de la aldea. Entretenía siempre su espera el condenado de mi amo, hablando con un artesano del lugar, que se dedicaba a la fabricación de yugos y madreñas, que tenía su taller montado debajo de un hórreo, que estaba asentado a la salida de la aldea, mismamente en la desembocadura del pedregoso y empinado sendero que venía de la montaña. Desde tal lugar él sentía con antelación el potente tañir del zumbiérchu (cencerro) que ximielgaba (movía) con fuerza y hasta con orgullo el estupendo semental de su rebaño, entonces él liquidaba por el momento con el madreñeiru la conversación que estuviesen embargando, y dedicaba toda su atención a su rebano, observando con avarienta atención, en el propiar si sus ganados venían fartus óu famientus (hartos o hambrientos), o si alguna de sus cabras venía coxa (coja) por mor de haberle caído una piedra o cualquier otro accidente que hubiera acaecido, como solía ser normal algunas veces. Pero aquel inolvidable para mi atapecer (atardecer) vio antes sus cabras que escuchara el ya inexistente zumbiétchu, por eso con su vozarrón de trueno, y como una centella por mí temido, me preguntó a la distancia de una piedra lanzada cuesta abajo: —¿Qué fói lu que pasóu Xulín...? —¿El chivu perdiu 'l mayuelu...? —Quería decirme, que si el cencerro que llevaba su chivo, había perdido el majuelo, o pequeño péndulo que lleva dentro el cencerro. —Esto también era frecuente que sucediese. Contestele yo desde aquella altura con mucho menos miedo que si me encontrase ante su presencia, diciéndole que el chivo se había despeñado, y arriba en la montaña se encontraba muerto. Estas mis palabras que en el viento camino de la aldea mi voz empujó con fuerza, fueron escuchadas por mi amo que se encaricotóu (encendió) en una rabiosa tristeza, que si pudiese desahogarla, seguro que en mi persona haría él su complacencia. También la desgracia del chivo, que por mí a voces era anunciada, fue oída por algunos otros vecinos a parte del madreñeiru, y como aquel semental de macho cabrío había sido siempre tan aponderado e idolatrado por el babayu (bocazas, charlatán) de mi amo, que con su dichoso cabrón los vecinos de la aldea ya habían pescado la costumbre de decir siempre que alguien ponderaba una cosa, ¡non si paezme a mín, que moren más castrones que Manín na nuesa aldea! Bueno pues como estoy contando, todo el lugar en pocos minutos se había enterado y en parte congregado a la salida del camino que bajaba de la montaña, ya que la muerte de aquel chivo que había ya dejado entre ellos la ya dicha cantinela, les había algunos los más envidiosos y vengatibles alegrado, y a los otros los más sentimentales y nobles les entristecía la muerte de tan comentado castrón. (También se suele llamar castrones a los chivos muy grandes). Al fin entré yo en la aldea quizás con el mayor recibimiento que jamás a nadie le hicieran, y todos atropelladamente me preguntaban lo que con el dichoso castrón me había sucedido, y yo les repetía a la par que intentaba xebrar las cabras para llevarlas a sus respectivas cuadras, que se había despeñado y que todo descuatramindáu (deshecho, desarmado) se quedara en la montaña. Un ratiquín (un tiempo) más tarde, y ya siendo casi la oscurecida, tres vecinos del lugar haciendo cuadrilla con mi amo, caminaban en pos de Pelayu y mía, otra vez camino de la montaña, para enseñarles donde estaba estrapayáu (aplastado) el chivo, con el propósito de bajarle para casa, con el fin de aprovechar su piel y carnes, que serían curadas bajo las barras del xardu (secadero) una estupendísima cecina. Llegamos a la postre ya con la noche tan negra como la boca de el lobo, al xeitu (sitio) donde el chivo fechu 'n chaceiru (hecho un deshecho) ya en el frío de la muerte sin despertarse dormía, tanto Manín que yera mi amo, como los tres vecinos que le hacían compañía, sudorosos y respirando medio ahogados por el tremendo esfuerzo que suponía subir con tanta rapidez hasta tamaña altura, sin perder un momento amarraron el animal por las cuatro patas juntas haciendo cucara (en montón, juntándolas todas) con una cuerda que para tal menester ya traían, y colgándolas de un fuerte y largo palo del que también venían poseídos, echáronselo al hombro entre dos, y con menor rapidez y mayor precaución, relevándose entre ellos conseguimos llegar sin novedad a la aldea. A pesar de ser casi la media noche, aun había algunos vecinos en reunión dentro de al parecer amena charla que quizás tuviese mucho que ver con el castrón, Manín y con mi desventurada persona, esperándonos en el lugar donde el madreñeiru trabajaba. Entramos todos en procesión rumorosa en la corralada de la casa de Manín, detrás del cabrón que colgado del baral sofitado en los hombros de dos vecinos se xiringaba (balanceaba), vigilado siempre con sonrisa ladina por mi fiel Pelayu, que comprendía que al no tardar, iba a saciarse hasta el no poder manducar más, con los rojos hígados de quien en vida, le hubiera hecho correr con cierto temor con el rabo entre sus piernas. Mientras que mi amo y sus serviciales vecinos se disponían a desfoyar (desollar) colgado de unos garfios que había debajo del hórreo al desgraciado chivo, la muyer (mujer) de Manín sin parar de condolerse, y hasta inclusive queriendo a mi endilgarme parte de la culpa, me dio de cenar una escudilla de farines (harina de maíz cocida) con una taza de leche de cabra, porque la leche de las vacas la tomaban ellos y la que sobraba la hacían en manteca, que tampoco yo nunca la probaba. Por primera vez no se hallaba sentado a mi lado sacando la lengua y relamiéndose, mirándome con sus ojos inteligentes en espera que yo le tirase delante de sus narices una cucharada de mi comida a mi fiel Pelayu, pues él sabía que al lado del castrón, tenía una fiesta grande con sobrada pitanza. Comía yo vorazmente aquellas puliendras (farinas), a tan desusada hora de la noche, sin que mi mente de pensar cesara, y antes de terminar mi miserable cena, una luz que me llenó de cierto temor en mi cerebro escendiose, para decirme con su claridad, que no iba a transcurrir mucho tiempo antes de descubrirse mi mentira, porque al esmianaye 'l pelleyu (quitarle el pellejo) al castrón, le encontrarían incrustadas en su cuerpo las postas que le habían matado, y me interrogarían sobre tal suceso, siendo yo al momento un cómplice y encubridor de la muerte del condenado cabrón, que según parecía me iba a dar guerra hasta después de ser muerto. Seguramente querrían saber el por qué les había mentido, haciéndoles creer que se despeñara, cuando a la prueba estaba que fuera abatido por un tremendo pistoletazo. Bajé después de cenar a la corralada donde los hombres andaban a vueltas en la desfoyadura del castrón, a la luz de un par de candiles de carburo y no llevarían un cuarto de hora reparándoles en su circunstancial oficio de carniceros, cuando Antonón el de la Cuandia dijo sorprendido mirando para mi amo que le alumbraba con el candil en la mano para que los otros vieran mejor en la faena que encalducaban (hacían). ¡Ah Manín, isti castrón non morrióu comu diz el tou criadín despeñáu, pos tién ente 'l coración ya lus polmanes un manegáu de postes llancades, asina que si quiés saber quién l'achuquinóu, pregúntaye 'l tou rapazacu, lu que axucedióu! ¿Qué ye lu que me tas diciendu...? ¿Quién diañus diba pegái 'n tiru 'l miou cabrón ? Antonón arrabucandu d'ente les asaures del chivu cuatru ou cincu postes que yeren de grandies comu arbeyinus rancuayus, díxole 'l miou amu metiénduyes per dellantri 'l focicu: ¡Mira Manín, ístu fói lu qu'achuquinóu 'l tou chivu! (Ah Manín, este cabrón no murió despeñado como dice tu criado, pues tiene entre el corazón y los pulmones un cesto de postas plantadas, así que si quieres saber quién le asesinó, pregúntale a tu muchacho lo que sucedió). (¿Qué es lo que me estás diciendo? ¿Quién demonios le iba a pegar un tiro a mi cabrón?). (Antonón arrancando de entre las asaduras del chivo cuatro o cinco postas que eran de grandes como pequeños guisantes, le dijo al mi amo mostrándoselas por delante de su hocico: ¡Mira Manín, esto ha sido lo que asesinó a tu chivo!). Hallábame yo detrás de ellos a media penumbra, por eso no pudieron ver cómo todo mi cuerpo temblaba, y mis mexiétchas (mejillas) se encendían como las mismas brasas cuando el viento las apuxa (atiza). Quizás si fuese a pleno día, me hubiesen sacado la verdad al descubrir yo mismo por mis síntomas externos la mentira, pero la noche, encubridora de toda claridad que profané sus negras vestiduras, me ayudó a ser firme e inamovible de mi primera mentira. Convencido mi amo de que le había engañado, acercose a mí con el candil en una mano, y llena su despreciable alma de ira, y enloquecida venganza, con la otra su mano, atizome un fatáu de morráes (varias galletas, tortas, guantazos) que dieron con mi cuerpo en el suelo, y antes de que yo pudiese huir del peligro que me rodeaba, levantome del suelo con la misma mano que tan vilmente me castigara, y a la par que alumbraba mi rostro donde la abundante sangre que manaba de mi nariz lo embadurnaba, me dijo mirándome con sus ojillos de bracu (cerdo) donde la maligua ira en un brillo salvaje se enseñoreaba: ¡Ahora mismo me vas a decir hijo de perra y de republicano asesino, que el día que asesinaron a tu padre que era lo mismo que tu un embustero y un bandido, te tenían que haber envenenado a ti, para que no pudieses hacer el mismo mal que hizo tu condenado padre, vamos, dime quién fue el que disparó contra mi chivo, dímelo pronto o terminaré contigo! Y al tenor que esto me estaba diciendo, su dura mano caía una y otra vez sobre mi rostro, y fue entonces cuando aquellos hombres de entre sus manos me arrancaron, pues al no hacerlo, quizás aquella bestia humana, que había luchado en defensa de la (PAZ DE ESPAÑA) fácil me hubiera asesinado, como seguramente acostumbrado debía de estarlo, al haber practicado tal demoníaco proceder, con otros indefensos inocentes, de los miles que asesinados fueron en Nuestra Patria, por cobardes, dañinos y miserables hombres, como lo era mi despreciable amo. Fue curado con agua fresca mi amoratado y sangrante rostro por Antonón de la Cuandia, que me aconsejaba cariñosamente, les dijese lo que con el cabrón me había en la montaña sucedido, y que no tuviera ningún miedo de contar la verdad que se buscaba, pues ella misma me protegería de quien me hubiera amedrantado para que no le delatara. Cuéntanos hijo si fueron los huidos quienes al chivo le dispararon, ya que nadie más que ellos pudo hacer tal cosa, y ten presente que si no nos lo dices ahora, mañana vendrán los guardias y ya verás cómo con ellos no puedes seguir negando. Díjele a Antonón el de la Cuandia, que yo estaba dormido, y que me desperté cuando sentí al cabrón bramar desesperado al tenor que bajaba rodando por entre los peñascos, siendo aquello todo cuanto yo había visto y oído. Volvió otra vez ya más sosegado mi amo a insultarme y amenazarme, y a la postre me ordenó que abandonara su casa, pues él no fartaba bribones que lejos de cuidar su rebaño, permitían que personas tan canallas como yo lo era se lo asesinaran. Marcheme de aquella casa de noche, maltrecho mi cuerpo y deshecha de sufrimientos mi infantil alma, sin más pertrechos que los que llevaba a costillas, que eran los únicos que poseía, y que constaban de un mono de caqui hecho de la guerrera de un soldado, con más remiendinos que de plumas tiene una gallina y de todos los colores que imaginarse puede, calzado con unas alpargatas de esparto donde los calcaños se asentaban en el suelo y los dedos lo mismo hacían por no quedar de las alpargatas nada más que la parte del centro. Por primera vez desde hacía varios meses que Pelayu era o mejor dicho había sido compañero inseparable de hambres y fatigas, de juegos y caricias, de largas soledades entre ambos repartidas, por primera vez digo, mi fiel compañero ya no me seguía, me traicionaba el muy ladino por unas piltrafas que de vez en cuando aquellos hombres que carniceraban en el cabrón, le arrojaban en el empolvado suelo de la corralada, para él valía en aquellos momentos más la asquerosa pitanza, que todo el cariño que yo pudiera brindarle, ya no se recordaba el muy desagradecido de que yo repartía con él a partes iguales la escasa comida que para mi sólo me entregaba el llabascón (cerdo grande) de mi amo, en una palabra, Pelayu era un desagradecido y egoísta, propiedad que en mayor o menor cuantía, va fusionada en el instinto de todo ser mamífero de la Tierra. Llegué aquella primera noche de mi vida, que había sido maltratado, insultado, golpeado, pisoteado, arrastrado y ofendido a tan gran profundidad y altura, que dudo que a mis años en todo el mundo, a nadie le hubiera sucedido tan inhumana atrocidad, cuento yo, que hice mi entrada en la casa de mi madre, que en la sazón se encontraba trabajando en una alejada aldea, en el caserío de otra viuda que su marido había sido asesinado en el cementerio de San Salvador de Oviedo la misma noche y en el mismo paredón que fusilaran a mi padre, así pues, hallábame yo sólo en casa y eso enormemente en aquellos momentos me alegraba, pues si mi madre hubiera estado en la casa, le haría sufrir aviñonándome yo de pena, y quizás ocurriesen peores cosas, ya que mi madre era, y aun sigue siendo, y Dios me la conserve muchos años, pues fue lo mejor y lo único que he tenido en mi existencia, mujer de duro carácter, intrépida y valiente hasta no tener el más pequeño temor, de pelearse ella sólo contra todos los moradores de la aldea. ¡Cómo mi madre, nacen en un siglo pocas mujeres! Al día siguiente que era domingo, y por tener en la parroquia a que pertenecía mi aldea, un cura que para demonio había nacido, ya que el muy condenado había conseguido de las autoridades una ley, que no se quién se la había fabricado, pero el caso es que existía, y condenaba a todos los vecinos a oír la Santa Misa, y a no trabajar ni en las tierras, ni en los prados, ni en nada, bajo pena de una multa que la ley considerara justa por ser injusta. Como yo ya no tenía trabajo, pues cuidar los ganados estaba permitido, y aquel gochu de mi antiguo amo desde aquel día tendría que hacer el trabajo que como un miserable esclavo yo le hacía, me levanté tarde del único xergón de fuéa (jergón de hoja) que en la casa había, que lo había industriado de unos sacos, porque todo cuanto poseíamos que era bien poco, al terminar la guerra el honrado vencedor nos lo había robado, y no contentos con esto, todavía fusilaron a mi padre, acusándole de haber robado grandes cantidades de dinero, de haber hecho esto, lo otro, y lo demás allá, y todo porque se le querían cargar cuatro caciques, como se ha hecho en todos los lugares de mi Patria buena. Noté que me dolía el rostro y que le tenía ensangrentado, no pude mirármelo al espejo. porque éste era un lujo que en mi casa no existía, así pues, me fui hasta el río que por detrás de mi casa pasaba, y me lavé como mejor pude, secándome después a las sucias y ásperas mangas de mi mono, y sin desayunar nada, porque en la casa no habla ni la más mínima consolación de comida, me dirigí a oír la misa, ya que yo de pequeñín era muy creyente y religioso. Estando yo enredando (jugando) con algunos otros guaxinus (niños) de mi aldea, en espera que tocase la última campanada para entrar en la iglesia, vi llegar la pareja de la guardia civil y un vuelco de temor revolvió mi ánimo, que casi consiguió ordenarme que saliese corriendo, huyendo pronto de aquel nuevo peligro que me acechaba. Sin embargo no lo hice, porque o no era lo suficientemente valiente, o lo necesariamente cobarde para hacer tal cosa, lo cierto es que cesé de jugar y me quedé mirando para ellos, lleno de temor, de tristeza, de pena. Preguntaron a alguien quién era yo, uno de mis vecinos me señaló, entonces los guardias me llamaron, y yo hacia ellos avancé, cabizbajo, temeroso y desamparado, igual los niños que los vecinos me miraban sin urniar (decir) palabra, muy posible muchos de ellos, tanto fascistas como rojos, vencedores o vencidos, sintiesen una profunda pena al ver aquel niño, desventurado e inocente ruina que dejó la vil venganza de la posguerra, avanzar sin protección ni cariño de nadie hacia los guardias, al fin llegué junto a ellos y me los quedé mirando, no me gustaron sus rostros, que me parecieron dos demonios, entrambos se quedaron mirando unos momentos en silencio mi rostro, en el que se podía leer la despreciable cobardía y nefastosas intenciones, que se enraizaban en el podrido sentimiento de mi amo, pude comprobar que esbozaban una tenue sonrisa, y no pude descifrar, si era que les alegraba observar el sello del martirio anclado en mi cara, o si por todo lo contrario, me dedicaban un consuelo de lastimosa consideración. Qué enano era yo físicamente en aquella lejana y para mi inolvidable, desgraciada y maestrosa mala época, si desde mi distancia también en el momento mi señora prisionera, proyectó mi mente siempre libre, como el misterioso dios que en cada mente humana vive, cuento yo que si me observé ante toda aquella gente, asustados los unos, hartos de maltratos, satisfechos los otros, por formar parte del mando, e indiferentes los restantes por no contar nada en ningún bando, digo que si me vi tan insignificante en mayor cuantía todos cuantos me rodeaban eran, ya que ninguno de ellos optó, en defender a un niño inocente y lleno de temor, que no había cometido más delito que el matar sin querer a un chivo, que era menos cabrón que todos aquellos papalbus humanos. Uno de los guardias con el mosquetón en la mano, me acarició mi corta y jamás peinada cabellera, pues nada más que tenía dos dedos de larga, mi madre me la rapaba al cero para que los abundantes piojos en ella no sembraran la descendencia de sus miserias, y a la par que esto hacía tan despreciable celador de una ley muy poco justiciera, con palabras que pretendían ser cariñosas y amables me dijo: —Ya veo por las caricias que luces en tu rostro, que con todo merecimiento y sin ninguna duda el señor Manín te ha hecho, que eres un niño rebelde, desobediente y malo, que te niegas a decir la verdad, y por lo tanto por todos estos endemoniados pecados irás al infierno, así es, que si ahora mismo no me dices quién fue el que disparó contra el chivo de tu amo, yo también tendré que castigarte. En esto estábamos el guardia y yo rodeados por los vecinos que no decían ni pío, cuando hizo acto de presencia el señor cura, que relevando a la autoridad de su palabra no así de mi persona, me aconsejó apoyando sus frases en la Divinidad de Señor, para que les contase la verdad que me liberaría de todos mis sufrimientos. Díjele al cura lo mismo que al guardia que yo estaba dormido, y que sólo me había despertado al oír al chivo berrar a la par que bajaba por entre los peñascos rodando. La ruda mano de aquel guardia, que seguramente había sido toda su vida un rústico campesino y que la guerra le había liberado de tan honrado lugar para colocarle en el más delicado de los oficios, como es el de servir con dignidad a la Justicia, cuento yo que aquella pesada mano de aquel hombre que pensaba que las personas había que tratarlas como a las bestias con las que él hubiera vivido siempre, dejó de acariciar mi cabeza y sus dedos se aferraron como si fuesen fuertes murgazas (tenazas) a una de mis uréas (orejas), y sonriéndose como si me estuviese el muy hipócrita acariciándome, a la par que me rogaba que le contase la verdad, me apretujaba con tal fuerza, que el dolor que me inyectaba me hacía ver todas las estrellas. Creo que lo que más le molestaba aquel cobarde representante de la ley, no de la Justicia, era que yo, que la vida ya me había forjado en saber llevar el sufrimiento, ni llorara, ni gritara ni menos me quejara de nada, por eso el infame seguía despiadamente con todas sus fuerzas apretándome, aun es hoy el día, que cada vez que me recuerdo de aquel momento mi oreja se pone tan rápidamente colorada, que hasta me molesta el calor que alumbra. Así en este atroz sufrimiento yo me debatía, sin que nadie de los allí reunidos por mí intercediera, dentro del horripilante dolor que me producía aquel estrapayáu d'uréas (retorcimiento, aplastamiento de orejas), cuando llegó mi madre ante la concurrencia, pues como era domingo, bajaba la pobre de aquella aldea donde toda la semana había estado trabajando, trayendo encima de la cabeza una manieguina (cesta) llena de viandas que en el caserío le habían dado a cuenta de su esfuerzo. Cuando mi madre me vio a mí, en tal escarnecimiento, tiró la manieguca al suelo, y llena de una fuerza airada que la multiplicaba, se acercó tan randa como una centella hasta mi verdugo y arrancándole el mosquetón de un fuerte tirón de entre su mano, le pegó con él tamaño golpe encima de sus costillas, que dio con él como si se tratara de un muñeco de trapo en tierra. Antes de seguir con esta cierta historia, voy hacer un inciso, para describir muy someramente cómo era mi madre en aquella época. Era joven, aun no llegaría a los cuarenta años, y a pesar de su juventud, ya había perdido la pobrecita dentro de los mayores sufrimientos que se puedan imaginar, a dos hijos que luchaban en la guerra, a su marido que fuera fusilado y a todo cuanto poseía. Mi madre como perteneciente a la más ancestral raza astur, era rubia, con el pelo del color de la miel, o de la escanda sazonada, tan abundante lo tenía, que cuando lo llevaba suelto y se acuruxaba (agachaba) le tapaba todo su cuerpo como si lo cubriera con una preciosa manta. Sus ojos eran a veces tan azules como el transparente cielo de una mañana de primavera, y en ocasiones eran tan verdes como los mismos campos de nuestra aldea. Era tan pura y recia como la misma madre naturaleza, inamovible en sus decisiones, honrada y justiciera. Era una auténtica astur procedente de la primera raza que pobló las ubérrimas montañas de mi noble tierra, y no una mistificación como somos hoy en día más del noventa por ciento de las gentes asturianas, enraizados con todos los colonizadores de nuestra tierra. Mi madre enojada era una invencible fiera, y tranquila y serena, era tan hermosa y dulce como incomparablemente lo es mi asturiana tierra. Y ya dicho con suficiente claridad como era esta excepcional mujer, vuelvo a centrarme en el desaguisado que mi madre justicieramente preparara, con una valentía y decisión tal, que dejó a todos perplejos y anonadados, pues el guardia que en posición ridícula espanzarrado moraba en el suelo, desde tal lugar miraba con ojos desorbitados a mi madre que con el mosquetón en la mano y a la par que se lo arrojaba con fuerza y mala sangre contra su pecho le decía: ¡Yes un llimiagu, lu mesmu que toes istes xentes que conxentíen, qu'dellantri de la mesma ilexia del Faedor, y'en prexencia d'isti cura escosáu de coyones ya xusticieres razones, lú mesmu que tous vuexotrus que sois una cabaná de baldreyus, que tu que yes un cachiparru, martirizares a isti nenín pequenu, ya s'ístu faedis con miou fíu qu'entavía 'l probitín non sabe dúnde come, ¿qué faeredis con les prexones mayores? (Eres un rastrero baboso, lo mismo que todas estas gentes que te consienten, que delante de la iglesia de Dios y ante la presencia de este cura que no tiene ni cojones, ni justicieras razones, lo mismo que todos vosotros, que no sois nada más que un rebaño de cobardes, que tú que no eres nada más que un parásito martirizaras a este pequeño niño. Y si esto haceís con mi hijo, que todavía el pobrecito no sabe de dónde come, ¿qué hareis con las personas mayores...?). El otro guardia que sin lugar a dudas parecía un hombre con mejores sentimientos que el gusano que me había martirizado, intentaba sujetar a mi madre propinándole palabras que le aconsejaban que no complicara más las cosas, mientras que su repugnante compañero se levantaba del suelo, y ya con el arma entre sus manos, la enarboló por encima de su cabeza en amago de dejarla caer encima de mi madre a la sazón que con una inquina maligna y cobardosa le decía: ¡Si fuese usted un hombre, ahora mismo le partía la cabeza en dos para que al final de su existencia comprendiera usted, que el deber de todo ciudadano es respetar a la ley! A lo que mi madre le respondió de la siguiente manera: —Si you fora un home, a usté había qu'allevantalu dóu tá, p'ancuandiálu debaxu tierra, que ye 'l llugar quéi cuerresponde a la xentuza baldreyante comu ye usté. Ya tocante a la ley que reprexenta, que ye tan betchá de maldáes comu usté mesmu, pásula you ya toes les prexones decentes pente les piernes ya mexamus per echa. ¡Perque isa lley que tantu cacaréa achuquinóu ya t'achuquinandu a fatáus d'iñocentes, sin respetar nin al vietchu que t'encantu la xepoltura, nin al xoven qu'entavía non golióu 'l tafu de papalbus ya rapiegus que tienen tous los comedores que la endubiechan y'esmarachen! (Si yo fuese un hombre, a usted había que levantarle del lugar donde se encuentra para enterrarle bajo tierra, que es el sitio que le corresponde a la gentuza cobarde como lo es usted. Y tocante a la ley que tanto cacarea, que está tan rica de maldades como usted mismo, la paso yo y todas las personas decentes por entre las piernas y meamos por ella). (¡Porque esa ley que usted representa, ha asesinado y está asesinando a muchos inocentes, sin respetar ni al viejo que ya se encuentra al borde de su sepultura, ni tampoco al joven que todavía no se ha olido, el característico mal hedor que emana de los comedores, indeseables y ladrones que la han hecho, así como ustedes que atropelladamente obligan a punta de pistola y látigo a que se cumpla!). Aun puedo ver en los rostros de todas aquellas gentes que nos rodeaban, desde esta asquerosa celda donde viviendo el presente que me aprisiona en esclavo de unas injustas ordenanzas, mi mente desdoblándose en dimensiones pasadas, añora con tristezas y alegrías, las primeras alumbradoras fuentes de toda mi desgracia. Sí, veo los ojos asustados de algunos de mis convecinos, que al escuchar aquellas graves y acusadoras palabras que mi madre airada, enloquecida y por toparse en su justo desquiciada, le decía a aquel guardia que tan cobardemente la amenazaba. Sí, veo como todos ellos con tristeza pensaban, que mi madre no iba a salir de aquel asunto bien librada. Pues en aquellos tiempos por menor delito, al paredón de fusilamiento llevaban a personas más recomendadas. Vi los ojos de aquel guardia ruin y rastrero, vilos cómo se llenaban de una alegría satánica, quizás en otras ocasiones ya por él vivida, cuando a tantos inocentes martirizaba o asesinaba. Vi cómo dejó de amenazar a mi madre, cómo colgó el mosquetón de su hombro, y metiendo la mano sonriendo canallescamente en su macuto, sacó unas relucientes esposas con las que se disponía a encadenar a mi madre en el lleldar (acaecer) que le decía: —La voy a llevar a usted y a su hijo detenidos hasta el cuartelillo, y allí, le enseñaremos a usted a respetar la ley y el orden, ya verá usted cómo cuando nosotros la dejemos, no se le ocurrirá jamás ofender a la ley y al régimen, ni aun en su propio pensamiento. Y en cuanto a su cachorro, que parece ser tiene su misma casta, también le enseñaremos a decir la verdad aunque tengamos que arrancarle la lengua. Fue entonces cuando uno de los dos principales caciques de la aldea, que también ye menester que cuando encarte les diga cómo eran, le dijo al guardia con palabras amenazadoras: ¡Dexe tranquíl ista muyer ya 'l sou fíu, pos güéi mesmu vou cuntaye you 'l sou xefe la clás de guardia que ta fechu. (Deje tranquila a esta mujer y a su hijo, y hoy mismo le voy a contar a su jefe la clase de guardia que está hecho, que se ha dejado desarmar por una mujer cuando cobardemente usted martirizaba a su hijo, poco puedo poder yo si no le hago catar covixu noitre ufixu (oficio), perque nisti de guardia paeme amindi que nun ten llixa (arte, valer, etc.). La fuerza y poder que tenían aquellos desalmados caciques en aquellos tiempos de desalmados vivires, achindi mesmu xuntu lus mious güétchus (allí mismo frente a mis ojos) quedaba bien claro, porque aquel guardia aviñonáu de miéu (lleno de miedo), se justificaba rastrera y servilmente pidiéndole perdón aquel hombre que no había sido en toda su vida nada más que un verdadero canalla, per ístu miou má noxá fasta cuaxí la llocura dista maneira le falóu (por esto mi madre enojada hasta casi la locura de esta manera le habló). —Lu que me faltaba per uyír, que tena que debéi cumplíus a isti baldrayu d'achuquín, que dexóu la nuexa 'ldina xemá de güerfaninus dexamparáus de la mán del Faidor ya de lus homes. (Lo que me faltaba por escuchar, que tenga yo que deberle favores a este cobarde de asesino que dejó la aldea sembrada de huérfanos desamparados de la mano de Dios y de los hombres). ¿Nun foste tóu sou banduerru de lus enfermus el que denuncióu 'l miou home paque me l'achuquinaren na cárxel d'Uviéu? (¿No has sido tu comedor, canalla de los infiernos el que ha denunciado a mi marido para que me lo asesinasen en la cárcel de Oviedo?). ¿Ya con lus fíus de Manolón el Gocheiru...? ¿Qué foi lu que fixiste conechus baldrayán? Que yeren un par de rapazus más bonus qu'el pan d'escanda qu'enxamás fixerun mal a naide, ya cundu taben per aquíndi de millicianus, ya tóu t'encovaxabes fugáu per les branes, tóus xapiemus na cabana que t'empayaretabes, ya tantu nuexóitres perque yeras veicín comu aquechus ñocentinus rapazus qu’achuquinasti deximiémuste xempre pa que nun te prendieren. Que fatiquinus forun lus probetayus rapazus, y'anxín pagarun con las sous vides les sous fatezas, pos se te viexen deñunciáu, nistes gores tabes fechu 'n meruxéiru de merucus, xustamente lu que yes, y'echus taríen vivus al lláu de lus sous pás. (¿Y qué has hecho con los hijos del Cerdero?, que eran un par de mozos más buenos que el pan de escanda, que no han hecho más mal los pobrecitos, que cuando fueron al servicio militar por la quinta; y estuvieron por estos contornos de milicianos, mientras que tu andabas por la braña huido, y sabiendo nosotros en la cabaña donde te refugiabas, no te hemos denunciado porque eras nuestro vecino, aunque tuvieras la idea política que te diera la gana, que no debe de ser ninguna, porque te parió tu madre canalla desde la entraña, pues como te estoy diciendo, tanto aquellos grandes rapazos como nosotros, te olvidábamos siempre para que nunca te cazaran. ¡Qué tontos fueron aquellos pobres y desgraciadinos muchachos, y así pagaron con sus vidas sus tontezas, pues si te hubiesen denunciado, a estas horas, tu estarías hecho una verbena de gusanos, que ni más ni menos es lo que eres, y ellos estarían vivos al lado de sus desesperantes padres!). Todos escuchaban a mi madre silenciosos y asustados, considerando algunos con tristeza, que mi madre se había vuelto turulata (loca) para atraverse a manifestar acusadoramente ante los guardias, el cura y el pueblo, lo que todas las gentes de la aldea sabían que era cierto, pero no se detuvo mi madre en el acuse que le hacía aquel villano de todas sus bellaquerías, pues al no encontrar nadie que la importunara, siguió con su palabra y con igual fuerza mortificándole de esta manera: —E nus tiempus d'endenantes, cundu lus roxus mandaben lu mesmu que vuexotrus facedis nagora, non trañia l'esquilona de l'ilexa p'axuntanus en conceyu p'uyír la misa tres el cura, perque pieschada taba la casa del Faidor, ya con lus curas lus roxus nagua querían, peru a pesar de tar tan lexus del Faidor, a naide s'achuquinóu n'aldea, ya se morrierun un par de rapazus, fói nel frenti, peru nagora que tenemus l’ilexa 'l entestate, y'un cura que coyius de la man quiér chevanus a tóus pel atayu de non sei que Dios, ya non sei que cielu, pos con tou isti telar, entremedáu de cures, ya caciques comu lu yes tóu, de confexones, mises ya xermones, achuquinasteis n'aldea 'n poucus dies, más xentes que de mala manera, enxamás de lus xamases en Asturies murrierun. Se tóu xupiés so lladrón achuquinante, lu mesmu que toes istes xentes que m'acorrelan, lu que you tenu xufriu nes comunicaciones de la muerte que se encaldaben na cárxel d'Uvieu, dúnde 'l miéu ya 'l espavoríu facien fuercia, únde 'l fríu enxenebráu la entraña te queimaba, únde les chárimes esbocáes en el glayíu xapoixaben, atristeyáus ya dollores qu'eszarapicaben, tous lus xentíus de cuantus escuchaban. Non puéu apoixar de mious videtches, lus güeyus enfervecíus de aquechus homes, qu'agoxáes allumbraben engafuráes chárimes, con les manes tembluqueántes per el miéu, acoyendu con desesperación las rexes de fierru, que non lus dexaben en postreira vez, abrazar a la sou muyer ya lus sous fíus, qu'ameruxáus de cariñu, ya betcháus de dollor, choraben ya glayaben, xiringáus per el amore que profexaben naquel home, que yera 'l pá de lus fíus, el mantín desous quereres, y’l caidonal del sou llare. Naide algamía per mor de aqueches rexes de fierru entemedades, falagar cómu postreira despedida, a la muyer nin al home, nin lus pequeninus fíus, que güerfaninus naquecha nueche diben quedaré, perque banduerrus baldreyus lu mesmu que tóu, lus deñunciaben y'acusaben de faer fatáus de couxes, que ni nel xoñéu lus probetayus dacuandu lleldaren. Tóus nun mirabamus atristeyáus per debaxu la borrina qu'acobertoriaba lus güeyus encarnispáus pe les chárimes, ya lexus de falanus tantes couxes, nel tiempu tan escosu que nus daben, esfaíamonus en playíus choramiqueirus llastimeirus e nes fanes más mortales. Enclicáus tous per un dollor que nes entrañes esquiciáu t'esgarduñaba, tabamus fatáus de xocenes muyeres que güéi toes viudes y'esgraciaínes semos, enlloquecides y'engarrinchades a les rexes que a la llibertá ya la xusticia trincotiaben. Nagua podiamus decinus, perque la pallabra afogábase na conguetcha qu’el alma esfaída pe la tristieza sacupaba, sous penares nel gargüélu, a munchus el dollor añuedábayes el celebru con tal prietura, que esmurgazábanse col xentíu perdíu nel enllabanáu xuelu. Alcuérdume comu s’agora mesmu fora, ya xamás de lus xamases tal desxusticiáu, endiañáu, baldreyóuxu ya chuquinamientu de xentes abondes d'eches tan iñocentes comu isti rapacín, que la mesma lley qu'achuquinóu a suo padre, martirizóulu a él, ante 'l cura, que mangonéa la mitá la aldea, y'isti banduerru de cacique dumeña entrambas partes, ya tous voxoutrus qu'empaparáus per el miéu, olvidósebus defender tou lo güenu per lu que lus vuesus homes llucharun ya morrierun ¡Sin alcuerdume d'aqueches canallesques comunicaciones que se lleldaben na cárxel d'Uvieu, ya non esborraránseme de les mious vidatches metantu que la vida me acompañe! (En los tiempos ya pasados, cuando los rojos mandaban lo mismo que vosotros hacéis ahora, no tañía la campana de la iglesia, para llamarnos y rejuntarnos a todos en fraternal comunidad, para escuchar la misa detrás de un cura, porque cerrada estaba la Casa de Dios, y con los curas los rojos no querían saber nada. Pero a pesar según parecía de que se encontraban muy lejos del Hacedor, a nadie asesinaron en la aldea, y si han muerto un par de jóvenes, ha sido luchando en el frente. Sin embargo ahora, que tenemos la iglesia siempre abierta y un cura que asidos de la mano, quiere llevarnos a todos por el camino más corto para alcanzar, no sé a qué dios, ni tampoco a qué cielo, pues con todos estos sucederes que ahora están pasando, entretejidos por los curas, y por caciques como lo eres tú, de confesiones, misas y sermones, habéis asesinado en la aldea en pocos días, más gentes que de mala manera, jamás de los jamases no contando estos tiempos, en todo Asturias han muerto. Si tu supieras so ladrón y asesino, lo mismo que todas estas gentes que nos rodean, lo que yo he sufrido en las famosas comunicaciones de la muerte que se hacían en la cárcel de Oviedo, donde el miedo y el pavor, hacían fuerza, donde el helado frío que el temor producía, al mismo tiempo las entrañas te quemaba, donde las lágrimas deslocadas en gritos lastimeros se posaban, haciendo tristezas y dolores tan inmensos, que despedazaban todos los sentidos de cuantos escuchaban. No puedo apear de mi cerebro los ojos enardecidos de aquellos hombres, que a cestadas alumbraban envenenadoras lágrimas, y con sus manos temblorosas por el miedo, cogían con desesperación las rejas de hierro, que les prohibían por última vez, abrazar a sus mujeres e hijos, que llenos de cariño y ricos de dolor, lloraban y gritaban desesperadamente, movidos por el amor que profesaban a aquel hombre, que era el padre de los hijos que quedarían ya para siempre desamparados, el amante esposo de sus quereres, y el fuerte guía de sus lares. Nadie alcanzaba por la causa de aquellas rejas de hierro fuertemente entretejidas, halagar como última despedida, a la mujer ni al hombre, ni a los amados y pequeños hijos, que huerfanitos aquella noche si iban a quedar, porque indeseables cobardes lo mismo que tu eres, les habían denunciado y acusado, de haber hecho muchas y malas cosas, que ni en el sueño los pobrecitos, jamás ni habían pensado. Todos nos mirábamos entristecidos, por debajo de la niebla que nublaba los ojos enrojecidos por las lágrimas, y lejos de hablar de tantas cosas en el tiempo tan corto que nos daban, nos deshacíamos en lamentos lastimosos, que nos precipitaban en los abismos más mortales. Agachados todos por un dolor que en nuestras entrañas enloquecido sin piedad las arañaba, estábamos en aquella triste ocasión, muchas jóvenes mujeres que hoy todas viudas y desgraciadas somos, enloquecidas y agarradas con desespero a aquellas rejas, que a la Libertad y a la Justicia pisoteaban. Nada podíamos decirnos, porque las palabras ahogábanse en la garganta, que el alma deshecha por la tristeza, vertía en ella sus penares. A muchos el dolor les aprisionaba el cerebro con tal fuerza, que se desvanecían privados del sentido entre las losas que poblaban el suelo. Recuerdo como si ahora mismo estuviese sucediendo, y nunca jamás, tal injusticia, endiablada cobardía, y canallesco asesinamiento de gentes, muchas de ellas tan inocentes como este pequeño, que la misma ley que asesinó a su padre, le está martirizando ahora, precisamente ante la presencia del cura, que es el dueño de la mitad de la aldea, y de este indeseable de cacique, que domina entrambas partes, y de todos vosotros que llenos y dominados por el miedo, os olvidasteis de defender todo lo bueno y hermoso, por lo que vuestros hombres lucharon y murieron). (¡Sí recuerdo aquellas canallescas comunicaciones que se hacían en la cárcel de Oviedo, y que ya nunca podrán borrarse de mis sienes, mientras que la vida me acompañe!). Recuerdo perfectamente cómo todas aquellas gentes escuchaban a mi madre entre asombrados, y compasivos, entre temerosos avergonzados y ofendidos, y quizás hubiesen escuchado muchas más injusticias que habían hecho no los caballeros y valientes soldados, que denodadamente lucharon hasta conseguir la victoria, ni tampoco las juventudes que militaban en el partido triunfador, sino las gentes maduras, caciques que habían conservado la vida en entrambos bandos, que llenas de un odio vengativo y endiablado, habían hecho ellas más muertes criminales en la paz de la posguerra que todos los leales luchadores de enemigos bandos. Digo yo que mi madre con su cordura de mente les hubiese seguido acusando, si el cura, muy oportuno y diplomático, como son todos los religiosos de carrera larga, no se ausentara sin decir palabra, y ordenara al sacristán que tocase la última campanada, para entrar a la iglesia con el fin de escuchar la misa. Y ahora diré, que mal dicho está que yo diga que el sacristán tocase la campana, porque no había tal campana, ni en la iglesia de mi aldea ni en ninguna otra en todo el valle, ya que los rojos, se las habían llevado todas, no sé con qué fin ni propósito, como tampoco puedo comprender porque quemaban los santos que jamás les harían ningún daño, y dejaban con vida a indeseables como los caciques asesinos de mi aldea. Lo cierto es, que como campana de la vieja iglesia de mi aldea, había un trozo de raíl colgado del pórtico con una alambre, donde aporreaba el sacristán, con un martillo medio deshecho de los de cabruñar la guadaña. Nada más que el toque comenzó hacerse sentir, fueron las gentes desfilando tras la llamada de la postrera campanada, sin que nadie se osara replicarle a mi madre ni tan sola una palabra, bien fuese de desagrado o de conformidad con cuanto había enardecidamente manifestado. Todos se adentraron en la casa del Señor donde yo creo, que si el Nazareno pudiese apoixase (apearse) de la Cruz, no dudo que a todos ellos una tocata de barganazus les esfargayara. (Paliza de palos que en ellos prodigara). Dejó mi madre de reñir a voz en grito, pero siguió haciéndolo muy quedadamente, a la par que con gran remango recogía su cesta, que colocándola esta vez debajo el brazo, nos encaminamos para nuestro lar, mientras que aquellas gentes, culpables unas e inocentes las otras, le rogaban a Dios, los unos por sus pecados monstruosos ya cometidos, que en El no habían pensado cuando los ordenaban, los otros, quizás le pidieran paz y prosperidad para ellos, sus cosechas y ganados, pero Dios no escucharía ni menos ayudaría, ni al pecador tal vez arrepentido, ni al inocente libre de pecado, y lo sé por propia experiencia, porque yo, tantas veces le he llamado, suplicado y rogado, siempre a cuestas con el temor, la miseria y el desprecio que el mundo en mi había sembrado, y jamás El se dignó ni tan siquiera escucharme, porque si me hubiese escuchado, y no remediara con prontitud ni nefastoso sufrimiento, yo diría ya sin el menor equívoco, que el Dios que todos tememos y adoramos, no es nada más que un diablo. Y esto sin lugar a dudas es así, porque Nuestro Señor está harto de nosotros hasta la misma coronilla, y por eso pensó ya en inmemoriales tiempos, que o liquidarnos a todos, y olvidarse sin pena y con prontitud del mal invento que había industriado, o dejarnos vivir a nuestro aire, sin preocuparse ya para nada de nuestros haceres, hasta que la muerte nos lleve a su presencia. Caminaba yo detrás de mi madre, sujetándome con la mano mi dolorosa y sangrante oreja, que más doloroso sufrimiento me había reportado, cuando aquel imbécil y canalla de guardia me la había retorcido, que si me hubiesen molido todo mi cuerpo a palos. Llegamos a la postre a nuestra humilde casa, y siempre sin parar de reñir mi madre, de maldecir y de amenazar, estongóu 'l llar (limpió la cocina) de añejas cenizas, y con la rapidez con que ella solía hacer las cosas, tizóu ‘l fuéu (prendió el fuego) y después, puso un cazo lleno de agua con sal y unas hierbas (que ahora no sé cómo se llaman, pero que son muy buenas para las heridas) a hervir, y mientras que hervía, s'encaldóu nel trabayu de pulgar patacas (se hizo en el trabajo de mondar patatas), de las que había traído de la aldea de donde venía. Cuando el agua estuvo en su punto, que fue en el momento que ella terminara de aliñar las patatas ya listas para ser fritas, se dispuso mi madre a curarme, y al tenor que lo estaba haciendo, y viendo yo en su rostro retratado el cariñoso sufrimiento que por mí sentía, ella como siempre intentando disimular toda emoción, me preguntó dando muestras de un enfado cariñoso, ¿que qué era lo que había sucedido, o en qué líos me había yo alojado, para que los guardias me hubiesen puesto el rostro como un Ecce Homo? —Díjele a mi madre que el guardia no me había hecho nada más que estrapayáu l'uréa (deshecho la oreja), y que las otras heridas me las proporcionara el amo Manín, por las causas del condenado cabrón que ustedes ya saben. —Vi cómo las recias manos de mi madre temblaban al tenor que a mis heridas con aquella agua milagrosa me lavaba, sentí cómo su voz enardecida juraba y perjuraba contra aquel Manín de los infiernos, al cual ella decía, le iba a colgar la foiz (hoz) del pescuezo. Dio por terminada mi cura y en instantes me preparó la comida, que consistía en un buen cazo de patatas fritas con grasa de tocino, un gran cantezu (pedazo) de pan de escanda, y un escudiecháu de lleiche con borona (taza de leche con pan de maíz), y ya fartuquín fasta ‘l rutiar (harto hasta el eructo), preguntele que si podía ir a dar una vuelta por la aldea, a lo que ella me respondió afirmativamente, recordándome con amenazas, el que non m'engarricra con lus oitres rapacinus. (Que no me pelease con los otros niños). Cuando me dirigía al lugar donde todos los chicos por costumbre teníamos de reunirnos para enredar (jugar), en una de las callejas de mi aldea, me topé con Pelayu, que seguramente habría abandonado a su amo en el monte, por el extraño de no verme a mi como sucedía siempre. ¿Porque qué animal o persona con sentimientos nobles y cariñosos, podría vivir en la soledad del monte en la compañía de una repugnante bestia, como lo era Manín nuestro amo...? Viome primero Pelayu que yo a él le avistara, y casi estoy por asegurar, que me había olfateado antes de que yo desembocara en la calleja, donde él buscándose la vida por todos los rincones husmeaba. Porque yo jamás había visto a Manín, darle al pobre de Pelayu de comer nada, ya que Manín solía decir dándoselas siempre de razonero eficiente, que el perro no se le podía dar la esllaba óu llabaza de fregar lus cacíus (las aguas sucias residuos de lavar los cacharros de la cocina) porque estaban los bracus na cobil urniándu per llapalas (cerdos en el cubil gruñendo por tomarlas), que al perro lo único que se le podía dar, era aquello que no tuviese aprovechamiento para nada, como les llixes de les vaques cundu betchaban, de las uvées ya les cabras, óu cuallesquier oitra molicie que paque nún fediera menester yera encuandiála (como las libraduras de las vacas, de las ovejas y las cabras cuando parían, o cualquier otra porquería que para que no oliese mal, fuera necesario enterrarla). Vino Pelayu hacia mí envuelta su alma perruna por una gozasa alegría, pero me di cuenta con pena profunda, que no hacía tal acercamiento dentro del desenfado y gracial camaradería que en todas las ocasiones él conmigo usara, pues por primera vez mi buen Pelayu, para acercarse a mí, rastreramente se arrastraba, no era por el miedo de que yo le apaleara, ya que jamás ni de palabra le había ofendido, era sin duda porque se sentía muy avergonzado de haberme abandonado la pasada noche, cuando tan triste y solo me encontraba, y quizás más le necesitara. ¡Pobre Pelayu! ¡Qué alma más humana tenía, y a cuántos humanos, el alma de los rabiosos perros les dirigía! Me agabuxé (agaché) a su lado, envuelto yo por una sana, jovial, y angelical alegría, le besé su rostro varias veces entusiasmado, y acaricié con gozo su fino y sedoso cuerpo, y olvidándonos entrambos él de su cobardía y yo del rencor que pudiera por su gesto guardarle, nos fusionamos en un abrazo risueño y cariñoso, donde él dando pequeños ladridos por los que manifestaba su alegría y pena, me lamía una y mil veces las heridas que adornaban mis mexietchas (mejillas), y quizás se estuviese jurando, que aunque le costase la vida, nunca de mi lado se alejaría. Toda aquella tarde, estuve jugando al «llanque» y a la «palombietcha» con el único amigo de verdad que en la aldea tenía que se llamaba Muel. Pobre amigo mío, murió cuando apenas tenía veintiocho años, reventado por el más duro y esclavizante trabajo, que desde su niñez y en mi compañía, fustigados por el hambre y la necesidad, entrambos y dos a las severas órdenes de su padre, como serradores en casi todos los montes de mi Asturias, habíamos llevado a cabo, al final, su cuerpo ya deshecho, explotado y gastado, fue consumiéndose en la triste soledad del sanatorio del Naranco, donde murió devorado por una tisis galopante. Tenía Muel dos o tres años más que yo, y sin embargo éramos los dos de la misma estatura, y empezamos a serrar madera manualmente los dos en el mismo día, teniendo yo en la sazón, tan sólo trece años, fue nuestro maestro su propio padre, y nos trataba como nadie se puede imaginar, ya que no había día, que no nos untara ‘l focicu (nos azotaba) por lo menos un par de veces. No es que aquel hombre y excepcional trabajador fuese malo, no nada de eso, es que el pobre precisaba por fuerza mayor, para poder desarrollar el duro trabajo del serrador, que nosotros hiciésemos el trabajo de hombres y no éramos nada más que dos niños. Digo yo que aquella tarde, le conté a mi amigo Muel, como había encontrado en la montaña la cueva de las armas, y así hablando de nuestros proyectos, acordamos que al día siguiente subiríamos hasta ella, para jugar hasta cansarnos con aquellos juguetes de verdad. Así es que a la oscurecida retornamos cada uno para su casa, saboreando por adelantado lo felices que al día siguiente habíamos de ser. Caminaba en pos de mí, tan contento y satisfecho como siempre mi buen Pelayu, sin preocuparse para nada de que él, era un esclavo de Manín, y no un ser libre que pudiese hacer lo que más le conviniese, pero al llegar a la esplanada donde asentada estaba la bolera, lugar clave donde se reunían todos los vecinos de la aldea, después que concluían sus trabajos, bien fuese para charlas y cambiar impresiones, o para jugar unas partidas a los bolos, como cuento, allí estaba Manín, en diálogo con unos vecinos, ya de retirada para su casa después de haber encerrado las cabras, cuando vio a su desleal Pelayu, que muy contento y moviendo con gran felicidad su rabo, me acompañaba a mí, como si yo fuese en vez de él su amo, dejó a su contertulio con la palabra en la boca, y cambiando su pacífica charla por la riña loca, embistiome a mi con ofensiva y pecaminosa palabra, al mismo tiempo que con la vara que portaba en su mano, descargó sobre el confiado Pelayu tal varazo, que a quedarse el pobre tan sólo un segundo condoliéndose del acuciante dolor que en su cuerpo se anidaba, seguramente que hubiese llevado sobrada ración de varazos, que fácil la dejarían sin vida in situ. Pero no hizo tal cosa mi buen Pelayu, sino que salió huyendo como alma que se lleva el diablo, lanzando en el aire ladridos, que yo creo que no eran por el profundo sufrir que le proporcionara el castigo, sino que en su lenguaje, seguramente maldeciría aquella bestia con figura humana, que era capaz de azotar despiadadamente a un inocente niño, o de asesinarle a él mismo, que no se encontraba con más culpa, que de despreciar a su amo, por canalla y miserable. Y lo propio que Pelayu hizo, no lo dejé yo para más pensado, y a la vez que me perdía en la carrera, huyendo de aquel reptil repugnante y asqueroso, recuerdo que con rabia enloquecida yo le dije: ¡Fíu de put, baldreyu, llimiagu! (Hijo de puta, cobarde, rastrero, baboso..., etc., etc.). Pero miren ustedes por donde, estaba mi madre allí cerca en casa de una vecina hablando de sus cosas tranquilamente, cuando al sentir al Manín que me ofendía, al perro ladrar por la caricia que había recibido, y a mi insultándole poniéndole como un pingayu (de lo peor), salió mi madre de casa de su vecina, con todos sus muchos ánimos aviesporáus (envenenados, aguijoniantes), y cogiendo un palo que allí a mano había, bien seco y sudado, porque hiciera su servicio sirviéndole de mango a una fexoria (azada), se dirigió con extrema rapidez y silenciosamente al lugar donde Manín estaba, y sin decirle ni una sola palabra, empezó a darle palos con aquel formidable mango, que la suerte a Manín le cupió de que nuestros vecinos la detuvieran, porque sino, creo que le hubiese matado. «LA MULTA O EL REFORMATORIO» Al día siguiente, mi amigo Muel, yo y Pelayu, subíamos alegremente hacia la montaña, con locas ansias de llegar pronto a la cueva, con el infantil y firme deseo, de jugar hasta saciarnos con aquellas armas, recuerdo a mi querido amigo, futuro candidato al igual que yo, a la penosa esclavitud que como serradores nos aguardaba, la veo con su sana sonrisa, pintada en sus pequeños y vivarachos ojillos azules, acariciar una y otra vez, con una alegría inmensa aquellas armas, no existía para nosotros en el mundo, en aquellos felices momentos, nada que pudiésemos apreciar tanto, como aquellos mortíferos juguetes, de los que en la sazón, éramos los únicos señores y dueños, nos hallábamos fuera de la cueva, enredando cada uno con su escopeta, y una canana repleta de cartuchos colgada del hombro a la bandolera, Pelayu, desentendiéndose de nosotros mitigaba su hambre cazando grillos y mariposas, o cualquier otro insecto que plugiérale y fuérale rentable para entretener su enflaquecido estómago. Después de cansarnos de hacer la instrucción marcando el paso con la escopeta al hombro, emulando a los soldados cuando hacían prácticas en nuestra aldea, yo le dije a mi amigo señalándole el lugar, que desde aquel mismo sitio, yo había tumbado de dos certeros disparos al cabrón de mi amo. Muel, sacando dos cartuchos de la canana y metiéndolos dentro de la recámara de su escopeta, me dijo que él también pudiera haberlo hecho, y para asegurármelo de que no marraría el tiro, me señaló una piedra rojiza que había muy cerca de donde muriera el chivo, y a la par que se ponía la escopeta en el hombro para materializar lo que había asegurado, me decía ilusionado: —¡Fíxate Xulín!, ya veras cómu la desfaigu nun fatáu de cachiquinus—. (—¡Fíjate Julín!, ya verás como la deshago en mil pedazos—). El doble disparo retumbó dentro del natural silencio de la montaña, como si se tratase de un ruidoso trueno de las tormentas de los veranos, las águilas y los cuervos, así como todos los pájaros y animales que moraban por aquellos aledaños, moviéronse de sus lugares, graznando las aves al levantar el vuelo, y quizás las alimañas agudizasen al oído para saber el peligro que pudiese traerles aquel espanto. Hasta Pelayu dejó su caza insectívora para ladrar desaforado, como si presintiera que otro cabrón había sido abatido, que le haría de nuevo volver a hartarse, o tal vez nos estuviese reprimiendo, queriendo con su lenguaje decirnos, que aquella xuxeante folixa (crecido ruido, alegría, juerga, etc., etc.) que tan amanicomiadamente entamábamos (enloquecido ruido que hacíamos) no iba a reportarnos buenos resultados. Lo cierto fue que mi querido amigo Muel, no atinó a deshacer aquella rojiza piedra contra la que había disparado, y yo alegrándome por su fracaso, cargué con rapidez mi escopeta, me la puse en el hombro, y disparé contra aquel blanco otros dos disparos, tampoco pude yo hacer puntería, y él mofándose de mí, cargó de nuevo su escopeta con notoria alegría, a la vez que me aseguraba que de aquella no fallaría, volvía a disparar sin importarle para nada el tremendo culatazo que nos solían dar aquellos guerreros artefactos. Y así, una y otra vez, atenazados por un gozo y felicidad que nunca con tanta fuerza a nuestros juveniles espíritus había con entera libertad creado, disparábamos con alegría ilusionada contra aquel aproxetáu cuctu (enrojecida piedra), creyéndonos guerreros invencibles, o cazadores afamados. Muy posible yo me creyera un jefe poderoso, justiciero y honrado, que cada disparo que hacía, l'eszarapaba les vidatches d'uno de lus baldreyus homes, que habíen achuquináu ‘l miou padre. (Le deshacía las sienes de algunos de los cobardes hombres que habían asesinado a mi padre). Lo cierto fue, que tras de quemar veintitantos cartuchos cada uno, la piedra seguía en su sitio, y nosotros un poco desilusionados, hicimos un pequeño descanso, en el que acordamos cambiar de blanco. Disponíamos de nuevo hacer más atinadas prácticas sobre el rugoso y fuerte tronco de una encina, cuando Pelayu salió de junto nosotros y con apremiante prisa ladrando, contra un intruso que nos visitaba, guiado al parecer por el atronador ruido, que con nuestros alegrativos disparos formábamos. Era nuestro mal recibido visitador un rapazacu (mozalbete) que andaba por aquellos montes a la caza de la perdiz, que había endemasía nutridos bandos, que bajaban a veces hasta los sembrados d'arbeyinus y'oitres semáus (de guisante y otros sembrados) más alejados de la aldea, y ni el gran espantapáxaru tenía llixa de xebrayus (espantapájaros tenía fuerza para espantarlos). Jerónimo se llamaba aquel jovenzuelo indeseable, que había heredado de su padre toda la cobardía y males tales, que muchas gentes de mis lugares, le estarían rabiosa y odiativa, despreciable y asquerosamente maldiciendo, hasta que el Hacedor les llevara de este mundo tan poco lleno de humanidades. Era hijo de este sujeto tan maldecido, cacique de mi aldea con vuelos tales, que no del todo satisfecho con enviar para el otro barrio algunos de sus inocentes convecinos, en el acaecer se dedicaba, a que a sus vecinos la ley, que había, muy moldeable para dar por buenas todas las denuncias avaladas por caciques facciosos como él, se ensañara con crecidas multas, que al no tener dinero la gente aldeana para satisfacerlas, tenían que vender parte de sus ganados, y sabedores los tratantes por ser lobos de la misma camada aunque con diferente collor (color), que los campesinos tenían que vender sus reses con abonda priexa (mucha prisa) para satisfacer aquellas multas antes que se enrodietcharen (enredaran) peores males, pues como cuento, aquellas aves de rapiña de tratantes, se unían todos de tal manera, que lograban desbaratar los mercados hasta tal punto, que más que comprar, lo que hacían, era robar dentro de la ley a los aflijidos y siempre maltratados campesinos. Al quedarse los desdichados aldeanos sin sus ganados, por la causa de aquellas multas, que la verdad era nadie sabía que era lo que castigaban, aquellas asesinantes multas que la ley les inxertaba (injertaba), que les hacía dentro del acuciante temor que en aquel lleldar (ácaecer) era aterrante, deshacerse de sus ganados para pagar tan diabólicas y desnaturalizantes sanciones. Y como los campesinos, por lo menos en todas las embrujadoras aldeas de mi melgueira tierrina (dulce tierra), y me supongo que tal sucederá en todas las aldeyuelas del mundo, sin ganados de tiro no pueden trabajar sus erus (tierras), tenían que por fuerza mayor, agenciárselo aunque fuese dentro de las más viles condiciones, y así, el canalla de cacique de mi aldea, daba vacas, yegüas, cabras, y ovejas a la comuña (condición) que tan sólo el agobio de la desesperante necesidad hacíales aceptar, con lo que se condenaban a ser esclavos de un ganado que no era de ellos, siendo en la mayor parte de las ocasiones las ganancias completamente nulas, pues si una res se moría, se despeñaba, la mataban los lobos o la devoraba el oso, no la perdía el dueño, sino el comuñero, y así, de esta miserable forma, este canalla de cacique, explotaba vilmente a muchos campesinos que por imperativa necesidad, eran comuñeros de este indeseable asesino, que no había hecho la guerra en las trincheras, porque su cobardía era tan grande, que le había obligado a pasar toda la contienda escondido en los montes, y ahora que la guerra ya terminara, era cuando él verdaderamente la hacía, en la entristecida y enlutada paz que poseían las gentes de mis aldeas. ¿Cuántos despreciables seres como este nefasto individuo había en mi Patria... ? ¡¡Yo creo que honradamente debemos todos de reconocer, que había un par de ellos en cada aldea, y en las villas y ciudades me supongo que morarían muchos más!! Cuento que llegó el Jerónimo con su escopeta al hombro acompañado de su perro perdiguero ante la nuestra presencia, y ufanándose altaneramente quizás pensando que nos iba a hacer, lo que le diera la gana, nos dijo con apariencia muy enojada, al mismo tiempo que nos ofendía con sus palabras: ¡Haber decirme pronto, ¿dónde habéis robado estas escopetas?, si no queréis que vos falague ‘l llombu con ista bardiaca! (que nos moliera a palos todo el cuerpo con una vara que portába en sus manos). No despegó sus labios en el momento mi amigo Muel, porque el padre de aquel llabasquín (cerdo pequeño) era el dueño de los ganados de su casa, y por aquello de que el amo siempre, sin la razón con la ganancia anda, no le refutó pequeña palabra. Pero yo que ya me había creído que aquel babayu de guaxón (farolero, fantasma de mozalbete) se iba apoderar de mis armas, las que yo creía que eran de mi entera propiedad, le dije sin miedo y desafiantemente, que aquellas escopetas eran mías, y que ni él ni nadie sería capaz de quitármelas. Entonces Jerónimo mirándome acusadoramente me replicó seguidamente con estas palabras que me condenaban: ¡Entonces... tu fuiste el que mató antes de ayer al chivo de Manín? ¡Si yo fui!, le dije envalentonado y poseído de una airada rabia, a la vez que le encañonaba con la escopeta y amenazándole firmemente le aconsejaba: ¡Fáinus el favore de dexanus nel nuexu antroxu, ya colar pel mesmu xeitu per únde sen chamate 'llegasti, se nun quiés que faiga nel tou ventrón, el mesmu buracu quei fexe nus fégadus del cabrón de Manín! (¡Haznos el favor de dejarnos con nuestra alegría, y márchate por el mismo sitio, por donde sin llamarte has llegado, si no quieres que haga en tu barriga, un orificio parecido, al que le hice en los hígados del cabrón de Manín!). —Y fue entonces cuando Muel valientemente apoyándome con su amenazante escopeta y con sus advertientes palabras le dijo: ¡Mira Jerónimo, no tiene nada que ver que mi padre se arrastre frente a vosotros, por el miedo de que le quitéis el ganado, pero yo ahora no soy mi padre, y si no sales en el momento corriendo como una exhalación (centella, rápido), me parece a mí, que te vamos a coser a perdigonazos! Justificándose Jerónimo con el atropello que en el miedo se cosecha, dio media vuelta y casi a las carreras, tomó las de villadiego, a la par que se alejaba murmurando no se qué amenazas. Su perro, quedose unos instantes olisqueándose con Pelayu, al que yo achuché (azuzé), y Pelayu que para engarradiercharse (pelearse) era una ardorosa fiera, saltó como un león, atacando con un furor endemoniado al fino can perdigonero, y si no es por Muel, me parece que allí en el mismo lugar que había muerto el chivo, Pelayu hubiera despachado, aquel hermoso, cariñoso e inocente perro. Quedámonos muy satisfechos y gozosos, a la par que en nuestros espíritus, navegaba el orgullo perfumándose con la vanidad Humana, y todo, por haber acoyanáu ya féchule moscar ameruxáu de miéu (acojonado y haberle hecho huir, lleno de miedo) al hijo de uno de los amos de la aldea, que en un principio se había creído, que le sería sencillo hacer con nosotros cuanto le viniese en gana. Durante algún tiempo, estuvimos llindiándu (vigilando, cuidando) a Jerónimo por ver el camino que se tomaba, pues teníamos el temor que se ocultara para después sorprendernos, pero no fue así, y al final muy contentos ya le vimos corriendo que se las pelaba en compañía de su perro, desembocando en el pedregoso camino que le conducía a la aldea. Sabiéndonos libres del temor del adefesio de Jerónimo, y olvidándonos en el mismo instante de cuanto con él nos había acontecido, volvimos a nuestro peligroso juego, de disparar las escopetas contra diferentes blancos, y así, hablando de nuestras cosas con satisfacción que nos embargaba dentro de una felicidad pasajera, deslizábase el tiempo sin enterarnos, hasta que a la postre, dimos fin a todos los cartuchos que teníamos, y fue entonces, cuando decidimos esconder las armas en la cueva, y con los hombros doloridos por las sacudidas que nos propinaban las escopetas por los disparos, disponíamosnos muy contentos en el regreso para nuestras casas, y para simular que veníamos de la leña, agenciámosnos unos tochacus de pochiscus (leños de encina) y poniéndonoslos al hombro, bajamos corriendo por entre los vericuetos y las serpenteantes sendas, hasta llegar al camino real que nos conduciría a la aldea. El ubérrimo valle de alegría alborazada, que poblaba por entero nuestros espíritus, viose en unos segundos nublado y con rapidez cubierto, por un zozobrante y temeroso manto, nacido del retrato que nuestros ojos hicieran, cuando a la entrada de la aldea, justamente en el mismo lugar donde por costumbre, mi amo solía esperarme para xebrar (apartar) sus cabras, estaban aguardándonos los guardias, en la alegre compañía de Jerónimo, que poseyendo las mismas indeseables zunas (costumbres) que su padre, no había perdido ningún tiempo en ir hasta el cuartelillo para delatarnos. Yo tentado estuve cuando me percaté que eran los mismos guardias que el día anterior me habían cobardosamente martirizado, de tirar los garbetus (leños) que llevaba en el hombro, y salir corriendo para huir de aquel verdugo que sonriéndose ladinamente, quizás estuviese pensando su enrevesada y nefastosamente, el volver a esforgayame (arrancarme, estriparme, deshacerme) la única oreja que me quedaba sana. Sin embargo, logré dominar el miedo, y dejando a Muel que abriera la marcha, llegamos a la postre ante la presencia de ellos, y aquel canalla de guardia, no se dirigió a Muel a pesar que unos metros delante de mí iba, sino que vino sonriendo malignamente hacia mí, con las mismas asesinas intenciones que el hambriento lobo lleva, cuando para satisfacer sus ansias del espíritu y la carne, sin el menor miedo se lanza, sobre el inocente corderillo que no tiene a nadie que le defienda. Antes de dirigirme la palabra, aquel demonio con tricornio, que a fe mía desprestigiaban, porque hermosa para el pueblo es la esclava de la Justicia, cuando todas sus obligaciones y credos justamente da cumplidas. Digo yo, que lo primero que hizo fue cogerme mi oreja sana, apretarme un poco para ponerme en atención, y luego mirándome altanera y sonrientemente me dijo: ¡Ahora ya no me negarás de que no has sido tu quien disparó sobre el cabrón de tu amo, y me supongo que también me dirás, dónde has conseguido las armas, maldito pilluelo, hijo de una bruja y de un rojo republicano, o comunista sin entrañas! Tiré los tochucus (leños secos) al suelo apremiado por el dolor que de rabia me desencaldaba (deshacía), con tan mala fortuna que por mí no había sido pensada, que diéronle en las piernas de aquella fiera uniformada, y gran dolor en él tuvo que lleldarse (hacerse), porque dejó de esfarugarme (deshacerme la oreja), para acariciar con gestos de dolor la caña de una de sus piernas, al mismo tiempo que yo hacía lo propio con mi oreja, que ya colorada como una guinda, me resquemaba como si estuviese ardiendo. Mirome con ojos extraviados por la rabia que le enloquecía, y siendo mayor la fuerza de su cobardosa entraña ya en poder de las iras que lo movilizaban, que el dolor que su cuerpo sentía, soltome de revés dos guantazos, que dieron conmigo en tierra, con el rostro manando abundante sangre. Fácil siguiese abofeteándome, pues ya estaba enclicándose (agachándose) para hacer conmigo vayan ustedes saber qué, cuando intercedió su compañero que asiéndole por un hombro, con desprecio y enfado le dijo: ¡Lo que terminas de hacer con este pequeño es una canallada, y como otra vez intentes tocarle del pelo la ropa, te las vas a entender conmigo! ¡¡Estoy harto de tus abusos, y de tus odios y desprecios por todas las gentes desgraciadas!! Ayudome aquel buen guardia a levantarme, y después con su propio pañuelo limpiábame el rostro de sangre, y al parojo que esto hacía cariñosamente me decía: ¡Te juro que nadie te volverá a martirizar más pequeño, y ahora si tu quieres, y que conste que ni te ordeno ni te obligo a contarnos nada, dinos de una vez dónde están esas malditas armas que tanto doloroso daño te han originado! Dime cuenta pronto que de seguir negando no sacaría en limpio nada, ya que el baldroyán (cobarde) de Jerónimo había descubierto ya todo, y a poco listos que fuesen, nada más que les conduciese al lugar donde nos había sorprendido, darían pronto con la cueva, donde se ocultaban las armas. Así que acompañado de Muel y de Pelayu, y seguido de cerca por los dos guardias y el delator de Jerónimo, guielos a paso rápido por entre las vegetativas y pedregosas sendas que serpenteaban por casi inaccesibles lugares, pronto me alegré al comprobar cómo aquel despreciable guardia que tan sañudamente me había martirizado, abarquinaba (respiraba) con penoso trabajo, al mismo tiempo que se deshacía en copiosos sudores el condenado, lo mismo que la manteca fresca expuesta al sol en el verano. Al observar el penoso esfuerzo que aquel guardia repugnante y gordo, imbécil y malvado, tenía que realizar para seguirnos, apreté más aun el paso, que casi se convirtió en carrera y que sólo Muel y Pelayu pudieron aguantarme alejándanos en cuestión de segundos un largo trecho de nuestros enemigos, que en el lleldar (acontecer), ya se habían detenido para hacer acopio de energías unos momentos. Aproximadamente aun no habíamos caminado ni una décima parte del trayecto que nos separaba de la cueva, y ya el llimiagu (baboso) de aquel guardia, se encontraba casi d'afechu despaxaretáu (deshecho), seguramente que antes de llegar al final, en la mente de aquel fucheiru (estercolero) humano, se dibujaría el ruin pensamiento, de maldecir a la ley que como enyordiáu pioyu (sucio piojo) servía, al cachiparru (parásito) que me había delatado, y a mí, por no haber seguido negando. Muel y yo con satisfacción nos reíamos de aquellas gentes, que en nuestras infantiles y sin cultivar mentes, habíamos retratado como personas que tenían menos llixa (fuerza, arte, valer, etc.) que un mure entre las zarpas de un gato. Estaríamos como a la mitad de la andadura, cuando la distancia que nos separaba ya era enorme, y a pesar que de continuo nos ordenaban que no corriésemos tanto y que procuráramos ir siempre a su lado, la verdad es, que ya les habíamos perdido todo miedo y que no les hacíamos el menor caso. Fue entonces cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amigo Muel, que cuando llegásemos al potchisquéiru (encinal), yo me adelantaría corriendo con todas mis fuerzas, para volver aquel mismo lugar antes que ellos lo hicieran, pero después de haber ya ido a la cueva, para poder esconder para nosotros, dos pistolinas muy atongadetas (bonitas, curiosas), que era una pena que se llevaran los guardias, y que nosotros podíamos esconder en cualquier lado. Y así lo hice, y logré regresar, mucho antes de que ellos, llegaran escadriláus (derrengados), claro que descontando a Jerónimo, porque éste andaba tanto como con la lengua si quisiera andarlo. El caso fue que los guardias aquel día se llevaron las armas, y a los cinco o seis días, regresaron a la aldea preguntando por mi madre y el padre de Muel, para llevarles hasta el cuartelillo, con el fin de no sé qué preguntarles o darles. Cuando mi madre en compañía del padre de Muel regresaron del cuartel, estábamos nosotros xugaretiándu (jugando) debajo del ñoceón (nogal grande) que había a la entrada de la aldea, que tanto como tenía de frondoso y grande, eran de pequeñas, escasas e insípidas sus nueces. De donde viene un adagio asturiano que dice: ¡Mucher grandie ande óu non ande, peru tantu s'espatuxa, comu senún lu fixera, en dalgún lláu fae bona atongadura! (Mujer grande, ande, o no ande, pero tanto si camina, como si no lo hace, por grande en todos los lugares estorba). «Claro que se me olvidó decir, que menos en el catre, para añuedar el cibietchu cundu nun hay oitra, pequenina, atongaina ya melgucira». (Para hacer el amor, cuando no hay otra, pequeñita, bien hecha, y tan dulce como lo que debe ser vivir en la gloria). Digo yo que al ver nuestros padres corrimos hacia ellos, y cuando ante su presencia nos encontramos, casi sin darme cuenta vi a mi amigo rodar por el suelo, por la fuerza vigorosa del tremendo castañazo que su padre le llantó nuna mexietcha (le plantó en una mejilla), pero antes de que yo me percatara del peligro que sobre mí se cernía, vime acochetáu (cojido, sacudido) por mi madre, que me allumbróu (alumbró) un mamplenáu (muchos) pescozones, tan seguidos y atinados, que me parecía que todos me llegaban en ringlera, no teniendo que esperar uno por el otro, para que no se enfadasen ninguno. Y allí mismo por este procedimiento que nuestros progenitores nos hacían, comprendimos que nada bueno los guardias a nuestros padres les habían hecho. Y claro que no era nada respetable ni justo, sino un atropello despiadado, inhumano, mezquino, repugnante y apartado de la Justicia a tanta distancia, como la que existe desde la Tierra hasta el Infinito Cielo. Resulta que la canallesca ley que en aquella para mí inolvidable época existía, nos había condenado a ir a un reformatorio, o a que pagasen nuestros padres una multa de ciento cincuenta pesetas en papel del Estado, en el término de treinta días. Y fue entonces cuando yo empecé a preguntarme, ¿que qué era lo que tenían que reformar en mi...? ¿Acaso entraba en la reforma que aquella ley que estaba por todos los rincones de la Patria haciendo encima de los vencidos y sus descendientes, asesinar a nuestros padres, hermanos, parientes y hasta madres, privarnos de nuestra libertad, y robarnos cuánto teníamos? —¿Aquella ley digo, todavía tenía que reformar algo más en mí, que en un principio ya no hubiese inhumana y endemoniadamente reformado? Yo que era en aquel lleldar un pobre niño de poco más de ocho años, condenado precisamente por la misma ley, a no tener jamás ya el amoroso cariño de mi padre, yo que había sido condenado como todos los jóvenes hijos de los vencidos y encarcelados y asesinados padres, yo que estaba lleno de hambre, de miseria, de sufrimiento y de una soledad inconsolable, yo que si quería comer un trozo de pan duro, tenía que caminar descalzo y medio desnudo, por entre las zarzas y guijarros de las montañas, esclavizando mi cuerpo y mis sentidos, en el cuidado de unos ganados que no eran míos, a mí, a un ser así de natural, puro, desamparado y desgraciado, ¿aún quería aquella entroyada (sucia) ley reformarme por considerarme malo? —Yo nunca he sido político, pienso ahora, ni tampoco con mis palabras harto vulgares y aldeanescas, pretendo fomentar el odio hacia nadie, soy ante todo un liberal disciplinado, que ama a mi Patria, por la que estoy en cualquier momento dispuesto a morir, pero me creo con el suficiente derecho de contar al mundo de cuanto yo he sufrido, que es el retrato de tantos otros huérfanos de guerra que lo mismo que yo tanto sufrieron, aunque más en duda, pongo que lo hubieran hecho, quiero contar todo lo que considero que siendo verdad, no debe ser olvidado, y desearía con toda mi alma, que mis palabras tuviesen repílos (ecos) más clarividentes, que los que en su origen se formaron, para que llegasen a todos los oídos, y en sus mentes gigantesca Humanidad digna y justa edificasen, que diera paso a una libertad liberal y disciplinada, que atrancase (cerrase, peslase) sus puertas a todo cuanto no fuese digno y honrado, de esta sencilla y natural manera, la fraternidad sería por primera vez, el tesoro más puro, luminoso y deseado, que la Humanidad en toda su existencia hubiese conquistado. En este relato, que para muchos críticos comedores, que sólo saben fartase comu gochus (comer como cerdos) e intentar con sus medios deshacer lo que alguien con más capacidad creativa que ellos, más bien o peor ha edificado, digo yo, que muchos críticos fanáticos defensores de normas idealísticas, que con sus leyes en la ocasión asquerosamente convencionales, que lograron deshacer el destino que a mi vida creo que le pertenecía, al igual que a toda la generación de los hijos de los perdedores, no les agradara en absoluto, que un hombre que fue despojado de cuanto poseía, y empujado vengativa y canallescamente al arroyo, cuando él por ser un niño, no podía defenderse, tenga ahora la osadía, con sus pobres medios culturales, d’abayucar la trelda (revolver la porquería), que nadie hasta el presente, tan ajustada y verídicamente pudiera contar jamás. Digo porquerías, pues es eso precisamente lo que suelen dejar las secuelas de una guerra civil, y pobre de aquellos países que la sufran, porque sus hijos quedarán divididos, y los perdedores, tendrán que soportar un yugo, que más flojo, o menos prieto, esclavizándolos los ha de postergar. En este relato retrato yo, al vencedor y al vencido, menos al perdedor de quien soy hijo, ya que he tenido la desgracia de conocerle cuando el desventurado ya era un vencido, pero con el vencedor he vivido siempre, sirviéndole con decencia y honradez, silenciosamente observándole siempre, y no recibiendo de él, nada más que calamidades y ofensas, y sin embargo, nunca le odié, siempre disciplinadamente le serví, y si en el lleldar se siente ofendido por lo que de verdad digo, espero que se comporte conmigo, de la misma manera que con él siempre yo he hecho. Sé que estas narraciones no se han de publicar en mi Patria, porque la censura no permitirá que el hijo más humilde, cuente una verdad que denigra no a mi querida y noble España, sino algunos de sus inamovibles sistemas, pero tengo la firme certeza, que algún querido hermano país, sin el menor odio ni rencor sí ha de hacerlo, y con esta mi voz del pueblo, sencilla y natural, ubérrima y estéril, millones de seres de la Tierra habrán de saber, que hoy todavía, vive en mi Patria, la mitad de una generación, descendiente de los perdedores de la sanguinaria Guerra Civil que empobreció a la más maravillosa nación del mundo como es mi España, apartados de todo acceso a cualquier puesto de responsabilidad, bien en el gobierno, en los sindicatos, o en cualquier otro lugar, de responsabilidad de la Patria. Y desde aquí, invito a todos los españoles para que investiguen esto que he dicho, y ya verán como es una verdad, que no admite discusión posible. Cuánto placer sentiría yo si me pudiese expresar con ustedes en la maravillosa, ancestral y rica Lengua Asturiana, pues para mí, decir las cosas en Castellano es un verdadero fastidio, con tantos puntos y comas, y demás signos ortográficos, que para un hombre sin estudios de ninguna clase como yo, es una verdadera tortura, pues mi imaginación que idea y piensa con la fuerza de un enorme río enloquecido, a la hora de querer contar estas copiosas cosechas, que hasta en los mismos sueños me alumbra, cuando me pongo a escribir todos estos pensamientos y acaeceres, al expresarlos en español, meto la pata hasta los corbétchones, por esto ruego me perdonen, y háganse a la idea, de quién les está hablando, no es nada más que un humilde aldeano, sin más escuela que la siempre dura universidad de la vida. Y con la fortuna o desgracia de haber nacido con el embrujador duende de ser soñador, no por aparentar, por ocio o por estudio, sino con la intima necesidad que me tortura el alma, al mismo tiempo que me embarga dentro de una felicidad, que me hace en ocasiones ser dichoso, sin jamás haber sido feliz, y en otras dimensiones me llena de tal tristeza, que en apariencia sin sucederme nada, me encuentro tan apenado y deprimido, que todo cuanto me rodea y hasta yo mismo, me parece la pestilente porquería, con que se harta sin jamás hastiarse, el nefasto diablo al que entusiasmados y egoístas servimos. Enteponíu colaba you dellantre de miou madre, espatuxandu caleya adiantre, afalau per las engafuráes pallabres de miou má, camín de la nuesa teixá. (Conducido corría yo delante de mi madre, caminando rápido calleja arriba, arreado por las envenenadoras palabras que mi madre me dirigía, a la vez que hacia nuestro hogar nos acercábamos. Yo miraba arisco para ella, pensando que me iba alcanzar presto, para propinarme ante mis vecinos, otra somanta (paliza) como la que de aun mi cuerpo se condolía. Al fin llegamos a nuestra casa, y ya en ella encoyíu (encogido) por el temor, aguardaba resignado que mi madre calmara su furia dándome una nueva cuera, que mereciéndola, no la merecía. Estaba visto que llevaba unos días, que todos los golpes me habían elegido a mí para sus descansos, primero el cobarde de mi amo, que con sus asquerosas manos, me había puesto el rostro, tan descalabrado que no había en él un lugar sano donde coyera una guya (cupiera una aguja), después el canalla del guardia, que me dejara las orejas tan maltratadas, que me parecía que no eran mías, y para finalizar mi madre con aquella argurtóuxa tocata que m'apurriera (alta paliza que me propinara), que según me parecía, no había sido nada más que la parba (desayuno breve) de la que se esperaba Furibunda y desesperada asiome mi madre por mis maltrechos hombros, y al mirarme yo en sus hermosos y enojudos ojos, pude ver en lo más profundo de ellos, el desmesurado amor que la pobre me tenía, y lejos de azotarme como yo pensaba, sólo me preguntó muy apenada y preocupada: ¿De dónde vamos a sacar esas ciento cincuenta pesetas Xulín? ¡En alguna parte hijo, nos las agenciaremos, porque yo no permitiré que esta canallesca ley, hecha por indeseables sin entrañas, te lleven al reformatorio, donde ellos se tenían primero que reformar, para no seguir sembrando entre los desventurados vencidos, tanta vengativa y nefastosa canallada! Al día siguiente al rayar el alba, después de desayunar el rabón, (leche ácida cocida con harina de maíz) del que yo sí que me harté, pero ella la pobre apenas comió unas cucharadas, armada mi madre de un azáu (hacha) que había pedido prestado a un vecino, y yo de una foiceta (hoz) de podar la leña, fuimos al monte comunal a baltiar (cortar) leña, pues un carro de leña de encina, roble y espinero, que pesaba más de tres mil kilos, pagaba el maestro panadero, de la única panadería que había en el concejo, cincuenta pesetas por él, así que teníamos todo un mes por delante, para preparar los nueve mil kilos de leña, que nos proporcionarían las ciento cincuenta pesetas, con las que calmaríamos las iras de aquella inhumana ley, que tan despiadadamente nos había castigado. Parecía que mi madre poseía la fuerza del más intrépido de los hombres, talmente era un gigante que con una fiereza incomparable, chorreando sudor y espelurciada su rubia cabellera al viento, cortaba sin el menor descanso encinas, robles y espineros, mientras que yo imitándola en cuanto podía, podaba aquellos arbustos con el más grande de todos mis entusiasmos. Serían las tres de la tarde y no habíamos hecho aun el más pequeño descanso, cuando mi madre me dijo que buscase caracoles, que se criaban en abundancia por aquellos lugares, tal cosa hice mientras que ella prendía un buen fuego, y allí asamos los caracoles que al ser atacados por el calor, estiraban su cuerpo asándose perfectamente, y fue aquella asquerosa comida la que mitigó nuestra hambre. Y así un día, y quince, y veinte, hasta que logramos preparar sin desfallecer ni descansar, los tres carros de leña, acarreándolos a las costillas, en otras ocasiones poleándolos (haciéndoles rodar) por entre los zarzales y las peñas, hasta poder llegar con tan copiosa cantidad de leña, al estratégico lugar donde el panadero con su carro, pudiera cargar la leña. Estábamos embalagándola (apilándola) mi madre y yo muy ufanos y satisfechos, de la difícil victoria que habíamos en tan escaso tiempo conseguido, porque en duda pongo, que pocas gentes en todo el Universo en las circunstancias que nosotros nos encontrábamos hubieran podido lograrlo. Digo yo que en tal trabajo nos encontrábamos amontonando aquella leña, que todos los tochos (leños) medio descortezados por la cantidad de veces, que fue menester rodarlos por entre los cuetus (piedras) que poblaban aquel xerrapeíru (sierra) daban señales y no por los cortes de las herramientas, de haber sufrido lo indecible por encontrarse despeyexáus (despellejados) hasta casi el total emporricamiento (desnudez) de las arnas (cortezas) que los cubrían. Nuestras físicas humanidades se encontraban tan maltrechas después de tantos días de sobrehumano trabajo y de raquíticos y deplorables alimentos, que tal parecía que éramos cadabres (cadáveres) vivientes, sino supiesen cuantos nos conocían, que éramos dos invencibles barras del más puro acero. Yo descalzo de afechu (del todo) y mi madre con las alpargatas dándoles vueltas alrededor del tobillo, imposibilitadas del menor encatesu (remiendo) todas nuestras escasas vestiduras lucíanse tan acuchilladas, como si fatáus (muchos) puñales anárquicamente las hubieran rasgado. Y nuestras pieles por todos los lados se encontraban arraguñáes (arañadas), pinchadas, magulladas, en definitiva martirizadas por las piedras, por los espinos, por la infinidad de arbustos que en aquella sierra casi inaccesible para las mismas cabras, yo y mi madre como dos guerreros invencibles, cortamos aquellos tres carros de leña, que al decir de mi madre, servirían estupendísimamente bien para amagostar (asar) a la propia ley, y a los sinvergüenzas y deshumanizadores fascistones que la vieran fechu (hubieran hecho). Y en postura tan deplorable se empobrecían nuestros desventurados cuerpos, por todo lo contrario, nuestros espíritus se lucían sanos y fortalecidos, orgullosos y alegres, por haber conseguido aquel trabajoso y casi imposible triunfo. También solía decir mi madre dentro de una rabia y desilusión enfurecida, que si los «roxus» (rojos) hubiesen batallado con el mismo ardor, e indómito entusiasmo que nosotros habíamos puesto, todos los fascistones de Europa serían nada para vencerlos, ni en lo más mínimo. Vuelvo a repetir, que concluíamos mi madre y yo de empericotar (apilar) los cuatro leños que faltaban para dar por terminada aquella proeza, cuando la diosa fortuna nos vino a visitar en la forma de Falu el maderero, que más o menos, esto fue lo que nos hizo, y nos dijo: ¡Buenas tardes Lluza!, que así era como llamaban en asturiano a mi madre, ya que en castellano su gracia es Luzdivina. ¡Se ‘l tou home allevantara la motchera, ya te viera a tí ya ‘l tuo fiyiquín, nel estáu que vus deixó la llamazoúsa ley del venceor, paime amín, qu'el probetayu espavoríu per tan grandie inxusticia, oitra vez se morrería! (Si tu marido volviera al mundo y te viera a ti y a tu pequeño hijo, en la situación que os ha dejado la fangosa ley del vencedor, me parece a mí, que el pobre lleno de un enloquecedor pavor por tan grande injusticia, otra vez se volvería a morir). —Recuerdo yo muy bien, lo mismo que si en este momento de nuevo lo estuviese viviendo, lo que me ha hecho esta canallesca ley que ahora a ti te martiriza, cuando en los frentes de Teruel me cogieron prisionero. Me internaron en un campo de concentración, y me dieron más palos que días me quedan de vida, aunque muerra tan viétchu (muera tan viejo) como Marcelín el de Fresnedo, que le llevó Dios cuando pasaba de los ciento diez años. Como comida nos daban una lata redonda de sardinas o bonito, que los prisioneros le llamábamos «el reloj», ya que así era de pequeña. Cuando te salía podre, que sucedía la mayor parte de las veces, te pasabas el día haciendo vigilia. ¿Cuánto te va a dar el panadero por esta leña Lluza? ¡Hombre yo creo que son tres carros buenos, y como está pagándose a diez duros el carro, pues me dará treinta! ¿Algamate? (alcánzate para la multa). ¡Sí Falu, ye lu xustu! (Es lo justo). Rafael, que así se llamaba Falu, (uno de los hombres más honrados, trabajadores y enteros que yo he conocido), a la vez que del bolsillo interior de su chaqueta sacaba la cartera dijo: ¡Mera compañera, voy a venir con el camión de la compañía maderera y llevar toda esta montaña de leña a Trubia, yo te voy a entregar ahora por ella trescientas pesetas, si después vale más, ya te daré el resto, y si vale menos, considera ese dinero que te di, como regalo de un roxu decente ya honráu comu tú le yes miou neña! (Rojo decente y honrado como tú lo eres mujer). Al día siguiente que era feria semanal en la capital del concejo, pidiole mi madre prestado a una buena vecina amiga suya un paxiechacu (traje, vestido) y unas zapatillas, y así vestida de prestado la pobre, se trasladó bien de mañana a la Villa, pagó la multa a aquellos canallas que servían a una ley tan ultrajante, que a los vencidos y sus inocentes descendientes peor que a apestosos esclavos nos trataba. Luego, después, compró ella un paxietyín (un vestidito), unas zapatillas y unas madreñas, para mí, un buzo, que era la vestimenta que entre los pobres se estilaba, unas alpargatinas y unas fuertes madreñas, y después de mercar algunas cosas necesarias, vino para casa la mar de contenta y satisfecha. Y ahora yo me pregunto a muchos años de distancia, viviendo aquellos por mí vividos pisoteados y vengativos tiempos, ¿a qué asesinas, sucias y cobardosas manos, irían a parar, aquellos nuestros dineros, ganados con el sobrehumano esfuerzo y la más justa honradez, manchados por la sangre de nuestras heridas producidas en el agotador trabajo, y mojados por tantas gotas de sudor, como de estrellas debe de haber en el infinito cielo? ¿No se dan cuenta amigos lectores, que injusticias como ésta, o de otra índole aun mayores, deben de contarse al Mundo, pese a quien pese, para quienes las escuchan forjen en sus sentimientos, de que en toda guerra, y sobre todo las civiles, dejan tras de sí, primeramente el dolor más deshumanizante, después las venganzas más pervertidas, que darán vida con fuerza ilimitada, a la repugnante, sanguinaria y odiosa fiera, que todo ser humano, desde los primitivos tiempos de su nacencia, lleva celosamente escondida, en el apartamiento más oscuro y más brillante de su espíritu, donde se mueve gozoso el sentimiento humano, tras de saber que a su Prójimo bien le ha hecho, y se revuelve envilecido, encanallado y airado por el odio y las iras endiabladas, cuando también comprende que a sus semejantes, en el dolor y el sufrimiento los ha sumergido. Y fue precisamente a estos desatinados sentimientos, manejantes en aquellos tristes momentos, de las inhumanas leyes que regían los destinos de mi Patria, donde fueron a parar mis dineros, mis primeros dineros, ganados con más santidad y honradez, que pueda llevar dentro la propia Hostia Santa, que es tanto como decir, que sólo los mismos demonios faltos de toda conciencia y sin el más mínimo sentimiento de honestidad, podrían sin sentir asco de sus propias personas, apoderarse de los honrados y muy fatigosos trabajos, de una viuda de los roxus (izquierdistas, rojos, por el mismo estilo), y de un huérfano de los mismos. ¡¡Yo creo, que como aún no habían satisfecho sus ansias asesinas, con la muerte de mi padre y de tantos inocentes, precisaban en el momento que preciso les venía, afestinarse en postres con el esfuerzo y sufrimiento de sus deudos!! Durante algunos días viví yo jugueteando por la aldea, mi vida sin ninguna preocupación, muy contento porque iba vestido con aquel mono nuevo, más delgado que un papel de fumar, ya que se me había esgazáu (roto) por más de media docena de lugares, pero aún así, a mí me parecía que llevaba puesto, mejores galas que el mismo vencedor, que poco lucía sobre sus costillas, que se le pudiera denominar verdaderamente honrado. Mi madre mientras tanto, seguía incansablemente trabajando por las tierras de los vecinos, sin jamás cobrarles ni una peseta de sueldo, pues ella tan sólo quería, que al cambio de sus sudores le dieran una cestina de patatas, una fontadina de farina, ou de fabes lu mesmu foran prietes que blanques, d'arbeyinus ou d'oitra cebeira, dalgún terreñaín de lleiche, mazá, tarabazá, ‘n culiestrus ou cabantes de brañar. (Una fuente de harina, o de alubias de cualquier marca o color que fueran, de guisantes o de cualquier otro cereal que fuera, algún jarro de leche, desnatada, cuajada, o la que alumbran las vacas recién paridas, o de la que terminasen de ordeñar a una vaca de leche). Ella llegaba todos los atardeceres a nuestra casa, sudorosa y cansada, pero resplandeciente de alegría, porque en su mandil traía mi comida. Luego, después de que yo me hartaba, nos acostábamos los dos en aquel jergón de sacos, repleto de hojas de maíz y también de pulgas, y abrazada a mí, se quedaba muy pronto profundamente dormida. Yo que desde niño he dormido poco siempre, quizás para hacer bueno el dicho que de camino me invento, que considera al que poco duerme más infeliz, que quienes tienen la dicha de dormir prácticamente, dentro de estos mis desvelos, en la silenciosa tranquilidad de la noche de aquella amplia sala desmueblada, cuyas paredes y techo estaban del sarro que deja el humo, y plagadas de arroxetáus (enrubiecidos) goterones, que ponían al descubierto las primeras pinturas que habían tenido, fendíu (cortado) de continuo este silencio, por el risueño y sórdido murmullo que alumbraba el pequeño río que vertiginosamente se deslizaba a menos de diez metros de nuestra casa, y otras veces también era enruxeráu (alterado) aquel silencio, por los ladridos de los perros de la aldea, o por el cante siempre misterioso y apabullador que hacen las curuxas (buhos) en la noche, cuento yo en que estos desvelos, observaba el placenteroso dormir de mi madre, con su respirar acompasado, fuerte y sano, con todos sus acerosos músculos, con naturalidad relajados, talmente parecía mi madre del todo inofensiva, mas sin embargo, aquel perfecto y vigoroso cuerpo que acoplaba fuerzas en el descanso, de la misma natural manera que agigantadamente dormido descansaba, cuando despierto se hallaba, se transformaba en un invencible e incansable guerrero, condenada ya a luchar en l'engarradiétcha del trabayu (la pelea del trabajo), todos los momentos de su vida, por los mismos endemoniados vencedores, que primeramente le habían achuquináu ‘l sou home ya lus sous fíus. (Asesinado a su marido y a sus hijos). Y ahora que ya todo ha pasado, y lejos de olvidarlo se agiganta cada día más en mi mente, yo me pregunto, que si mi madre no hubiese sido así de luchadora, de brava, de valiente y honrada, qué seria de mí y de ella misma, acosados en todo momento por la ley insana del vencedor, y xunius (uncidos) también para siempre, en el desventuroso carro de la esclavitud bien vigilada, por el látigo y la pistola del triunfador.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > carraca

  • 8 turn

    tə:n
    1. verb
    1) (to (make something) move or go round; to revolve: The wheels turned; He turned the handle.) girar
    2) (to face or go in another direction: He turned and walked away; She turned towards him.) dar media vuelta, girarse
    3) (to change direction: The road turned to the left.) girar
    4) (to direct; to aim or point: He turned his attention to his work.) dirigir; desviar
    5) (to go round: They turned the corner.) doblar
    6) (to (cause something to) become or change to: You can't turn lead into gold; At what temperature does water turn into ice?) volverse, convertirse, transformarse
    7) (to (cause to) change colour to: Her hair turned white; The shock turned his hair white.) volverse

    2. noun
    1) (an act of turning: He gave the handle a turn.) giro
    2) (a winding or coil: There are eighty turns of wire on this aerial.) vuelta
    3) ((also turning) a point where one can change direction, eg where one road joins another: Take the third turn(ing) on/to the left.) curva, recodo
    4) (one's chance or duty (to do, have etc something shared by several people): It's your turn to choose a record; You'll have to wait your turn in the bathroom.) turno
    5) (one of a series of short circus or variety acts, or the person or persons who perform it: The show opened with a comedy turn.) número
    - turnover
    - turnstile
    - turntable
    - turn-up
    - by turns
    - do someone a good turn
    - do a good turn
    - in turn
    - by turns
    - out of turn
    - speak out of turn
    - take a turn for the better
    - worse
    - take turns
    - turn a blind eye
    - turn against
    - turn away
    - turn back
    - turn down
    - turn in
    - turn loose
    - turn off
    - turn on
    - turn out
    - turn over
    - turn up

    turn1 n
    1. turno
    2. calle
    turn2 vb
    1. girar / dar vueltas
    2. girar / torcer
    turn right at the traffic lights en el semáforo, gira a la derecha
    3. dar la vuelta
    4. pasar / volver
    5. volverse / darse la vuelta
    6. volverse / ponerse
    tr[tɜːn]
    2 (change of direction) giro, vuelta; (bend) curva, recodo
    3 (chance, go) turno
    whose turn is it? ¿a quién le toca?
    4 (change) cambio, giro
    5 (short walk) vuelta, paseo
    7 (act of kindness, favour) favor nombre masculino
    8 SMALLTHEATRE/SMALL (act) número
    1 (rotate) girar, hacer girar, dar la vuelta a
    2 (page) pasar, volver; (soil) revolver; (ankle) torcer
    3 (cause to change direction) girar, dar la vuelta a
    about turn! ¡media vuelta!
    4 (invert) darle la vuelta a
    5 (change) convertir, transformar, volver; (milk) agriar; (stomach) revolver
    it turned her into a different person la convirtió en una persona diferente, la convirtió en otra persona
    6 (pass) pasar
    it's turned twelve pasan de las doce, son más de las doce, son las doce pasadas
    7 (fold) doblar
    8 (shape) tornear, labrar en un torno
    1 (revolve) girar, dar vueltas
    2 (change direction - person) girarse, dar la vuelta, volverse; (- car) girar, torcer; (- plane, ship) virar; (- tide) repuntar
    3 (become) hacerse, ponerse, volverse; (milk) agriarse, cortarse
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    at every turn a cada paso, a cada momento
    by turns / in turns por turnos, sucesivamente
    in turn a su vez, por su parte
    on the turn a punto de cambiar
    one good turn deserves another favor con favor se paga
    out of turn fuera de lugar
    to be badly turned out ir mal vestido,-a
    to be done to a turn / be cooked to a turn estar en su punto
    to be well turned out ir bien vestido,-a
    to do somebody a good turn hacerle un favor a alguien
    to do somebody a bad turn hacer un mala pasada a alguien
    to turn free dejar en libertad, soltar
    to turn somebody's head afectar mucho a alguien
    they turned the house inside out, but they couldn't find it revolvieron toda la casa, pero no lo encontraron
    turn of phrase manera de expresarse
    turn of the screw vuelta del tornillo
    turn ['tərn] vt
    1) : girar, voltear, volver
    to turn one's head: voltear la cabeza
    she turned her chair toward the fire: giró su asiento hacia la hoguera
    2) rotate: darle vuelta a, hacer girar
    turn the handle: dale vuelta a la manivela
    3) sprain, wrench: dislocar, torcer
    4) upset: revolver (el estómago)
    5) transform: convertir
    to turn water into wine: convertir el agua en vino
    6) shape: tornear (en carpintería)
    turn vi
    1) rotate: girar, dar vueltas
    2) : girar, doblar, dar una vuelta
    turn left: doble a la izquierda
    to turn around: dar la media vuelta
    3) become: hacerse, volverse, ponerse
    4) sour: agriarse, cortarse (dícese de la leche)
    5)
    to turn to : recurrir a
    they have no one to turn to: no tienen quien les ayude
    turn n
    1) : vuelta f, giro m
    a sudden turn: una vuelta repentina
    2) change: cambio m
    3) curve: curva f (en un camino)
    4) : turno m
    they're awaiting their turn: están esperando su turno
    whose turn is it?: ¿a quién le toca?
    v.
    tornear v. (sth.) up
    expr.
    descubrir (algo) v.
    v.
    cambiar v.
    dar vueltas a v.
    doblar v.
    girar v.
    recurrir v.
    torcer v.
    tornar v.
    virar v.
    volver v.
    n.
    cambio s.m.
    curva s.f.
    giro s.m.
    lance s.m.
    recodo s.m.
    retortero s.m.
    revuelto s.m.
    sesgo s.m.
    torneado s.m.
    torno s.m.
    turno s.m.
    vez s.f.
    viraje s.m.
    vuelta s.f.
    tɜːrn, tɜːn
    I
    1)
    a) ( rotation) vuelta f

    to a turn: the meat was done to a turn — la carne estaba hecha a la perfección, la carne estaba en su punto justo

    b) ( change of direction) vuelta f, giro m

    no left turnprohibido girar or doblar or torcer a la izquierda

    c) ( bend) curva f; ( turning)

    take the next left/right turn — tome or (esp Esp) coja or (esp AmL) agarre la próxima a la izquierda/derecha

    at every turn a cada paso, a cada momento

    d) (change, alteration)

    to take a turn for the better — empezar* a mejorar

    to take a turn for the worse — empeorar, ponerse* peor

    to be on the turn\<\<events/tide\>\> estar* cambiando; \<\<leaves\>\> estar* cambiando de color; \<\<milk/food\>\> (BrE) estar* echándose a perder

    2)

    whose turn is it? — ¿a quién le toca?

    to take turns o to take it in turn(s) — turnarse

    we'll take turns o we'll take it in turn(s) to do the cooking — nos vamos a turnar para cocinar, vamos a cocinar por turnos

    in turn: each in turn was asked the same question a cada uno de ellos se le hizo la misma pregunta; out of turn: she realized she'd spoken out of turn — se dio cuenta de que su comentario (or interrupción etc) había estado fuera de lugar

    3) ( service)

    to do somebody a good turn — hacerle* un favor a alguien

    4) (form, style)

    she has a logical/practical turn of mind — es muy lógica/práctica

    5)
    a) (bout of illness, disability)
    b) ( nervous shock) susto m
    6) ( act) (esp BrE) número m

    II
    1.
    1)
    a) ( rotate) \<\<knob/handle/wheel\>\> (hacer*) girar
    b) (set, regulate)

    to turn something to something: turn the knob to `hot' ponga el indicador en `caliente'; he turned the oven to a lower temperature — bajó la temperatura del horno

    2)
    a) (change position, direction of) \<\<head\>\> volver*, voltear (AmL exc RPl)

    she turned her back on themles volvió or les dio la espalda, les volteó la espalda (AmL exc RPl)

    can you turn the TV this way a bit? — ¿puedes poner el televisor más para este lado?

    b) (direct, apply)

    to turn something to something: I turned my mind to more pleasant thoughts me puse a pensar en cosas más agradables; the administration has turned its efforts to... la administración ha dirigido sus esfuerzos a...; they turned the situation to their own profit — utilizaron la situación para su propio provecho; advantage b)

    3)
    a) ( reverse) \<\<mattress/omelette\>\> darle* la vuelta a, voltear (AmL exc CS), dar* vuelta (CS); \<\<page\>\> pasar, volver*, dar* vuelta (CS); \<\<soil\>\> remover*, voltear (AmL exc CS), dar* vuelta (CS)

    he turned the card face downpuso or volvió la carta boca abajo

    b) ( upset)
    4)
    a) ( go around) \<\<corner\>\> dar* la vuelta a, dar* vuelta (CS)
    b) ( pass)
    5) ( send)

    I couldn't simply turn him from my door — no le podía negar ayuda, no le podía volver la espalda; loose I 2)

    6)
    a) (change, transform) volver*

    to turn something to/into something — transformar or convertir* algo en algo

    they've turned the place into a pigsty!han puesto la casa (or la habitación etc) como una pocilga!

    b) ( make sour) \<\<milk\>\> agriar
    c) ( confuse) \<\<mind\>\> trastornar
    7)
    a) ( shape - on lathe) tornear; (- on potter's wheel) hacer*
    b) ( formulate)
    8) ( make) \<\<profit\>\> sacar*

    2.
    vi
    1) ( rotate) \<\<handle/wheel\>\> girar, dar* vuelta(s)
    2)
    a) ( to face in different direction) \<\<person\>\> volverse*, darse* la vuelta, voltearse (AmL exc CS), darse* vuelta (CS); \<\<car\>\> dar* la vuelta, dar* vuelta (CS)

    she turned to me with a smile — me miró sonriéndome, se volvió hacia mí con una sonrisa

    he turned onto his sidese volvió or se puso de lado

    left/right turn! — (BrE Mil) media vuelta a la izquierda/derecha!

    b) (change course, direction)

    the army then turned north — entonces el ejército cambió de rumbo, dirigiéndose al norte

    to turn left/right — girar or doblar or torcer* a la izquierda/derecha

    c) ( curve) \<\<road/river\>\> torcer*
    3)
    a) ( focus on)

    to turn to another subject — pasar a otro tema, cambiar de tema

    b) (resort, have recourse to)

    to turn to violence/a friend — recurrir a la violencia/un amigo

    to turn to drink — darse* a la bebida

    to turn to somebody/something for something: she turned to her parents for support recurrió or acudió a sus padres en busca de apoyo; he turned to nature for inspiration — buscó inspiración en la naturaleza

    4)
    a) ( become)

    Ed Wright, naturalist turned politician — Ed Wright, naturalista convertido en or vuelto político

    to turn into something — convertirse* en algo

    water turns into steamel agua se convierte or se transforma en vapor

    to turn to something — (liter) convertirse* en algo

    c) ( change) \<\<luck/weather/tide\>\> cambiar
    d) ( change color) \<\<leaves\>\> cambiar de color
    e) ( go sour) \<\<milk\>\> agriarse

    turn to page 19 — abran el libro en la página 19, vayan a la página 19

    6) (AmE Busn) \<\<merchandise\>\> venderse
    Phrasal Verbs:
    [tɜːn]
    1. N
    1) (=rotation) vuelta f, revolución f; [of spiral] espira f

    with a quick turn of the handcon un movimiento rápido de la mano

    he gave the handle a turn — dio vuelta a la palanca

    to give a screw another turn — apretar un tornillo una vuelta más

    2) (Aut) (in road) vuelta f, curva f

    to do a left turn — (Aut) doblar or girar a la izquierda

    3) (Aut) (=turn-off) salida f
    4) (Naut) viraje m
    5) (Swimming) vuelta f
    6) (=change of direction)

    at the turn of the centurya finales del siglo

    at every turn — (fig) a cada paso

    to be on the turn, the tide is on the turn — la marea está cambiando

    turn of the tide — (lit, fig) cambio m or vuelta f de la marea

    things took a new turn — las cosas tomaron otro cariz or aspecto

    at the turn of the yeara fin de año

    7) (in series etc) turno m, vez f

    whose turn is it? — ¿a quién le toca?

    it's her turn next — le toca a ella después, ella es la primera en turno

    turn and turn about — cada uno por turno, ahora esto y luego aquello

    by turns — por turnos, sucesivamente

    to give up one's turn — ceder la vez

    in turn — por turnos, sucesivamente

    and they, in turn, said... — y ellos a su vez dijeron...

    to miss one's turn — perder la vez or el turno

    to go out of turn — (in game) jugar fuera de orden

    to speak out of turn — (fig) hablar fuera de lugar

    to take one's turn — llegarle (a algn) su turno

    to take turns at doing sthalternar or turnarse para hacer algo

    to wait one's turn — esperar (algn) su turno

    8) (=short walk) vuelta f
    9) (Med) (=fainting fit etc) vahído m, desmayo m; (=crisis) crisis f inv, ataque m
    10) * (=fright) susto m
    11) (esp Brit) (Theat) número m, turno m
    12) (=deed)

    to do sb a bad turn — hacer una mala pasada a algn

    to do sb a good turn — hacerle un favor a algn

    13) (Culin)
    14) (=inclination)

    an odd turn of minduna manera retorcida or (LAm) chueca de pensar

    to be of or have a scientific turn of mind — ser más dado a las ciencias

    15) (=expression)

    turn of phraseforma f de hablar, giro m

    2. VT
    1) (=rotate) [+ wheel, handle] girar, dar vueltas a; [+ screw] atornillar, destornillar

    you can turn it through 90° — se puede girarlo hasta 90 grados

    turn it to the left — dale una vuelta hacia la izquierda

    2) (also: turn over) [+ record, mattress, steak] dar la vuelta a, voltear (LAm); [+ page] pasar; [+ soil] revolver; [+ hay] volver al revés

    to turn one's ankletorcerse el tobillo

    to turn a dress inside out — volver un vestido del revés

    it turns my stomachme revuelve el estómago

    - turn the page
    3) (=direct) dirigir, volver

    they turned him against us — le pusieron en contra nuestra

    to turn one's attention to sth — concentrar su atención en algo

    to turn one's back on sb/sth — (also fig) volver or dar la espalda a algn/algo

    to turn one's eyes in sb's direction — volver la mirada hacia donde está algn

    to turn a gun on sb — apuntar una pistola a algn

    to turn one's headvolver la cabeza

    the fireman turned the hose on the building — el bombero dirigió la manguera hacia el edificio

    to turn the lights (down) low — poner la luz más baja

    to turn one's steps homeward — dirigirse a casa, volver los pasos hacia casa

    to turn one's thoughts to sth — concentrarse en algo

    - turn the other cheek

    to turn one's hand to sth —

    - turn sb's head: earning all that money has turned his/her head
    - turn the tables
    4) (=pass) doblar, dar la vuelta a

    it's turned four o'clockson las cuatro y pico or (esp LAm) las cuatro pasadas

    - have turned the corner
    5) (=change)

    the heat turned the walls black — el calor volvió negras las paredes, el calor ennegreció las paredes

    the shock turned her hair white — del susto, el pelo se le puso blanco

    his goal turned the game(Brit) su gol le dio un vuelco al partido

    to turn sth into sth — convertir algo en algo

    she turned her dreams to reality — hizo sus sueños realidad, realizó sus sueños

    6) (=deflect) [+ blow] desviar
    7) (=shape) [+ wood, metal] tornear
    well-turned
    8) (Culin)
    9)

    to turn a profit(esp US) sacar un beneficio, tener ganancias

    3. VI
    1) (=rotate) [wheel etc] girar, dar vueltas

    the object turned on a stand — el objeto giraba en un pedestal

    his stomach turned at the sight — al verlo se le revolvió el estómago, se le revolvieron las tripas al verlo *

    to turn in one's grave —

    toss 3., 1)
    2) (=change direction) [person] dar la vuelta, voltearse (LAm); [tide] repuntar

    to turn and go backvolverse or dar la vuelta y regresar

    right turn! — (Mil) derecha... ¡ar!

    the game turned after half-time(Brit) el partido dio un vuelco tras el descanso

    to turn against sb — volverse contra algn

    to turn for home — volver hacia casa

    farmers are turning from cows to pigs — los granjeros cambian de vacas a cerdos

    then our luck turned — luego mejoramos de suerte

    to turn to sb/sth, he turned to me and smiled — se volvió hacia mí y sonrió

    our thoughts turn to those who... — pensamos ahora en los que...

    he turned to drink — se dio a la bebida, le dio por el alcohol

    I don't know which way to turn — (fig) no sé qué hacer

    I don't know where to turn for money — no sé en qué parte ir a buscar dinero

    the wind has turned — el viento ha cambiado de dirección

    3) (Aut) torcer, girar; (Aer, Naut) virar

    to turn left — (Aut) torcer or girar or doblar a la izquierda

    the car turned into a lane — el coche se metió en una bocacalle

    to turn to port — (Naut) virar a babor

    4) (=change)

    to turn into sth — convertirse or transformarse en algo

    the princess turned into a toad — la princesa se transformó en sapo, la princesa quedó transformada en sapo

    the leaves were turning — se estaban descolorando or dorando las hojas

    the milk has turned — la leche se ha cortado

    it turned to stone — se convirtió en piedra

    his admiration turned to scornsu admiración se tornó or se transformó en desprecio

    to wait for the weather to turn — esperar a que cambie el tiempo

    5) (=become)

    the weather or it has turned cold — el tiempo se ha puesto frío, se ha echado el frío

    to turn nasty[person] ponerse or volverse antipático

    to turn redponerse rojo

    matters are turning seriouslas cosas se ponen graves

    6) (=depend)

    everything turns on his decision — todo depende de su decisión

    everything turns on whether... — todo depende de si...

    4.
    CPD

    turn signal N(US) (Aut) indicador m (de dirección)

    * * *
    [tɜːrn, tɜːn]
    I
    1)
    a) ( rotation) vuelta f

    to a turn: the meat was done to a turn — la carne estaba hecha a la perfección, la carne estaba en su punto justo

    b) ( change of direction) vuelta f, giro m

    no left turnprohibido girar or doblar or torcer a la izquierda

    c) ( bend) curva f; ( turning)

    take the next left/right turn — tome or (esp Esp) coja or (esp AmL) agarre la próxima a la izquierda/derecha

    at every turn a cada paso, a cada momento

    d) (change, alteration)

    to take a turn for the better — empezar* a mejorar

    to take a turn for the worse — empeorar, ponerse* peor

    to be on the turn\<\<events/tide\>\> estar* cambiando; \<\<leaves\>\> estar* cambiando de color; \<\<milk/food\>\> (BrE) estar* echándose a perder

    2)

    whose turn is it? — ¿a quién le toca?

    to take turns o to take it in turn(s) — turnarse

    we'll take turns o we'll take it in turn(s) to do the cooking — nos vamos a turnar para cocinar, vamos a cocinar por turnos

    in turn: each in turn was asked the same question a cada uno de ellos se le hizo la misma pregunta; out of turn: she realized she'd spoken out of turn — se dio cuenta de que su comentario (or interrupción etc) había estado fuera de lugar

    3) ( service)

    to do somebody a good turn — hacerle* un favor a alguien

    4) (form, style)

    she has a logical/practical turn of mind — es muy lógica/práctica

    5)
    a) (bout of illness, disability)
    b) ( nervous shock) susto m
    6) ( act) (esp BrE) número m

    II
    1.
    1)
    a) ( rotate) \<\<knob/handle/wheel\>\> (hacer*) girar
    b) (set, regulate)

    to turn something to something: turn the knob to `hot' ponga el indicador en `caliente'; he turned the oven to a lower temperature — bajó la temperatura del horno

    2)
    a) (change position, direction of) \<\<head\>\> volver*, voltear (AmL exc RPl)

    she turned her back on themles volvió or les dio la espalda, les volteó la espalda (AmL exc RPl)

    can you turn the TV this way a bit? — ¿puedes poner el televisor más para este lado?

    b) (direct, apply)

    to turn something to something: I turned my mind to more pleasant thoughts me puse a pensar en cosas más agradables; the administration has turned its efforts to... la administración ha dirigido sus esfuerzos a...; they turned the situation to their own profit — utilizaron la situación para su propio provecho; advantage b)

    3)
    a) ( reverse) \<\<mattress/omelette\>\> darle* la vuelta a, voltear (AmL exc CS), dar* vuelta (CS); \<\<page\>\> pasar, volver*, dar* vuelta (CS); \<\<soil\>\> remover*, voltear (AmL exc CS), dar* vuelta (CS)

    he turned the card face downpuso or volvió la carta boca abajo

    b) ( upset)
    4)
    a) ( go around) \<\<corner\>\> dar* la vuelta a, dar* vuelta (CS)
    b) ( pass)
    5) ( send)

    I couldn't simply turn him from my door — no le podía negar ayuda, no le podía volver la espalda; loose I 2)

    6)
    a) (change, transform) volver*

    to turn something to/into something — transformar or convertir* algo en algo

    they've turned the place into a pigsty!han puesto la casa (or la habitación etc) como una pocilga!

    b) ( make sour) \<\<milk\>\> agriar
    c) ( confuse) \<\<mind\>\> trastornar
    7)
    a) ( shape - on lathe) tornear; (- on potter's wheel) hacer*
    b) ( formulate)
    8) ( make) \<\<profit\>\> sacar*

    2.
    vi
    1) ( rotate) \<\<handle/wheel\>\> girar, dar* vuelta(s)
    2)
    a) ( to face in different direction) \<\<person\>\> volverse*, darse* la vuelta, voltearse (AmL exc CS), darse* vuelta (CS); \<\<car\>\> dar* la vuelta, dar* vuelta (CS)

    she turned to me with a smile — me miró sonriéndome, se volvió hacia mí con una sonrisa

    he turned onto his sidese volvió or se puso de lado

    left/right turn! — (BrE Mil) media vuelta a la izquierda/derecha!

    b) (change course, direction)

    the army then turned north — entonces el ejército cambió de rumbo, dirigiéndose al norte

    to turn left/right — girar or doblar or torcer* a la izquierda/derecha

    c) ( curve) \<\<road/river\>\> torcer*
    3)
    a) ( focus on)

    to turn to another subject — pasar a otro tema, cambiar de tema

    b) (resort, have recourse to)

    to turn to violence/a friend — recurrir a la violencia/un amigo

    to turn to drink — darse* a la bebida

    to turn to somebody/something for something: she turned to her parents for support recurrió or acudió a sus padres en busca de apoyo; he turned to nature for inspiration — buscó inspiración en la naturaleza

    4)
    a) ( become)

    Ed Wright, naturalist turned politician — Ed Wright, naturalista convertido en or vuelto político

    to turn into something — convertirse* en algo

    water turns into steamel agua se convierte or se transforma en vapor

    to turn to something — (liter) convertirse* en algo

    c) ( change) \<\<luck/weather/tide\>\> cambiar
    d) ( change color) \<\<leaves\>\> cambiar de color
    e) ( go sour) \<\<milk\>\> agriarse

    turn to page 19 — abran el libro en la página 19, vayan a la página 19

    6) (AmE Busn) \<\<merchandise\>\> venderse
    Phrasal Verbs:

    English-spanish dictionary > turn

  • 9 axabarciar

    Axabarciar, es tratar, vender, comprar, cambiar, etc. Cuntu you aquindi nisti primeiru llibru qu'un astur fae con ñaturallidá, con honradé, con amore grandie ya ñoble que disdi guaxetín na miou xenciétcha ya ñatural alma se fexu hacia tous lus melgueirus y'embruxantes chugares de la miou mantina tierra d'Asturies, ya de toes les Fidalgues xentes que la poblen, falu you que nagora mesmu tenu ñecexidá de cuntayes un cuintu que nun ye tal couxa, perque cuaxi tóu lu que falu aquindi fóu verdá. Ya cumu encalda mu ben nista pallabra, pos nagua mexor que como exemplu qu'isti casu que per oitre lláu pué xervir tamén d'escola. (Cuento yo aquí en este diccionario primero que hace un astur con documentación, naturalidad y suprema honradez, lleno de un amor grande y noble que desde niño en mi sencilla y natural alma se hizo, hacia todos los dulces y embrujantes lugares de mi amada Tierrina Asturiana, y hacia todas las Hidalgas gentes que la pueblan. Digo que ahora mismo tengo necesidad de contarles un cuento, que no es tal cosa, porque casi todo lo que les voy a contar ha sido una auténtica verdad, y como tal alumbramiento tiene el origen en esta palabra, pues nada mejor que este ejemplo, que por otro lado puede servir también de escuela). (LES XABARCEIRES) L'Aldexuxán (aldea de Susana) yera la miou aldina, fae ya un faticáu d'anus cundu you yera un guaxín, despós de l’achuquinante 'ngarradiétcha, que xemóu de cadarmus toes les teixáes de la miou embruxante Asturies, apaxiétchandu de llutus, mexeries, fames, atristeyáus ya enfernales dollores a toes les xentes, lu mesmu las prietes que yeren las drechistes, que lus roxus que yeren de las esquerdas. (La aldea de Susana era mi aldea, hace ya muchos años cuando yo era un niño después de la asesinante guerra que sembró de cadáveres todas las casas de mi embrujante Asturias, vistiendo de lutos, miserias, hambre e infernales dolores a todas sus nobles gentes, lo mismo a los negros que eran los derechistas, que a los rojos que eran los de las izquierdas). —Por aquel entonces, cuando el hambre, la necesidad y la miseria se enseñoreaban de les teixáes (lares) mejor dicho de los hijos y de las viudas de los perdedores, ya que los pobres, los que no estaban encuandicáus (sepultados) s'atopaben arretrigáus nes cárxeles, (encadenados en las cárceles) ya oitres con más xuerte, xebráranse per miéu 'l hermenu venceor pal extranxeiru. (Y otros con más suerte, se marcharan por miedo al hermano vencedor para el extranjero). —Cuento yo, que por aquellos tristes aconteceres sucedió en mi aldea esta historia que ahora al recordarla tras más de cuarenta años de haber sucedido, trae a mi pensamiento una añoranza triste, nel mesmu lleldar que me fae xonreyire. En el mismo suceder que me hace sonreir, ya que el caso según mi humilde parecer se las trae, porque todos los personajes qu'encaldan (hacen) esta cierta, historia, eran seres que para poder vivir tenían que luchar bravamente todos los amanecidos días, no importa cómo lo hicieran; pero por aquellos tristes tiempos el que no luchaba no comía, no es como hoy, que se tira más comida en un día a la basura, que en los tiempos de esta historia comía toda Asturias en una semana. —Yera mi aldina tan bétcha en allumbrar frutos, que desde los principios del branu (verano), fasta lu fondeiru de la xeronda (hasta lo último del otoño), talmente parecía mi melgueiru chugar (dulce pueblo), el mismo jardín que el Creador debe de tener reservada para las sencillas y buenas gentes que tras la muerte sean huéspedes de su Santificante Reino. Tal exquisita riqueza natural daba lugar, a que casi todos los vecinos tuviesen un pollino que espatuxara llixeiru (andase rápido), y fuese resistente para que no se esmurgazara esventronáu (cayera reventado) en los difíciles y abruptos caminos, con las maniegas (cestas) encima de su albarda amamplenáes (llenas) de sabrosos frutos, antes de llegar a la romería o fiesta donde iba destinado tal manjar, así fueran higos, cerezas, ciruelas, peras, etc., etc., etc. Algunas veces también solían llevar manzanines arroxáes nel fornu (manzanas asadas en el horno) y ablanines turráes nel mesmu cheldar (y avellanas asadas en el mismo lugar), y estas frutas así tratadas, tenían un gusto tan exquisito que uno no se hartaba nunca de comer por ellas. Por estos quehaceres y otros múltiples necesarios en sus caseríos, cada vecino cuidaba a su pollino todo el año, como la mejor de sus prendas, porque era el humilde pollino el único medio de locomoción que tenían para efectuar infinidad de trabajos y muy necesarios traslados. Decía el pedáneo de mi aldea, donde sucedió esta historia que estoy empezando a relatarles, que un pollinín d'arremangu (de valía), le proporcionaba más ganancias al aldeano que una xuntura de les mexores vaques (pareja de sus mejores vacas). Pero endenantes d'afondigoname nel contare lus fechus que fixerun les xabarceires del miou chugar (antes de ahondar en los hechos que dieron lugar las tratantas de mi pueblo), voy a contar así d'esboriaúra (de resbalón), lo que le ha sucedido al razonero alcalde de mi aldeina: Hubiérase casado Graciano cuando era muy joven aun, con Ramona la de Juan de Pacha, que era una mozacona (mozona) de ñidies (finas) mexierches (mejillas), arregañaónes ñalgues (apetecibles nalgas) y un entamu (senos) también empericotáu (prominente, estupendo), que hacían de Ramona una muchacha también formada y deseable, que ni el más exigente sería capaz de deximiya per mu fartu qu'andubiés de clica (nadie la despreciaría por muy harto que estuviese de mujeres). Pero Graciano que por aquel entonces era pobre, aunque dueño de un ameruxamientu d'arganáes, que lu ateixaben nel xeitu del querer escombútchire, (unas crecidas ansias que le resguardaba en el lugar de querer, medrar, enriquecerse, etc.). Mas él pensaba y con buen tino, que jamás sus aspiraciones podría alcanzarlas en la aldea, por tal razón decidió emigrar, y como le acompañaba la suerte de tener un hermano en las Américas, pues un día endubitchóu lus sous fatinus (lió sus ropas), despidióse con lágrimas en sus ojos de su mujer e hijo que por entonces aun no había cumplido un año, y colóu (marchó) para La Habana, donde trabajó como un esclavo durante diez años, sin desperdiciar ni menos gastar ni una perrina (cinco céntimos). Con una buena cuarexá de cuartus (cartera de dinero). Ilegó pasado este tiempo a su aldea, cargado como un abetchún (abejón), de paxiétchus, llásticus, xoyiquines, ya fatáus d'oitres couxiquines, (de trajes, ropas, joyas, y muchas otras preciadas cosas. Hizo su entrada en la aldea en los postreirus (últimos días del mes de Xeneiru), precisamente cuando el día atapecía (oscurecía), por eso, como su teixá (casa) era la primera de la aldea, y hacía un frío y una ventisca que a todo el mundo refugiaba tras de sus lares, con ningún vecino se encontró, que le dijese o le pusiese de aviso contra alguna cosa. Salió su mujer a recibirle a la correlada llena de gozo y de contentura, engavitóuse (enganchose) la Ramona a su cuello loca de alegría, bexucóuyu per tous lus lláus esgalazá (besole por todos los lados con ansias), en el lleldar (hacer) que desfayénduse (deshaciéndose) en chárimes (lágrimas) y xoponcius (mareos, sustos, etc), que le hacían temblar como una vara verde, y después d’allancar (plantar) las rodiétches (rodillas) encima de las llábanas (losas), dijo bajando la cabeza y xofitándula (apoyándola) entre los atavarius (bragueta), de su hombre, en el encaldar (hacer) que s’arretrigaba a sous cadriles (se abrazaba a sus piernas). ¡Achuquíname, achuquíname miou Gracianu, endenantes de que te cunte, lu paraximesquéiramente que me portéi, metantu que tou faíes la Bana nel extranxeiru! (Asesíname, asesíname mi Graciano, antes de que te cuente, que te he hecho de menos con otros hombres, mientras que tu, te hacías rico en el extranjero). ¡Bueno Ramona..., ya tendrás tiempo de decirme todo cuanto de bueno o malo hayas hecho... pero ahora dime ¿dónde está el pequeño? ¡Apuesto a que ya está hecho un mozaquín (adolescente), listo y trabajador como lo que es su padre, que fexu más pesos na Bana (que hizo más duros en La Habana), que de pelos tenedis entrambus ya dos en vuexes motcheres! ¡Bueno los niños, quiero decir Tanín, güéi dexelu nel teixu miou má, pos comu tenu fatáus de couxes qu'escutire coutigu, ya non sei per la primeira que comencipiare, pos ista nuétchi quixe quedáme sola pa faluchar al nuexu encaldare! (Hoy le he dejado en la casa de mi madre, pues como tengo muchas cosas que discutir contigo, y no se por cuál he de comenzar, por éso esta noche he querido quedarme sola para hablar sin que nadie nos enrede). Lo primero que hizo la Ramona fue prepararle la cena a su marido, y al parejo que en esta faena se entretenía, iba preguntándole sucesos que a él le habían acontecido, quedándose siempre muy admirada de cuanto le decía su esposo. Pero después que el Graciano se fartucóu dé xamón, ya güevus con choricinus, arrutióu encomoláu perque l'entelaura inflabai 'l banduyu, plantói fuéu a un pitu, llancói 'n fondigoná 'n par de fumáes, ya sonriyénduse mu felliz dixói a la sou mutcher: (Se hartó de jamón, huevos y chorizos, eructó incomodado por haber abusado de tanta comida que con pesadez le hinchaba la barriga, le pegó fuego a un buen cigarro, le sacudió un par de fumadas, y después sonriéndose muy feliz le dijo a su mujer): ¡Desde que me he marchado a las Américas hasta ahora, no he comido una comida que mejor me supiera que ésta que me has preparado en tan poco tiempo y con tanta arte. Por el mundo adelante mi querida Ramona, no se harta uno nada más que de mollicies (cosas malas). Mucho cacíu pintureiru (cacharros lujosos), mucha cuchara limpia y resplandeciente, mucho sirviente que te trata con tanto mimo como si fueses un banquero, pero los platos son pequeños, y la comida que en ellos vacian (echan), tiene escosáu güétchus de rustíu (que no tiene grasa, que no está sazonada). Más sustancia tiene aquí un potaráu de llabaza de la que chamus a lus bracus (una pota de fregaduras de la que servimos a los cerdos), que todo lo que come en el día un trabajador en las Américas, y si uno trae dineros de aquellas lejanas tierras, es a cuenta de la mucha hambre, calamidades y sufrimientos que uno tiene que aguantar allí. Aquí en las aldeas pensamos cuantos nos vamos para allá, que en cuanto lleguemos, atopamus lus cuartus tremáus pe les caleyes! (encontramos los dineros tirados por las calles). ¡Bueno Ramonina, ahora ya me puedes contar lo que has hecho por aquí, que me parece que abundu enfucheráu (muy sucio) y grave debe de ser, cuando endenantes de entrare na miou teixá, de rodiétches me suplicabes que t'achuquinara! (antes de entrar en mi casa, de rodillas me suplicabas, que te asesinara). ¡Non sei Gracianín perquéi llugar comencipiar, pos tou enllordióxe d’enria mín, comu se ‘l mesmu diañu me l'encalducar! (No sé Gracianín por qué lugar voy a dar comienzo, pues todo se enlodó encima de mí, como si el mismo demonio me lo preparara). Deciale Ramona sentada en el escaño, detrás del aburióxu (ardiente) lar, mirando de frente para su marido y alumbrando a la par un torrente de lágrimas, que resbalaban por sus hermosas y coloreantes mejillas, que resplandecían a la luz del fuego, lo mismo que si estuviesen entafarnáes (untadas) con manteiga (untadas con manteca). Graciano que la propiaba con el mismo arrobo de enamoramiento que por ella siempre había tenido. Le dijo con voz halagosa que ya consigo llevaba el perdón que con tanta argucia su esposa buscaba: ¡Anda Ramonina, déjate de choramicar (llorar), pues con tanta mexareta (meadura) de lágrimas, no vas a encantexar l'esgazaura que fixiste! (arreglar la rotura que has hecho). —Y ahora cuéntame de una vez cuál fue el mal que me has hecho, pues por lo que barrunto, me has hecho castrón fatáus (muchas) veces. ¡No Gracianín, no te he hecho de menos nada más que un par de veces, y te voy a contar sin deximite (ocultarte) nada, el por qué hice de paraxa (puta), pues no me he puesto patas arriba en la añuedaura del cibietchu (haciendo el amor) con nadie, porque mi cuerpo me lo pidiese, sino que ha sido la necesidad la que me ha obligado, pues bien sabes, que cuando tu te has marchado para La Habana, yo me quedé muy sola, con un niño entre mis brazos que nin falaba nin espatuxaba (que ni hablaba, ni andaba) !Ay! Gracianín de mis entretelas, del mi corazón y de los mis sentidos, puedo decirte ahora llena de alegría que te estoy viendo al lado mío, que con las lágrimas que alumbraron mis ojos en todos estos años de soledad que he vivido, navegaría sin hundirse el barco que te trajo de La Habana. ¿Y quién fue el culpable de mi desesperante llanto, de mi inconsolable sufriencia? ¡Sólo tu Gracianín, sólo tu eres el culpable, que me has dejado muy sola, y te marchaste para las Américas hace diez años, siendo yo en aquel tiempo una desventurada criatura que aun no tenía veinte años dígote yo que me has dejado encuandiada (empozada) dentro de la soledad y la pobreza, y en todo este largo tiempo, no me has mandado ni tan sólo una perrona (diez céntimos) con la que comprarle un llastiquín (una camisa, un jersey, etc., etc.) a nuestro hijo, y ahora me vienes tu diciendo que quieres al niño tanto y cuánto! ¡Bueno Ramonina, lo que yo hice o dejé de hacer, abundu bien fechu tá (muy bien hecho está). Hoy ya me encuentro en mi casa dueño de una betchá cuarexa (bien repleta, rica cartera) de dineros, y no quiero perder el tiempo explicándote lo que yo he sufrido y el trabajo que me ha costado atróupar (rejuntar) este capital, pero tu ahora sí que me vas a decir con quién o con quiénes me has traicionado durante el tiempo que he estado fuera de mi casa. Así pues, empieza luego y no pierdas el tiempo barajando pormenores noitres (en otros) caldaretus (ubres) que no sean los que estrincaste (ordeñaste) entre los atavarius (braguetas) de los hombres con los que has hecho el amor, mientras que yo en las Américas fechu 'n castrón, apelucaba cuartus pá betchar la cuarexa que traigu, (hecho un cabrón, recogía dineros para llenar la cartera que traigo). Ramona se levantó del escaño, echó al fuego cuatro astillas porque ya se estaba amorrentandu (apagándose) y después, arremetchandu lus güeyus, miróu 'l Gracianu con mala lleiche, ya díxole sen catar más atayus (abriendo desmesuradamente sus ojos, miró a Graciano y le dijo con enfado sin buscar más atajos). ¡A los dos años de colar (marcharte) tu por el mundo allantri, (adelante) se me puso el niño muy amolaín (enfermo), y no tuve más remedio que llevarle al mélicu (médico), y éste con palabras finas y muy melgueróuxas (dulces) me dijo que yo era una buena moza, que estaba muy guapa y que era muy hermosa, y muchas otras cosas mas que entre todas ellas me hicieron perder la cabeza, el caso fue que el médico me aseguró que el niño estaba realmente muy enfermo, y que sólo se comprometía a sanarle si yo... bueno... el caso fue que yo por curar al mióu fiyín (mi hijo) espurrime y encoyime baxu lus atavarius del mélicu y'añuédei 'l cibietchu cuá 'l un par de veices, (me estiré y me encogí debajo de la bragueta del médico e hice el amor con él un par de veces). Y de resultas de los dos achucáus (acostados) que fexe debaxu 'l allegre mélicu (que hice debajo del alegre médico), me quedé empanzorraona (preñada) y parí otro rapacín (niño) que ahora ya tiene siete años. Así que yo considero que si tú estuvieses en mi lugar, harías lo mismo que yo he hecho, pues por un hijo una madre da todo cuanto tenga y más para con ello! Graciano que era de naturaleza muy tranquilo y a pesar de ser un cornudo era listo y razonero, le dijo sin enfadarse ni levantar más una palabra que otra: ¡Por un hijo una mujer casada debe de entregarlo todo verdad es, todo menos su honra, porque la honra en la mujer casada tiene más valor, que todos los hijos que pueda tener y hasta inclusive más que su propia vida. Porque de ahora en adelante, lus tous nenus namái que serán pá les xentes que fius de paraxona. (Los tus niños nada más que serán para las gentes que hijos de puta). Y tu... una paraxete (putina) mirada en todo momento por los hombres, como pan caliente fácil d'allancái 'l denti (hincarle el diente). Y yo... un cabrón consentido, que ha de ser la guasa y la murga de todos mis vecinos y de cualquier gente que sepa de mi vergüenza! En buena razón acaidonaban (dirigíanse) las palabras del Graciano, pues pronto sus vecinos armados con la socarronera malicia de las gentes de la aldea, empezaron a torearlo, diciéndole entre amistosas risas y halagüeñas palabras, ofensivos insultos, que ponían al pobre Graciano lo mismo que un pingayu (trapo viejo), y como Graciano era simpático y buena persona, aun les daba lugar más xeitu (sitio), para que se apropiaran de mayores confianzas, y ya no sólo eran sus vecinos los que de continuo le provocaban, sino todas las gentes que le conocían, pues un día que estaba segando hierba en un prado que tenía al lado de la carretera, pasó por allí una pareja de los guardias civiles de servicio que eran amigos suyos, y después de torearle un tiempo como todo el mundo hacía, uno de los guardias le preguntó: ¿Qué carrera les vas a dar a tus hijos Graciano? ¡Pues como tienes dineros amamplén (muchos), no estaría mal que los estudiases para xebralus (apartarlos) de estar mayucandu (majando) terrones toda la vida lo mismo que tu haces! Graciano quedose mirando para el guardia sonriéndose como si nada ofensivo le hubiera dicho, y después apurriénduyes (dándoles) la petaca para que enrrodietcharan (liaran) un cigarrillo, cuando los tres estaban aborronandu (fumando) muy tranquilos les dijo: ¡Mucha razón tienes Juaquín, ya que majar terrones no es un oficio descansado ni productivo para nadie, por eso, a mi primer hijo, que es el mío verdadero, le voy a estudiar hasta que se convierta en un buen ingeniero, aunque tenga que vender sino me alcanza cuanto tengo, hasta mi honrado apellido, que por ser tal cosa, en todo el mundo ha tenido siempre buen crédito, y al otro por ser hijo de mi mujer que xebrose (se fue) de la honradez, y se situó entre la hedionda troya (suciedad) donde se enchamuergan (ensucian) las paraxas (putas). En pocas palabras, por ser hijo de puta, le voy a enchufar en el xuzgáu (juzgado), y si no sirve para este menester, entonces le afilio a la guardia civil! Al guardia Juaquín, xelósele (,helósele) d'afechu (del todo) la maliciosa sonrisa que mostraba entre sus labios, y poniéndose muy serio le dijo: ¡Ten cuidado con lo que dices Graciano, porque me parece a mí que no das puntada sin hilo, así que se acabaron las bromas, y de ahora en adelante con nosotros ándate derecho, sino quieres que te enchufemos en la cárcel por tener la lengua demasiado larga y ser tus palabras mal intencionadas! Descubrió Graciano aquel día, que el don de la palabra era un arma muy poderosa, con la que conseguiría manejándola con astucia y solapadamente insultativa, lograr que sus agudosos vecinos se mirasen muy bien antes de lanzarles puchas (sátiras), haciendo de su persona el hazmerreir de todo el concejo. El habíale dicho al guardia Joaquín sin la menor intención de ofensa hacia su persona ni a nadie, que el hijo de su mujer por ser nacido de mala madre, le colocaría en la Guardia Civil, cosa que incomodó grandemente a Joaquín, demostrando con sus inocentes palabras que no es oro todo cuanto reluce, y que todo el mundo tiene algo de suciedad escondida o a la vista, de la que suele avergonzarse. Desde ahora en adelante, escrutaría en la vida y pasado de sus vecinos, y cuando de él se mofasen, les taparía la boca lanzándoles al rostro como arma de defensa y ataque todo cuanto de despreciable y asqueroso, en sus vidas o familias hubiere; y de esta forma, ya se mirarían ellos de volver con sus ya cansadas e insultantes sátiras a molestarle. Y ahora, tras el xemeyu (retrato) que hice del alcalde de mi aldea, escantoyándulu namái que per un cornetchal (rompiéndole nada más que por una esquina) de las muchas que el condenado tenía, voy a hondear ya sin hacer pouxa (parada) ni xebraura (apartamiento) en la historia de las Xabarceiras (tratantas), que entrambas y dos eran de gafas (venenosas) como un perro con la boca negra. «MANOLA Y VENANCIA» Moraban en mi aldeina dos mucherucas (mujerucas), que eran hermanas en apariencia y al decir de ellas también de familia, ya que habían nacido por el mismo furacu (agujero), no eran ya jóvenes cuando yo las conocí, pues paseábanse por la vida con la edad de comenzar a maurecer (madurar), eran las más pobres del lugar (descontándome a mí por supuesto), ya que no les acompañaba más riqueza que una vieja pochina (burra), y por esta pobreza que las acompañaba, allindiaben (cuidaban) a su borrica Facunda, con tanto cariño y esmero, como si en verdad fuese hija de entrambas. Estas mujeres no eran nacidas en mi aldea, y verdaderamente tampoco a ciencia cierta nadie sabía el lugar de su nacencia, lo cierto es que habíanse asentado en mi aldea cuando se terminó la guerra, y vivían en una muy humilde casuca que compraran con algunos dineros que traían, vivían en mi lugar desde aquella época, ganándose su vida con libertad e inteligencia, si se puede denominar así, al apoderarse de lo que muchas veces no les pertenecía. Decian algunos vecinos, y yo no sé si era cierto, que durante toda la guerra habían estado de paraxas (putas) por el frente, haciendo felices a los milicianos primero y después a los vencedores, más sin embargo yo creo que esto no era verdad, porque entrambas y dos físicamente no valían ni para un tiro de escopeta. Nosotros las conocíamos por el apodo de las Xabarceiras, y eran bajas de talla, secas de carne, con rostro de brujas feas y lagañosas, dueñas de un mal genio y peores intenciones que el mismo demonio, y garruxantes nas engarradiétchas (valientes, decididas en las peleas). La de más edad se llamaba Manola, y tal parecía que sus padres la habían fabricado con el puro veneno, y aparte tenía una lengua tan ofensiva y desarrendada, que dejaba en porriques (desnudo) al más pecaminoso de los arrieros. Venancia que era la otra, no algamia (alcanzaba) a su hermana en el ser tan garruxante, pero se aparejaba al lado de ella, en tener los dedos largos y las uñas raguñonas (arañosas) para mal de las tranquilas gentes, donde se engarrapelaban (enredaban) muchas veces los intereses de los vecinos. Las rapiegas Xabarceiras, cuando los campos se cubrían de frutos y los árboles se enseñoreaban con el manto lujoso y natural de los saludables y exquisitos frutos, ellas solían comprar en caña (en el árbol) o escandanaban (recogían) sin ningún permiso, las mejores frutas, y prestas corrían a venderlas por todas las aldeas y mercados de los tres concejos vecinos, y con estas ganancias, ellas prohibían al fantasma del hambre, que no espurriera (estirase) el hocico, agolifandu (oliendo) en su lar, en ningún día del año, por prietu (negro) que éste escombuyere (viniese, naciese). En la casa de las Xabarceiras, a pesar que por aquel entonces los tiempos eran muy difíciles y el hambre se recostaba en todas las esquinas, entre otras cosas en su lar jamás faltaba el cafetacu, y el frasco de marrasquinu (anís, caña, etc.), al que las dos hermanas le hacían halagos con parejo tino, pues érales el café ey el aguardiente tan llambión (goloso), como el tabaco de cuarterón, ya que sonrientes, gozosas y felices, apuxaben (tiraban) por él, con el mismo placer que escosaban (secaban) el pintureru frasco del aguardiente. Muchas veces cuando estaban sentadas con tranquilidad en su casa antroxánduse (festejándose) con las copaxas (copas) y el cigarrillo, decíale la Manola a su hermana entre xorbu ya xorbu (trago y trago) y cigarrillo prendido con la colilla del otro, esta sentencia muy verdadera: ¡Es mucho más fructuoso unos minutos de trato si están bien hechos, que cien horas de trabajo agabuxá (agachada) en las estayas (tajos), haciendo labores para los vecinos, que son más olvidadizos después de hacerles el trabajo, que agradecidos para pagarte en justicia el sudor que en sus tierras has derramado! Pero aquel año las Xabarceiras estaban encuandiadas (empozadas) dentro de un mal estar que mazábayes enoxáes fasta el mesmu fégadu (sacudíales enojadas hasta los mismos hígados), y todo había sido por la causa de no haber sido eficaces en el llindiáu (cuidado) de su pollina Facunda, pues un día que la habían dejado sin vigilancia guareciendu (pastiando) en el pasto comunal, piescóula (cogióla) por su cuenta y riesgo el alegre pollino de Rosendo el goxeiru (cestero), que el condenado tenía unos coyonzones (testículos) que le pingaben (colgaban) hasta el suelo, y se daba muy buena maña en no dejar una pollina manía (sin preñar), por vieja que fuera, y aunque no tuviese gana de que l’añuedaren el cibietchu (que le hicieren el amor). Por esto la Manola que era la que acaidonaba (dirigía) las riendas de su teixu (casa), se abayucaba (se movía) aquel año que corría por los primeros días del mes de Junio, con todos los demonios del infierno haciéndole mil travesuras en su cerebro, y todo era por la causa de la paraxona de sou potchina (de la putona de su pollina), que de resultas del esfoitu (confío) que con ella habían tenido, que fuera bien aprovechado por el alegre pollino del goxeiru (cestero), espatuxaba (andaba) la pobre con una ventroná (barrigada), que trabajo le costaba revolverse. ¡Diañu de bruxa (demonio de bruja), con lo vietcha (vieja) que es, y todavía tuvo la puñetera calentura para que en un momento que la dejamos de la mano, de ir hacer xaceda (camera, sitio) debajo de las patas del condenado burro del maldito goxeiru (cestero). ¡Pues en algo tenemos qu’estenciar (inventar, hacer), para poder llevar la fruta este año, a los mercados y a las aldeas, ya que si no ganamos por el verano los dineros que necesitamos, cuando llegue el invierno, entrará en nuestro hogar de la mano del frío también el hambre. —Está visto que con la Facunda no podemos llegar a ninguna parte pues está la condenada con un baduyáu (barrigada) que apenas puede tartirse (moverse). En buen compromiso nos ha colocado el zaramachón del maldito pollino del goxeiru, que quiera Dios que el demonio le asesine y al amo con él, pues cada vez que veo alguno de entrambos, se me sube la sangre a la cabeza y me pongo en tal trance, que tengo miedo de que un día no pueda contenerme y les parta el alma a entrambos. Todo esto y algunas cosas más, se lo estaba diciendo la Manola que en el lleldar (hacer) ya se encontraba medio tarrasca (borracha), a su hermana Venancia, que intentó consolarla aconsejándole, que lo mejor que hacían, era bajarla el lunes al mercado de la Villa, y con lo que le dieran por ella, y un poco más que pusieran encima, mercarían un burro de arte, que las libraría del complicado problema que las atañía (conducía). En esta conversación se encontraban las afligidas Xabarceiras aquella tarde buscándole encantexu (remedio, remiendo) para su desgracia, cuando hicieron entrada en la aldea una caterva de gitanos, llegaban todos dentro de una alegrosa folixa (juerga, algarabía), que tal parecía que todos eran tan felices como los mismos ángeles moradores del Cielo. Y sin pedirle permiso a nadie, dispusiéronse a pasar la noche debajo de los hórreos que se asentaban en el centro de la aldea, lugar que desde inmemoriales tiempos, siempre solían hacer acomodo sin que ningún vecino los molestara, todos los titiriteros, hojalateros, gitanos y demás transitantes que llegaban con alguna de sus embajadas a la aldea. «PASCUALÓN EL GITANO» Mientras que sus hombres desaparejaban los burros y disponían su ajuar las hábiles y astutas gitanas con el cabás colgado del brazo, y un montón de artesanas cestas encima de la cabeza, se internaban por todas les caleyes (callejas) de la aldea, en el trabajo de equivocar al primer aldeano que se las diera de listo, y de casa en casa, intentando vender su arte, o pedigüeñando cualquier cosa, ya que todo les venía bien, llegaron a la postre a la morada de Manola, que ya tenía ésta pensado desde el momento que endilgóu (que avistó) a los gitanos, el efectuar un saneado trato con ellos a cuenta de la su pollina Facunda. Las gitanas nada más llegar ante su presencia, la saludaron siempre con la sonrisa en los labios y la humildad con ella, cualidades indispensables que el timador maneja, como si propias suyas fueren, y de esta guisa, le dieron las buenas tardes en el momento que una de ellas le preguntó sin perder más tiempo: ¿Oigame señora, no tendrá alguna cosa de comedera por el desván a cambio de una de estas cestinas tan serviciosas? Así le habló una de las dos gitanas que en pareja venían haciéndose la desvalida y la inocente, mientras que su compañera sonriéndose por lo bajo, y sin urniar (hablar palabra), aprestábase en el sacar de su faltriquera un fatu de baraxeta (un trapo de baraja), y nada más que su socia fexu pouxa nel falare (hizo un descanso en su charla) con la Manola, cogió la palabra la gitana de la baraja, y se hondeó en el registro de querer echarles las cartas, decirles la buenaventura, o leerles la suerte, pues asegurábales la sagaz gitana, que ella había nacido con el sobrenatural don, de poder leer en la palma de la mano el destino de las personas, que se halla escrito desde su nacencia en un lenguaje misterioso, que sólo los elegidos pueden leer sin la menor equivocación. La Manola, que yo puedo asegurar que la más espabilada gitana podía ser nada más que su discípula, apropiaba y miraba de soslayo a las gitanas haciéndose la fatona (tonta), mientras que sus vidayas (sienes) moldeaban el negocio que con su Facunda iba hacer encima de los rapiegus xitanus (zorros gitanos), pues ella para sus adentros se decía, que quien equivoca a un manexador (manejador) de enredos, hasta los mismos jueces le ayudarían a xebrase (marcharse) del refregado aunque éste se hendiera, en algo que bien no olíese y sonado fuera. Así pues, que cuando la gitana ya se había creído que la Manola iba a ser un tonto cliente que le pagase sus enredos, en el magín de la Xabarceira ya estaba encaldáu (hecho), el cambiar a su Facunda, por un pollino que ellos trajeran, que no cojeara de ningún lado, y que no fuese muy cargado de años. El caso fue, que cuando la gitana ya le iba a coger su mano para leerle su buena suerte, quedose sorprendida cuando la Manola le dijo: ¡Déjese de pamplinas que conmigo no tiene cabida, yo lo que quiero es cambiar una buena pollina que tengo, que a no tardar mucho se va a convertir en dos porque está preñada, por un burro que ustedes traigan, que tenga llixia (alma, fuerza), y que no tenga amolaúres (males) por ningún lado! La gitanaca dibujó una amplia sonrisa de alegría en la bufarda (ventana) de su boca escosada (falta) de la mitad de sus dientes, y después le dijo a la par que guardaba la baraja en su faltriquera: ¡Eso que usted desea ya lo puede dar por hecho buena mujer, pues mi marido tiene un soberano pollino, que es lo justo a lo que usted me parece anda buscando, así que espere unos momentos, que voy con rapidez a buscarle, para que hagan el trato que me parece a entrambos ha de agradarle! Vino al cachiquín (al rato) en un grande burro escarranquetáu (montado) de alegre presencia, que en el parecer abayucábase (movíase) como el mismo rayo. Llegó el gitano a la casa de la Manola, muy xaraneiru ya xibloutandu (jaranero y silbando), lo mismo que si ya agolifara (oliese) el negocio antes de comenzarlo. Apeose de un áxil blincu (ágil salto) el gitano Pascualón de su xumentu (jumento), y saludó con marcado respeto a la Manola, que ni tan siquiera le contestó, ya que sólo tenía ojos para apropiar al burro, que le pareció muy atongaín (bueno) en sus primeras güeyáes (ojeadas). Empezó el gitano sin demora a tejer en el hacer del trato, con la que él pensaba, que iba a ser una victima sencilla para hacerle un lucrativo timo, ya que entamangaba (hacía) la Manola tal focicu de fatona (hocico de boba), que no era menos de pensar, que aquella mujer tenía los sentidos escosáus (secos) de toda listeza. El gitano que era un útre (águila) en el asunto de hacer de un jumento que sólo valía para ser achuguináu (sacrificado) y convertirlo en chorizos perreros (malos), digo, que él podía hacer de un burro moribundo, un pollino de ojos vivarachos, espurrías uréas (estiradas orejas) y espatuxares de rellámpagu (caminares de relámpago). Así pues con esta maestría que le caracterizaba, comenzó a rexistrar (mirar) a la Facunda desde el principio de su hocico hasta el término de su cola, sin olvidarse de sus molares y patas, y mientras que él hacía tal cosa, Ias Xabarceiras no perdían su tiempo, pues también manxuñaban (tocaban, palpaban) el jumento del gitano por todo el peyeyu (pellejo), con las miras de encontrarle algo que le faltase, o de descubrirle un postizo que le tapase un defecto. Pascualón como que no quería la cosa las propiaba por el rabillo del ojo, y así, allindiaba (cuidaba) a las Xabarceiras que no tenían sentidos nada más que para rexistrar (mirar) el burro del gitano, que no hacía nada más que tascase (moverse) y no estarse ni un instante quieto, demostrándoles con tal nervioso bailar, que era un pollino de arreos, con fuerza según ellas, de llevar un par de manegáus (cestos) encima de su lomo, sin ni siquiera hacer ni un senaldo, hasta el mismo Ricabu, o al lugar de Torrestíu, que son las aldeas más cimeiras de los concejos vecinos. Se veía a las claras, que a entrambas Xabarceiras les encantaba el jumento, por tal razón Pascualón, en el lleldar (hacer) que sacaba una colilla del bolso de su llásticu (chaleco) y le plantaba fuego sin soltar el cayao de su mano, les dijo sonrientemente: ¡No desperdicien el tiempo en buscarle defectos a mi buche, pues no le falta ninguna cosa, ya que tiene hasta los dos coyones (cojones) y está tan entero como yo mismo, que soy padre de una docena de hijos! ¡Pero es igual mujerinas, pues aunque algún defecto tuviese mi jumento, me parece a mí, que no voy a poder hacer trato con ustedes, porque esta pollina que me quieren espetar, está más para ser achorizada en Noreña, que es para lo único que vale, que para hacer galopadas por los caminos! ¡Ahora que si me dan encima de ella ochenta reales, el trato está hecho, y sino, cada cual allindie (cuide) lo que es suyo! Después de mucho tejer y destejer, porfiar, y alegar mil razonamientos de toda índole, la Manola le dijo que sólo le daría sesenta reales, y Pascualón cogiéndole por su palabra, enfardóu (guardó) los dineros en el bolso, y sin demostrar la contentura que le embargaba, dio el trato por hecho. A la mañana siguiente cuando el malvís silbotiaba anunciando el nuevo día, se levantó de su cama la Manola a la misma hora que siempre solía, y antes de hacer ninguna otra labor, fue muy ilusionada y contenta a la cortexaca (cuadra pequeña) donde tenía guardado el pollino, y cuando le puso sus inquisitivos ojos encima, su alegre ilusión fue devorada por una triste sorpresa que le produjo la visión de ver a su pollino achucáu (acostado) en una postura engalbaná (sin fuerza, sin gracia, sospechosa), acercose a él ya buyéndole en sus temperamentales y endemoniados sentidos la apenada sospecha de haber sido engañada por el gitano, y sin el menor miramiento le atizó unos punterazos con las madreñas encima de los cadriles (patas) para que se incorporara y poder mejor repararlo, y fue entonces cuando se le enxenebróu (helósele) la sangre en sus venas, ameruxánduse sous fégadus (llenándose sus hígados) en el atayu (atajo) de un envenenador desespero, al reparar con cuidado a su pollino, por eso sus ojos se le llenaron de lágrimas que alumbraban la rabia y la mala leche que l'esmolecía, (deshacía), cuando ya sin ninguna duda comprobó, que el genio y bizarría que el burro tenía en la hora del trato, no era el mismo que en aquel encaldar (hacer), sino que se había tornado en volverse en estar amurrentáu (enfermizo, moribundo), lo mismo que si del mundo de los vivos se estuviera despidiendo. A fuerza de bardiascazus (palos) y de xurarnentus (juramentos) que sin miatcha (migaja) de compasión la Manola le propinaba, dentro de una amanicomiaura (locura) que le desencaldaba (deshacía) el alma, logró el pobre animal incorporarse, y cuando estuvo en pie el descuaxaringuetáu (deshecho) jumento, con sus urées pingones (orejas lacias, bajas) y los güetchus choramicándoye (los ojos llorándole), como si hubiera despertado de una penosa pesadilla, y por si fuese poco todo esto que la Manola propiaba, todavía la pobre bestia comenzó a temblar con tanta intensidad por todo su cuerpo, que le daba lugar para pensar a la airada y endiablada Xabarceira, que aquel cadabre (cadáver) de burro, estaba viviendo sus postreros momentos. Cuando la Manola percatose ya sin ninguna duda de lo cadarmeru y'esmoleciu (de lo cadavérico y desvanecido), que se encontraba el condenado burro que la había espetado el diablo de Pascualón el gitano, comenzó a alumbrar por su pecaminosa boca, dirigida por su envenenadora lengua, un rosario de juramentos todos en contra de los santos seres del cielo, también maldijo con igual arte a todos los demonios de los infiernos, y no se dejó atrás y ya en este lleldar (suceder) colgándole de las comisuras de su boca unas flemas azuladas cargadas de rabia y de veneno, a todos los gitanos de la tierra, y hasta se recordó ya completamente desarrendada por la amanicomiaura (locura) que la encibiétchaba (retorcía), de manera más denigrante hasta de la propia madre que la había parido. Ante tal escándalo de palabras endemoniantes, saltó de su cama haciendo fuego su hermana Venancia y entre las dos juntas terminaron de hacer la desarrendada y pecaminosa fiesta. «EL PEDÁNEO DE LA ALDEA» Cogió la Manola una foicetuca (hoz) que tenía mangada en un recio y fino palo de ablanu (avellano), y la su hermana una pala de dientes que estaba mocha (falta) de un par de pinchos, y así armadas como si fuesen a la guerra, conducidas por el rey de los demonios que moraba dentro de sus espíritus, preparando un alboroto tan sonado y enloquecido que dudo que nada en la vida otro mayor hiciera, con una prisa que por ser ardiente les amagostada (quemaba) la entraña, fuéronse en busca de los gitanos con el invariable propósito, de deshacer el mal trato que con ellas hicieron, y por las buenas o por las malas, recuperar sus dineros y a su pollina Facunda. Cuando llegaron debajo de los hórreos lugar donde ellas sabían que estaban los gitanos y comprobaron que ya de la aldea a tan tempranera hora los foinus (ladrones) ya se habían xebráu (marchado), entonces la pecaminosa folixa (bronca) qu' enguedétcharun (que enredaron) fue tan escandalosa que pusieron en pie de alarma a toda la aldea, y hasta los perros del lugar, ladraban enfurecidos, sin agolifar (oler) por dónde escarrapietchábase (deshacíase) el peligro, pero presintiendo que se encovarachaba (encuevaba) dentro de los falaxes (hablajes) enfogaratáus (fogosos) que alumbraban las gafuróuxas (venenosas) lenguas de las garruxantes Xabarceiras. Las gentes de mi aldea, al escuchar aquel enxame (emjambre) de airadas voces, que todas ellas endubichaban (envolvían) un rosario de fataus (muchas) maldiciones pecaminosas, a tan hora tan ceda (temprana) de la albiada (de la mañana), descumbutcherun (despertaron, levantáronse) del catre donde aun felices algunos descansaban, y comenzaron a asomarse a las puertas y ventanas, y cuando comprobaron de qué se trataba, dieron rienda suelta a sus risas y gozos que les producía la desgracia que consumía a las ramplonzuelas (ladronas) Xábarceiras, que desde el primer día que habían sentado sus vivencias en la aldea, vivían a cuenta de lo que arrapiegaban (robaban) a los vecinos, sin que jamás s’andecharan (hicieran cuadrilla) en una gavita (ayuda) hacia sus vecinos, aunque éstos se reventasen atosigados por el excesivo trabajo. Por eso, cuando aquel amanecer conoció la aldea el timo que los avispados gitanos hicieran en los pequeños intereses de las atuñáes (avaras) Xabarceiras, al espetarles aquel jumento al cambio de la Facunda, que según las manifestaciones juramentadas que públicamente pregonaba con grandes gritos la Manola, estaba murriéndose estingarraón na cortexa (muriéndose acostado en la cuadra), al xebrársele (marchársele) la alegría y el bizarro genio que le había inyectado la tarrasca (borrachera) de marrasquino que le hicieran coger los gitanos, con el fin de que el alcohol le diera por unos momentos las briosas fuerzas de su juventud que la naturaleza por viejo y deshecho ya le había quitado. Pero no conforme Pascualón con este ardid, también le había introducido para que mejor se dibujase en el lugar de su conveniencia, una fogosa guindilla en el furacu (agujero) por donde alumbraba el federosu cuchu (hediondo estiércol), y por estas razones el pobre animal que en el momento del trato obreiráu (aguijonado) por estos reactivos respondió a las aspiraciones de Pascualón para equivocar a las Xabarceiras, ahora ya aquel pollino falto de tales estímulos, no respondía a las gozosas ilusiones de la Manola v su hermana, por eso entrambas y dos estaban llevadas y traídas por el mismo demonio, y en peor genio se ponían, cuando presenciaban a las gentes de mi aldea todas ellas de buen suceso, entamangándu festa ya murga (haciendo fiesta y güasa) de las hasta entonces avispadas Xabarceiras. Así por ejemplo, la muyer del Goxeiru (mujer del Cestero) que por la causa de que la Facunda apartando el rabo p'un lláu (para un lado) y dejando la clica 'l entestate (la matriz al aire libre) permitiera que su alegre burro le anuedara 'l cibietchu (le hiciera el amor) dejándola preñada, pues por esta causa, engarrapoláronse (peleáronse) con ella las Xabarceiras, en una engarradiétcha (lucha) de campeonato, que si no es porque unos hombres de la aldea las separan, la hubiesen esmueliu a tochazus (muerto a palos), pues esta mujer esfargayánduse (deshaciéndose) de risa díjoles: ¿Qué pensabas Manola, que podías equivocar a los gitanos lo mismo que haces con todos nosotros desde que el demonio te trajo sabe Dios de dónde a vivir a esta aldea? ¡Esos filan (hilan) más fino que nosotros mióu nena, por eso no has sido capaz de detener el truñazu (testerazo) que te atizaron cuando pretendías hacer negocio con ellos, que son los mismos hijos de tu padre el diablo! ¡Me parece a mí que este año, si quieres ir a vender por las romerías la fruta qu’escarpenas (que arrancas) de nuestros árboles, vas a tener que llevar las maniegas (cestas) encima de tu mollera! Xofitóu (apoyó) Manuela de Juan de Pacha, que era muy aguda lanzando putchas (sátiras). ¡Qué quieres hacer Manola, hay que armarse de paciencia mióu nena y nunca olvides que el demonio tiene focicu de gochu (hocico de cerdo), aunque en este lleldar (suceder) a tí se te presentara en la fechura (hechura) de Pascualón el gitano, que mucióte (ordeñote) la cuarexa (cartera) y llancote (te plantó) un pollín, que según el tu falar (hablar) regalado es caro. Díjole Filomena la mujer de Julián el Pertegueiru, que tenía una lengua p’aximielgar (mover) con molestosas intenciones a las gentes. Con más arte, que su marido que era áxil (ágil) como un esquil (ardilla) tenía de coraxe (coraje) para sacudir los arizos de los castañales. Estas y otras parecidas sátiras adornadas con risas y juergas de diferente índole, les decían las gentes de mi aldea aquella mañana a las xabarceiras, con intenciones de zaherirlas, porque ni eran sociables. ni menos tenían nada de buenas personas, sino todo lo contrario, aunque si digo la verdad en aquella época, había en mi pueblo peores personas que las Xabarceiras, ya que moraban un piño de fascistones asesinos, que ellos solos se bastaban para tirar tal partido por tierra. Tanto la Manola como su hermana, esnalaban (volaban) hasta los mismos teyáus (tejados) del aburrióxu (ardiente) infierno, dentro de un envenenamiento que hacía xuenzura con la manicomiaura (yunta con la locura), y con sus lenguas harto desatinadas escarnecían todo cuanto existe del cielo abajo y del infierno arriba, y en todo momento eran acosadas por los perros de la aldea, que les buscaban descuido para hincarles los dientes en cualquier lugar de sus escalixerus cuerpos, y al tenor que con rapidez espatuxaben (corrían) iban poniendo al Hacedor y su Creación como un fedoroxu fatu (hediendo trapo), con sus maldiciones y romances pecaminosos, que muchos de ellos nadie en el lugar jamás había escuchado, y dudo que pocas personas podrían endubitchar (enredar) un rosario de ofensas como el que la Manola preparaba. Pero a pesar de ya ser mucho todo esto que enseñaban, dentro de sus mal intencionadas entrañas, muchas más nefastosas intenciones aun se albergaban, y obreiradas (aguijonadas) por ellas, encamináronse afalucháes (arreadas) por el diablo, hasta la casa del pedáneo, que moraba en la fondeirá (en lo hondo) de la aldeina, y cuando ilegaron a las canciétchas (cancelas) y vieron que estaban piescháes (cerradas), aferronáronse (cogiéronse) a ellas con tal arte, y sacudiéronlas con tal fuerza, que al no llegar el perro a ponerles freno, de seguro que dieran en tierra con ellas. Pero la Manola que era en aquellos momentos conducida por todos los demonios nacidos y por nacer, que la habían corrompináu (llenado) con una airada rabia desgalgada (desmandada), no le puso ningún respeto ni menos miedo aquel perro grande armado de carlangas que hasta los mismos lobos les imponía recelo, sino que le hizo frente con su foiceta (hoz) llantándoye (plantándole) un focetazu (golpe con la hoz) en medio de su enorme cabeza, que le hizo al gafu (fiero) perro atropar (guardar) el rabo entre sus piernas, y marcharse glayucandu (aullando) de dolores del lado de aquella mujer que era peor que la más bravía de las fieras. No hicieron caso las Xabarceiras del matauriáu (descalabrado) can qu'ameruxáu de miéu (que plagado de miedo) se marchara del lado de ellas, sino que entrambas en el mismo lleldar (hacer) ximielgaben (sacudían) las cancelas en el parejo encaldar que llamaban al pedáneo de la siguiente manera: ¡Gracianu, Gracianu...! ¿Dóu tás aponiu faldetacu alcaldi de piteru? (¿Dónde estás ruin alcalde de gallinero?). El bueno de Graciano que se encontraba en la corte (cuadra) muciendu (ordeñando) las vacas, al sentir a su perro glayucar endolloriu (ladrar dolorido) y escuchar aquellas voces preñadas de prisa y betchás (ricas) de ofensivas palabras hacia su persona, salió sin pérdida de tiempo del establo con la caramañola (lechera) en la mano, y cuando comprobó quién le reclamaba, díjoles medio enojado, porque enfadado del todo nunca Graciano lo estaba: ¿Qué es lo que queréis condenadas del infierno, donde sin ninguna duda algún día iréis amagostabus (quemaros) esas asquerosas lenguas que tenéis? ¿qué es lo que queréis que tan cedu (temprano) llegáis a la mi puerta, y no en son de paz como es la debida forma, ya que lo primero que habéis hecho, fue partirle la cabeza al perro que intentó poneros el freno que estáis necesitando desde el mismo día que pusisteis los pies en esta aldea, y no contentas con ésto, aun estáis molestando al amo, enloquecidas por el demonio que lleváis dentro de vuestros cuerpos, que sólo vosotras sabéis dónde le encontrasteis, pero que os hace rellumbrare (relucir) como el mismo rellámpagu? (relámpago) ¡Vengo a ordenarte, —dijo la Manola, saliéndole espumarayus (espumarajos) de rabia por su boca—, vengo a mandarte, que te hagas en el momento en perseguidor de los asquerosos y ladrones gitanos, que me engañaron con un burraco que cambié por la mi Facunda, que ahora está estingarraón (tirado, acostado) en la cuadra, sin llixa (fuerza) de sostenerse encima de su cadriles (patas). Graciano que era como ya sabemos, muy agudo y socarrón, comenzó a reírse por lo bajo, porque abiertamente no se decidía ante el temor de no terminar de alterar aquel par de humanas fieras, que muy capaces las creía de pagar en su persona sus cacíus estrapayáus (sus platos rotos), luego poniendo la cantimpla (lechera) entre las manos de su mujer, que había bajado a la corraleda al escuchar tan grande alboroto, y seguidamente, rascándose su cabeza por debajo de su gorra, les dijo a las Xabarceiras con una socarronería que le alegraba satisfactoriamente: —Podéis ir vosotras mismas a buscarlos, ya que tanto os interesa en encontrarlos, porque yo fuera de la aldea y aun dentro de ella, ninguna autoridad tengo, que me obligue a perseguir a nadie, y creo que para hacia la Villa deben de encontrarse, porque poco antes del amanecer les he oído yo pasar por delante de mi casa, y por cierto que llevaban entemangada una allegroúxa folixa (iban formando una alegre juerga), y ahora escurro (discurro) de dónde procedía tan grande gozo que les acompañaba, que ni más ni menos era, del betcháu (rico) trato que al parecer hicieron con la tu Facunda, por la causa de querer ser tu, todavía más gitana que ellos. ¿Qué es lo que me estás diciendo so castrón (cornudo) de los infiernos? ¡Qué no tienes de hombre nada más que el paxierchu qu’enllastica lus tous enxenebráus güesus, (traje que cubre tus fríos huesos), si en todos los lugares de Asturias tienen como autoridades a ejemplares con el mismo esprapayu (disposición, ánimo), que te tiene encibietcháu a ti, más les valdría a las gentes hacer con ellos, lo mismo que yo debía de hacerte a ti! ¡Vaya un alcalde de cuatcháus (cuajados) que en el lugar tenemos, yo no sé lo que estarían pensando los vecinos el día que te han dado la güichá (vara) de mando, porque la verdad es que no sirves ni para tornar (parar) el agua en un banzaucu (remanso) de poca llixa (fuerza)! Le dijo la Manola lanzándole unas envenenadoras y asesinantes miradas, que intencionaban la firme idea de entamangar (hacer) un engarapoláu con él. Graciano, sin hacer mucho aprecio de lo que le estaba diciendo la bruxa xabarceira, sonrientemente le preguntó: ¿Y qué es lo que te gustaría hacerme a mi Manola? ¡Lo primero que te haría so castrón de los infiernos, sería... llantate la foceta (plantarte la hoz) en medio de tu cabeza, fendiéndotela hasta las mismas caxietches del xixu (partiéndotela hasta las mismas células de los sesos), y después te haría el juicio de por qué fuiste condenado a morrer (morir), que sería por el cobardoso delito, de no saber defender los intereses de la aldea, como es tu obligación de alcalde, y también por consentir, que xentes arrobonas (gentes ladronas), colen del chugar (marchen de la aldea), haciendo festa ya murga (fiesta y güasa), ximielgánduse lus cuartus na cuarexa quei arraguñarun a lus tous vecinus (moviendo los dineros en su cartera, que fueron fruto del robo que hicieron a tus vecinos), por la causa de tener un pedáneo, escasáu de coyones, ya betcháu de plumes de pituca llueza! (seco de cojones, y rico de plumas de gallina clueca). Estas palabras tan poco delicadas y tan grandemente ofensivas, no le sentaron nada bien a Graciano, a pesar de ser él, hombre tranquilo y transigente en gran medida, quizás las hubiese deximíu (olvidado) si su mujer no estaviese presente, pero al no ser así, a Graciano no le cupo otra alternativa, que intentar castigar a aquella desvergonzada que le estaba tratando lo mismo que si él fuese en vez de un hombre y por más primera autoridad de la aldea, no fuese nada más que un enyordiáu pingayu (un sucio pingajo), por esto, destinado Graciano en hondura donde jamás se había presenciado, se arrimó a la Manola con miras d'acoyela (de cogerla), y propinarle un par de ximielgones (sacudidas) y meterle el miedo y la vergüenza en el cuerpo a aquella deslenguada, aunque no fuese nada más, que para demostrarle a su mujer, que un hombre siempre es un hombre, aunque su mujer le pegue, le engañe y le convierta en cabrón por considerarle baldrayu (cobarde). Pero lo que no pudo imaginar Graciano, era que la Manola no se amilanaba ante nada ni nadie, y para demostrárselo, dio un paso hacia atrás para dejar trecho de combate, y enarbolando su focetina (hoz) en el aire, apurrióye (diole) con ella un fuerte y certero golpe en su cabeza, que hizo que el pobre pedáneo se esmurgazara (se cayera) en el santo suelo privado del conocimiento, manando un remexu (un chorro) de sangre, por una mancaúra (herida) que le había nacido repentinamente en el canto una vidatcha (sién). Y así en esta ridícula y dolorosa postura, atendido por su mujer ante la cual el Graciano pretendía convertirse en un héroe, le dejaron las Xabarceiras, que colaron (marcharon) de su casa, perseguidas de cerca por el rencoroso perro de Graciano, que les ladraba enfadado, más por el golpetazo que a él le habían apurriu (dado), que por el que le allantaron (dicran) en el pericote (alto) de la mollera de su amo. Amanicomionáes fasta ‘l más espurrir y'encoyer (enloquecidas hasta el más estirarse y encogerse), Ilegaron las Xabarceiras a su casa guiadas por el mismo espíritu de lucha que en ellas no cejaría hasta que no pudiesen dar con los gitanos, aunque menester fuérales perseguirlos hasta los quintos infiernos, y para sacarlos de este antro, con el fin de conseguir lo que les pertenecía, estaban decididamente dispuestas a partirle los cuernos al propio diablo lo mismo que terminaban de hacer con el pedáneo Graciano. Así pues, sin perder ni tan sólo un minuto de tiempo, sacaron de la cuadra el cadarmoúxu (cadavérico) burro de Pascualón el gitano, y la Venancia tirando del ronzal, con tal xuxeante llixa (crecida fuerza) que si pudiese le llevaría arrastrando, y su hermana Manola apuxada (soplada) por un demonio con peor genio aun, iba detrás del desventurado pollino apurriénduye (atizándole) sin descanso barganazu tras barganazu (palo tras de palo), encima del llombu (lomo) del pobre y descuaxaringuetáu (deshecho) pollino, para que caminase con prisa, y tal hacía la desdichada bestia, y no tanto por huir de los palos a los cuales ya debía de estar bien acostumbrado, sino por intentar aflojar el dogal del que tiraba Venancia, y así de esta forma y siempre en pos de los gitanos, se dirigían a la Villa donde aquel día había mercado. Hicieron entrada en el mercado las Xabarceiras arremexandu (remojadas) en sudor, producido por el cansancio de la larga caminata, y por la desmesurada rabia que a entrambas y dos las atenazaba. Y mismamente al lado de la fragua del ferreiru (herrero) que aquel día tenía endemasía trabajo, agüeyarun (avistaron) a la Facunda, y al lado de ella muy sonriente y gozoso se encontraba el gitano, que tampoco perdía su tiempo, pues ya estaba tratando de venderla o de cambiarla a un paisano que en la sazón la estaba registrando, pero plantándose la Manola delante de Pascualón, le dijo con el hambre retratada en sus ojos de atizarle un par de focetazus: ¿Qué barro me has espetado en el trato so ladrón? ¡Haz el favor de devolverme ahora mismo mi pollina, así como los dineros que me arraguñaste (arañaste), si quieres que este espineroso y mentecato trato que conmigo has hecho, tan sólo se quede en un inolvidable enfado! Pascualón no le hizo mucho caso a las palabras rogativas de la Manola, y así empujándola para un lado con cierto desprecio, a la par que la miraba amenazadoramente le dijo: ¡Quítese delante de mi vista mujeraca de los infiernos, y deje ya de molestarme en mi trabajo, y no olvide nunca, que el que hace un trato con Pascualón, lo tiene hecho para ciento y un años, y ahora lárguese y déjeme tranquilo, que estoy en buenos tratos con este paisano! Nunca peor hiciera el gitano en toda su existencia, pues antes de que se percatase del peligro que le rondaba, la foicina (hoz) de la Manola caía sobre su cabeza con la fuerza de un rayo, escantoyándoila (hiriéndosela) por un par de xeitus (sitios), que hicieron que Pascualón sin gurniar (decir) palabra, se enclicara (se cayera) en el enllordiáu (sucio) suelo, falto de sus sentidos, y alumbrando tanta sangre por sus heridas como un gochu (cerdo) cuando lo están achuquinandu (matando). Nisti telar atopábase (de esta forma se encontraba) Pascualón, con el cerebro escosáu (seco) d'afechu (del todo), por mor de aquel inesperado golpetazo, que le había llegado de manos de quien él menos esperaba, cuando Antonio, un guardia civil del cuartelillo de la Villa, que había presenciado todo el achuquinante xocesu (sangriento suceso), por encontrarse este guardia al lado de la ferrería, enzolánduse fatáus de culetinus de xidre, (bebiendo copiosos vasos de sidra), en amigable compañía con unos paisanos, en el chigrín (bar) de la Faba Prieta (la Haba Negra). Por eso, cuando vio esmurgazarse (caerse) en el suelo por mor del focetazu que le allumara (alumbrara) la Manola al foin del gitano, fue el guardia acochetráu (acelerado, rápido) al lugar del amagüestu (la quema), con el buen fin de encaxinar (encajar) el orden en aquel descalabramiento, nada más que el guardia llegó, afogárunse lus aburióxus (se ahogaron los ardientes) ánimos de otros gitanos, que lleldáus (hechos) dentro de una folixa (bronca) engafuróuxa (envenenada), intentaban acorralar a las dos Xabarceiras, que ya en la sazón se habían aferronáu (cojido) a la Facunda, y dejado libre al jumento del gitano. Mientras tanto, el herido de Pascualón ayudado por el guardia y por otros gitanos, que aun seguían con voces enardecidas maldiciendo y amenazando a las Xabarceiras, como cuento, se puso Pascualón en pie aun medio temblando al volver del desmayo, y con todo su rostro plagado de escandalosa sangre, demostrando que fuera del dolor que pudiera sufrir, el condenado no estaba en trance de mayores males en su cuerpo, no así en sus intereses como veremos seguidamente. «UN XUEZ D’ESQUILONA» (UN JUEZ DE CAMPANILLAS) Era el señor Juan Antonio un falangista digno de ser emulado por el más honrado servidor bien fuese Roxu (Rojo) Prietu (Negro) o Amarietchu (amarillo), era en verdad un hombre Joseantoniano que sin llevar camisa azul con el yugo y las flechas bordados en la pechera, como muchos otros pingayus (pingajos) que yo he conocido, que siempre iban uniformados con su camisa azul y corbata negra, dándoselas en todo momento de buenos falangistas, y no siendo nada más que unos verdaderos mierdas. El señor Juan Antonio era un hombre que llevaba siempre prendido en su espíritu los Nobles y Hermosos Credos de la Falange, con sus Humanidades y Libertades manifiestas, y los sabía cumplir porque los había aprendido en derechura, tal como el Mártir de su Fundador los había creado, para el bien de la Patria y de todos sus hijos. ¡Qué poco sabía José Antonio, que su Maravillosa Doctrina iba a ser manejada por algunos hombres, que cometerían con Ella verdaderos asesinatos y atropellos de toda índole. Pero dejando esto de lo que trataré algún día con mejor cuidado, y acogiéndome al hilo de la historia de la que estoy tratando, diré, que el juez de la Villa era este Caballero, que vivía al lado del mercado, y que era un hombre muy justo, amigo de los razonamientos, inteligente y también un campesino que amorosamente trabajaba sus campos. Cuanto yo, que cuando aquella gresca estaba con su apogeo, salió el juez de su casa para percatarse de aquel ardoroso tiberio (lío que se amagostaba (quemaba) frente a la puerta de su morada, y cuando vio que era un gitano el causante del sangriento escándalo que se enseñaba, díjole al guardia con ardientes deseos de hacer la Justicia en aquel endubiérchu (enredo). ¡Antonio, hágame usted el favor de llevar ahora mismo hasta el Juzgado, a todas las gentes que dieron vida a esa sangrienta engarradiétcha (pelea), para encalducar la xusticia que anda escosá 'n dalgún d'echu (hacer la Justicia que anda seca en alguno de ellos). Así que las Xabarceiras y el escantoyáu (herido) Pascualón hiciéronse presentes en el Juzgado, ante los escrutadores ojos del señor juez, pusiéronse los tres al mismo tiempo a hablar en su defensa, acusándose los unos a los otros dentro de un rosario de palabras injuriosas y amenazantes, que de nuevo los ponía en el atajo de volver a engarrapolarse (pelearse). Pero el señor Juan Antonio fiel repartidor de la Justicia, aporreó con sus nervudas y fuertes manos un mazazo encima de la mesa, que por muy poco la desarma en un montón de astillas, ya que era el juez un bigardón (mozarro) de más de dos metros de estatura, tan fuerte y resistente como una montaña. Y al parejo que tal golpe sacudía, dijo engrifandu (arrugando) su hocico al lar del enfado: ¡Hágamne el favor, y procuren que no tenga que llamarles de nuevo la atención, de hablar tan sólo el que yo le pregunte! Y al decir esto, miró tan condenadoramente al gitano, que éste, que se sabía culpable de muchos engañosos tratos que había efectuado en todo aquel concejo, no pudo menos que ya considerarse culpable, antes de que el juicio comenzara. ¡Vamos a ver Manola, hoy como no tengo mucha prisa ya que el llabor (labor) no me apremia, cuéntame tú la primera con toda clase de pelos y señales, lo que te ha sucedido, para que le escantoyaras (deshicieras) la mollera a este paisano, del que ya tengo oídas que no es la primera rapiega qu'esfuecha (zorra que despelleja) ni tampoco será la última, porque el que fai 'n maniegu fai 'n cientu, dandoi banietches ya tiempu! (el que hace un cesto hace un ciento, si se le da, varas y tiempo). ¡No fue solamente este condenado y útre de xitanu (buitre de gitano) el que salió amatauriáu (con heridas) de este asunto escontramundiáu enrevesado), que prestase usted con tan buen tino a escantexayu (arreglarlo) señor xuez (juez). Pues también al pedáneo de la mi aldeina me vi en la apremiante necesidad d'apurriye (de darle) un par de galgazus (estacazos) en mitad de la cabeza de magüetu (bestia) que tiene, por el no querer acaidonar (dirigir) la justicia en el camino de la razón, como corresponde a su condición y obligación de alcalde del chugar! (lugar). ¡Por la Virxen (Virgen) de los Remedios Manola, no vaigues (vayas) a decirme que por mor de este foín (ladrón) de gitano, tuviste que fendeye (partirle) la cabeza al pobre Graciano!, dijo el juez alegrando su rostro dentro de una llixerina (ligera) risa. ¡Sí señor juez, así ha sucedido! Afirmó la Manola, y seguido le contó todo el suceso desfigurándole y haciéndole más rentable a su favor. El juez casi sin poder detener la risa que le regocijaba su espíritu natural y noble, dijo intentando enmarcar en su rostro la seriedad que no era capaz de hacer: ¡Has hecho muy bien Manola, pues yo entiendo, que el que tiene el delicado oficio d'encaidonar (de dirigir) la justicia, y traiciona tan derecho menester, debe de ser castigado con más entaine (fuerza), que aquellas otras personas, que tienen la obligación de la ley obedecer. Así pues, si en mis manos estuviera te premiaría, por la valentía que has usado al defender la justicia y la libertad de tus intereses! ¡Y ahora... sigue, sigue Manola, y cuéntame todo el suceso en sin mucitche (ordeñarle) ni una migátchina (migaja), que me presta mucho mióu nena (que me agrada mucho mujer). ¡Escúcheme bien señor juez, y júrole por adelantado que cuanto le voy a decir, no se xebra (marcha) de la verdad en nada, y todo ello no es nada bueno ni para mis intereses que han quedado esgazáus d'afechu (rotos del todo), ni tampoco para este gitanu que vé usted aquí tan humildemente con la cabeza gacha, queriendo dar a entender que no ha roto en toda su vida un mal plato, y lleva desde que ha nacido viviendo a cuenta de sus bien urdidos tratos, que tal parece que para industriarlos le ayuda en todo momento la brujería o el mismo diablo! ¡Verá usted señor juez! —Ayer cuando el sol se esfumía (marchaba) por detrás del penón (peña) picutrera (sierra de las águilas), que es la hora d’atapecer (oscurecer) la tarde, llegó este llimiagu (baboso) de gitano a caballo de su adefexu de pollín hasta la misma puerta de mi casa con mires de tentarme la necesidad que me arretrigaba, porque usted bien sabe que nosotras nos dedicamos a correr (vender) la fruta, por todas las romerías y lugares de los tres conceyus y de esta manera nos ganamos nuestra vida muy decente y honradamente, pues como le estoy diciendo, no sé cómo este condenado se enteró que la nuestra pollina estaba próxima a parir, y claro, al encontrarse la probitina en tal estado, no nos podía servir para nuestro trabajo, por eso, tentadas por el embrujo, la engañadora palabra y la buena presencia que en aquel momento se ensenoraba en el pollín de este fartonzón (comedor), enguedeyóume (me enredó) este bruxu (brujo) de gitano, con el endemoniado trato que conmigo hizo, que si tarda mucho tiempo en deshacerse de nuevo, se me va escosar el xuiciu (secar el juicio), y va a dexame Ies caxierches del celebru tan enxenebráes d'entendedeiras, que vóu bazcuchame abondu más cedu de lu qu'usté cunta na mesma amanicomiaúra (dejarme los sesos del cerebro tan fríos de entendimientos, que se me van a vertir mucho más temprano de lo que usted piensa en el mismo manicomio). —El caso fue señor juez, que el burro que traía este foinacu (ladronzuelo) de gitano, estaba en conciencia de él bien preparado, para dejarme a mi despreparada de intereses, pues el pollicaco con un fatáu de caxilonainus (montón de cajilones) de marrasquino que le daban calor y fuerza a su banduévu (panza), hacían de él por el motivo de la alegre tarrasca que lu encibiechaba (borrachera que lo trenzaba), un burrón con buena llixa ya xuxeáu xeniu (fuerza y crecido genio). Y por si fuese poco esto que le cuento, todavía para que el pollino mejor se dibujase, llantárale este achuquinador de gitano, una rabiosa guindilla por debajo de la cola, mismamente dentro del oscuro agujero que alumbra el recimo de los hediondos cagayones, según descubrí yo misma hoy por la mañana justamente cuando ya era demasiado tarde. Y todavía por si estas dos demoníacas trampas no fuesen suficiente este banduerru (indeseable) de gitano, de tal manera me dibujó su jumento que desatinada me trae en este juicio, que me hizo de él un semeyu (retrato) que yo papéilu (creílo) entero, y consideré al pollín como el mejor burro de toda la burrería de gitanacus y aldeanos. Por esto señor juez, le di al cambio de tan falsa y ençañadora presea, la mi pollina Facunda y sesenta pesetas encima, y con estas prendas en nada faisas, xebróuxe (marchose) de mi vera este maldito gitano, tirando del ramal de la mi Facunda, que no quería la probitina del mi lado marcharse, quizás porque presintiera al ser más lista que yo, en la triste desgracia que me dejaba este baldrayu (cobarde) de gitano, que se alejaba de mi casa haciendo que ruxeran (sonaran) los mis dineros en su bolsillo, a la par que se iba riendo de gozo y alegría por la causa del betcháu (rico) negocio que encima de mi pobreza hiciera este desalmado de gitano. Pascualón que ya tenía lleldáu (hecho) en su pensamiento axuquerándose (apoyándose) en las anabayáes güeyáes (acuchillantes miradas) que le dirigía insistentemente el juez que aquel juicio lo tenía bien perdido, cuando escuchó a la Manola decir que le había entregado sesenta pesetas, puso el glayíu (grito) en el cielo jurándole al juez por el Cristo de los gitanos y la Virgen de los cristianos, que la Manola estaba mintiendo, pues tan sólo le había dado sesenta reales. El juez, escuchó por breves momentos a Pascualón en su defensa, y después poniéndose en pie y mirándole acusadoramente desde su montañosa humanidad, a la par que señalándole con su dedo índice que era más grueso que la muñeca del gitano, le dijo con palabras que marcaban el denodado desprecio que sentía hacia estas pobres y desdichadas gentes: ¡Sesenta reales por cuatro lados, que hacen justamente lo que le arraguñaste (arañaste, robaste) a esta desventurada muyerina. No me cave la menor duda que yo os conozco muy bien, ya que siendo yo niño otros gitanos como tu también engañaron a mi padre, por eso puedo juzgarte con propiedad y conocimiento de causa, porque sé que no vivís nada más que de el timo y del engaño y de vuestras cestas, que mientras las tejéis pensáis en la forma de hacer vuestras trapisondas cada día con mejor cuidado! Díjole el juez encabronáu (enfadado) en tal postura que sus mejillas se le pusieron del mismo color de las brasas, en el lleldar que no le quitaba los ojos de encima, mirando tan condenadoramente al esquelético rostro del gitano, que iba ser en parte engañado lo mismo que el señor juez, por la paraximesqueira de la Manola. ¡Pero señor juez, habló enloquecido en su defensa el pobre Pascualón, a la par que a sus ojos vivarachos afloraban unas rebeldes lágrimas que tal vez fuesen fruto de la rabia que le producía el ser tan miserablemente robado por aquella aldeana de los infiernos que él en un principio pensaba que era la mujer más tarangona (tonta, imbécil) que había conocido en su vida de bien urdidos timos y enredosos tratos. ¡Pero señor juez! ¡Sesenta pesetas no las he tenido yo juntas desde que baltiarun (tiraron) la República, donde el pobre podía vivir con más libertad, y con más justicia que usted a mi me está haciendo! ¿No comprende usted señor juez, que con sesenta pesetas hoy día se compra un buen burro y aun sobra dinero? ¡Lo que yo comprendo muy bien es que eres un redomado timador y un despreciable ladrón de cuerpo entero, y como no me puedes demostrar con personas de orden y honradez lo contrario, le has de pagar en media hora los dineros que le has timado a esta pobre mujer, y le devuelves su pollina, que ella con buen contento te hará entrega de tu jumento, y tu harás con esté difunto viviente, lo que ahora como final de sentencia yo te dictaré! ¡Cómo este pollín que nos trae en discordia ya no está para hacer ninguna clase de trabajo, y sabiendo todos los que por ser gentes del campo entendemos de animales, que a un burro; es la leche que se le puede ordeñar, que no es otra que su trabajo, yo como juez de este Juzgado, de la muy noble y astur Villa, te condeno a ti, que te llaman todos Pascualón el gitano, y yo te llamaría Pascualín el de los sucios enredos, a que me traigas ante mi presencia, el pellejo de este jumento, y de esta forma sencilla y eficiente, se atajará de una vez por todas el mal por su comienzo, y no ha de ser jamás este pollino equivocador de nadie más! ¡Y que quede bien entendido, que si te xebras de este concejo, sin traerme antes el pellejo del tu jumento, mandaré a los civiles que te persigan hasta que den contigo, y les ordenaré que bien atado te conduzcan ante mi presencia, y aquí, con estas mis manos que no fueron hechas para manejar una pluma, ni menos para detenerse en ningún papeleo, a los cuales yo considero innecesarios cuando la justicia está tan clara como la luz de este hermoso día, como te digo Pascualín de los enredos, con estas mis manos, que saben muy bien manejar el arado, el guarabeñu (guadaña) y la fexoria (azada), para trabajar dentro de la honradez con muchos sudores y esfuerzos la tierra, con estas mis manos que fueron capaces de empuñar un fusil, y luchar sin rencor ni miedo en defensa de unos derechos humanos a los cuales yo considero justos, dentro de la mermada justicia que los hombres sabemos hacernos, con estas mis manos yo te digo Pascualín de los enredos, que l'arrabucaré (le quitaré) el peyeyu (pellejo) al tu jumento, en el preciso momento que haré lo mismo con el tuyo propio, y de esta sencilla manera, libraré a la sociedad de un pioyón (piojo), que al igual que hay muchos que con libertad campean y viven sin doblar el renaz (espinazo) a cuenta del sudor ajeno! Ante la firme sentencia de aquel juez, que maneja las leyes con la misma fuerza y natural justicia con que empuñabá el llabiegu (arado) para arrancarle a la tierra el justo 'precio de su trabajo quedó Pascualón en lo más bajo de sus sufrimientos y las Xabarceiras en lo más alto de sus alegrías, porque habían conseguido con su lucha desesperante y fiera, una victoria que a fuer de verdad, en una parte no era justicia. Sin embargo Pascualón, tras quedarse unos momentos silencioso y meditabundo, díjole a la postre al juez sin ápice de miedo y con la valentía que le azuzaba, al sentirse timado por aquellas mentecatas dentro de la ley y en el mismo limo que él había pensado que les había hecho: ¡Bien está señor juez, que le devuelva a estas paisanacas su pollina Facunda, también entro en sacrificar a mi burro y traerle su pellejo, no me opongo a pagarles los sesenta reales que en el desastroso trato que con estas hijas de satanás hice, que a cambio de mi jumento ellas me han entregado, pero por lo que sí protesto, es por las cuarenta y cinco pesetas de más que tengo que pagarles, y considero que esto es el timo más vergonzoso que jamás le han dado a ninguno de mi clase. Así que… señor juez supuesto que es usted hombre justicioso, le pido que atienda mis honrosas razones, y haga la Justicia sin que ninguno de ella tengamos que avergonzarnos! ¡Yo no sé Pascualín de los enredos, timador de poca monta y menos clase lo que Dios debe saber en las verdades, yo no sé si tu has cobrado lo que dices, o si ellas han pagado lo que afirman, yo soy hombre y como tal no he de avalarme en errores que se xebran de mi alcance, sólo sé que yo he dictado justicia ateniéndome a los hechos que se nombran, y hecho está que tu eres el culpable, y suerte tienes que estas buenas paisaninas, no te hubieran reclamado ciento veinte veces más crecidos, esos dichosos sesenta reales porque si así fuese, no tendrías más remedio, que sin más protestas abonarles! Todos en mi aldea aquella tarde, esperábamos con marcado disimulo, y satisfactoria alegría, que retornaran de la Villa las despreciables Xabarceiras, por el Humano hecho de reírnos y mofarnos de su desgracia, y creo que todos teníamos creído, que iban a retornar otra vez con aquel moribundo pollino, a no ser, que a fuerza de barganazus (estacazos) le hubiesen achuquináu (asesinado) en el camino. Así pues, los vecinos se repartían haciéndose que trabajaban, por las diferentes huertas colindantes con el camino por donde ellas tendrían que regresar, y algunos chiquillos dentro de las malsanas intenciones de guasearnos de ellas por adelantado, fuimos a su encuentro en un trayecto de más de tres kilómetros, para entrar escoltándolas en la aldea, haciendo verbena a la fiesta que teníamos acordado prepararles. Al fin las vimos retornar, y cuánto desprecio, ansias de sátira y risa sentíamos por ellas, tornose de pronto en respetuosa admiración, pues atónitos pudimos comprobar, que no sólo traían con ellas a su burra Facunda, sino que al lado de ésta traían un estupendo pollino que habían mercado con los dineros que supieron sacarle al avispado gitano, demostrándonos a todos, que el vencedor aunque odiado y despreciado por ser en demasía nefastoso, siempre es admirado y temido, ante el temor de por él, ser humillado y avasallado. Esta es una condición de la cobarde masa Humana, que al vencido aunque éste sea caballeroso y honrado, le solemos despreciar terminando de aniquilarlo, mientras que al vencedor, aunque sea lo más despreciable que imaginarse puede, le cubrimos su camino de rosas y de regalos.
    ————————
    Axabarciar, entiéndese por vender, tratar, comerciar a pequeña escala, con frutas, huevos, gallinas, etc., etc., etc.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > axabarciar

  • 10 perder

    v.
    1 to lose (dinero, objeto, amigo).
    Ella pierde She loses.
    Ella pierde su cartera She loses her purse.
    Ella perdió la oportunidad She lost the opportunity.
    no te pelees con él, que llevas las de perder don't get into a fight with him, you're bound to lose
    3 to waste.
    no hay tiempo que perder there's no time to lose
    4 to miss (tren, vuelo).
    Ella perdió el bus She missed the bus.
    5 to be the ruin of.
    le pierde su pasión por el juego his passion for gambling is ruining him
    6 to lose, to leak (tener un escape de) (agua).
    ese camión va perdiendo aceite this lorry is losing o leaking oil
    7 to go downhill.
    * * *
    Conjugation model [ ENTENDER], like link=entender entender
    1 (gen) to lose
    2 (malgastar, desperdiciar) to waste
    3 (tren etc) to miss
    4 (ser causa de daños) to be the ruin of
    1 (gen) to lose; (salir perdiendo) to lose out
    2 (empeorar) to get worse
    esta ciudad ha perdido mucho, ya no es lo que era this city has gone downhill, it isn't what it used to be
    1 (extraviarse - persona) to get lost; (- animal) to go missing
    2 (confundirse) to get confused, get mixed up
    3 (desaparecer) to disappear, take off
    en cuanto ve problemas, se pierde as soon as there's a problem, he disappears
    4 (dejar escapar) to miss
    ¡no te lo pierdas! don't miss it!
    \
    echar a perder to spoil
    perder agua to leak
    perder color to fade
    perder de vista to lose sight of
    perderse por algo/alguien familiar to give up everything for somebody/something
    salir perdiendo to come off worse, lose out
    tener buen perder to be a good loser
    tener mal perder to be a bad loser
    ¡piérdete! familiar get lost!
    * * *
    verb
    2) miss
    * * *
    1. VT
    1) [+ objeto, dinero, peso] to lose

    perder algo de vistato lose sight of sth

    conviene no perder de vista que... — we mustn't forget that..., we mustn't lose sight of the fact that...

    2) [+ tiempo] to waste

    ¡me estás haciendo perder el tiempo! — you're wasting my time!

    3) [+ aire, aceite] to leak

    el vehículo pierde aceite — the car is leaking oil, the car has an oil leak

    4) (=no coger) [+ tren, avión] to miss; [+ oportunidad] to miss, lose
    5) (=destruir) to ruin

    ese vicio le perderá — that vice will ruin him, that vice will be his ruin

    lo que le pierde es... — where he comes unstuck is...

    6) (Jur) to lose, forfeit
    2. VI
    1) [en competición, disputa] to lose

    tienen o llevan todas las de perder — they look certain to lose

    saber perder — to be a good loser

    salir perdiendo, salí perdiendo en el negocio — I lost out on the deal

    2) (=empeorar)

    era un buen cantante, pero ha perdido mucho — he was a good singer, but he's gone downhill

    era muy guapo, pero ha perdido bastante — he isn't nearly as good-looking as he used to be

    3) [tela] to fade
    4)

    echar a perder — [+ comida, sorpresa] to ruin, spoil; [+ oportunidad] to waste

    echarse a perder — [comida] to go off; [sorpresa] to be ruined, be spoiled

    3.
    See:
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1)
    a) ( extraviar) <llaves/documento/guante> to lose
    b) <señal/imagen/contacto> to lose
    3)
    a) <dinero/propiedad/cosecha> to lose

    con preguntar no se pierde nada — we've/you've nothing to lose by asking, there's no harm in asking

    más se perdió en la guerra — (fr hecha) it's not the end of the world

    b) <derecho/trabajo> to lose
    c) <brazo/sangre/vista> to lose

    perder la vida — to lose one's life, to perish; cabeza, vista II, III

    d) <hijo/marido> to lose
    4)
    a) <interés/entusiasmo/paciencia> to lose

    llegas tarde, para no perder la costumbre — (iró) you're late, just for a change (iro)

    perder la práctica/la costumbre — to get out of practice/the habit

    perder el conocimiento — to lose consciousness, to pass out

    b) <fuerza/intensidad/calor/altura> to lose

    perder el ritmo — (Mús) to lose the beat; ( en trabajo) to get out of the rhythm

    c) <peso/kilos> to lose
    5)
    a) <autobús/tren/avión> to miss
    b) <ocasión/oportunidad> to miss
    c) < tiempo> to waste
    6)
    a) <guerra/pleito/partido> to lose
    b) <curso/año> to fail; < examen> (Ur) to fail
    7) <agua/aceite/aire> to lose
    2.
    perder vi
    1) ( ser derrotado) to lose
    2)
    a) cafetera/tanque to leak
    b) (RPl) color ( aclararse) to fade
    3)

    echar(se) a perder ver echar I 1) a), echarse I 1) a)

    3.
    perderse v pron
    1)
    a) ( extraviarse) persona/objeto to get lost; (+ me/te/le etc)

    ¿y a tí que se te ha perdido por allí? — whatever possessed you to go there

    no hay por dónde perderse — (Chi fam) there's no question about it

    b) ( desaparecer) to disappear
    c) (en tema, conversación)

    empieza otra vez, ya me perdí — start again, you've lost me already

    2) <fiesta/película/espectáculo> to miss
    a) ( acabar mal) to get into trouble, lose one's way (liter)
    b) (Per fam) ( prostituirse) to go on the streets (colloq)
    * * *
    = lose, misplace, forfeit, mislay, lose out, miss, suffer + loss.
    Ex. One of the hardest tasks of a curator is to make a precis of the information about a particular object without losing any essential information.
    Ex. This article discusses the common abuses of circulation privileges by a few faculty members: removing books from the library without checking them out; misplacing books after they have been checked out; and failing to return books when needed by others = Este artículo analiza los abusos comunes de los privilegios de préstamo por parte de unos pocos profesores: coger libros de la biblioteca sin sacarlos en préstamo, perder libros tras haberlos sacados en préstamo y no dever libros cuando otros los necesitan.
    Ex. In addition, it enables the library to respond to the needs of the new popular culture without forfeiting its traditional cultural purpose.
    Ex. Workflow systems automate business processes, such as the management of a housing benefit claim, to ensure all tasks are completed on time and no information can be lost or mislaid.
    Ex. Libraries, in the crush to pay journal invoices, are losing out, as other services as well as staffing and pay all end up unfunded = Las bibliotecas, ante la presión de tener que pagar las facturas de las revistas, salen perdiendo ya que otros servicios así como el personal y los salarios terminanan todos con insuficientes fondos.
    Ex. Thus the browser may miss valuable items, although some browsers will find browsing a perfectly adequate method of gauging the extent of a library collection.
    Ex. They played their third game of the season today and suffered another loss but the team continues to improve.
    ----
    * echar a perder = ruin, bungle, bring out + the worst in, cast + a blight on, blight, go off.
    * echarlo todo a perder = upset + the applecart.
    * echar + Posesivo + planes a perder = upset + Posesivo + plans.
    * ganar cuando todo parece estar perdido = victory from the jaws of defeat.
    * hacer perder el conocimiento = knock + Nombre + out, knock + Nombre + unconscious.
    * hacer perder el entusiasmo = dampen + Posesivo + enthusiasm.
    * hacer perder el sentido a = make + nonsense of.
    * hacer perder la agilidad física = stale.
    * hacer perder la agilidad mental = stale.
    * hacer perder las esperanzas = dampen + Posesivo + hopes.
    * hacer que Alguien pierda el empleo = put + Nombre + out of work.
    * hacer que pierda el interés = take + the shine off things.
    * llevar todas las de perder = odds + be stacked against, not have a leg to stand on.
    * lo que se gana por un lado se pierde por otro = swings and roundabouts.
    * lo que se pierda en una cosa se gana en la otra = what you lose on the swings you gain on the roundabouts.
    * ni ganar ni perder = break + even.
    * no perder de vista = keep + an eye on, keep + a beady eye on, keep in + sight.
    * no perder el ánimo = keep + Posesivo + chin up.
    * no perder el control = stay on top of, stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * no perder el trabajo = stay in + work.
    * no perder la cabeza = keep + a cool head, remain + cool-headed, play it + cool.
    * no perder la calma = keep + a cool head, remain + cool-headed, play it + cool.
    * no perderse = keep on + the right track.
    * no perderse en/por = find + Posesivo + way round/through.
    * no perderse mucho = be no great loss.
    * no perderse nada = be no great loss.
    * no tener nada que perder = have + nothing to lose.
    * perder agua = lose + water, leak.
    * perder Algo = take + Nombre + out of + Posesivo + hands.
    * perder confianza = lose + confidence (in).
    * perder contacto con la realidad = lose + touch with reality.
    * perder control = lose + control (of).
    * perder credibilidad = destroy + credence.
    * perder de vista = lose from + sight, drop from + sight, lose + sight of.
    * perder de vista el hecho de que = lose + sight of the fact that.
    * perder eficacia = lose + clout.
    * perder el alma = lose + Posesivo + soul.
    * perder el ánimo = lose + heart.
    * perder el apetito = lose + Posesivo + appetite.
    * perder el atractivo = lose + Posesivo + allure, lose + Posesivo + savour.
    * perder el color = fade.
    * perder el conocimiento = lose + Posesivo + senses, pass out, lose + Posesivo + consciousness.
    * perder el contacto con = lose + touch with.
    * perder el control = slip beyond + the grasp of, lose + Posesivo + grip, run + amok, sweep + Nombre + off + Posesivo + feet, go to + pieces, go + wild.
    * perder el control de Algo = get out of + hand.
    * perder el control de la situación = things + get out of hand.
    * perder el culo = go into + raptures.
    * perder el encanto = lose + Posesivo + allure, lose + Posesivo + savour, lose + Posesivo + shine.
    * perder el entusiasmo = lose + heart.
    * perder el equilibrio = lose + Posesivo + balance.
    * perder el favor de = lose + popularity with.
    * perder el hábito = lose + the habit.
    * perder el hilo = lose + the plot, lose + the thread.
    * perder el interés = pall.
    * perder el juicio = lose + Posesivo + sanity.
    * perder el norte = be off course, fly off + course.
    * perder el pie = lose + Posesivo + footing.
    * perder el rumbo = be off course, fly off + course.
    * perder el sentido = faint, lose + Posesivo + senses, lose + Posesivo + consciousness, pass out.
    * perder el sentido del humor = lose + sense of humour.
    * perder el sueño por = lose + sleep over/on.
    * perder el tiempo = dawdle, mess around, pissing into the wind, mess about, faff (about/around), pootle, sit + idle, muck around/about, piddle around.
    * perder el tiempo, hacer esto y aquello de un modo relajado = piddle around.
    * perder el valor = lose + Posesivo + nerve.
    * perder entusiasmo = lose + enthusiasm.
    * perder esperanza = lose + hope.
    * perder fuerza = lose + power, lose + steam.
    * perder gas = lose + steam.
    * perder hasta la camisa = lose + Posesivo + shirt.
    * perder ímpetu = lose + momentum, run out of + steam, lose + impetus.
    * perder influencia = lose + clout.
    * perder interés = lapse, lose + interest.
    * perder la cabeza = lose + Posesivo + mind, lose + Posesivo + head, lose + Posesivo + marbles, go + bonkers, fly off + the handle, go (right) off + Posesivo + rocker, go out of + Posesivo + mind, go + soft in the head.
    * perder la calma = blow + a fuse.
    * perder la chaveta = go + bonkers, go (right) off + Posesivo + rocker, go + berserk, go + postal, go + haywire.
    * perder la chaveta por = have + a crush on.
    * perder la compostura = lose + Posesivo + balance, break down + in disarray.
    * perder la conciencia = lose + Posesivo + consciousness, pass out.
    * perder la cordura = lose + Posesivo + sanity.
    * perder la credibilidad = lose + face.
    * perder la cuenta (de) = lose + count (of).
    * perder la esperanza = despair, throw in + the towel, give up + hope, throw in/up + the sponge.
    * perder la fe = lose + Posesivo + faith.
    * perder la identidad de uno = lose + Posesivo + identity.
    * perder la ilusión = lose + heart.
    * perder la motivación = lose + motivation.
    * perder la noción del tiempo = lose + track of time, lose + all notion of time, lose + all sense of time.
    * perder la oportunidad = miss + the boat.
    * perder la paciencia = lose + Posesivo + temper.
    * perder la pista de = lose + track of.
    * perder la presión = depressurise [depressurize, -USA].
    * perder la razón = lose + Posesivo + sanity.
    * perder las facultades = lose + Posesivo + faculties.
    * perder la sincronización = get out of + step.
    * perder las riendas = go + berserk, go + postal, go + crazy.
    * perder la timidez con = warm up to.
    * perder la vida = lose + Posesivo + life.
    * perder la virginidad = lose + Posesivo + virginity.
    * perder la visión = lose + Posesivo + sight.
    * perder la vista = become + blind.
    * perder la voz = lose + Posesivo + voice.
    * perder los estribos = lose + Posesivo + cool, fly off + the handle, lose + Posesivo + head, go + berserk, go + postal, go + crazy, lose + Posesivo + temper.
    * perder los nervios = lose + Posesivo + cool, fly off + the handle, lose + Posesivo + head.
    * perder los papeles = lose + control (of), lose + Posesivo + cool, lose + Posesivo + head, fly off + the handle, freak out, flip out.
    * perder nota = lose + marks.
    * perder para siempre = lose to + posterity.
    * perder peso = lose + weight.
    * perder poder = lose + power.
    * perder prestigio = lose + face.
    * perder propiedades = lose + property.
    * perder protagonismo = fade into + the background.
    * perderse = go astray, get + lost, lose + Posesivo + way, go + missing, miss out on, slip through + the cracks, get out of + Posesivo + depth, wander off + route, disorient, disorientate, wander off + track, lose + Posesivo + bearings.
    * perderse entre el gentío = lose + Reflexivo + amid the crowd.
    * perderse entre la muchedumbre = lose + Reflexivo + amid the crowd.
    * perderse entre la multitud = lose + Reflexivo + amid the crowd.
    * perder sentido = lose + purpose.
    * perderse por = wander through.
    * perderse por los caminos secundarios = go + off-road.
    * perderse una clase = miss + class.
    * perder terreno = lose + ground.
    * perder tiempo = waste + time, lose + time.
    * perder (toda/la) esperanza = abandon + (all) hope.
    * perder una batalla = lose + battle.
    * perder una guerra = lose + war.
    * perder un amigo = lose + a friend.
    * perder una oportunidad = miss + opportunity, lose + opportunity, miss + chance, waste + opportunity.
    * perder una venta = lose + sale.
    * perder una votación = outvote.
    * perder un objeto personal = lose + property.
    * perder un partido = lose + match.
    * perder valor = lose + Posesivo + value.
    * perder ventas = lose + sales.
    * perder vigor = run out of + steam, lose + steam.
    * perder vitalidad = run out of + steam.
    * por probar nada se pierde = nothing ventured, nothing gained.
    * que no se puede uno perder = unmissable.
    * que pierde agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * salir perdiendo = victimise [victimize, -USA], come off + worst, lose out, compare + unfavourably, lose + neck, be a little worse off.
    * salir sin ganar ni perder = break + even.
    * se pierda o se gane = win or lose.
    * sin perder de vista = with an eye on.
    * sin perder un (solo) minuto = without a moment wasted, without a wasted moment, without a minute wasted, without a wasted minute.
    * sin tiempo que perder = without a minute to spare.
    * tener todas las de perder = fight + a losing battle.
    * un arte que se está perdiendo = a dying art.
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1)
    a) ( extraviar) <llaves/documento/guante> to lose
    b) <señal/imagen/contacto> to lose
    3)
    a) <dinero/propiedad/cosecha> to lose

    con preguntar no se pierde nada — we've/you've nothing to lose by asking, there's no harm in asking

    más se perdió en la guerra — (fr hecha) it's not the end of the world

    b) <derecho/trabajo> to lose
    c) <brazo/sangre/vista> to lose

    perder la vida — to lose one's life, to perish; cabeza, vista II, III

    d) <hijo/marido> to lose
    4)
    a) <interés/entusiasmo/paciencia> to lose

    llegas tarde, para no perder la costumbre — (iró) you're late, just for a change (iro)

    perder la práctica/la costumbre — to get out of practice/the habit

    perder el conocimiento — to lose consciousness, to pass out

    b) <fuerza/intensidad/calor/altura> to lose

    perder el ritmo — (Mús) to lose the beat; ( en trabajo) to get out of the rhythm

    c) <peso/kilos> to lose
    5)
    a) <autobús/tren/avión> to miss
    b) <ocasión/oportunidad> to miss
    c) < tiempo> to waste
    6)
    a) <guerra/pleito/partido> to lose
    b) <curso/año> to fail; < examen> (Ur) to fail
    7) <agua/aceite/aire> to lose
    2.
    perder vi
    1) ( ser derrotado) to lose
    2)
    a) cafetera/tanque to leak
    b) (RPl) color ( aclararse) to fade
    3)

    echar(se) a perder ver echar I 1) a), echarse I 1) a)

    3.
    perderse v pron
    1)
    a) ( extraviarse) persona/objeto to get lost; (+ me/te/le etc)

    ¿y a tí que se te ha perdido por allí? — whatever possessed you to go there

    no hay por dónde perderse — (Chi fam) there's no question about it

    b) ( desaparecer) to disappear
    c) (en tema, conversación)

    empieza otra vez, ya me perdí — start again, you've lost me already

    2) <fiesta/película/espectáculo> to miss
    a) ( acabar mal) to get into trouble, lose one's way (liter)
    b) (Per fam) ( prostituirse) to go on the streets (colloq)
    * * *
    = lose, misplace, forfeit, mislay, lose out, miss, suffer + loss.

    Ex: One of the hardest tasks of a curator is to make a precis of the information about a particular object without losing any essential information.

    Ex: This article discusses the common abuses of circulation privileges by a few faculty members: removing books from the library without checking them out; misplacing books after they have been checked out; and failing to return books when needed by others = Este artículo analiza los abusos comunes de los privilegios de préstamo por parte de unos pocos profesores: coger libros de la biblioteca sin sacarlos en préstamo, perder libros tras haberlos sacados en préstamo y no dever libros cuando otros los necesitan.
    Ex: In addition, it enables the library to respond to the needs of the new popular culture without forfeiting its traditional cultural purpose.
    Ex: Workflow systems automate business processes, such as the management of a housing benefit claim, to ensure all tasks are completed on time and no information can be lost or mislaid.
    Ex: Libraries, in the crush to pay journal invoices, are losing out, as other services as well as staffing and pay all end up unfunded = Las bibliotecas, ante la presión de tener que pagar las facturas de las revistas, salen perdiendo ya que otros servicios así como el personal y los salarios terminanan todos con insuficientes fondos.
    Ex: Thus the browser may miss valuable items, although some browsers will find browsing a perfectly adequate method of gauging the extent of a library collection.
    Ex: They played their third game of the season today and suffered another loss but the team continues to improve.
    * echar a perder = ruin, bungle, bring out + the worst in, cast + a blight on, blight, go off.
    * echarlo todo a perder = upset + the applecart.
    * echar + Posesivo + planes a perder = upset + Posesivo + plans.
    * ganar cuando todo parece estar perdido = victory from the jaws of defeat.
    * hacer perder el conocimiento = knock + Nombre + out, knock + Nombre + unconscious.
    * hacer perder el entusiasmo = dampen + Posesivo + enthusiasm.
    * hacer perder el sentido a = make + nonsense of.
    * hacer perder la agilidad física = stale.
    * hacer perder la agilidad mental = stale.
    * hacer perder las esperanzas = dampen + Posesivo + hopes.
    * hacer que Alguien pierda el empleo = put + Nombre + out of work.
    * hacer que pierda el interés = take + the shine off things.
    * llevar todas las de perder = odds + be stacked against, not have a leg to stand on.
    * lo que se gana por un lado se pierde por otro = swings and roundabouts.
    * lo que se pierda en una cosa se gana en la otra = what you lose on the swings you gain on the roundabouts.
    * ni ganar ni perder = break + even.
    * no perder de vista = keep + an eye on, keep + a beady eye on, keep in + sight.
    * no perder el ánimo = keep + Posesivo + chin up.
    * no perder el control = stay on top of, stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * no perder el trabajo = stay in + work.
    * no perder la cabeza = keep + a cool head, remain + cool-headed, play it + cool.
    * no perder la calma = keep + a cool head, remain + cool-headed, play it + cool.
    * no perderse = keep on + the right track.
    * no perderse en/por = find + Posesivo + way round/through.
    * no perderse mucho = be no great loss.
    * no perderse nada = be no great loss.
    * no tener nada que perder = have + nothing to lose.
    * perder agua = lose + water, leak.
    * perder Algo = take + Nombre + out of + Posesivo + hands.
    * perder confianza = lose + confidence (in).
    * perder contacto con la realidad = lose + touch with reality.
    * perder control = lose + control (of).
    * perder credibilidad = destroy + credence.
    * perder de vista = lose from + sight, drop from + sight, lose + sight of.
    * perder de vista el hecho de que = lose + sight of the fact that.
    * perder eficacia = lose + clout.
    * perder el alma = lose + Posesivo + soul.
    * perder el ánimo = lose + heart.
    * perder el apetito = lose + Posesivo + appetite.
    * perder el atractivo = lose + Posesivo + allure, lose + Posesivo + savour.
    * perder el color = fade.
    * perder el conocimiento = lose + Posesivo + senses, pass out, lose + Posesivo + consciousness.
    * perder el contacto con = lose + touch with.
    * perder el control = slip beyond + the grasp of, lose + Posesivo + grip, run + amok, sweep + Nombre + off + Posesivo + feet, go to + pieces, go + wild.
    * perder el control de Algo = get out of + hand.
    * perder el control de la situación = things + get out of hand.
    * perder el culo = go into + raptures.
    * perder el encanto = lose + Posesivo + allure, lose + Posesivo + savour, lose + Posesivo + shine.
    * perder el entusiasmo = lose + heart.
    * perder el equilibrio = lose + Posesivo + balance.
    * perder el favor de = lose + popularity with.
    * perder el hábito = lose + the habit.
    * perder el hilo = lose + the plot, lose + the thread.
    * perder el interés = pall.
    * perder el juicio = lose + Posesivo + sanity.
    * perder el norte = be off course, fly off + course.
    * perder el pie = lose + Posesivo + footing.
    * perder el rumbo = be off course, fly off + course.
    * perder el sentido = faint, lose + Posesivo + senses, lose + Posesivo + consciousness, pass out.
    * perder el sentido del humor = lose + sense of humour.
    * perder el sueño por = lose + sleep over/on.
    * perder el tiempo = dawdle, mess around, pissing into the wind, mess about, faff (about/around), pootle, sit + idle, muck around/about, piddle around.
    * perder el tiempo, hacer esto y aquello de un modo relajado = piddle around.
    * perder el valor = lose + Posesivo + nerve.
    * perder entusiasmo = lose + enthusiasm.
    * perder esperanza = lose + hope.
    * perder fuerza = lose + power, lose + steam.
    * perder gas = lose + steam.
    * perder hasta la camisa = lose + Posesivo + shirt.
    * perder ímpetu = lose + momentum, run out of + steam, lose + impetus.
    * perder influencia = lose + clout.
    * perder interés = lapse, lose + interest.
    * perder la cabeza = lose + Posesivo + mind, lose + Posesivo + head, lose + Posesivo + marbles, go + bonkers, fly off + the handle, go (right) off + Posesivo + rocker, go out of + Posesivo + mind, go + soft in the head.
    * perder la calma = blow + a fuse.
    * perder la chaveta = go + bonkers, go (right) off + Posesivo + rocker, go + berserk, go + postal, go + haywire.
    * perder la chaveta por = have + a crush on.
    * perder la compostura = lose + Posesivo + balance, break down + in disarray.
    * perder la conciencia = lose + Posesivo + consciousness, pass out.
    * perder la cordura = lose + Posesivo + sanity.
    * perder la credibilidad = lose + face.
    * perder la cuenta (de) = lose + count (of).
    * perder la esperanza = despair, throw in + the towel, give up + hope, throw in/up + the sponge.
    * perder la fe = lose + Posesivo + faith.
    * perder la identidad de uno = lose + Posesivo + identity.
    * perder la ilusión = lose + heart.
    * perder la motivación = lose + motivation.
    * perder la noción del tiempo = lose + track of time, lose + all notion of time, lose + all sense of time.
    * perder la oportunidad = miss + the boat.
    * perder la paciencia = lose + Posesivo + temper.
    * perder la pista de = lose + track of.
    * perder la presión = depressurise [depressurize, -USA].
    * perder la razón = lose + Posesivo + sanity.
    * perder las facultades = lose + Posesivo + faculties.
    * perder la sincronización = get out of + step.
    * perder las riendas = go + berserk, go + postal, go + crazy.
    * perder la timidez con = warm up to.
    * perder la vida = lose + Posesivo + life.
    * perder la virginidad = lose + Posesivo + virginity.
    * perder la visión = lose + Posesivo + sight.
    * perder la vista = become + blind.
    * perder la voz = lose + Posesivo + voice.
    * perder los estribos = lose + Posesivo + cool, fly off + the handle, lose + Posesivo + head, go + berserk, go + postal, go + crazy, lose + Posesivo + temper.
    * perder los nervios = lose + Posesivo + cool, fly off + the handle, lose + Posesivo + head.
    * perder los papeles = lose + control (of), lose + Posesivo + cool, lose + Posesivo + head, fly off + the handle, freak out, flip out.
    * perder nota = lose + marks.
    * perder para siempre = lose to + posterity.
    * perder peso = lose + weight.
    * perder poder = lose + power.
    * perder prestigio = lose + face.
    * perder propiedades = lose + property.
    * perder protagonismo = fade into + the background.
    * perderse = go astray, get + lost, lose + Posesivo + way, go + missing, miss out on, slip through + the cracks, get out of + Posesivo + depth, wander off + route, disorient, disorientate, wander off + track, lose + Posesivo + bearings.
    * perderse entre el gentío = lose + Reflexivo + amid the crowd.
    * perderse entre la muchedumbre = lose + Reflexivo + amid the crowd.
    * perderse entre la multitud = lose + Reflexivo + amid the crowd.
    * perder sentido = lose + purpose.
    * perderse por = wander through.
    * perderse por los caminos secundarios = go + off-road.
    * perderse una clase = miss + class.
    * perder terreno = lose + ground.
    * perder tiempo = waste + time, lose + time.
    * perder (toda/la) esperanza = abandon + (all) hope.
    * perder una batalla = lose + battle.
    * perder una guerra = lose + war.
    * perder un amigo = lose + a friend.
    * perder una oportunidad = miss + opportunity, lose + opportunity, miss + chance, waste + opportunity.
    * perder una venta = lose + sale.
    * perder una votación = outvote.
    * perder un objeto personal = lose + property.
    * perder un partido = lose + match.
    * perder valor = lose + Posesivo + value.
    * perder ventas = lose + sales.
    * perder vigor = run out of + steam, lose + steam.
    * perder vitalidad = run out of + steam.
    * por probar nada se pierde = nothing ventured, nothing gained.
    * que no se puede uno perder = unmissable.
    * que pierde agua = leaking, leaky [leakier -comp., leakiest -sup].
    * salir perdiendo = victimise [victimize, -USA], come off + worst, lose out, compare + unfavourably, lose + neck, be a little worse off.
    * salir sin ganar ni perder = break + even.
    * se pierda o se gane = win or lose.
    * sin perder de vista = with an eye on.
    * sin perder un (solo) minuto = without a moment wasted, without a wasted moment, without a minute wasted, without a wasted minute.
    * sin tiempo que perder = without a minute to spare.
    * tener todas las de perder = fight + a losing battle.
    * un arte que se está perdiendo = a dying art.

    * * *
    perder [E8 ]
    vt
    A
    1 (extraviar) ‹llaves/documento/guante› to lose
    he perdido su dirección I've lost her address
    perdió las tijeras y se pasó una hora buscándolas she mislaid o lost the scissors and spent an hour looking for them
    me perdiste la página you lost my place o page
    perdí a mi marido en la muchedumbre I lost my husband in the crowd
    no pierdas de vista al niño don't let the child out of your sight
    2 ‹señal/imagen/contacto› to lose
    hemos perdido el contacto con el avión we've lost contact with the plane
    B
    (ser la ruina de): lo perdió la curiosidad his curiosity was his undoing o his downfall
    C
    1 ‹dinero/propiedad/cosecha› to lose
    perdió mil pesos jugando al póker she lost a thousand pesos playing poker
    perdió una fortuna en ese negocio he lost a fortune in o on that deal
    con preguntar no se pierde nada we've/you've nothing to lose by asking, there's no harm in asking, we/you can but ask
    más se perdió en la guerra ( fr hecha); things could be worse!, worse things happen at sea, it's not the end of the world
    terreno2 (↑ terreno (2))
    2 ‹derecho/trabajo› to lose
    si te vas pierdes el lugar en la cola if you go away you lose your place in the line ( AmE) o ( BrE) queue
    3 ‹ojo/brazo› to lose; ‹vista/oído› to lose
    ha perdido mucho peso/mucha sangre she's lost a lot of weight/blood
    el susto le hizo perder el habla the fright rendered him speechless
    perder la vida to lose one's life, to perish
    4 ‹hijo/marido› to lose
    perder un niño or un bebé (en el embarazo) to lose a baby, to have a miscarriage
    D
    1 ‹interés/entusiasmo› to lose; ‹paciencia› to lose
    no hay que perder el ánimo you mustn't lose heart
    yo no pierdo las esperanzas I'm not giving up hope
    he perdido la costumbre de levantarme temprano I've got(ten) out of o I've lost the habit of getting up early
    llegas tarde, para no perder la costumbre ( iró); you're late, just for a change ( iro)
    trata de no perder la práctica try not to get out of practice
    tienes que perderles el miedo a los aviones you have to get over o to overcome your fear of flying
    perder el equilibrio to lose one's balance
    perder el conocimiento to lose consciousness, to pass out
    2 ‹fuerza/intensidad/calor› to lose
    el avión empezó a perder altura the plane began to lose height
    perder el ritmo ( Mús) to lose the beat
    estás trabajando muy bien, no pierdas el ritmo you're working well, keep it up!
    3 ‹peso/kilos› to lose
    E
    1 ‹autobús/tren/avión› to miss
    2 ‹ocasión› to miss
    sería tonto perder esta estupenda oportunidad it would be stupid to miss o to pass up this marvelous opportunity
    no pierde oportunidad de recordarnos cuánto le debemos he never misses a chance to remind us how much we owe him
    3 ‹tiempo›
    ¡no me hagas perder (el) tiempo! don't waste my time!
    no hay tiempo que perder there's no time to lose
    no pierdas (el) tiempo, no lo vas a convencer don't waste your time, you're not going to convince him
    llámalo sin perder un minuto call him immediately
    perdimos dos días por lo de la huelga we lost two days because of the strike
    F
    1 ‹guerra/pleito› to lose; ‹partido› to lose
    2 ‹curso/año› to fail
    perder un examen (Ur); to fail an exam
    G ‹agua/aceite/aire› to lose
    el coche pierde aceite the car has an oil leak o is losing oil
    el globo perdía aire air was escaping from the balloon
    ■ perder
    vi
    A (ser derrotado) to lose
    perdimos por un punto we lost by one point
    no sabes perder you're a bad loser
    no discutas con él porque llevas las de perder don't argue with him because you'll lose
    la que sale perdiendo soy yo I lose out o come off worst
    B
    1 ( RPl) «cafetera/tanque» to leak
    2 «color» (aclararse) to fade; (tiñiendo otras prendas) to run
    C
    A
    1 (extraviarse) «persona/objeto» to get lost
    siempre me pierdo en esta ciudad I always get lost in this town
    no te pierdas, llámanos de vez en cuando don't lose touch, call us now and then
    (+ me/te/le etc): se le perdió el dinero he's lost the money
    guárdalo bien para que no se te pierda keep it safe so you don't lose it
    no hay por dónde perderse ( Chi fam); there's no question about it
    2 (desaparecer) to disappear
    se perdió entre la muchedumbre she disappeared into the crowd
    3
    (en un tema, una conversación): cuando se ponen a hablar rápido me pierdo when they start talking quickly I get lost
    me distraje un momento y me perdí my attention wandered for a moment and I lost the thread
    las cifras son tan enormes que uno se pierde the figures are so huge that they start to lose all meaning
    empieza otra vez, ya me perdí start again, you've lost me already
    4
    (en una prenda, un espacio): te pierdes en ese vestido you look lost in that dress
    los sillones quedan perdidos en ese salón tan grande the armchairs are rather lost in such a big sitting room
    B ‹fiesta/película/espectáculo› to miss
    no te perdiste nada you didn't miss anything
    te perdiste una excelente oportunidad de callarte la boca ( hum); you could have kept your big mouth shut ( colloq)
    C «persona»
    1 (acabar mal) to get into trouble, lose one's way ( liter)
    2 ( Per fam) (prostituirse) to go on the streets o the game ( colloq)
    * * *

     

    perder ( conjugate perder) verbo transitivo
    1 ( en general) to lose;

    quiere perder peso he wants to lose weight;
    con preguntar no se pierde nada we've/you've nothing to lose by asking;
    perder la vida to lose one's life, to perish;
    See also→ cabeza 1 e, vista 2 3;
    yo no pierdo las esperanzas I'm not giving up hope;
    perder la práctica to get out of practice;
    perder el equilibrio to lose one's balance;
    perder el conocimiento to lose consciousness, to pass out;
    perder el ritmo (Mús) to lose the beat;

    ( en trabajo) to get out of the rhythm
    2
    a)autobús/tren/avión to miss

    b)ocasión/oportunidad to miss;


    c) tiempo to waste;

    ¡no me hagas perder (el) tiempo! don't waste my time!;

    no hay tiempo que perder there's no time to lose
    3
    a)guerra/pleito/partido to lose

    b)curso/año to fail;

    examen› (Ur) to fail
    4agua/aceite/aire to lose
    verbo intransitivo
    1 ( ser derrotado) to lose;

    no sabes perder you're a bad loser;
    llevar las de perder to be onto a loser;
    la que sale perdiendo soy yo I'm the one who loses out o comes off worst
    2 [cafetera/tanque] to leak
    3
    echar(se) a perder ver echar I 1a, echarse 1a

    perderse verbo pronominal
    1 [persona/objeto] to get lost;

    se le perdió el dinero he's lost the money;
    cuando se ponen a hablar rápido me pierdo when they start talking quickly I get lost
    2fiesta/película/espectáculo to miss
    perder
    I verbo transitivo
    1 (un objeto) to lose
    2 (un medio de transporte) to miss
    3 (el tiempo) to waste
    4 (oportunidad) to miss ➣ Ver nota en miss
    5 (cualidad, costumbre, sentido) to lose: tienes que perder tus miedos, you have to overcome your fears
    6 (agua, aceite) to leak
    II verbo intransitivo
    1 (disminuir una cualidad) to lose
    2 (estropear) to ruin, go off
    3 (en una competición, batalla) to lose
    ♦ Locuciones: echar (algo) a perder, to spoil (sthg)
    llevar las de perder, to be onto a loser
    ' perder' also found in these entries:
    Spanish:
    adormecerse
    - aflojar
    - baño
    - borda
    - brújula
    - cabeza
    - cabo
    - clarear
    - conciencia
    - conocimiento
    - costumbre
    - cuenta
    - declinar
    - descuidarse
    - desesperarse
    - desfallecer
    - desgracia
    - desinflarse
    - desnaturalizar
    - despedirse
    - despintar
    - despistar
    - destinada
    - destinado
    - desvanecerse
    - deteriorarse
    - distraerse
    - don
    - enloquecer
    - estribo
    - facultad
    - flaquear
    - granizada
    - hilo
    - infortunio
    - innecesaria
    - innecesario
    - interés
    - joderse
    - juicio
    - llevar
    - norte
    - papel
    - pasarse
    - peso
    - razón
    - resbalar
    - rumbo
    - saber
    - sentida
    English:
    avoid
    - balance
    - black out
    - blow
    - boat
    - bound
    - break
    - bungle
    - cool
    - course
    - crush
    - danger
    - dawdle
    - decline
    - dignity
    - dilly-dally
    - erode
    - even
    - face
    - fade
    - fiddle around
    - flag
    - footing
    - forfeit
    - freak out
    - gamble away
    - gazump
    - ground
    - grow out of
    - handle
    - hang about
    - hang around
    - heart
    - keep
    - leak
    - lose
    - mislay
    - miss
    - muck about
    - muck around
    - muck up
    - pall
    - piece
    - pot
    - rack
    - rag
    - reason
    - rise
    - risk
    - shape
    * * *
    vt
    1. [extraviar] to lose;
    he perdido el paraguas I've lost my umbrella
    2. [dejar de tener] [dinero, amigo, empleo, interés] to lose;
    he perdido el contacto con ellos I've lost touch with them;
    la policía ha perdido la pista o [m5] el rastro de los secuestradores the police have lost track of the kidnappers;
    no sé nada de Ana, le he perdido la pista o [m5] el rastro I don't know anything about Ana, I've lost touch with her;
    el accidente le hizo perder la visión he lost his sight in the accident;
    ya hemos perdido toda esperanza de encontrarlo we've now given up o lost all hope of finding him;
    he perdido bastante práctica I'm rather out of practice;
    perder el equilibrio/la memoria to lose one's balance/memory;
    perder peso to lose weight;
    perder el miedo/el respeto a alguien to lose one's fear of/respect for sb;
    cientos de personas perdieron la vida hundreds of people lost their lives;
    no tienes/tiene/ etc[m5]. nada que perder you have/he has/ etc nothing to lose;
    Esp
    más se perdió en Cuba o [m5] en la guerra it's not as bad as all that, it's not the end of the world
    3. [ser derrotado en] [batalla, partido, campeonato, elecciones] to lose;
    este error podría hacerle perder el partido this mistake could lose her the game
    4. [desperdiciar] [tiempo] to waste;
    [oportunidad, ocasión] to miss;
    no pierdas el tiempo con o [m5] en tonterías don't waste your time on nonsense like that;
    he perdido toda la mañana en llamadas de teléfono I've wasted all morning making phone calls;
    no hay tiempo que perder there's no time to lose
    5. [no alcanzar] [tren, vuelo, autobús] to miss
    6. [tener un escape de] [agua] to lose, to leak;
    la bombona pierde aire air is escaping from the cylinder;
    ese camión va perdiendo aceite that truck o Br lorry is losing o leaking oil
    7. [perjudicar] to be the ruin of;
    le pierde su pasión por el juego his passion for gambling is ruining him
    8. Urug [examen] to fail
    vi
    1. [salir derrotado] to lose;
    perder al póquer/billar to lose at poker/billiards;
    perdimos (por) dos a cero we lost Br two-nil o US two-zero;
    no te pelees con él, que llevas las de perder don't get into a fight with him, you're bound to lose;
    sabe/no sabe perder he's a good/bad loser;
    salir perdiendo to lose out, to come off worse
    2. [empeorar] to go downhill;
    este restaurante ha perdido mucho this restaurant has really gone downhill;
    estas alfombras pierden bastante al lavarlas these rugs don't wash very well
    3. [tener un escape] [de agua, aceite] to have a leak;
    esa bombona pierde that gas cylinder is leaking;
    una de las ruedas pierde por la válvula the air's coming out of one of the tyres
    4. [en frases]
    echar algo a perder to spoil sth;
    echarse a perder [alimento] to spoil, Br to go off
    * * *
    I v/t
    1 objeto lose;
    ¡piérdete! get lost!;
    no tener nada que perder have nothing to lose
    2 tren, avión etc miss
    3 el tiempo waste
    II v/i lose;
    tener las de perder be at a disadvantage;
    salir perdiendo come off worst
    * * *
    perder {56} vt
    1) : to lose
    2) : to miss
    perdimos la oportunidad: we missed the opportunity
    3) : to waste (time)
    perder vi
    : to lose
    * * *
    perder vb
    1. (en general) to lose [pt. & pp. lost]
    2. (tren, avión, oportunidad, etc) to miss
    3. (tiempo) to waste
    4. (líquido, gas) to leak
    echar a perder algo to ruin something / to spoil something
    echarse a perder to go off / to go bad

    Spanish-English dictionary > perder

  • 11 mano

    f.
    1 hand.
    a mano by hand; (sin máquina) to hand, handy (cerca)
    hecho a mano handmade
    ¿tienes el encendedor a mano? have you got your lighter handy o to hand?
    dar o estrechar la mano a alguien to shake hands with somebody
    darse o estrecharse la mano to shake hands
    lavarse las manos to wash one's hands
    ¡manos arriba!, ¡arriba las manos! hands up!
    3 coat.
    4 pestle.
    ser mano to (be the) lead
    6 series (serie, tanda).
    7 handball (sport) (falta).
    8 coat of paint.
    9 dealer, hand, lead.
    10 buddy, pal.
    m.
    pal(informal). ( Latin American Spanish salvo River Plate)
    pres.indicat.
    1st person singular (yo) present indicative of spanish verb: manar.
    * * *
    1 ANATOMÍA hand
    2 ZOOLOGÍA (de caballo) forefoot; (de gato, perro, etc) paw
    3 (lado) side
    4 (de reloj) hand
    6 (de jabón) soaping
    7 (habilidad) skill
    8 (influencia) influence
    9 (ayuda) hand
    10 (de mortero) pestle
    11 (de naipes - jugada, conjunto de cartas) hand; (- jugador) leader
    12 DEPORTE (en futból) handball
    1 (poder) hands sing, power sing
    \
    a mano (escrito) handwritten, by hand 2 (hecho) handmade, by hand 3 (lavado) by hand 4 (cerca) to hand, handy, near
    abrir la mano to become more flexible, become more lenient
    a manos llenas generously
    alzar/levantar la mano a alguien to raise one's hand to somebody
    bajo mano underhandedly
    cogidos,-as de la mano hand-in-hand
    con el corazón en la mano sincerely, with one's heart on one's sleeve
    con las manos vacías empty-handed
    con una mano detrás y otra delante familiar without a penny to one's name
    dar la mano a / tender la mano a (saludar) to shake hands with 2 (ayudar) to offer one's hand to
    darse la mano (dos personas) to shake hands 2 (dos cosas) to be very similar
    de primera mano (objeto) brand-new 2 (noticia) first-hand
    dejar de la mano to abandon
    echar mano de algo to resort to something, draw on something
    echar una mano to give a hand, lend a hand
    en buenas manos in good hands
    estar en las manos de alguien to be in somebody's hands
    hecho,-a a mano handmade
    írsele la mano a alguien (no contenerse) to lose control 2 (exagerar) to go over the top
    ¡las manos quietas! familiar hands off!
    lavarse las manos figurado to wash one's hands
    llegar a las manos to come to blows
    mano sobre mano idle, twiddling one's thumbs
    ¡manos arriba! hands up!
    meter la mano en algo to get involved in something, intervene in something
    meter mano familiar (toquetear) to grope, touch up 2 (intervenir) to do something, take action
    pedir la mano de alguien to ask for somebody's hand
    ponerle la mano encima a alguien to lay a hand on somebody
    poner la mano en el fuego por alguien to risk one's neck for somebody
    poner manos a la obra to get down to work, get cracking
    quedar algo muy a mano to be very near
    ser la mano derecha de alguien to be somebody's right hand
    ser mano de santo to work wonders
    tener algo a mano to have something handy
    tener buena mano para algo to have a knack for something, be a dab hand at something
    tener buenas manos to be good with one's hands
    tener la mano (muy) larga (para pegar) to be quick to lift a hand 2 (para robar) to be light-fingered, have sticky fingers
    tener mano de hierro to rule with an iron fist
    tener mano izquierda to have a lot of tact
    traerse algo entre manos to be planning something, be up to something
    mano a mano (concurso) contest 2 (conversación) tête-a-tête
    mano de cerdo pig's trotter
    mano de obra labour
    mano dura a firm hand
    * * *
    noun f.
    1) hand
    2) coat
    - mano de obra
    * * *
    I
    1. SUSTANTIVO FEMENINO
    Para las expresiones manos arriba, al alcance de la mano, frotarse las manos, ver la otra entrada.
    1) (Anat) hand

    lo hice con mis propias manos — I made it with my own hands, I made it myself

    el asesino salió con las manos en alto — the murderer came out with his hands up {o} with his hands in the air

    votar a mano [alzada] — to vote by a show of hands

    [dar] la mano a algn — [para saludar] to shake hands with sb; [para andar, apoyarse] to take sb by the hand

    [darse] la mano {o} las manos — to shake hands

    recibir algo [de] manos de algn — to receive sth from sb

    los dos iban [de la] mano — the two were walking hand-in-hand, the two were walking along holding hands

    ¡manos a la [obra]! — [como orden] to work!; [para darse ánimo] let's get on with it!, (let's) get down to work!

    ¡las manos [quietas]! — hands off!, keep your hands to yourself!

    ¡[venga] esa mano! — shake!, put it there!

    a mano (=sin máquina) by hand; (=cerca) handy, at hand; (=asequible) handy, to hand

    cosió los pantalones a mano — she sewed the trousers by hand, she hand-sewed the trousers

    escribir a mano — to write in longhand, write out (by hand)

    ¿tienes un bolígrafo a mano? — have you got a pen handy {o} to hand?

    la tienda me queda {o} me pilla * muy a mano — the shop is very handy for me, the shop is very close {o} nearby

    en mano

    piso disponible, llave en mano — [para alquilar] flat available for immediate occupancy; [para comprar] flat available for immediate possession

    estrechar 1., 3), levantar 1., 1), b), robo 1)
    2)

    en ese colegio le cargan la mano — they ask too much of her {o} put too much pressure on her at that school

    mano a mano —

    meter mano a algo —

    hay que meterle mano a la corrupción — we have to deal with {o} tackle corruption

    ponerle a algn la mano encima —

    ¡como me pongas la mano encima...! — if you lay one finger on me...!

    poner la mano en el fuego —

    yo no pondría la mano en el fuego por Juan — I wouldn't risk my neck for Juan, I wouldn't put myself on the line for Juan

    traerse algo entre manos —

    ¿qué os traéis entre manos? — what are you up to?

    - vivir de la mano a la boca

    fue mano de santo — it came just right, it was just what the doctor ordered

    mano dura — harsh treatment; (Pol) firm hand

    3) (=posesión) hand

    [cambiar] de manos — to change hands

    la casa ha cambiado varias veces de mano — the house has changed hands several times, the house has had several owners

    de [primera] mano — (at) first-hand

    de [segunda] mano — second-hand

    ropa de segunda mano — second-hand {o} used clothes

    4) (=control)

    ha hecho cuanto ha estado en su mano — he has done all {o} everything in his power

    [de buena] mano — on good authority

    [en buenas] manos — in good hands

    a manos de at the hands of

    la carta nunca llegó a manos del jefe — the letter never reached the boss, the letter never came into the hands of the boss

    en manos de in the hands of

    írsele a algn la mano con algo —

    írsele algo de las manos a algn —

    5) (=habilidad)

    ¡qué manos tiene! — he's so clever with his hands!

    tener [buena] mano, tiene buena mano para aparcar — she's good at parking

    tener [mala] mano — to be clumsy, be awkward

    mano izquierda, tiene mano izquierda con los animales — he's got a way with animals

    6) (=lado) side
    7) (=trabajadores)
    pl manos hands, workers

    contratar manos — to sign up {o} take on workers

    mano de obra — labour, labor (EEUU), manpower

    8) (Dep) handling, handball

    ¡mano! — handball!

    9) (Zool) [de mono] hand; [de perro, gato, oso, león] front paw; [de caballo] forefoot, front hoof; [de ave] foot; (=trompa) trunk

    manos de cerdo — (Culin) pig's trotters

    10) (=instrumento) [de reloj] hand

    mano de almirez, mano de mortero — pestle

    11) (=capa) [de pintura] coat; [de jabón] wash, soaping

    dar una mano de jabón a la ropa — to give the clothes a wash {o} soaping

    12) (Juegos, Naipes) (=partida) round, game; (=conjunto de cartas) hand

    echar una mano de mus — to have a game {o} round of mus

    ser {o} tener la mano — to lead

    13) (=lote) lot, series; And, CAm, Cono Sur, Méx group of things of the same kind ; LAm [de plátanos] bunch, hand
    14) (Mús) scale
    15) LAm (=desgracia) misfortune, mishap; (=suceso imprevisto) unexpected event
    16) LAm (=suerte)

    ¡qué mano! — what a stroke of luck!

    17) LAm (Aut) direction
    2.
    SUSTANTIVO MASCULINO

    mano a mano, hubo un mano a mano entre los dos políticos en el parlamento — the two politicians slogged it out between them in parliament

    II
    SM Méx [en conversación] mate *, pal *
    * * *
    I
    1)
    a) (Anat) hand

    le dijo or hizo adiós con la mano — he waved goodbye to her

    en su mano — (Corresp) by hand

    levantar la mano — to raise one's hands, put one's hand up

    lo hice yo, con mis propias manos — I did it myself, with my own two hands

    manos arriba! or arriba las manos! — hands up!

    darle la mano a alguien — ( para saludar) to shake hands with somebody, to shake somebody's hand; (para ayudar, ser ayudado) to give somebody one's hand

    dame la manito or (Esp, Méx) manita — hold my hand

    me tendió or me ofreció la mano — he held out his hand to me

    b) (Zool) (de oso, perro) paw; ( de mono) hand; (Equ) forefoot, front foot
    2) (control, posesión) gen

    manoshands (pl)

    haré todo lo que esté en mis manos or (RPl) de mi mano — I will do everything in my power

    3) ( en fútbol) handball
    4) ( del mortero) pestle
    5)
    a) ( de papel) quire
    b) ( de plátanos) hand
    6) (de pintura, barniz) coat
    7) (Jueg)
    a) (vuelta, juego) hand

    ¿nos echamos unas manos de dominó? — how about a game of dominoes?

    c) ( jugador)

    soy/eres mano — it's my/your lead

    tener la mano — (Andes) to lead

    ganarle por la mano or (RPl) de mano a alguien (fam): César me ganó por la mano — César just beat me to it (colloq)

    a mano — ( no a máquina) by hand; ( cerca) at hand (AmE), to hand (BrE)

    a mano — (AmL) ( en paz) all square, quits

    a la mano — (AmL) close at hand

    en mano<lápiz/copa> in hand

    agarrar or (esp Esp) coger a alguien con las manos en la masa — to catch somebody red-handed

    agarrarle or tomarle la mano a algo — (CS fam) to get the hang of something (colloq)

    a mano alzada< votación> by a show of hands; < dibujo> freehand; < dibujar> freehand

    a manos llenas< dar> generously; < gastar> lavishly

    pedir/conceder la mano de alguien — to ask for/give somebody's hand in marriage

    bajo mano — on the quiet, on the sly (colloq)

    caérsele la mano a alguien — (Méx fam & pey) to be a fairy (colloq & pej)

    cargar la mano — (fam) to overdo

    cargarle la mano a alguien — ( en el precio) to overcharge somebody; ( pegar) to hit somebody

    con una mano atrás y otra delantewithout a penny to one's name

    dar la mano derecha por algoto give one's right arm for something

    darse la mano — ( para saludar) to shake hands; (para cruzar, jugar, etc) to hold hands; (reunirse, fundirse) to come together

    de la mano: me tomó de la mano she took me by the hand; iban (tomados) de la mano they walked hand in hand; de manos a boca suddenly, unexpectedly; de primera mano (at) first hand; de segunda mano < ropa> secondhand; < coche> used, secondhand; < información> secondhand; echar or dar una mano to give o lend a hand; echarle mano a alguien (fam) to lay o get one's hands on somebody (colloq); echar mano a algo (fam) to grab something; echar mano de algo to resort to something; echamos mano de nuestros ahorros we dipped into our savings; echarse or llevarse las manos a la cabeza ( literal) to put one's hands on one's head; ( horrorizarse) to throw up one's hands in horror; embarrarle la mano a alguien (Méx fam) to grease somebody's palm (colloq); ensuciarse las manos ( literal) to get one's hands dirty; (en un robo, crimen) to dirty one's hands; estar atado de manos or tener las manos atadas ( literal) to have one's hands tied; ( no poder actuar): la decisión es de ellos, yo tengo las manos atadas it's up to them, my hands are tied; estar/quedar a mano (AmL fam) to be even o quits (colloq); frotarse las manos ( literal) to rub one's hands together; ( regodearse) to rub one's hands with glee; írsele la mano a alguien: se te fue la mano con la sal you overdid the salt o put too much salt in; le cobré $1.000 - se te fue un poco la mano ¿no? I charged him $1,000 - that was a bit steep, wasn't it? (colloq); se te fue la mano al contestarle así you went too far answering her back like that; lavarse las manos to wash one's hands; les das la/una mano y se toman el brazo give them an inch and they'll take a mile; levantarle la mano a alguien to raise one's hand to somebody; llegar or irse or pasar a las manos to come to blows; meter la mano en la caja or lata to dip one's fingers in the till; meterle mano a alguien (fam) (magrear, tocar) to touch o feel somebody up (colloq); ( por un delito) to collar somebody (colloq); meterle mano a algo (fam) to get to work on something; poner la(s) mano(s) en el fuego por alguien to stick one's neck out for somebody; ponerle la mano encima a alguien to lay a hand o finger on somebody; ponerse manos a la obra to get down to work; por mi/tu/su mano: tomó la justicia or las cosas por su mano he took the law o he took things into his own hands; quitarle algo de las manos a alguien: me lo quitó de las manos she took it right out of my hands; tuvieron mucho éxito, nos las quitaron de las manos they were a great success, they sold like hotcakes (colloq); saber alguien dónde tiene la mano derecha to know what one is about; ser mano ancha (Arg) to be generous; ser mano de santo to work wonders; ser mano larga ( para pegar) to be free with one's hands; ( para robar) to be light-fingered; tenderle una mano a alguien to offer somebody a (helping) hand; tener algo entre manos to be dealing with o working on something; tener (la) mano larga or las manos largas (fam) ( para pegar) to be free with one's hands; ( para robar) to be light-fingered; tener la mano pesada to be heavy-handed; tener mano de seda to have a light touch; tener mano para algo to be good at something; traerse algo entre manos to be up to something (colloq); untarle la mano a alguien (fam) to grease somebody's palm (colloq); muchas manos en un plato hacen mucho garabato — too many cooks spoil the broth

    9)
    a) ( lado) side
    b) (Auto) side of the road
    10) manos masculino plural ( obreros) hands (pl)
    II
    - na masculino, femenino (AmL exc CS fam) ( apelativo) buddy (AmE colloq), mate (BrE colloq)
    * * *
    I
    1)
    a) (Anat) hand

    le dijo or hizo adiós con la mano — he waved goodbye to her

    en su mano — (Corresp) by hand

    levantar la mano — to raise one's hands, put one's hand up

    lo hice yo, con mis propias manos — I did it myself, with my own two hands

    manos arriba! or arriba las manos! — hands up!

    darle la mano a alguien — ( para saludar) to shake hands with somebody, to shake somebody's hand; (para ayudar, ser ayudado) to give somebody one's hand

    dame la manito or (Esp, Méx) manita — hold my hand

    me tendió or me ofreció la mano — he held out his hand to me

    b) (Zool) (de oso, perro) paw; ( de mono) hand; (Equ) forefoot, front foot
    2) (control, posesión) gen

    manoshands (pl)

    haré todo lo que esté en mis manos or (RPl) de mi mano — I will do everything in my power

    3) ( en fútbol) handball
    4) ( del mortero) pestle
    5)
    a) ( de papel) quire
    b) ( de plátanos) hand
    6) (de pintura, barniz) coat
    7) (Jueg)
    a) (vuelta, juego) hand

    ¿nos echamos unas manos de dominó? — how about a game of dominoes?

    c) ( jugador)

    soy/eres mano — it's my/your lead

    tener la mano — (Andes) to lead

    ganarle por la mano or (RPl) de mano a alguien (fam): César me ganó por la mano — César just beat me to it (colloq)

    a mano — ( no a máquina) by hand; ( cerca) at hand (AmE), to hand (BrE)

    a mano — (AmL) ( en paz) all square, quits

    a la mano — (AmL) close at hand

    en mano<lápiz/copa> in hand

    agarrar or (esp Esp) coger a alguien con las manos en la masa — to catch somebody red-handed

    agarrarle or tomarle la mano a algo — (CS fam) to get the hang of something (colloq)

    a mano alzada< votación> by a show of hands; < dibujo> freehand; < dibujar> freehand

    a manos llenas< dar> generously; < gastar> lavishly

    pedir/conceder la mano de alguien — to ask for/give somebody's hand in marriage

    bajo mano — on the quiet, on the sly (colloq)

    caérsele la mano a alguien — (Méx fam & pey) to be a fairy (colloq & pej)

    cargar la mano — (fam) to overdo

    cargarle la mano a alguien — ( en el precio) to overcharge somebody; ( pegar) to hit somebody

    con una mano atrás y otra delantewithout a penny to one's name

    dar la mano derecha por algoto give one's right arm for something

    darse la mano — ( para saludar) to shake hands; (para cruzar, jugar, etc) to hold hands; (reunirse, fundirse) to come together

    de la mano: me tomó de la mano she took me by the hand; iban (tomados) de la mano they walked hand in hand; de manos a boca suddenly, unexpectedly; de primera mano (at) first hand; de segunda mano < ropa> secondhand; < coche> used, secondhand; < información> secondhand; echar or dar una mano to give o lend a hand; echarle mano a alguien (fam) to lay o get one's hands on somebody (colloq); echar mano a algo (fam) to grab something; echar mano de algo to resort to something; echamos mano de nuestros ahorros we dipped into our savings; echarse or llevarse las manos a la cabeza ( literal) to put one's hands on one's head; ( horrorizarse) to throw up one's hands in horror; embarrarle la mano a alguien (Méx fam) to grease somebody's palm (colloq); ensuciarse las manos ( literal) to get one's hands dirty; (en un robo, crimen) to dirty one's hands; estar atado de manos or tener las manos atadas ( literal) to have one's hands tied; ( no poder actuar): la decisión es de ellos, yo tengo las manos atadas it's up to them, my hands are tied; estar/quedar a mano (AmL fam) to be even o quits (colloq); frotarse las manos ( literal) to rub one's hands together; ( regodearse) to rub one's hands with glee; írsele la mano a alguien: se te fue la mano con la sal you overdid the salt o put too much salt in; le cobré $1.000 - se te fue un poco la mano ¿no? I charged him $1,000 - that was a bit steep, wasn't it? (colloq); se te fue la mano al contestarle así you went too far answering her back like that; lavarse las manos to wash one's hands; les das la/una mano y se toman el brazo give them an inch and they'll take a mile; levantarle la mano a alguien to raise one's hand to somebody; llegar or irse or pasar a las manos to come to blows; meter la mano en la caja or lata to dip one's fingers in the till; meterle mano a alguien (fam) (magrear, tocar) to touch o feel somebody up (colloq); ( por un delito) to collar somebody (colloq); meterle mano a algo (fam) to get to work on something; poner la(s) mano(s) en el fuego por alguien to stick one's neck out for somebody; ponerle la mano encima a alguien to lay a hand o finger on somebody; ponerse manos a la obra to get down to work; por mi/tu/su mano: tomó la justicia or las cosas por su mano he took the law o he took things into his own hands; quitarle algo de las manos a alguien: me lo quitó de las manos she took it right out of my hands; tuvieron mucho éxito, nos las quitaron de las manos they were a great success, they sold like hotcakes (colloq); saber alguien dónde tiene la mano derecha to know what one is about; ser mano ancha (Arg) to be generous; ser mano de santo to work wonders; ser mano larga ( para pegar) to be free with one's hands; ( para robar) to be light-fingered; tenderle una mano a alguien to offer somebody a (helping) hand; tener algo entre manos to be dealing with o working on something; tener (la) mano larga or las manos largas (fam) ( para pegar) to be free with one's hands; ( para robar) to be light-fingered; tener la mano pesada to be heavy-handed; tener mano de seda to have a light touch; tener mano para algo to be good at something; traerse algo entre manos to be up to something (colloq); untarle la mano a alguien (fam) to grease somebody's palm (colloq); muchas manos en un plato hacen mucho garabato — too many cooks spoil the broth

    9)
    a) ( lado) side
    b) (Auto) side of the road
    10) manos masculino plural ( obreros) hands (pl)
    II
    - na masculino, femenino (AmL exc CS fam) ( apelativo) buddy (AmE colloq), mate (BrE colloq)
    * * *
    mano1
    1 = hand.

    Ex: Even with such a limitation and many later supplementations by various hands, by way of addition, correction and amplification, it falls far short of completeness.

    * accionado a mano = hand-powered.
    * agresión a mano armada = armed assault.
    * ahorrar mano de obra = save + manpower.
    * al alcance de la mano = within arm's reach, within easy reach.
    * a la mano de = available at the fingertips of.
    * alargar la mano = reach out.
    * alargar la mano para coger = reach for.
    * a mano = by hand, manually, nearby [near-by], handy, within reach, within easy reach.
    * a mano alzada = by a show of hands.
    * a mano derecha de = on the right side of, on the right-hand side of.
    * a manos de = at the hands of.
    * aparato de informática del tamaño de la palma de la mano = palm computing device.
    * apretón de manos = handshake.
    * arreglarse las manos = manicure.
    * asalto a mano armada = armed robbery, armed assault, heist.
    * asignado a mano = manually assigned.
    * atar de pies y manos = hogtie.
    * atraco a mano armada = armed robbery, heist, daylight robbery.
    * batidora de mano = food mincer.
    * bolsa de mano = flight bag, carryall bag, travelbag, soft bag.
    * bomba de mano = hand pump.
    * borrador escrito a mano = manuscript draft.
    * caer en manos de = fall into + the hands of.
    * caer en manos enemigas = fall into + enemy hands.
    * cambiar de manos = change + hands.
    * cambio de manos = change of hands.
    * carretilla de mano = pushcart.
    * coche de segunda mano = used car, second-hand car.
    * codificar a mano = hand-code.
    * coger a Alguien con las manos en la masa = catch + Nombre + red-handed, catch + Nombre + in the act.
    * coger de la mano = hold + Posesivo + hand.
    * coger la mano = take + Posesivo + hand.
    * cogerse de la mano = hold + hands.
    * cogerse la mano = join + hands.
    * cogido a mano = hand-picked.
    * confeccionar a mano = handcraft.
    * con las dos manos = two handed [two-handed].
    * con las manos muy largas = light-fingered.
    * con las manos vacías = empty-handed.
    * conocer Algo como la palma de + Posesivo + mano = know + Algo + like the back of + Posesivo + hand.
    * conocer de primera mano = know + first-hand.
    * con una mano delante y otra detrás = penniless, broke, skint.
    * corregir a mano = hand-correct.
    * costes de mano de obra = labour costs.
    * crema de manos = hand cream.
    * crema limpiadora de manos = handcleaner.
    * croché a mano = hand crochet.
    * cubrir Algo con la mano = cup + Posesivo + hand + over + Nombre.
    * cultivado a mano = hand-reared.
    * dar a Alguien una mano y te cogen el brazo = give + Pronombre + an inch and + Pronombre + take a mile.
    * dar en mano = hand (over).
    * dar la mano = extend + Posesivo + hand.
    * dar la mano derecha = give + Posesivo + right arm.
    * darse la mano = join + hands, shake + hand.
    * darse un apretón de manos = clasp + hands.
    * dar un apretón de manos = shake + hand.
    * decir adiós con la mano = wave + goodbye.
    * dedicación de mano de obra = expenditure of manpower.
    * dejado de la mano de Dios = God-forsaken.
    * dejar las manos de uno libres de = free + Posesivo + hands from.
    * de mano = hand-held [handheld].
    * de primera mano = at first hand, first-hand [firsthand], first-person.
    * de segunda mano = second-hand [secondhand].
    * despedir mano de obra = shed + jobs, axe + jobs, cut + jobs.
    * de tercera mano = third-hand.
    * de tirar la piedra y esconder la mano = hit-and-run.
    * echarle una mano a = bat for, go to + bat for.
    * echar mano a/de = leverage.
    * echar mano a los ahorros = dip into + savings.
    * echar mano de = fall back on, call into + play.
    * echar una mano = lend + a (helping) hand, put + Posesivo + shoulder to the wheel, set + Posesivo + shoulder to the wheel, muck in, pitch in.
    * echar una mano a Alguien = give + Nombre + a hand.
    * el mundo en la palma de la mano = the world in the palm of + Posesivo + hand.
    * en buenas manos = in a safe place, in safekeeping.
    * encaje de aguja a mano = needlepoint lace.
    * en mano = in hand.
    * en manos de = in the hands of.
    * en manos de extranjeros = foreign-owned.
    * en manos del enemigo = at the hands of enemies, at the hands of the enemy.
    * en manos enemigas = at the hands of enemies, at the hands of the enemy.
    * en + Posesivo + manos = at + Posesivo + hands.
    * entre manos = at hand, in hand.
    * equipaje de mano = carry-on luggage, cabin baggage, cabin luggage.
    * escalera de mano = stepladder.
    * escaparse de las manos de = slip beyond + the grasp of.
    * escasez de mano de obra = labour shortage.
    * escribir a mano = handletter.
    * escrito a mano = handwritten [hand-written], in black and white, in handwriting, longhand [long-hand].
    * escritura a mano = handwriting.
    * estar al alcance de la mano = be at hand.
    * estar a mano = be on hand, be around.
    * estar en buenas manos = be in safe hands.
    * estar en manos privadas = hold in + private hands.
    * experiencia de primera mano = first-hand experience.
    * extender la mano = put out + Posesivo + hand, reach out, put forth + Posesivo + hand.
    * extender la mano para coger algo = hand + reach for.
    * fabricado a mano = hand-made.
    * falta de mano de obra = labour shortage.
    * freno de mano = hand brake [handbrake].
    * futuro + estar + en + Posesivo + manos = future + be + in + Posesivo + hands.
    * ganarle la mano a Alguien = steal + a march on.
    * ganchillo a mano = hand crochet.
    * golpeo a mano = hand-beating.
    * granada de mano = hand grenade.
    * hacer a mano = handcraft.
    * hacer todo lo que está en nuestras manos = pull out + all the stops.
    * hecho a mano = hand-made, hand-drawn, handcrafted.
    * hilado a mano = handspinning.
    * impulsado a mano = hand-powered.
    * ir de la mano = go + hand in hand (with), be hand in hand.
    * írsele a Uno Algo de las manos = get out of + hand, get out of + hand.
    * írsele la mano a Uno = overplay + Posesivo + hand.
    * juego de manos = sleight-of-hand.
    * juegos de manos = fingergame.
    * labores de croché a mano = hand-crochet work.
    * labores de ganchillo a mano = hand-crochet work.
    * la mano que mece la cuna es la mano que domina el mundo = the hand that rocks the cradle rules the world, the hand that rocks the cradle rules the world.
    * levantar la mano = raise + Posesivo + hand.
    * mano amiga = helping hand.
    * ¿mano blanda o mano dura? = the carrot vs. the stick, the carrot vs. the stick.
    * mano blanda y mano dura = carrots and sticks.
    * mano de hierro = iron fist, iron hand.
    * mano de obra = labour [labor, -USA], manpower, manpower force, work-force [workforce], work-force, labour force, manual labour.
    * mano de obra del campo = farm labour force.
    * mano de obra extranjera = foreign labour.
    * mano de obra infantil = child labour.
    * mano de obra inmigrante = foreign labour.
    * mano derecha = right hand.
    * mano dura = iron fist, iron hand.
    * mano fría de, la = cold hand of, the.
    * mano invisible, la = invisible hand, the.
    * mano negra = schemer.
    * manos libres = free hand, hands-free.
    * mantener a mano = keep to + hand.
    * más vale pájaro en mano que ciento volando = a bird in the hand is worth two in the bush.
    * menos blandeces y más mano dura = less of the carrot, more of the stick.
    * mercadillo de prendas de segunda mano = rummage sale.
    * meter las manos en todo = have + a finger in every pie.
    * meterle mano a = get + stuck into.
    * meter mano = grope.
    * meterse mano = pet.
    * moder la mano del que + dar de comer = bite + the hand that feeds + Pronombre.
    * no caer en buenas manos = fall into + the wrong hands.
    * ofrecer la mano = put forth + Posesivo + hand.
    * ordenador de mano = Palm Pilot.
    * palma de la mano = palm of hand, palm.
    * papel a mano-máquina = mouldmade paper.
    * papel hecho a mano = hand-made paper.
    * pillar a alguien con las manos en la masa = catch + Nombre + red-handed.
    * pintado a mano = hand-painted.
    * poner Algo a mano = put + Nombre + within reach.
    * ponerle la mano encima a = lay + a finger on.
    * ponerse manos a la obra = get down to + business, swing into + action.
    * que necesita bastante mano de obra = labour-intensive [labour intensive].
    * quitar de las manos = snap up.
    * realizado a mano = hand-made.
    * recogido a mano = hand-picked.
    * relato de primera mano = eyewitness report, eyewitness account, first-hand account.
    * repartir a manos llenas = dish out.
    * retorcerse las manos = wring + Posesivo + hands.
    * robo a mano armada = armed robbery, highway robbery.
    * ropa de segunda mano = second-hand clothes.
    * separar las manos = spread out + hands.
    * ser torpe con las manos = be all thumbs.
    * sierra de mano = handsaw.
    * sistema de llave en mano = turnkey system, turnkey software system.
    * situación + irse de las manos = things + get out of hand.
    * tallado a mano = hand-carved.
    * tener algo a mano = have + Nombre + at + Posesivo + fingertips.
    * tener a mano = have at + Posesivo + touch, have + on call, have + to hand, keep within + reach, be to hand.
    * tener buena mano con las plantas = have + a green thumb.
    * tener entre manos = be up to.
    * todos manos a la obra = all hands on deck, all hands to the pump(s).
    * tomar la mano = take + Posesivo + hand.
    * trabajo entre manos, el = work at hand, the.
    * traerse algo malo entre manos = be up to no good, get up to + no good.
    * untar la mano = grease + Posesivo + palm, oil + Posesivo + palm.
    * vendedor de coches de segunda mano = used-car dealer, second-hand car dealer.

    mano2
    2 = coat.

    Ex: We will not accomplish that by being timid or by giving our profession a fresh coat of paint.

    * mano de pintura = paint job, lick of paint, coat of paint.

    mano3
    3 = quire.
    Nota: Unidad de venta del papel compuesta de 25 pliegos o la vigésima parte de una resma.

    Ex: The finished paper was sorted for imperfections and told out into quires and reams for sale.

    * mano de papel = quire.

    * * *
    A
    1 Anatomía
    2 Zoología: de un oso, perro
    B indicando posesión, control
    C en fútbol
    D del mortero
    E
    1 de papel
    2 de plátanos
    F de pintura, cera, barniz
    G
    1 vuelta, juego
    2 conjunto de cartas
    3 jugador
    H
    Compuestos:
    1 lado
    2 Automovilismo
    Sentido III obreros
    A
    tengo las manos sucias my hands are dirty
    no tengo más que dos manos I only have one pair of hands
    le dijo or hizo adiós con la mano he waved goodbye to her
    con las dos manos with both hands
    entrégaselo en sus propias manos give it to him in person
    [ S ] en su mano ( Corresp) by hand
    levanten la mano los que estén de acuerdo all those in favor raise their hands o please show ( frml)
    los que hayan terminado que levanten la mano put your hand up if you've finished
    lo hice yo, con mis propias manos I did it myself, with my own two hands
    salió con las manos en alto he came out with his hands in the air o up
    ¡manos arriba! or ¡arriba las manos! hands up!
    habla con las manos she talks with her hands
    se nota la mano de una mujer you can see the feminine touch
    ¡las manos quietas! keep your hands to yourself!
    su carta pasó de mano en mano her letter was passed around
    recibió el premio de manos del Rey she received the prize from the King himself
    darle la mano a algn (para saludar) to shake hands with sb, to shake sb's hand; (para ayudar, ser ayudado) to give sb one's hand
    dame la manito or (Esp, Méx) manita hold my hand
    le estreché la mano I shook hands with him, I shook his hand
    me tendió or me ofreció la mano he held out his hand to me
    hacerse las manos to have a manicure
    me leyó las manos she read my palm
    tocaron la pieza a cuatro manos they played the piece as a duet
    2 ( Zool) (de un oso, perro) paw; (de un mono) hand; ( Equ) forefoot, front foot
    el perro se puso de manos the dog stood on its hind legs
    manos hands (pl)
    ha cambiado de manos varias veces it has changed hands several times
    cayó en manos del enemigo it fell into enemy hands o into the hands of the enemy
    nueve de estas ciudades están en manos de los socialistas nine of these cities are held by the socialists
    el asunto está en manos de mis abogados the matter is in the hands of my lawyers
    el negocio está en buenas manos the business is in good hands
    haré todo lo que esté en mis manos or ( RPl) de mi mano I will do everything in my power
    mi mensaje nunca llegó a sus manos my message never reached him
    la muerte de José Ruiz a manos de la policía secreta the death of José Ruiz at the hands of the secret police
    la situación se nos va de las manos the situation is getting out of hand
    ¡qué oportunidad se nos ha ido de las manos! what an opportunity we let slip through our fingers!
    C (en fútbol) handball
    D (del mortero) pestle
    E
    1 (de papel) quire
    F (de pintura, cera, barniz) coat
    G ( Jueg)
    1 (vuelta, juego) hand
    no gané ni una mano I didn't win a single hand
    ¿nos echamos unas manos de dominó? how about a game of dominoes?
    me ha tocado una mano muy mala I've got a very bad hand o very bad cards
    3
    (jugador): soy/eres mano it's my/your lead
    tener la mano ( Col); to lead
    ganarle por la manoor (CS) de or la mano a algn ( fam): César me ganó por la mano César just beat me to it ( colloq)
    H ( en locs):
    a mano (no a máquina) by hand; (cerca) to hand
    hecho a mano handmade
    pintado a mano hand-painted
    escrito a mano handwritten
    un tapiz tejido a mano a handwoven tapestry
    zapatos cosidos a mano hand-stitched shoes
    tuve que batir las claras a mano I had to beat the egg whites by hand
    las tiendas me quedan muy a mano the shops are very close by o near o handy
    siempre tengo un diccionario a mano I always keep a dictionary handy o by me o ( BrE) to hand
    a mano ( AmL) (en paz) all square, quits
    a la mano ( AmL); close at hand
    de mano hand ( before n)
    en mano ‹lápiz/copa› in hand
    cayó fusil en mano he fell gun in hand
    [ S ] llave en mano immediate possession
    agarrar or ( esp Esp) coger a algn con las manos en la masa to catch sb red-handed
    agarrarle or tomarle la mano a algo (CS fam); to get the hang of sth ( colloq)
    a mano alzada ‹votación› by a show of hands;
    ‹dibujo› freehand; ‹dibujar› freehand
    a manos llenas ‹dar› generously;
    ‹gastar› lavishly
    aspirar a/pedir/conceder la mano de algn to aspire to/ask for/give sb's hand in marriage
    le concedió la mano de su hija en matrimonio he gave him his daughter's hand in marriage
    bajo mano on the quiet, on the sly ( colloq)
    cargar la mano ( fam): si cargas la mano se corre la tinta if you press too hard the ink runs
    no cargues la mano con la sal don't overdo the salt, go easy on the salt
    me cargó la mano en el precio she overcharged me
    le están cargando la mano en el trabajo they are asking too much of her o putting too much pressure on her at work
    desde que me cargó la mano no le he vuelto a hablar I haven't spoken to him since he hit me
    con una mano atrás y otra delante without a penny to one's name
    correrle mano a algn ( Chi vulg); to touch o feel sb up ( colloq)
    dar la mano derecha por algo to give one's right arm for sth
    darse la mano (para saludar) to shake hands; (para cruzar, jugar etc) to hold hands; (reunirse, fundirse) to come together
    el cristianismo y el paganismo se dan la mano en estos ritos Christianity and paganism come together in these rites
    la miseria de aquellas tierras dejadas de la mano de Dios the poverty of that godforsaken o desolate region
    de la mano: me tomó de la mano she took me by the hand, she took my hand
    iban (cogidos) de la mano they walked hand in hand
    de la mano de Mao under Mao's leadership
    de manos a boca suddenly, unexpectedly
    de primera mano (at) first hand
    de segunda mano ‹ropa› secondhand;
    ‹coche› used, secondhand; ‹información› secondhand
    echar or dar una mano to give o lend a hand
    echarle mano a algn ( fam); to lay o get one's hands on sb ( colloq)
    echar mano a algo ( fam); to grab sth
    echar mano de algo: tuvimos que echar mano de nuestros ahorros we had to dip into our savings
    la gente de quien podía echar mano the people I could turn to for help
    echarse/darse una mano de gato (CS fam); to retouch one's makeup o ( colloq) face
    echarse or llevarse las manos a la cabeza (literal) to put one's hands on one's head; (horrorizarse) to throw up one's hands in horror
    ensuciarse las manos (literal) to get one's hands dirty; (en un robo, crimen) to dirty one's hands
    (no poder actuar): la decisión es de ellos, yo tengo las manos atadas it's up to them, my hands are tied
    estar/quedar a mano ( fam AmL); to be even o quits ( colloq)
    frotarse las manos (literal) to rub one's hands together; (regodearse) to rub one's hands with glee
    írsele or ( Chi) pasársele la mano a algn: se te fue la mano con la sal you overdid the salt o put too much salt in
    le cobré $1.000 — se te fue un poco la mano ¿no? I charged him $1,000 — that was a bit steep, wasn't it? ( colloq)
    se te fue la mano, no deberías haberle contestado así you went too far o ( colloq) a bit over the top, you shouldn't have answered her back like that
    jugar a lo que hace la mano, hace la tras ( Méx); to play follow-the-leader
    lavarse las manos (literal) to wash one's hands
    yo me lavo las manos de todo este asunto I wash my hands of the whole affair
    les das la/una mano y se toman el brazo give them an inch and they'll take a mile
    levantarle la mano a algn to raise one's hand to sb
    mano a mano: nos comimos cuatro raciones de setas, mano a mano we polished off four dishes of mushrooms, just the two of us o between the two of us
    (ver tb mano a mano m)
    meter la mano en la caja or lata to dip one's fingers in the till, put one's hand in the till ( BrE)
    meterle mano a algn ( fam) (magrear, tocar) to touch o feel sb up ( colloq); (por un delito) to collar sb ( colloq)
    meterle mano a algo ( fam); to get to work on sth
    poner la(s) mano(s) en el fuego por algn to stick one's neck out for sb, put one's head on the block for sb
    ponerle la mano encima a algn to lay a hand o finger on sb
    poner manos a la obra to get down to work
    ¡manos a la obra! let's get down to it!
    por mi/tu/su mano: tomó la justicia or las cosas por su mano he took the law o he took things into his own hands
    quitarle algo de las manos a algn: me lo quitó de las manos she took it right out of my hands
    tuvieron mucho éxito, nos las quitaron de las manos they were a great success, they sold like hotcakes ( colloq)
    saber algn dónde tiene la mano derecha to know what one is about
    ser mano ancha ( Arg); to be generous
    ser mano de santo to work wonders
    ser mano larga (para pegar) to be free with one's hands; (para robar) to be light-fingered
    tenderle una mano a algn to offer sb a (helping) hand
    tener algo entre manos to be dealing with o working on sth
    tener (la) mano larga or las manos largas ( fam) (para pegar) to be free with one's hands; (para robar) to be light-fingered
    tener la mano pesada to be heavy-handed
    tener mano de seda to have a light touch
    tener mano para algo to be good at sth
    tiene mano para la cocina/el dibujo he's very good at cooking/drawing
    traerse algo entre manos: los niños están muy callados, algo se traen entre manos the children are very quiet, they must be up to something ( colloq)
    untarle la mano a algn ( fam); to grease somebody's palm ( colloq)
    muchas manos en un plato hacen mucho garabato too many cooks spoil the broth
    Compuestos:
    en un mano a mano se terminaron una botella de ginebra ( fam); between the two of them they got through a bottle of gin
    jugamos un mano a mano y gané yo it was him against me and I won
    el debate se convirtió en un mano a mano entre los dos líderes the debate turned into a contest between the two leaders
    pig's foot ( AmE), pig's trotter ( BrE)
    labor*
    wage labor, wage labour ( BrE)
    right-hand man/woman
    firm hand
    hay que tener mano dura con ellos you have to be firm with them
    tiene mucha mano izquierda con sus hijos he knows how to handle his children
    ( Méx fam): no vale mano negra you're not allowed to help him ( o tell him the answer etc)
    en esa quiebra hubo mano negra there was something fishy about the way that company went bankrupt ( colloq)
    fpl:
    tierras en manos muertas lands held in mortmain
    1 (lado) side
    ¿queda de esta mano o tengo que cruzar? is it on this side of the street or do I have to cross?
    tome la segunda calle a mano derecha take the second street on the right
    la casa queda a mano derecha the house is on the right o on the right-hand side
    2 ( Auto):
    yo iba por mi mano I was on my side of the road, I was on the right side of the road
    mano2 -na
    masculine, feminine
    * * *

     

    Del verbo manar: ( conjugate manar)

    mano es:

    1ª persona singular (yo) presente indicativo

    manó es:

    3ª persona singular (él/ella/usted) pretérito indicativo

    Multiple Entries:
    manar    
    mano
    manar ( conjugate manar) verbo intransitivo
    to pour
    mano 1 sustantivo femenino
    1
    a) (Anat) hand;


    levantar la mano to raise one's hands, put one's hand up;
    ¡manos arriba! or ¡arriba las manos! hands up!;
    con la mano en el corazón hand on heart;
    le hizo adiós con la mano he waved goodbye to her;
    su carta pasó de mano en mano her letter was passed around;
    darle la mano a algn ( para saludar) to shake hands with sb, to shake sb's hand;

    (para ayudar, ser ayudado) to give sb one's hand;

    me tendió la mano he held out his hand to me;
    me tomó de la mano she took me by the hand;
    ir (tomados) de la mano to walk hand in hand;
    mano de obra labor
    b) (Zool) (de oso, perro) paw;

    ( de mono) hand;
    (Equ) forefoot, front foot
    2 (control, posesión) gen
    manos hands (pl);

    ha cambiado de manos it has changed hands;
    cayó en manos del enemigo it fell into the hands of the enemy;
    haré todo lo que esté en mis manos I will do everything in my power;
    la oportunidad se nos fue de las manos we let the opportunity slip through our fingers;
    se tomó la justicia por su propia mano he took the law into his own hands
    3 ( en fútbol) handball
    4 ( del mortero) pestle
    5 (de pintura, barniz) coat
    6 (Jueg) (vuelta, juego) hand;
    ( conjunto de cartas) hand;
    ( jugador):
    soy/eres mano it's my/your lead

    7 ( en locs)

    hecho a mano handmade;
    escrito a mano handwritten;
    tejido a mano handwoven;
    las tiendas me quedan muy a mano the shops are very close by o near;
    siempre tengo un diccionario a mano I always keep a dictionary by me;
    a la mano (AmL) close at hand;
    de mano hand ( before n);
    en mano ‹lápiz/copa in hand;
    agarrar or (esp Esp) coger a algn con las manos en la masa to catch sb red-handed;
    agarrarle or tomarle la mano a algo (CS fam) to get the hang of sth (colloq);
    bajo mano on the quiet, on the sly (colloq);
    con las manos vacías empty-handed;
    darse la mano ( para saludar) to shake hands;

    (para cruzar, jugar, etc) to hold hands;

    echar or dar una mano to give o lend a hand;
    echar mano a algo (fam) to grab sth;
    estar/quedar a mano (AmL fam) to be even o quits (colloq);
    lavarse las manos to wash one's hands;
    levantarle la mano a algn to raise one's hand to sb;
    llegar or pasar a las manos to come to blows;
    pedir la mano de algn to ask for sb's hand in marriage;
    ser la mano derecha de algn to be sb's right-hand man/woman;
    tenderle una mano a algn to offer sb a (helping) hand;
    tener mano dura to have a firm hand;
    tener mano para algo to be good at sth;
    traerse algo entre manos to be up to sth (colloq)
    8
    a) ( lado) side;


    a mano derecha on the right

    mano 2
    ◊ -na sustantivo masculino, femenino (AmL fam) ( apelativo) buddy (AmE colloq), mate (BrE colloq)

    manar
    I verbo intransitivo to flow [de, from]
    II verbo transitivo to flow with: la cañería está manando agua, the pipe is pouring with water
    mano sustantivo femenino
    1 hand
    (de animal) forefoot
    (de perro, gato) paw
    (de cerdo) trotter
    2 (autoría, estilo) influence: se ve su mano en el asunto, he obviously has a hand in this business
    3 (maña) skill: tiene mucha mano con los niños, he's very good with children
    4 (capa) coat
    dos manos de pintura, two coats of paint
    5 (lado) a mano derecha/izquierda, on the right/left (hand side)
    6 (poder) (usu pl) hand: dejo todo en tus manos, I leave everything in your hands
    está en su mano, it's in his power
    7 (del almirez) pestle
    8 mano de obra, labour (force)
    ♦ Locuciones: a mano, (sin máquina) by hand
    (asequible) at hand
    a mano alzada, by a show of hands
    a mano armada, armed
    de mano, hand: bolso de mano, hand luggage
    de primera mano, fist-hand
    de segunda mano, second-hand
    echar una mano a alguien, to give sb a hand
    estrechar la mano a alguien, to shake hands with sb
    ¡manos a la obra!, shoulders to the wheel!
    ¡manos arriba!, hands up!
    meter mano, (a un problema) to tackle
    vulgar to touch up
    pillar a alguien con las manos en la masa, to catch sb red-handed

    ' mano' also found in these entries:
    Spanish:
    A
    - alzada
    - alzado
    - anda
    - antes
    - armada
    - armado
    - artesanía
    - atraco
    - azotar
    - azote
    - barrena
    - caligrafía
    - canto
    - chocar
    - cogerse
    - cuenco
    - dar
    - dedo
    - dejada
    - dejado
    - derecha
    - echar
    - esconder
    - escrita
    - escrito
    - estrechar
    - estrecharse
    - extender
    - fastidiarse
    - freno
    - fuego
    - holgazanear
    - imputar
    - izquierda
    - izquierdo
    - justicia
    - levantar
    - literalmente
    - manca
    - mancha
    - manco
    - motricidad
    - ortopédica
    - ortopédico
    - palma
    - pañuelo
    - peldaño
    - picar
    - proyectar
    English:
    add on
    - armed robbery
    - back
    - bird
    - bite
    - blow-dry
    - brake
    - brush
    - by
    - cart
    - catapult
    - chronic
    - circle
    - clammy
    - coat
    - colour
    - dip
    - dip into
    - extend
    - finger
    - first-hand
    - fit into
    - gash
    - give
    - godforsaken
    - govern
    - grip
    - grope
    - guitar
    - hand
    - hand-held
    - hand-luggage
    - handbrake
    - handmade
    - handwritten
    - handy
    - hankie
    - hanky
    - have
    - heavy-handed
    - hold
    - hold on
    - hold out
    - hold up
    - impression
    - imprint
    - inch
    - join
    - jumble
    - junk shop
    * * *
    nf
    1. [de persona] hand;
    dar o [m5] estrechar la mano a alguien to shake hands with sb;
    darse o [m5] estrecharse la mano to shake hands;
    le dije adiós con la mano I waved goodbye to him;
    bolso de mano Br handbag, US purse;
    equipaje de mano hand luggage;
    paseaban de la mano they were walking along hand in hand;
    ir de la mano [asuntos, problemas] to go hand in hand;
    de mano en mano: la foto fue o [m5] pasó de mano en mano the photo was passed around;
    entregar algo a alguien en mano to deliver sth to sb in person;
    frotarse las manos [por frío, entumecimiento] to rub one's hands (together);
    [regocijarse] to rub one's hands (with glee);
    hecho a mano handmade;
    lo tuve que hacer a mano I had to do it by hand;
    lavarse las manos [literalmente] to wash one's hands;
    ¡yo me lavo las manos! [me desentiendo] I wash my hands of it!;
    leerle la mano a alguien to read sb's palm;
    ¡manos arriba!, ¡arriba las manos! hands up!;
    ¡manos a la obra! let's get down to it!;
    pedir la mano de una mujer to ask for a woman's hand (in marriage);
    robo a mano armada armed robbery;
    mano derecha [persona] right-hand man/woman;
    ser la mano derecha de alguien to be sb's right-hand man/woman;
    Der manos muertas mortmain
    2. [de animal] forefoot;
    [de perro, gato] (front) paw; [de cerdo] (front) trotter
    3. [de pintura, barniz] coat;
    dar una mano de pintura a algo to give sth a coat o lick of paint
    4. [de mortero] pestle
    5. [de naipes] [partida] game;
    [ronda] hand;
    eres mano it's your lead
    6. [en deportes] [falta] handball;
    el árbitro pitó mano the referee blew for handball
    7. [deporte] pelota [played with hand rather than with hand-held basket]
    8. [serie, tanda] series
    9. [lado]
    a mano derecha/izquierda (de) on the right/left (of);
    10. Andes, CAm, Méx [objetos] = group of four or five objects
    11. Am [de plátanos] bunch
    12. CAm, Chile, Méx [accidente] mishap, accident
    13. RP [dirección] direction [of traffic];
    calle de una/doble mano one-/two-way street
    14. [influencia] influence;
    tener mano con alguien to have influence with sb
    15. [intervención] hand;
    la mano de la CIA está detrás de todo esto you can see the hand of the CIA in this affair
    mano negra hidden hand;
    mano oculta hidden hand
    16. [habilidad]
    tener buena mano para algo to have a knack for sth;
    ¡que mano tienes para las plantas! you've really got Br green fingers o US a green thumb!
    mano izquierda:
    tener mano izquierda con algo/alguien to know how to deal with sth/sb
    17. [poder, posesión]
    a manos de at the hands of;
    de manos de alguien: recibió la medalla de manos del ministro he received the medal from the minister himself;
    cambiar de manos to change hands;
    en manos de: caer en manos de alguien to fall into sb's hands;
    dejar algo en manos de alguien to leave sth in sb's hands;
    estar en manos de alguien to be in sb's hands;
    estar en buenas manos to be in good hands;
    haré lo que esté en mi mano I'll do everything within my power;
    ponerse en manos de alguien to put oneself in sb's hands;
    de primera mano [vehículo] brand new;
    [noticias] first-hand;
    de segunda mano second-hand
    18.
    manos [ayudantes] helpers;
    nos van a hacer falta varias manos para mover el piano we're going to need several people to move the piano
    19. Comp
    abrir la mano to be more lenient;
    alzar la mano contra alguien to raise one's hand to sb;
    CSur
    agarrar la mano a algo to get the hang of sth;
    bajo mano secretly;
    de manos a boca suddenly, unexpectedly;
    cargar la mano to go over the top;
    RP Fam
    con una mano en la cintura: esto lo hago con una mano en la cintura I can do this with my hands tied behind my back;
    con la mano en el corazón: te lo digo con la mano en el corazón I'm being perfectly honest with you;
    Fam
    con una mano delante y otra detrás: está en la ruina, con una mano delante y otra detrás he hasn't got a penny to his name;
    estar dejado de la mano de Dios [lugar] to be godforsaken;
    [persona] to be a total failure;
    echar mano a algo: echó mano al bolso y se marchó she took her bag and left;
    echar mano de algo [recurrir a] to make use of sth, to resort to sth;
    echar mano de alguien [recurrir a] to turn to sb;
    echar una mano a alguien to give sb a hand;
    ensuciarse las manos to get one's hands dirty;
    escaparse o [m5]irse de las manos: se me escapó o [m5] fue de las manos una oportunidad excelente an excellent chance slipped through my hands;
    este proyecto se nos ha escapado o [m5] ido de las manos this project has got out of hand;
    ganar por la mano o RP [m5] de mano a alguien to beat sb to it;
    írsele la mano a alguien: se le fue la mano [perdió el control] she lost control;
    [exageró] she went too far;
    se me fue la mano con la sal I overdid the salt;
    levantarle la mano a alguien to raise one's hand to sb;
    llegar a las manos (por algo) to come to blows (over sth);
    a manos llenas generously;
    llevarse las manos a la cabeza [gesticular] to throw one's hands in the air (in horror);
    [indignarse, horrorizarse] to be horrified;
    con mano dura o [m5] de hierro with a firm hand;
    Fam
    mano a mano: se bebieron la botella mano a mano they drank the bottle between the two of them;
    estar mano sobre mano to be sitting around doing nothing;
    Esp
    coger o Am [m5] agarrar a alguien con las manos en la masa to catch sb red-handed o in the act;
    Fam
    meter mano a alguien [investigar] to get onto sb;
    [sobar sin consentimiento] to grope sb; [sobar con consentimiento] to pet sb; Fam
    meter mano a algo to tackle sth;
    meter la mano en algo [intervenir] to poke one's nose into sth, to meddle in sth;
    RP Fam
    meter la mano en el tarro o [m5] la lata to dip one's fingers in the till;
    ponerle la mano encima a alguien: ¡como te ponga la mano encima…! if I lay o get my hands on you…!;
    ¡no me pongas las manos encima! don't you touch me o lay a finger on me!;
    poner la mano en el fuego: creo que es así, pero no pondría la mano en el fuego I think that's the case, but I couldn't vouch for it;
    Fam
    ser mano de santo to work wonders;
    tender una mano a alguien to give/offer sb one's hand;
    Fam Hum
    tener manos de árbol to be ham-fisted o ham-handed;
    tengo las manos atadas my hands are tied;
    tener las manos muy largas [aficionado a pegar] to be fond of a fight;
    [aficionado a robar] to be light-fingered;
    tener manos libres para hacer algo to have a free rein to do sth;
    tengo las manos limpias my hands are clean;
    tener manos de mantequilla to be butter-fingered;
    traerse algo entre manos to be up to sth;
    untarle la mano a alguien to grease sb's palm;
    con las manos vacías empty-handed
    mano de obra [trabajadores] labour, workers; [trabajo manual] labour;
    la mano de obra barata atrae a los inversores investors are attracted by the cheap labour costs;
    mano de obra cualificada skilled labour o workers;
    mano de obra especializada skilled labour o workers;
    mano de obra semicualificada semi-skilled labour o workers
    nmf
    RP Fam
    ser un mano abierta to be open-handed;
    es un mano larga [toquetón] he's always poking around where he shouldn't;
    [con las mujeres] he has wandering-hand trouble
    a mano loc adv
    1. [cerca] at o to hand, handy;
    ¿tienes el encendedor a mano? have you got your lighter handy?;
    el supermercado está o [m5] queda muy a mano the supermarket is very close by;
    mi casa es muy a mano de todo my house is very handy for everything
    2. Am [en paz]
    estar o [m5] quedar a mano to be quits o all square
    un mano a mano entre los dos candidatos a head-to-head between the two candidates
    manos libres nm inv
    [teléfono] hands free set
    mano2 nm
    Am salvo RP Fam pal, Br mate, US buddy
    * * *
    I f
    1 ANAT hand; de animal paw;
    ¡manos arriba! hands up!;
    lo hicieron mano a mano they did it between them;
    un mano a mano a contest;
    de mano en mano from hand to hand;
    a cuatro manos MÚS for four hands;
    a mano derecha/izquierda on the right/ lefthand side;
    a manos llenas fig generously;
    con las manos vacías fig empty-handed;
    ser mano de santo work wonders;
    bajo mano on the quiet;
    de segunda mano second-hand;
    de primera mano first-hand;
    ser la mano derecha de alguien fig be s.o.’s right hand;
    tener mucha mano izquierda be very skillful o Br skilful;
    atar las manos a alguien fig tie s.o.’s hands;
    dejado de la mano de Dios fig godforsaken;
    echar mano a fam grab;
    echar mano de fig use, make use of;
    echar una mano a alguien give s.o. a hand;
    estar a manos L.Am. fam be even, be quits;
    hecho a mano hand-made;
    venir a las manos come to blows;
    pedir la mano de alguien ask for s.o.’s hand in marriage;
    poner la mano en el fuego fig swear to it;
    poner manos a la obra get down to work;
    se le fue la mano con fig he overdid it with;
    tender la mano a alguien fig hold out a helping hand to s.o.;
    tener a mano have to hand;
    tener buena/mala mano para (hacer) algo be good/bad at (doing) sth;
    de hierro with a firm hand o with an iron fist;
    estar en buenas manos be in good hands;
    lo dejo en sus manos I’ll leave it in your hands;
    traerse algo entre manos be plotting sth;
    a alguien raise one’s hand to s.o.;
    llevarse las manos a la cabeza fig throw up one’s hands (in horror);
    andar cogidos de la mano walk hand in hand;
    tomar a alguien de la mano take s.o. by the hand, take s.o.’s hand;
    meter mano a alguien fam feel s.o. up fam, grope s.o. fam ;
    pal fam, buddy fam
    * * *
    mano nf
    1) : hand
    2) : coat (of paint or varnish)
    3)
    a mano : by hand
    4)
    a mano or
    a la mano : handy, at hand, nearby
    5)
    darse la mano : to shake hands
    6)
    de la mano : hand in hand
    la política y la economía van de la mano: politics and economics go hand in hand
    7)
    de primera mano : firsthand, at firsthand
    8)
    de segunda mano : secondhand
    ropa de segunda mano: secondhand clothing
    9)
    mano a mano : one-on-one
    mano de obra : labor, manpower
    mano de mortero : pestle
    echar una mano : to lend a hand
    mano negra Mex fam : shady dealings pl
    mano, -na n, Mex fam : buddy, pal
    ¡oye, mano!: hey man!
    * * *
    mano n
    1. (en general) hand
    2. (de pintura) coat
    a mano derecha / a mano izquierda on the right / on the left
    darse la mano to shake hands [pt. shook; pp. shaken]
    echar una mano to lend a hand [pt. & pp. lent]

    Spanish-English dictionary > mano

  • 12 fuerza

    f.
    1 strength (fortaleza).
    no me siento con fuerzas I don't feel strong enough
    tener fuerzas para to have the strength to
    la fuerza del destino the power of destiny
    fuerza física strength
    no llegué por un caso de fuerza mayor I didn't make it due to circumstances beyond my control
    tener mucha fuerza to be very strong
    recuperar fuerzas to recover one's strength, to get one's strength back
    sacar fuerzas de flaqueza to screw up one's courage
    2 force (violencia).
    tuvo que llevarle al colegio a la fuerza she had to drag him to school by force
    recurrir a la fuerza to resort to force
    a la fuerza tenía que saber la noticia she must have known the news
    por la fuerza by force
    fuerza bruta brute force
    todas las fuerzas políticas all the political groups
    fuerza aérea air force
    Fuerzas Armadas armed forces
    fuerza de intervención troops, forces
    fuerza de intervención rápida rapid reaction force
    fuerzas de pacificación peacekeeping forces
    fuerzas de seguridad security forces
    4 force (physics).
    fuerza centrífuga/centrípeta centrifugal/centripetal force
    fuerza de la gravedad force of gravity
    fuerza motriz driving force
    pres.indicat.
    3rd person singular (él/ella/ello) present indicative of spanish verb: forzar.
    imperat.
    2nd person singular (tú) Imperative of Spanish verb: forzar.
    * * *
    1 (gen) strength
    2 (violencia) force, violence
    3 (militar) force
    4 (en física) force
    5 (electricidad) power, electric power
    6 (poder) power
    1 (el poder) authorities
    \
    a fuerza de by dint of, by force of
    a la fuerza by force
    con fuerza (gen) strongly 2 (llover) heavily 3 (apretar, agarrar) tightly; (pegar, empujar) hard
    por fuerza by force
    por la fuerza against one's will
    fuerza bruta brute force
    fuerza mayor force majeure
    fuerza de gravedad force of gravity
    Fuerzas Aéreas Royal Air Force
    Fuerzas Armadas Armed Forces
    * * *
    noun f.
    * * *
    SF
    1) [de persona]
    a) [física] strength

    con fuerza — [golpear] hard; [abrazar, agarrar, apretar] tightly, tight; [aplaudir] loudly

    hacer fuerza, el médico me ha prohibido que hiciera fuerza — the doctor has told me not to exert myself

    vamos a intentar levantar la losa: haced fuerza — let's try and lift up the slab: heave!

    hacer fuerza de velato crowd on sail

    b) [de carácter] strength

    restar fuerzas al enemigo — to reduce the enemy's strength

    sentirse con fuerzas para hacer algo — to have the strength to do sth

    tener fuerzas para hacer algo — to be strong enough to do sth, have the strength to do sth

    medir 1., 3)
    2) (=intensidad) [de viento] strength, force; [de lluvia] intensity

    el agua caía con fuerza torrencial — the rain came down in torrents, there was torrential rainfall

    3) (=ímpetu)
    4) (=poder) [de fe] strength; [de argumento] strength, force, power; [de la ley] force

    serán castigados con toda la fuerza de la ley — they will be punished with the full weight of the law, they will feel the full force of the law

    cobrar fuerza — [rumores] to grow stronger, gain strength

    por la fuerza de la costumbre — out of habit, from force of habit

    con fuerza legal — (Com) legally binding

    fuerza mayor — (Jur) force majeure

    5) (=violencia) force

    por la fuerza, quisieron impedirlo por la fuerza — they tried to prevent it forcibly o by force

    por la fuerza no se consigue nada — using force doesn't achieve anything, nothing is achieved by force

    a viva fuerza, abrió la maleta a viva fuerza — he forced open the suitcase

    6) [locuciones]
    a)

    a fuerza de — by

    b)

    a la fuerza, hacer algo a la fuerza — to be forced to do sth

    yo no quería, pero tuve que hacerlo a la fuerza — I didn't want to, but I was forced to do it

    se lo llevaron de su casa a la fuerza — he was taken from his home by force, he was taken forcibly from his home

    a la fuerza tuvo que oírlos: ¡estaba a su lado! — he must have heard them: he was right next to them!

    alimentar a algn a la fuerza — to force-feed sb

    entrar en un lugar a la fuerza — [ladrón] to break into a place, break in; [policía, bombero] to force one's way into a place, enter a place forcibly

    a la fuerza ahorcan —

    dejará el ministerio cuando lo haga su jefe, ¡a la fuerza ahorcan! — he'll leave the ministry when his boss does, not that he has any choice anyway o life's tough! *

    c)

    en fuerza de — by virtue of

    d)

    es fuerza hacer algo — it is necessary to do sth

    es fuerza reconocer que... — we must recognize that..., it must be admitted that...

    e)

    por fuerza — inevitably

    una región pobre como la nuestra, por fuerza ha de ser más barata — in a poor region like ours prices will inevitably be o must be cheaper

    7) (Fís, Mec) force

    fuerza ascensional — (Aer) buoyancy

    fuerza de sustentación — (Aer) lift

    fuerza motriz — (lit) motive force; (fig) driving force

    8) (=conjunto de personas) (Mil, Pol) force

    fuerza de trabajo — workforce, labour force, labor force (EEUU)

    fuerza pública — police, police force

    9) (Elec) power
    * * *
    I
    1) (vigor, energía)

    por más que hizo fuerza, no logró abrirlo — try as she might, she couldn't open it

    2) (del viento, de las olas) strength, force
    3) (de estructura, material) strength
    4) ( violencia) force
    5) (autoridad, poder) power

    por (la) fuerza de costumbreout of o from force of habit

    6) (Mil, Pol) force

    a la fuerza: tiene que pasar por aquí a la fuerza she has no option but to come this way; a la fuerza tuvo que verme he must have seen me; lo llevaron a la fuerza they dragged him there; comí a la fuerza I forced myself to eat; entraron a la fuerza they forced their way in; lo hicieron salir a la fuerza they forced him to leave; a fuerza de by; aprobó a fuerza de estudiar he managed to pass by studying hard; por fuerza: por fuerza tiene que saberlo he must know about it; por la fuerza by force; a viva fuerza by sheer force; medir sus fuerzas con or contra alguien to measure one's strength against somebody; sacar fuerzas de flaqueza — to make a supreme effort

    II
    fuerzas, etc see forzar
    * * *
    = drive, force, strength, power, might, muscle power, sinew, powerfulness, mightiness.
    Ex. Hierarchical bibliometry would act as a positive drive to support the authorship requirements now stipulated by some international editorial committees.
    Ex. Her reason admitted the force of his arguments, but her instinct opposed it.
    Ex. The strength of the acetone rinsing on the strength of the paper is investigated, and its efficiency in removing NM2P is also examined using gas liquid chromatography.
    Ex. She added that she felt sorry for the assistant because he had so little power.
    Ex. Gradually many of these conquerors came to realize that, although military might was necessary to gain control over an area, sheer force of arms was not sufficient to govern effectively.
    Ex. Their development, particularly for replacing human muscle power, has been in parallel with that of information technology, but largely independent of it.
    Ex. Such sentiments provide the heart, soul, and sinew of comics.
    Ex. The students also rated each picture's tastefulness, newsworthiness, likability, and powerfulness.
    Ex. He holds in derision all wisdom and all mightiness.
    ----
    * a fuerza de = by dint of.
    * a fuerza de cometer errores = the hard way.
    * a fuerza de errores = the hard way.
    * a la fuerza = forcefully, of necessity, forcibly, compulsorily.
    * alimentar a la fuerza = force-feed.
    * apartar a la fuerza = prise + Nombre + away.
    * aprender a fuerza de errores = learn by + trial and error.
    * aprender Algo a fuerza de errores = learn + Nombre + the hard way.
    * aprender Algo a fuerza de golpes = learn + Nombre + the hard way.
    * arrancar a la fuerza = prise + Nombre + away.
    * camisa de fuerza = straitjacket [straightjacket].
    * causa de fuerza mayor = act of God.
    * cobrar fuerza = gather + strength, grow in + power, gain + strength.
    * cobrar fuerzas = gain + strength.
    * con fuerza = forcefully, vigourously [vigorously, -USA], powerfully.
    * con toda su fuerza = in full force.
    * contra fuerzas superiores = against (all/the) odds.
    * dar fuerza = empower, bring + strength.
    * de fuerza = forceful.
    * desplazar a la fuerza = uproot [up-root].
    * dividir las fuerzas de Uno = fragment + Posesivo + energies.
    * en caso de fuerza mayor = in the event of circumstances beyond + Posesivo + control.
    * fuerza aérea = Air Force.
    * fuerza bruta = brute force, raw power, brute power.
    * fuerza centrífuga = centrifugal force.
    * fuerza de cohesión = bonding strength.
    * fuerza de gravedad = gravitational force.
    * fuerza de la convicción = courage of conviction.
    * fuerza de la gravedad = G-force.
    * fuerza de la gravedad, la = force of gravity, the.
    * fuerza de la naturaleza = force of nature.
    * fuerza de las armas = force of arms.
    * fuerza de la señal = signal strength, tower strength.
    * fuerza de voluntad = force of will, willpower [will power].
    * fuerza económica = economic leverage.
    * fuerza expedicionaria = expeditionary force.
    * fuerza giratoria = turning power.
    * fuerza gravitatoria = gravitational force.
    * fuerza impulsora = moving force, driving force, thrust force.
    * fuerza letal = deadly force.
    * fuerza mayor = force majeure.
    * fuerza militar = military forces.
    * fuerza motriz = powerhouse, power engine, motive force.
    * fuerza muscular = muscle power.
    * fuerza niveladora = levelling force.
    * fuerza política = political force, political power.
    * fuerzas aéreas británicas = RAF [Royal Air Force].
    * fuerzas aliadas = coalition forces.
    * fuerzas armadas = military forces.
    * fuerzas armadas, las = armed forces, the.
    * fuerzas de defensa, las = defence forces, the.
    * fuerzas defensivas, las = defence forces, the.
    * fuerzas del orden = police force.
    * fuerzas del orden público = police force.
    * fuerzas de paz = peacekeeping forces.
    * fuerzas de seguridad = security forces.
    * fuerzas encargadas del mantenimiento de la paz = peacekeeping forces.
    * fuerza vital = life force.
    * fuerza viva = living force.
    * ganar fuerza = gather + strength, gather + steam.
    * golpear con fuerza = smite.
    * juego de fuerzas = interplay of forces.
    * la fuerza de la mayoría = strength in numbers.
    * la unión hace la fuerza = strength in numbers.
    * medición de fuerzas = battle of wills.
    * medida de fuerza = crackdown.
    * medirse la fuerzas (con) = lock + horns (with).
    * medirse las fuerzas = pit against.
    * mermar las fuerzas = sap + the energy.
    * perder fuerza = lose + power, lose + steam.
    * por la fuerza = forcibly.
    * quedarse sin fuerza = lose + steam.
    * recobrar fuerza = gather + Reflexivo.
    * recobrar la fuerza = regain + Posesivo + strength.
    * recuperar la fuerza = regain + Posesivo + strength, gain + strength.
    * recuperar las fuerzas = recoup + energy, gain + strength.
    * reponer fuerzas = gather + energy.
    * resistir con todas las fuerzas = resist + with every cell in + Posesivo + body.
    * restar fuerza = take + the bite out of.
    * ser un pilar de fuerza = be a tower of strength.
    * toda la fuerza = full force.
    * toda la fuerza de = the full force of.
    * toda la fuerza del impacto = full force.
    * unir fuerzas = join + forces, pool + forces.
    * * *
    I
    1) (vigor, energía)

    por más que hizo fuerza, no logró abrirlo — try as she might, she couldn't open it

    2) (del viento, de las olas) strength, force
    3) (de estructura, material) strength
    4) ( violencia) force
    5) (autoridad, poder) power

    por (la) fuerza de costumbreout of o from force of habit

    6) (Mil, Pol) force

    a la fuerza: tiene que pasar por aquí a la fuerza she has no option but to come this way; a la fuerza tuvo que verme he must have seen me; lo llevaron a la fuerza they dragged him there; comí a la fuerza I forced myself to eat; entraron a la fuerza they forced their way in; lo hicieron salir a la fuerza they forced him to leave; a fuerza de by; aprobó a fuerza de estudiar he managed to pass by studying hard; por fuerza: por fuerza tiene que saberlo he must know about it; por la fuerza by force; a viva fuerza by sheer force; medir sus fuerzas con or contra alguien to measure one's strength against somebody; sacar fuerzas de flaqueza — to make a supreme effort

    II
    fuerzas, etc see forzar
    * * *
    = drive, force, strength, power, might, muscle power, sinew, powerfulness, mightiness.

    Ex: Hierarchical bibliometry would act as a positive drive to support the authorship requirements now stipulated by some international editorial committees.

    Ex: Her reason admitted the force of his arguments, but her instinct opposed it.
    Ex: The strength of the acetone rinsing on the strength of the paper is investigated, and its efficiency in removing NM2P is also examined using gas liquid chromatography.
    Ex: She added that she felt sorry for the assistant because he had so little power.
    Ex: Gradually many of these conquerors came to realize that, although military might was necessary to gain control over an area, sheer force of arms was not sufficient to govern effectively.
    Ex: Their development, particularly for replacing human muscle power, has been in parallel with that of information technology, but largely independent of it.
    Ex: Such sentiments provide the heart, soul, and sinew of comics.
    Ex: The students also rated each picture's tastefulness, newsworthiness, likability, and powerfulness.
    Ex: He holds in derision all wisdom and all mightiness.
    * a fuerza de = by dint of.
    * a fuerza de cometer errores = the hard way.
    * a fuerza de errores = the hard way.
    * a la fuerza = forcefully, of necessity, forcibly, compulsorily.
    * alimentar a la fuerza = force-feed.
    * apartar a la fuerza = prise + Nombre + away.
    * aprender a fuerza de errores = learn by + trial and error.
    * aprender Algo a fuerza de errores = learn + Nombre + the hard way.
    * aprender Algo a fuerza de golpes = learn + Nombre + the hard way.
    * arrancar a la fuerza = prise + Nombre + away.
    * camisa de fuerza = straitjacket [straightjacket].
    * causa de fuerza mayor = act of God.
    * cobrar fuerza = gather + strength, grow in + power, gain + strength.
    * cobrar fuerzas = gain + strength.
    * con fuerza = forcefully, vigourously [vigorously, -USA], powerfully.
    * con toda su fuerza = in full force.
    * contra fuerzas superiores = against (all/the) odds.
    * dar fuerza = empower, bring + strength.
    * de fuerza = forceful.
    * desplazar a la fuerza = uproot [up-root].
    * dividir las fuerzas de Uno = fragment + Posesivo + energies.
    * en caso de fuerza mayor = in the event of circumstances beyond + Posesivo + control.
    * fuerza aérea = Air Force.
    * fuerza bruta = brute force, raw power, brute power.
    * fuerza centrífuga = centrifugal force.
    * fuerza de cohesión = bonding strength.
    * fuerza de gravedad = gravitational force.
    * fuerza de la convicción = courage of conviction.
    * fuerza de la gravedad = G-force.
    * fuerza de la gravedad, la = force of gravity, the.
    * fuerza de la naturaleza = force of nature.
    * fuerza de las armas = force of arms.
    * fuerza de la señal = signal strength, tower strength.
    * fuerza de voluntad = force of will, willpower [will power].
    * fuerza económica = economic leverage.
    * fuerza expedicionaria = expeditionary force.
    * fuerza giratoria = turning power.
    * fuerza gravitatoria = gravitational force.
    * fuerza impulsora = moving force, driving force, thrust force.
    * fuerza letal = deadly force.
    * fuerza mayor = force majeure.
    * fuerza militar = military forces.
    * fuerza motriz = powerhouse, power engine, motive force.
    * fuerza muscular = muscle power.
    * fuerza niveladora = levelling force.
    * fuerza política = political force, political power.
    * fuerzas aéreas británicas = RAF [Royal Air Force].
    * fuerzas aliadas = coalition forces.
    * fuerzas armadas = military forces.
    * fuerzas armadas, las = armed forces, the.
    * fuerzas de defensa, las = defence forces, the.
    * fuerzas defensivas, las = defence forces, the.
    * fuerzas del orden = police force.
    * fuerzas del orden público = police force.
    * fuerzas de paz = peacekeeping forces.
    * fuerzas de seguridad = security forces.
    * fuerzas encargadas del mantenimiento de la paz = peacekeeping forces.
    * fuerza vital = life force.
    * fuerza viva = living force.
    * ganar fuerza = gather + strength, gather + steam.
    * golpear con fuerza = smite.
    * juego de fuerzas = interplay of forces.
    * la fuerza de la mayoría = strength in numbers.
    * la unión hace la fuerza = strength in numbers.
    * medición de fuerzas = battle of wills.
    * medida de fuerza = crackdown.
    * medirse la fuerzas (con) = lock + horns (with).
    * medirse las fuerzas = pit against.
    * mermar las fuerzas = sap + the energy.
    * perder fuerza = lose + power, lose + steam.
    * por la fuerza = forcibly.
    * quedarse sin fuerza = lose + steam.
    * recobrar fuerza = gather + Reflexivo.
    * recobrar la fuerza = regain + Posesivo + strength.
    * recuperar la fuerza = regain + Posesivo + strength, gain + strength.
    * recuperar las fuerzas = recoup + energy, gain + strength.
    * reponer fuerzas = gather + energy.
    * resistir con todas las fuerzas = resist + with every cell in + Posesivo + body.
    * restar fuerza = take + the bite out of.
    * ser un pilar de fuerza = be a tower of strength.
    * toda la fuerza = full force.
    * toda la fuerza de = the full force of.
    * toda la fuerza del impacto = full force.
    * unir fuerzas = join + forces, pool + forces.

    * * *
    A
    (vigor, energía): tiene mucha fuerza en los brazos she has very strong arms, she has great strength in her arms
    ¡qué fuerza tienes! you're really strong!
    agárralo con fuerza hold on to it tightly
    tuvimos que empujar con fuerza we had to push very hard
    por más que hizo fuerza, no logró abrirlo try as she might, she couldn't open it
    tuvo que hacer mucha fuerza para levantarlo it took all her strength to lift it
    a último momento le fallaron las fuerzas his strength failed him at the last moment
    necesitaba recuperar fuerzas I needed to recover my strength o get my strength back
    no me siento con fuerzas para hacer un viaje tan largo I don't have the strength to go on such a long journey, I don't feel up to making such a long journey
    gritó con todas sus fuerzas she shouted with all her might
    ha entrado al mercado con gran fuerza it has made a big impact on the market
    Compuestos:
    strength of character
    willpower
    B (del viento, de las olas) strength, force
    vientos de fuerza ocho force eight winds
    C (de una estructura, un material) strength
    D (violencia) force
    hubo que recurrir a la fuerza para reducir al agresor they had to resort to force to subdue the assailant
    Compuesto:
    brute force
    E (autoridad, poder) power
    un sindicato de mucha fuerza a very strong union, a union with great power
    van armados con la fuerza de la razón they are armed with the power of reason ( liter)
    se les castigará con toda la fuerza de la ley they will be punished with the full rigor o weight of the law
    tener fuerza de ley to have the force of law
    la fuerza de sus argumentos the strength of her argument
    por fuerza de costumbre out of force of habit
    Compuesto:
    se suspendió por causas de fuerza mayor it was canceled owing to circumstances beyond our control
    las pérdidas sufridas por razones de fuerza mayor losses in cases of force majeure
    F ( Mil, Pol) force
    una fuerza de paz a peacekeeping force
    una fuerza de ocupación an occupying force
    fuerzas parlamentarias/políticas parliamentary/political forces
    Compuestos:
    air force
    taskforce
    workforce
    fuerza disuasoria or de disuasión
    deterrent
    ( period):
    la fuerza pública the police
    fpl armed forces (pl)
    fpl strike force ( Mil)
    fuerzas del orden or de orden público
    fpl ( period); police
    fpl ( frml); security forces (pl)
    Special Forces
    fpl social forces (pl)
    G ( Fís) force
    Compuestos:
    acceleration
    fuerza centrífuga/centrípeta
    centrifugal/centripetal force
    gravity, force of gravity, gravitational pull
    inertia
    lift
    hydraulic power
    motive power
    deceleration
    kinetic energy
    H ( en locs):
    a la fuerza: tiene que pasar por aquí a la fuerza she has no option but to come this way, she has to come this way
    a la fuerza tuvo que verme, estaba sentado justo enfrente he must have seen me, I was sitting right opposite
    no quería ir al dentista, hubo que llevarlo a la fuerza he didn't want to go to the dentist, we had to drag him there
    entraron a la fuerza they forced their way in
    lo hicieron salir a la fuerza they forced him to leave o made him leave
    pude localizarlo a fuerza de llamarlo todos los días I had to call his number every day before I finally got hold of him, I only managed to get hold of him by calling him every day
    por fuerza: tendrá que ganar por fuerza si quiere seguir compitiendo she has to win if she wants to stay in the competition
    por la fuerza by force
    lo tuvieron que sacar de la casa por la fuerza he had to be forcibly removed from the house
    a la fuerza ahorcan I/we have no alternative
    a viva fuerza by sheer force
    írsele a algn la fuerza por la boca to be all talk (and no action) ( colloq), to be all mouth and no trousers ( BrE colloq)
    medir sus fuerzas con or contra algn to measure one's strength against sb
    sacar fuerzas de flaqueza: sacó fuerzas de flaqueza y consiguió llegar a la meta she made a supreme effort and managed to reach the tape
    saqué fuerzas de flaqueza y me enfrenté a él I plucked o screwed up my courage and confronted him
    * * *

     

    Del verbo forzar: ( conjugate forzar)

    fuerza es:

    3ª persona singular (él/ella/usted) presente indicativo

    2ª persona singular (tú) imperativo

    Multiple Entries:
    forzar    
    fuerza
    forzar ( conjugate forzar) verbo transitivo
    1 ( obligar) to force
    2
    a) vista to strain;


    b) sonrisa to force

    3puerta/cerradura to force
    fuerza 1 sustantivo femenino
    1
    a) (vigor, energía) strength;


    no me siento con fuerzas I don't have the strength;
    tiene mucha fuerza en los brazos she has very strong arms;
    agárralo con fuerza hold on to it tightly;
    empuja con fuerza push hard;
    le fallaron las fuerzas his strength failed him;
    recuperar fuerzas to get one's strength back;
    gritó con todas sus fuerzas she shouted with all her might;
    fuerza de voluntad willpower
    b) (del viento, de olas) strength, force

    c) (de estructura, material) strength

    2 ( violencia) force;

    fuerza bruta brute force
    3 (Mil, Pol, Fís) force;

    las fuerzas armadas the armed forces;
    las fuerzas de orden público (period) the police;
    fuerza de gravedad (force of) gravity
    4 ( en locs)
    a la fuerza: a la fuerza tuvo que verme he must have seen me;

    lo llevaron a la fuerza they dragged him there;
    comí a la fuerza I forced myself to eat;
    entraron a la fuerza they forced their way in;
    a fuerza de by;
    aprobó a fuerza de estudiar he managed to pass by studying hard;
    por fuerza: por fuerza tiene que saberlo he must know about it;
    por la fuerza by force
    fuerza 2,
    fuerzas, etc see forzar

    forzar verbo transitivo
    1 (obligar por la fuerza) to force: la forzaron a casarse, she was forced to get married
    2 (un motor, una situación) to force
    3 (una cerradura) to force, break open
    4 (violar a alguien) to rape
    fuerza sustantivo femenino
    1 Fís force
    2 (vigor físico) strength
    3 (violencia física) force
    sin usar la fuerza, without violence
    (obligación, autoridad) force
    fuerza mayor, force majeure
    4 (garra, ímpetu) grip
    5 (grupo de tropas) force
    las Fuerzas Armadas, the Armed Forces
    ♦ Locuciones: figurado a fuerza de, by dint of
    a la fuerza, (por obligación) of necessity
    (con violencia) by force
    por fuerza, of necessity

    ' fuerza' also found in these entries:
    Spanish:
    aflojar
    - agarrar
    - ánimo
    - boca
    - camisa
    - cerrarse
    - débil
    - decaer
    - declinar
    - demostración
    - descafeinada
    - descafeinado
    - enfriar
    - estrujar
    - fenomenal
    - flaquear
    - forzar
    - fuerte
    - garra
    - gravedad
    - impulso
    - incapaz
    - me
    - menos
    - motor
    - motriz
    - poder
    - remolque
    - renegar
    - resistencia
    - reunir
    - sonora
    - sonoro
    - tirar
    - Titán
    - toro
    - voluntad
    - alarde
    - apretar
    - arrollador
    - bloque
    - capitán
    - ceder
    - chaleco
    - comunicar
    - fortificar
    - maña
    - siniestro
    - someter
    - vigor
    English:
    act
    - apply
    - arm
    - blow over
    - bluster
    - bodily
    - bolster
    - brawn
    - burn
    - constraint
    - decrease
    - deterrent
    - display
    - draw
    - driving force
    - drum
    - dynamic
    - force
    - forcible
    - forcibly
    - G-force
    - gain
    - gale
    - gather
    - grit
    - hard
    - hp
    - hustle
    - jam
    - jam in
    - juggernaut
    - might
    - motive
    - muscle
    - necessarily
    - peacekeeping
    - plonk
    - power
    - pull
    - punch
    - ram
    - rule out
    - sanction
    - sap
    - shall
    - shoot out
    - shoot up
    - show
    - spent
    - straitjacket
    * * *
    nf
    1. [fortaleza] strength;
    el animal tiene mucha fuerza the animal is very strong;
    no me siento con fuerzas para caminar I don't feel strong enough to walk, I don't feel up to walking;
    su amor fue cobrando fuerza con el tiempo her love grew stronger with time;
    recuperar fuerzas to recover one's strength, to get one's strength back;
    tener fuerzas para to have the strength to;
    Fam
    se le va la fuerza por la boca he's all talk and no action;
    sacar fuerzas de flaqueza to screw up one's courage
    la fuerza de la costumbre force of habit;
    la fuerza del destino the power of destiny;
    fuerza física strength;
    se necesita mucha fuerza física para hacer eso you need to be very strong to do that;
    Der fuerza mayor force majeure; [en seguros] act of God;
    no llegué por un caso de fuerza mayor I didn't make it due to circumstances beyond my control;
    2. [resistencia] [de material] strength
    3. [intensidad] [de sonido] loudness;
    [de dolor] intensity;
    aprieta con fuerza press hard;
    llueve con fuerza it's raining hard;
    un viento de fuerza 8 a force 8 wind
    4. [violencia] force;
    ceder a la fuerza to give in to force;
    emplear la fuerza to use force;
    por la fuerza by force;
    recurrir a la fuerza to resort to force
    fuerza bruta brute force
    5. Mil force
    fuerza aérea air force;
    fuerzas armadas armed forces;
    fuerzas de choque shock troops, storm troopers;
    fuerza disuasoria deterrent;
    fuerza de intervención troops, forces;
    fuerza de intervención rápida rapid reaction force;
    fuerzas de pacificación peacekeeping forces;
    fuerzas de seguridad security forces
    6.
    fuerzas [grupo] forces;
    las diferentes fuerzas sociales the different forces in society;
    todas las fuerzas políticas se han puesto de acuerdo all the political groups have reached an agreement;
    las fuerzas vivas de la ciudad the most influential people in the city
    7. Fís force
    fuerza centrífuga centrifugal force;
    fuerza centrípeta centripetal force;
    fuerza electromotriz electromotive force;
    fuerza de la gravedad force of gravity;
    fuerza hidráulica water power;
    fuerza motriz [que causa movimiento] driving force;
    Fig [impulso] prime mover;
    fuerza nuclear débil weak nuclear force;
    fuerza nuclear fuerte strong nuclear force
    8. Elec power;
    han cortado la fuerza the power has been cut
    a fuerza de loc prep
    [a base de] by dint of;
    a fuerza de gritar mucho, conseguimos que nos oyera after a lot of shouting, we eventually managed to make him hear us;
    he aprendido la lección a fuerza de mucho estudiar I learnt the lesson by studying hard
    a la fuerza loc adv
    1. [contra la voluntad] by force, forcibly;
    firmaron a la fuerza they were forced to sign;
    tuvo que llevarlo al colegio a la fuerza she had to drag him to school by force, she had to forcibly drag him to school
    2. [forzosamente] inevitably;
    a la fuerza tenía que saber la noticia she must have known the news;
    a la fuerza tenía que ocurrir un accidente there was bound to be an accident, an accident was inevitable
    por fuerza loc adv
    [forzosamente] inevitably;
    tenía que ocurrir un desastre por fuerza a disaster was inevitable;
    esta noche tengo que salir por fuerza para atender a un paciente I absolutely have to go out tonight to see a patient
    * * *
    f
    1 strength;
    hacer fuerza try hard, make an effort;
    hacer fuerza a alguien fig put pressure on s.o., pressure s.o.;
    sacar fuerzas de flaqueza make a superhuman effort;
    cobrar fuerza fig gather o
    gain strength
    2 ( violencia) force;
    por fuerza I have no choice o option but to work this Sunday
    3 EL power
    4
    :
    la fuerza de la costumbre force of habit;
    a fuerza de … by (dint of)
    5
    :
    fuerza es reconocer que … it has to be admitted that …
    * * *
    fuerza nf
    1) : strength, vigor
    fuerza de voluntad: willpower
    2) : force
    fuerza bruta: brute force
    3) : power, might
    fuerza de brazos: manpower
    4) fuerzas nfpl
    : forces
    fuerzas armadas: armed forces
    5)
    a fuerza de : by, by dint of
    * * *
    1. (en general) strength
    2. (potencia) force

    Spanish-English dictionary > fuerza

  • 13 freirus

    Freirus, magos, curanderos, desencantadores de embrujamientos, etc. De los Freirus se han contado muchas historias, algunas ciertas, otras meras leyendas y muy pocas están en lus cuentos. Yo ahora les voy a contar la historia relacionada con lo misterioso de las Xantinas y freirus. "L'ESTORIA DE XANTA ROUXA" —Acorreláu per argutóuxes cumes que fasta les mesmes ñubes s'espurríen, pa xorber d'échos nus envernus les ñeves ya nus branus les güáitades, ben per mor de les borrines ou de bétchadas orbayadas, ou de choveres xin tinu, cundu atroñiquen lus cielus, ya en pocétchos centellóuxes s'esmadrían ente reblagus en manplenáes de riadas. Ou cundu nes campes nuétches baxu 'l paxiétchu d'estrellas, qu'acobertorién lus érus de moyadas alboriadas, ou cundu 'l tempu trastola, ya baxan prietes borrinas xemandu las orbayadas, que fartucaben al vátche que comu xardín divinu per les argutóuxes cumes yera curiáu en muriada. —Nisti vátchiquin d'enxuenu que mil nomes xin chevara, mal nomáu xamás cheldara, perque mil vátches semexus a miou Melgueirina Asturies per tous lus lláus l'engalanan. Isti vátche yera un xardín que xempre verdi lu taba, lu mesmu nel plenu envernu que nel branu magosteiru, dou embruxantes aldines per uquiera lu poblaban, de xentes fortes ya bravas, que fellices trabayaban, disdi que el sol allumbraba, fasta que la nuétche prieta nun dexaba güétchar nagua. —Sous erus daben lu mesmu 'l perexil que l'escanda, lus arbeyinus de Mayu, ya tou la clás de ximiente qu'el llabrador la xemara. Nus sous teixus tou la fame taba d'afechu xebrada. —Allindiaben sous rebañus d'uveyes, vaques, ya yegues, que nus préus, ou nas brañadas pastiaben yerbes mu sanas. Nuna 'ldina d'isti vátche fae mamplenaú d'anus, fexu rellumbru ista hestoria que l'uréei cundu guaxe de chingua d'un bon vaqueiru que tamén él l'ureáre. —Ista cheyenda ou hestoria que ches cuntu you nagora, fói fecha per el amore, 'l xufrimientu ya la chárima, ya per oitres munches couxes qu'allumbra l'alma humana. —Yera Rouxina tan pura, tan ñatural ya melgueira, tan fermóuxa ya ben cheldá que nin el mesmu Faidor oitra mexor n'encaldara. Yera fía d'una viuda de rancuayina llabranza, qu'ente les dous trabayaben, con la gavita l'aldina, que toes sous xentes con gociu l'apurríen cundun cuadraba. Perque Rouxina yera dalgu que embruxaba y encantaba, que semaba l'allegría per uquier qu'espatuxara, Rouxina xegún les xentes yera un anxelín del ciellu, tan roxiquina y a guapina comu las divinas xanas. —Sous güétchus yeran mesterius qu'al mirar tou l'embruxaban, l'allumbraben d'allegríes, l'alleraben d'esperancias, l'aviñonaben pel gociu qu'en sou alma fogueiraba. Sous güétchus faían falugus, apurriendu mil promexas xin écha falar pallabra. Tous lus mozus d'aquel vátche taben ameruxáus d'amore per la melgueira Rouxina, pos tóus ca cual per xigu, cuntábenxe ben queríus per la melgueirina xana. —Cundu chegaben les romeríes naquel vátche d’énxuenu, toes les xentes dexaben lous trabayus, y'apaxiétchaes con sous gales de festa, diben allegres ya fellices con xantificanti respeutu, a festexar al sou Xantu ou Xantina que tou 'l añu le reizaban, rogándoyes que sous femes nun mal partu nun bétcharan ou que lus chobus ya 'l oxu nun chuquinaren sous vaques, sous uvées ou cheguadas, ou qu'el tempu vena bonu p'el maíz ya las patacas, ya cundu 'l mes de la yerbe nun choviere nin orbayara, pa poder metela bona nus payares ya nas baras, axín como oitres couxes que a sous Xantus pigüeñaban. —Ya trés lus reizus al Xantu ou a la Vírxen qu'aduraban, tóus diben pa sous teixus en hermaná fellizada, y'enzulaben el banquete que faíen col cordeiru mexor de la sou teixada, ya oitres guixus ya llambicus, que pa tal chelda forniaban. —Ya despós de tous fartus e achegres en romaurada, colaben pa la campeira dou lus múxicus gaitaban, ya tóus xemáus de diches con alegría danciaban lu mesmu la xente viétcha qu'angunes xotes danciaba, que la xuventú enteira que de baítchar n'adondaban, xempre xuníus nel dexéu de la querencia qu’embruxa l 'amore que ca cual cata, mái nus mozus que nes móuces pos ístas son mái recatas, perque la fema que pirdi la sou gonra endenantes de qu'el cura la caxara, cheva cuaxigu la duda de ser muyer fellizada. (Bona dote tenes fía, que yes fermóxa e gonrada, 'l díe que pirdas la gonra si nun yes muyer caxada, tou dote nun val pa nagua). Axin falaben les maes tous lus díes a sous fías, enus tempus d'endenantes, cundu la mútcher namái que yera 'l ama en sou teixu cundu 'l sou home nun taba. Peru güéi que la muyer ye 'l xuez que chelda les lleyes, ou 'l guardia que t'encarxela, ou 'l aboguéu falancieru que la xusticia simielga ou 'l fiscal endiañáu que t'achuquina xin pena, falu you que la mútcher güéi poucu estima sou gonra, sou embruxu mesterióxu, sou divinidá grorióuxa, sou ser má del mesmu Cristu, sou ser mantina e fermóuxa. —Ya coyendu la güítcha p'afalar denuéu continu ista hestoria ou cheyenda, falu qu'achí naquel baítche, tous lus mozus faíen dance p'eñamorar a Rouxina, tóus lampriáus nel esgolazu queríen xorber nus sous güétchus el embruxu qu'allumbraben, d'angunus envallentáus falábenle mu xellín que taben per écha llocus, peru Rouxina xonrienti a dalgún sou xi ches daba, ya ñocenti comu ‘n ánxel con sous embruxantes güeyus ya sou melgueira falancia, per xemexu afalagaba, engolguiéndulus nun fuéu que mái sou amore queimaba. —E anxín con tóus per lu mesmu, danciaba ya se reyía, falaba ya canturriaba, ya sous güeyus mesterióxus l’amor per uquier xemaban. TRADUCCIÓN.— (LA HISTORIA DE SANTA ROSA). Rodeado por altas cumbres, que hasta las mismas nubes con gallardía se estiraban, para beber de ellas en los inviernos las nieves y en los veranos las aguas, bien por mediación de nieblas o de ricas escarchadas, o de lluvias que sin tino cuando los cielos tronaban y la centella o el rayo como la luz caminaba, y las nubes se rompían en torrentes de riadas. O cuando en las noches claras bajo el manto de estrellas, que cubrían todos los campos mojados por la alborada, que tal hartaba a todo el valle, que como jardín divino, por las altas montañas era cuidado por sus naturales murallas. —En este valle de ensueño, que mil nombres si llevara mal llamado jamás fuera, porque mil valles divinos, parecidos este ensueño, en mi Dulce Tierrina por todos sus lados la engalanan. —Este valle era un jardín que siempre verde lo estaba, lo mismo en el pleno invierno, que en el verano más caluroso, donde embrujadoras aldeas por todas partes poblaban, de gentes fuertes y bravas que felices trabajaban, desde que el sol salía, hasta que la oscura noche no dejaba ver ya nada. Sus tierras daban lo mismo el perejil que el trigo, que los guisantes tempranos, que cualquier clase de siembra que el labrador trabajara. En sus casas toda hambre del todo estaba apartada. —Las nobles y bravas gentes de aquel valle de ensueño, cuidaban a sus rebaños de ovejas, vacas y yeguas, que en los verdes prados, puertos, morteras u brañas, pastiaban abundantes y buenas hierbas. En una de las aldeas de este valle, hace muchos años se a alumbró esta historia, que yo escuché siendo niño, de boca de un buen vaqueiru, que también él la escuchara. —Esta leyenda o historia que yo les voy a contar ahora, fue nacida del amor del sufrimiento y la lagrima y de muchas otras cosas que alumbra el alma Humana. —Era la joven Rosina tan, pura y tan natural, tan dulce y tan hermosa, y también deseada estaba, que hasta el propío Hacedor otra mejor no creara. Era hija de una viuda de muy pequeña labranza, que entre las dos trabajaban, con la ayuda de las gentes de la aldea, que les prestaban cuando la necesitaban. Rosina era ése algo que embrujaba y encantaba, que sembraba la alegría por donde ella caminara. Rosina según las gentes, era un angelín del cielo, tan rubia y hermosa como las divinas Xanas. —Sus ojos eran misterio que al mirar todo lo embrujaba, alumbrando la alegría, repartiendo la esperanza, llenando a todos del gozo que en su alma se hornaba. Sus ojos hacían halagos prodigando las promesas sin ella decir palabra. Todos los mozos del valle estaban llenos de amor por la dulce y encantadora Rosina, y cada cual para si mismo ya se contaba amado por la preciosa diosa. —Cuando llega el tiempo de las fiestas o romerías en aquel valle de ensueño, todas sus gentes dejaban sus trabajos, y vestidos con sus mejores galas, iban alegres y felices, con santificado respeto, a festejar a su Santo o Santina, que en todo el año le rezara, rogándole que sus hembras tuvieran un buen parir, o que los lobos o el oso no matase a sus ganados, o que el tiempo viniese bueno para el maíz, y las patatas y que en el mes de recoger la hierba no lloviese ni lloviznara, para poder tener buena hierba en los pajares y las varas, así como muchas otras cosas que a sus santos les rogaban. Y tras de los rezos al Santo o a la Virgen que adoraban, todos se marchaban para sus casas en hermanada felicidad, y festejaban el banquete que hacían con los corderos mejores de sus rebaños, y otros guisos y confites que para tales fiestas se industriaban. —Y después de todos hartos y alegres en romería, se iban para la campa donde los músicos tocaban, y todos llenos le dichas con alegría danzaban, lo mismo las gentes viejas que algunas jotas bailaban, que toda la juventud que de danzar no casaba, siempre unida en el deseo, de la querencia que embruja, el amor que cada cual buscaba, más en los mozos que en las mozas, pues éstas son más recatas, porque la hembra que pierde su honra antes de ser casada, puede que jamás alcance la felicidad soñada. (Buen dote tienes hija mía, que eres hermosa y honrada, el día que pierdas tu honra sino eres mujer casada, tu dote no vale nada). Así hablaban las madres todos los días a sus hijas en los tiempos ya pasados, cuando la mujer sólo era el ama en su casa siempre que el hombre no estuviera. Pero hoy que la mujer es el juez que hace leyes o el guardia que te encarcela, o el abogado hablador que la justicia menea, o el fiscal endemoniado que te asesina sin pena, digo que hoy la mujer muy poco esta a su honra, su divinidad gloriosa, su ser la madre de Cristo, su ser querida y hermosa. —Y cogiendo la aguijada para arrear con tino esta leyenda o historia, les digo que en aquel valle de ensueño, todos los mozos, bailaban, reían, cantaban y todo cuanto hacían y pensaban iba encaminado para enamorar a la hermosa y divinizante Rosina, pues todos estaban hambrientos y sedientos hasta el enloquecimiento, por poder satisfacerse con las embrujantes miradas de sus misteriosos y encantadores ojos, algunos mozos más osados, le decían muy despacio y con grande veneración, que estaban enloquecidos de amor por ella. Pero Rosina sonriéndose siempre con su candidez acostumbrada, a ninguno le daba su sí, e inocente como un ángel, con sus embrujantes ojos y su dulce palabra, por igual a todos halagaba, envolviéndoles dentro de un embriagador y divino fuego en el que sólo su amor les quemaba. Y así con todos por igual, bailaba y se reía, hablaba y cantaba, y sus ojos misteriosos el puro e inocente amor por todas partes sembraba. "JUAN EL CURANDERO" —Era Juan hombre maduro sin llegar en esta edad a su total madurez, y era viejo en ser tan pobre como la propia vejez, pues no hay viejo que sea rico aunque más dineros tenga que el mundo que tener. Ya que el dinero en el viejo (y a esta edad yo he de llegar si la parca en mi camino no me siega mi querer, y quisiera me respeten como yo desde mi infancia con el anciano lo hacer) u otra riqueza que fués, sólo le sirve de abrigo, de tranquilidad tal vez, y para que todos sus deudos le mimen y les respeten, como el mejor de sus males para heredarle después. —Yo no se si me comprenden por no explicarme muy bien, yo no llamo viejo al tiempo, porque el tiempo viejo no es, yo llamo anciano a los seres que han perdido la alegría, la ilusión y el apetito, y cuando esto se pierde el más joven viejo es. —Digo yo que me han contado, que Juan no tenía riquezas, y que vivía solitario en una humilde cabaña que él mismo se fabricara, era hijo de aquel valle, dónde sus padres un día tuvieran buena labranza, pero siendo él un niño que apenas lo recordar, vendieron toda la hacienda y se fueron a ultramar. Y en aquellas tierras ricas al otro lado del mar, Juan conoció la fortuna que del trabajo sus padres la pudieron enfornar (hornar), también conoció el amor, y la alegría de vivirlo con el placer que él te dar, pero el vicio de las drogas que a otros muchos te empujar, le hicieron perder su suerte y en la desgracia rodar, y esta negra desventura al presidio le llevar, de dónde salió tan pobre de riquezas y de honor, que en él ya nadie confiar. —Desesperado y mendigo, sin familia y sin hogar, Juan regreso a su Tierrina, al valle que había nacido, y a las argutas montañas que con recelo le guardar, y una vez en el lugar dónde él al mundo llegar, en terreno comunal edifico su cabaña, y tras ella hizo una huerta que con sapienza cuidar, dónde florecía la planta que tras bien elaborada él con placer la fumaba y del mundo se olvidar. —Juan vivía de la caza, de la pesca de ser hombre de mente despierta a ultranza, y quizás bien educada en el delicado oficio de curar la enfermedad, pues él sanaba a las gentes con sus potingues y ungüentos industriados con las plantas que en el monte él arrancar, así aliviaba el reuma, los catarros y otros males, que el médico no sanar. Muchas veces sus palabras sabias por bien atinadas, hacían más bien al enfermo, que el doctor y su receta, que a parte de ser muy cara, raras veces era eficaz. —Juan era un astur de casta, de estatura premediada, de rostro agradable y firme, con nariz recta y holgada, de boca que sonreía aunque palabra no hablara, de ojos tristes y avispados, del color de la esmeralda, sus cabellos eran negros para contraste de raza, y su caminar sereno tranquilidad sin par, le daban el firme aire de poder y libertad. Juan practicaba la industria de curar la enfermedad no cobrando jamás nada, pero todos le ofrendaban mucho más que si cobrara, quizás fuese porque Juan, era hombre que las gentes le querían, le admiraban y le honraban. —Una tarde estaba Juan sentado frente a su casa, que alejada de la aldea en solitario se alzaba, silencioso y cabizbajo no viendo que le observaban, Juan cavilaba en silencio, o tal vez feliz lo fuera y en nada quizás pensara. Más de pronto alguien le dijo con voz cristalina y clara, como las aguas que nacen en las fragosas montañas, con voz cantarina y brava, como la que hace el malvís en la libertad del campo, dueño y señor de su ente, no siendo esclavo de nada, con voz mansa y adulzada, como la que hace la hembra, cuando a su amado le invita, o a su cachorro le halaga, con voz cálida e inocente, como los rayos del sol que dan vida a todo ser, sin preguntar si hay algunos que no merecen tal gala con voz que era un embrujo, para cualquier ser viviente que su música escuchara: —¡Señor Juan! ¿Se encuentra enfermo, o tal vez tiene tristezas que le infelizan su alma? —Juan levantó su mirada, y allí en mitad del camino Rosina le reparaba, con sus candorosos ojos y una divina sonrisa que en sus boca bailoteaba. —¡No preciosa soy feliz, no tengo en pobreza nada, que me fabrique el dolor, ni el odio ni la venganza, ni el egoísmo maligno, ni una ilusión desquiciada! —¡Soy feliz porque soy rico, al saber que no poseo querella de hacienda vana, tengo comida y cobijo, vecinos que bien me quieren y muy tranquila mi alma. —¿Puedo sentarme a tu lado a charlar si tiene gracia...? —¡Tengo la gracia del cielo, cuando hasta mi lado llega, la hermosura más preciada por la inocencia guiada! —¡Puedes Rosina si quieres hacer cuanto a ti te plazca! —¡Señor Juan, yo soy curiosa, como mujer bien pagada, cuentan en la aldea cosas de usted y ninguna mala, pero yo quiero saber esa tristeza que tienen sus ojos que ahora me halagan, ese no querer tener, cuando todos en la vida, por el poseer se afanan! —¡No están tristes mis pupilas, ya que en verdad son dichosas, tal vez se encuentran cansadas, por el placer tan inmenso que en todo momento gozan! —¿Cómo es posible señor, que estando sólo en su choza con agranda *** ***y de todas sus bondades, y ocasiones hubo muchas en que estándome yo sola he pensado en bien amarle. Señor Juan, nunca me quite de este placer que yo siento al poder acariciarle, al poder amarle tanto, como no he podido amar, nada más que a la mi madre! — Juan dominando el deseo que su espíritu sentía, de sus sentidos dislocos perdidos en el placer del vicio que da la carne, pudo un tiempo detener prisioneros tales naturales males, pero al fin incontrolable, besó a Rosina en sus ojos que eran maravillas tales, con el ardor de la quema controlada y sin desmanes, y acariciando su rostro con hermosura pureza del más escogido ángel, le dijo ya emocionado despreciando sus maldades: —¡No sé si el cielo me premia dándome cariños tales, o si me pide un calvario que en duda pongo en llevarle, sólo sé Rosina hermosa, princesa maravillosa con designios celestiales, que en mí hallarás tú siempre cuanto tenga y pueda darte, puedes venir a mi casa siempre que el querer te llame, mi puerta no tiene llave ni para ti, ni tampoco para nadie! —¡Señor Juan, soy tan dichosa que mi pecho se me abre, y por él se me desbordan todo un Firmamento lleno de gozosas alegrías, porque no tienen cabida en mi alma que las hace! —Juan de nuevo acarició aquel ángel tentador, y sin poder contenerse aunque luchó con ardor, sus labios fueron directos aquella rosa encarnada, que era su boca preñada de virginidad y amor. Y lejos de ser esquiva a tan bacanal caricia que se enredaba en el beso que en sus labios se prendió y aquella fuente de gozo, de un deseo incontrolable de un embrujo tentador, respondió al beso en medida que el beso que recibió, y rauda salió corriendo envuelta en gloriosa dicha, con marcado rubor, le dijo adiós con su mano, hacia su aldea marchó. —Juan quedó sólo y maltrecho por el placer el dolor, sin llegar a comprender, que tanta inocencia pura, tanta hermosura y candor, pudieran vivir tan juntas en natural parangón, y darle a él tanta dicha, como carga de dolor. "LA MUERTE DE JUAN" —Fue condena para Juan imposible de vencer, aquel fuego que prendió Rosina en su corazón, era un veneno de infierno que le empujaba al placer, y no al honrado sendero de querer a la inocente como el padre que no ser. —¿O quizás es el demonio ese ángel celestial que en figura de Rosina a mí me vino a tentar, el inocente soy yo que en la inocencia fiar? —Ella se dejó halagar, yo con pasión la besé, y busqué en sus labios puros no el cariño paternal, sino el deseo carnal que en todo Humano se encuentra, como dios del placer, muchas ocasiones hay que ni el más santo barón, ni la más casta mujer son capaces de frenar y violan la castidad en su vida alguna vez. Si a este extremo llegan ellos, ¿qué podré yo hacer que soy un vicioso por demás de la droga y el placer? —Y ella se dejó halagar, y con su candorosa inocencia despertó en mí otra vez, las locas ansias de amar, que dormidas las tenía pensando que nunca más volverían a despertar, puede que ella sin querer me incitara en la pasión, por eso yo la besé, y busqué en sus labios rojos fontana de gran placer, apagar mi sed de amor, y cuando tal degustaba pude y en ella yo notar, que respondía a tal goce no con querer paternal, sino con ansias de amar, y al igual que yo gozar. Y sus pechos prominentes recios por virginidad, he visto que se alteraban sacudidos por el goce que al largo beso arrancar. Y sus ojos hechiceros brillantes como luceros cuando el alba se acercar, he visto que se cerraban extraviados y sumidos, como buscando en su mente un acomodo gustoso del placer desconocido que ella aún no degustar. —¡Más que digo! ¡Estoy demente! —¡Cómo piensan mis sentidos cosas tan bajas y ruines de una virgen inocente que como a padre me amar! —¡Santo cielo, estoy perdido dentro de este fuego ciego que sin mudanza ninguna, me conduce con fiereza al desbordado deseo, de una pasión tan demente que me roba mi sosiego, y que me empuja insolente al pensamiento más bajo que mi mente fabricar! —¡Qué feliz era yo antes en este mi bello valle, dónde desde lejos vine con el propósito firme de hallar la tranquilidad fundiéndome con la paz, que tanto necesitaba mi alma ya emponzoñada por tanto el cuerpo gozar! —¡He de marcharme del valle mañana a lo más tardar, he de huir de esta pasión que a velocidad del rayo me roba sin contenerla, el tesoro más preciado que era mi tranquilidad. He de alejarme si quiero que mi deseo carnal, consumado no se vuelva con la fiereza bestial que en afán pone la fiera cuando el hambre la devora, y para calmarla mata al inocente cordero criatura celestial, que muere en la fiera garra sin pronunciar un sollozo, como morirá la honra de la inocente Rosina, para calmar el Placer que en mi alma dislocado aspira al rico bocado de su hermoso virginal! —Ya la tarde caminaba en pos de la oscuridad, que ensombrecida en el valle hacia sus cumbres se alzar, Juan se adentró en su cabaña casi enfermo por la fuerza que había gastado en pensar, queriendo sepultarse dónde ni el mismo se hallar, para olvidar el tormento de la más grande pasión que en su vida le tentar, por eso, con sus hierbas drogadizas y otros diversos potingues que él sabía preparar, mezclados con miel y caña, en una olla con agua al mor del fuego aliñar, y cuando en su punto estuvo aquella droga fatal, se acostó en su ruin camastro y a tragos largos y ralos con gusto se la libar, para apagar en su mente su pensamiento encendido que en la Rosina quemar. —Tiempo hacía que la noche del valle ya se adueñar, cuando sintió que en su puerta alguien la abría y entrar, en el interior del cuarto con voz candorosa y suave en murmullo cariñoso que al de la gloria apariar, le decían con misterio que le pareció que era su mente que trasvolada al ente que le tentaba, de él se quería también por doble puerto mofar: —¡Señor Juan! ¿Está dormido...? —A la luz del mal candil que iluminaba la alcoba, con destellos que bailaban en las borronosas sombras, dándoles casi una vida que a más claridad no hallar, Juan vio a Rosina sonriente, entre azorada gozosa, e incorporándose presto en su catre empobrecido, preguntole preocupado aunque alegre por pensar, que en su sino escrito estaba que aquella virgen doncella sólo venía a buscar, el aplacar su pasión con la que a él le atenazar: —¿Cómo se atreves princesa, ángel hermoso del cielo, criatura primorosa, diosa de mis desvelos, ruina de mis desventuras, soberana de mi cielo, cómo te osas Rosina, encantadora xanina, que has embrujado mi alma con tu amor que al ser divino yo como mortal no espero, cómo te atreves te digo, en venir desde la aldea, sólo y en noche sombría, hasta esta casa malvada, dónde mora tu deshonra yvive mi desespero? —¡Señor Juan, no pude, y juro que lo intente con denuedo, pues algo, si que no comprendo, una fuerza misteriosa que me traspasaba el alma, entre alegre y pesarosa, entre dichosa gozosa, repugnante y vergonzosa, una pasión tan profunda que al ser salvaje es sincera, una poderosa magia que al ser divina es misterio, me obligó sin yo oponerme, a que dejase mi casa muy despacio en silencio, me trajo a su presencia, y aquí estoy porque le quiero! —Juan con tristeza profunda y alegría en alto cielo, con pasión que se apagaba y en amor ardía fiero, asió la infusión de droga y bebió con el consuelo, de ver abierta a la postre la puerta de su gran cielo. Cogió Rosina la olla de entre las manos de Juan, que no hizo ni un amago para impedir que ingiriera de aquella su medecina que le aploacaba sus penas y con su sonrisa hermosa, inocente y candorosa, bebió Rosina con gozo la caramelosa droga, tras beber un largo sorbo, siguió sonriendo feliz, a la par que se acostaba en el catre a par de Juan, y con sus palabras dulces y sus manos primordiosas, caricias sembraba en Juan a la par que le decía: —¡Algo tiene esta bebida que de alegría me llenar, algo que sabe tan dulce como la miel en panal, algo que enciende mi alma y en el aire me hace andar, tal parece que soy ángel con alas en mis espaldas que me permiten volar! —¡Señor Juan, mi Juan querido, siente un calor en mi cuerpo y la ropa me estorbar, voy a quedarme en porricas (desnuda) para contigo gozar, soy feliz mi Juan querido, tanto que dudo en el mundo, un ser con más dicha y gozo, como yo no sé si habra! —Y así entre besos y abrazos, caricias, risas y juegos, en aquel renqueante catre sucio y pobre por demás, Rosina la candorosa, la inocente virgen pura, perdió su honra gozosa, conociendo jubilosa un placer que no soñar, perdió su casta inocente y a cambio ganó dichosa, saborear felicidad. —Toda la noche fue fiesta de besos que se perdían sumidos en el placer, de caricias de halagos, que hasta las puertas abiertas de su honra destrozada, llegaban en oleadas, sin jamás desfallecer. —Y así amándose ciegos sin pensar en el después, cantó el malvís su tonada y llegó el amanecer. —Fue entonces cuando extenuados de tanto amor y placer, fundidos en el abrazo que sólo el querer saber, se perdieron en el sueño feliz y de pesadez, que a los cuerpos adormece después de beber placer. —Se alarmó por la mañana la aldea que despertaba aprestándose al trabajo como cada día hacer. Se alarmó por los lamentos, llantos y gran desespero, que la madre de Rosina con grande pena lo hacer. —Puesto el pueblo sobre aviso, pronto cundió en todo el valle la noticia ya agrandada del dolor que acontecer. —Unos decían con pena, que tal vez fuera raptada por alguien que la querer. —Viejas hubo que dijeron porque que en misterios creer, que Rosina no era criatura humana, sino que era una Xana, y con ellas a sus fuentes otra vez querer volver. —Todas las gentes del valle la llamaban y buscaban, por los montes y praderas, por las ubérrimas cumbres dónde el utre (el águila) campaba, por las abexías (húmedas sombreadas) y abruptas fondigonás (hondonadas), por las veiras del regueiru (orillas del torrente), que cruzaba sulfuro la rica verde vallada, y todos con desespero perdían ya la esperanza de poder jamás toparla, y ya casi se creían, que Rosina era una Xana que a sus fuentes retornara. —Alguien llegó a la cabaña del bienhechor curandero, la vio abierta y solitaria, llamó a Juan con fuerte voz, y al ver que no contestaba, dentro de su casa entró. —Y allí, en el catre humilde del magnánimo señor, juntos y muy abrazados, sumidos en dulce sueño, Juan y Rosina dormían sin despertar a su voz. —Salió raudo de la casa quién el primero los vio, y a gritos dijo en la aldea dónde Rosina se hallaba y nadie se lo creyó. —Pero al afirmarlo fiero, y rogar que le siguieran, todos corrieron tras él, y entraron en la cabaña, y vieron a los amantes durmientes y entrelazados cual si fuesen uno dos. —Asustados los vecinos al ver lo que no creyeran aunque jurasen por Dios, zarandearon los dormidos, con rabia, odio y furor, y despertose Rosina, pero Juan no despertó. —No se alteró la Rosina, ni menos se levantó, halagó el pelo de Juan, con cariño le besó, y les dijo a sus vecinos con voz preñada de ira, de desprecio y de valor: —¡Dejazle dormir tranquilo, que vuestras horrendas voces no perturben a mi amor, y marcharos de mi presencia, pues no volveré a la aldea, ya que mi casa está aquí, porque desde hoy ya soy, ante Dios que es el que importa, la fiel esposa de Juan, al que le entregué mi honra y todo mi corazón! —Fue la madre de Rosina herida en su sentimiento con vergüenza con fuerza enloquecida por deshonra tan atróz, la que asiendo a Juan con envilecido furor, del catre al suelo tiró y allí en el suelo empobrecido, del miserable cuartucho, todos juntos comprobaron sumidos en un terror, que de miedo confudiólos al presenciar con pavor, que Juan seguía dormido, y en sus labios florecía una sonrisa feliz, que la muerte por la dicha al matarle le dejó. —¡Está muerto! ¡Le has matado! Dijeron aquellas gentes mirándola despavoridos, como si Rosina fuera demonio exterminador, como si aquella muchacha que siempre del pueblo tuvo el cariño y el halago, el aprecio más pagado, y el amor de los rapazus (mozos) que por ella suspiraban con buen querer e ilusión, cómo si aquella preciosa y angelical criatura que desde niña alegrara con sus cantes y sonrisas, galanuras y prestancias, sencillas y naturales, ausentes de vanidas y de hipócritas maldades, los vivires, y quehaceres de las gentes de aquel valle, de pronto se convirtiera en lo mas sucio y maldito que a un humano le caver. —¡Bruja del demonio eres Xana de gran maldición! —Dijeron algunas gentes con el odio retratado en sus ojos y audición —¡Has venido a esta cabaña tan sólo con la intención de asesinar a este hombre, que era nuestro curador y un santo de bendición! —Levantóse de aquel catre Rosina sin el pudor, y en porricas (desnuda) como estaba, con el cuerpo más perfecto que jamás la tierra dio, abrazose a Juan llorando entre gritos lastimeros tan cargados de dolor, que doblegarían en pena a otras gentes que no fueran sus vecinos que la odiaban, y con desprecio la miraban, con repugnancia y con terror. —¡Fostes vuexotrus baldrietchus, gafuróuxus achuquinus (fuisteis vosotros cobardes, despiadados asesinos), hijos de satan malditos, los que matasteis a Juan mientras que dormía yo, un sueño que no era sueño, sino gloria del Señor! —Gritóles Rosina airada, fuera de sí dislocada, transfigurado su rostro por tan inmenso dolor. —¡Yo pido al Señor del Cielo, o al rey del infierno fiero, que sobre vosotros baje poderosa maldición, que os quite la alegría, la paz y prosperidad por asesinos que sois! —Al día siguiente en el valle fue enterrado el pobre Juan, llorando sin ver consuelo, tras el féretro entablado Rosina le acompañaba hasta la dura morada dónde su cuerpo sin vida sería pasto de la tierra, porque de ella nació. —Con Juan se fue de Rosina la alegría alborozada, el brillo de su mirada cautivadora de amor, su virginidad gozada, sus sonrisas primordiosas que de ángel eran canción, su inocencia candorosa su felicidad dichosa, gozada en el mismo día que su honra se esfumo. —Más de dos meses Rosina en su lecho desesperada enferma de amor vivió, y casi su muerte halló por la pena que sufrió. —Cuando al fin salió del mal y a su cotidiana vida de trabajo retornó, lo hizo ilusionada de renaciente alegría, al saber que en sus entrañas un hijo estaba creciendo fruto de su gran amor. —Fue su vida desde entonces en aquel valle querido, la condena del infierno o un castigo del Señor. —Ella que siempre había sido la hermosura y la canción, la alegría y la sonrisa, la ilusión de tantos mozos que deseaban su amor, la inocente virgen pura sin orgullo ni obsesión, era ahora por sus gentes despreciada con horror, insultada muchas veces con ofensivas mentiras, dónde la airada venganza de la envidia recogió. Hasta los mozos que antes la trataban con cariño y marcada veneración, ahora la repudiaban, y con socarronas risas le lanzaban sucias sátiras, y la nomaban Paraxa (nombraban puta) con la misma asiduidad, que antes le decían bonita en cualquier otra ocasión. —Algunas viejas había que con sutil agudeza que en el aldeano es primor, sembraban entre las gentes el veneno acusador, con frases tan bien urdidas de historias que antiguas son, que Rosina era una Xana, que sólo traería al valle desgracias y males tales, que mejor era apredrearla y arrancarle de su cuerpo su vida de maldición. ALUMBRAMIENTO, MUERTE Y SANTIDAD DE ROSINA —En el culminante estado de su amada gestación, Rosina aquella mañana fue con sus vacas al prado, y allí en el raso campo a la luz clara del sol, se puso enferma de parto, y entre la hierba rosada a dar a luz se acostó. —La alegría acariciada que tanto tiempo esperaba, semilla que iba a nacer fruto de su gran amor, se tornaba por momentos en acuciante dolor, que le hacía revolcarse entre la crecida hierba, entre gritos lastimeros que le arañaban la entraña, porque su hijo quería ver la claridad del sol. —Ella sola en pleno campo, sin que nadie le ayudara, ni menos la consolara ni con palabras ni hechos, sin que una mano piadosa l'enxugara (le secara) los sudores que el dolor los hacía crecer, ella sola a lo salvaje, como siempre había vivido con natural sencillez, como si fuera una fiera con el dolor de mujer, estaba alumbrando un hijo, con la natural manera que en su día lo supo hacer. —El esfuerzo agobiador y el dolor desgarrador que sufriera al alumbrarlo, la privaron del sentido durante ignorado rato, y así el infante gritaba en la soledad del campo, mientras que era lamido con cariño casi humano, por Petra la perra loba, que con su ama la Xana apacentaba el ganado. —Desde las altivas cumbres dónde el águila vigila, con sus ojos encendidos de rapidez desmedida, y precisión ajustada a sus ansias de asesina, la soberana del aire había visto la muchacha, entre las hierbas tendida cual si muerta se encontrara, y al pequeño dando gritos, aunque Petra, cariñosa con maternidad lamiera, cual si su cachorro fuera, no el hijo de su ama. —Sanguinaria y despiadada vio la reina de las cumbres en el infante un festín, de sabrosa carne humana, y bajando de los cielos con sus alas replegadas y la rapidez del rayo cuando del trueno se escapa, arrancó en vuelo rasante de entre las fauces del perro que en el momento cuidaba con desmedido cariño al instante que hacia el cielo el águila se elevaba. —Lamentos que daba el niño entre las feroces garras de águila desalmada, mientras que la fiera alada sin piedad entre sus uñas al instante asesinaba. —Ladridos de grande pena que la perra noble y buena más humana que animal enloquecida hacia el cielo con fiera rabia lanzar, mientras que chillando alegre la reina de las montañas majestuosa planear, para llegar a su nido que colgado en el abismo del inaccesible risco, iba a ser mudo testigo, del ángel que en un festín, un águila devorar. —Al fin la pobre Rosina del olvido del desmayo a la razón retornar, y recorrió con anhelo de una alegría sin par, que había alumbrado a su hijo, y rauda miró angustiada en que lugar se encontrar. —Vio a la noble perra entre la hierba acostada que quejidos murmuraba cual si culpada lo estar, vio su razón desatada ensenderada en camino que a la demencia guiar, si no encontraba a su hijo que ella sabía que alumbrar. —Pero no... pudo hallarle, ni ya nadie le encontrar, porque aquella fiera alada un festín con él se dar. Su dolor al más medrado, su penar crecido al más, hicieron de ella el demente que sin perder la razón como loco se portar. Clavó sus hermosos ojos en el Infinito cielo, y con llanto desgarrado por mil lágrimas regado que las fuentes del dolor desmandadas en riada todo su ser anegar, reclamaba su justicia al Señor que así le hablar: —¿Dónde mi hijo se fue si en mi entraña ya no estar? —¿Dónde Hacedor Poderoso con tantos ojos que tienes que todo lo escudriñar, dónde mi hijo se fue, que ladrón me lo robar? —¡Yo le he visto aquí nacido, sano y fuerte cuando Tú mi sentido me quitar. —¡Dime Señor te lo ruego, y a cambio mi vida entera ahora mismo te entregar, dentro de atroz sufrimiento que inventado aún no estar!, ¿que malvado despiadado a mi hijo me robar? —¡Vamos Señor que no oigo tu Divina voz hablar! —¡Dime si mudo lo eres al menos con una seña dónde mi hijo morar! —¡Despierta Señor del Cielo, si es que dormido lo estás, y busca a mi hijo pronto que sino se morirá! —¡Oh Señor ya te comprendo, no me quieres ayudar, porque a nadie Tú le ayudas mientras que vivo lo estar! —¿Oh acaso soy yo la Xana que en las fontanas morar, y estoy viviendo un sueño que no es mi realidad? —¡Si así es mi creador, el sueño es mi verdad! —Revolcándose en la hierba que su drama presenciar, prisionera del dolor, que descanso ni sosiego, ni un instante le dar, ahogándose en las lágrimas, que de sus ojos brotar, la desgraciada parida horrendos gritos lanzaba, que en el aire se perdían fusionados y apagados en distancia, por el cante del malvís, el jilguero y la calandria, por el rumor de las aguas que felices y hermanadas, el bullicioso torrente hasta la mar las llevaba. Por la canción tan pareja que hace el grillo y la cigarra. Por el graznar de los cuervos y del águila malvada. Por la brisa cariñosa que acaricia oxiginada, los foyajes que orquestean músicas en la arbolada. —Solo Petra su fiel perra con sentimientos de humana, traspasada por la pena, acaricieba lamiendo las lágrimas de su ama, ella si podía decirle si su lengua en voz montara, que taimada criatura a su hijo devorara. —Más de pronto la Rosina, cómo si un demonio fiero en su alma se albergara, dándole vida a una idea que un dolor más encendido por ver clara su desgracia de sus sentidos saltara, con los ojos extraviados por la furia en tal creada, se levantó envenenada con ardor de herida fiera, y asiendo a su noble perra con sus manos encrispadas dirigidas por el odio de su razón desquiciada, apretóla por el cuello con el ansia de matarla, mientras que con voz rabiada gritaba desaforada: —¡Fuiste tu perra maldita la que mataste a mi hijo, la que con placer de averno hiciste de él un festín devorándome mi entraña, fuiste tu asqueroso bicho traicionero y carnicero, la que se comió a mi hijo mientras que yo avasallada por el dolor más profundo fuera de razón estaba! —¡Pero ahora morirás en mis manos desgraciada, y te rajeré tu vientre, y en pequeños pedacitos que enloqueceran mi alma, sacaré de él a mi hijo, aunque no sea nada más que para poder mirar los despojos de mi entraña! —Fuerte y grande era Petra la perra humanizada, que al verse tan maltratada por su ama desquiciada, luchó con fiereza noble librándose del dogal que en su cuello aprisionaba, logrando huir con lamentos hacia la aldea alejada. —Trás ella como una loca, llena de sangre y airada, con sus cabellos revueltos al viento que acariciaba, y sus ojos extraviados dónde la furia brillaba, acusando con palabras de maldición anegadas a su perra endemoniada, entró la moza parida en su aldea enloquecida, y los vecinos al verla en facha tan desastrada, lejos de apenarse de ella, los malditos la injuriaban, y la siguieron gozosos sonrientes en algarada, hasta llegar a la casa dónde Rosina moraba. —Y allí la vieron salvaje como la fiera rabiada, maltratar con una furia que de el tigre era copiada, a la Petra su fiel perra, que aunque comprendiera todo y sin poder decir nada, asustada y encogida miraba entre lamentos a su ama trastornada. —¡No te escaparás ahora de mi venganza malvada, bestia satánica y ruina, peor que tu hermano el lobo de donde has sido encarnada, tú has devorado a mi hijo, y yo te arrancaré tu alma! —¡Mientes bruja fuiste tú, la que vil muerte le diste igual que has hecho con Juan, y harás desgracias sin par en el valle mientras vivas, porque eres la Xana mala, qu’encaldas (que haces) calamidades, sin darnos ninguna dicha, por eso vas a morir ahora mismo por maldita! —Dijo una vieja rabiosa a la par que una pedrada le lanzó contra su cuerpo. Otras personas con saña a la vieja secundaron. Y así la Xana Rosina, la muchacha más hermosa que jamás criara el valle, la de mejor sentimientos, la de más puras maneras y naturales virtudes, moría a manos de sus gentes, apredreada y despreciada, tratada como una bruja, que sólo sembraba el mal. —Y Rosina no había sido nada más que un ángel bueno, que supo amar y vivir dentro de la libertad, tan natural y sencilla como la vida que crece en rico o pobre lugar, Rosina con ser antigua, siempre moderna será, como las mozas de hoy, si alguna sabe de veras lo que es la libertad, no el anárquico vivir que a su gusto se inventar. —Justamente el mismo día que sus malvados vecinos a la Xana asesinar, una peste pobló el valle, y’achegaba en fechura de morrinas, que dexaba a lus teixus ya les cortes, enxemaus de prexones y’animales, en fechura de cadarmus que fedíen, como guelen les morrines enus branus. (Y llegaba en hechura de mortandades, que dejaba a las casas y a los establos, sembrados de personas y animales, en forma de cadáveres que olían, como suelen hacerlo los cuerpos muertos abandonados en los campos con las calores de los veranos). —No fueron tardas las gentes de aquel próspero valle, en darse cuenta de que aquella calamidad que les rodeaba en forma de muerte, de dolor y de otros males, era un merecido castigo que el Cielo les enviaba, por haber dado muerte tan injustamente a la Xana Rosina, que era la criatura más deliciosa y buena que había nacido para bien de todos en el valle. —Pronto comprendieron todos al hacer memoria, que durante el tiempo que la melgueira Rosina había vivido junto a ellos, solo felicidad, alegría y bienestar habían gozado siempre, sólo desde el momento que tan vilmente la habían asesinado, sobre todos ellos desencadenárase la peor de las desdichas, tal parecía que la peor de las maldiciones pesara sobre ellos, para hacerles pagar la horrenda muerte que le propinaran a la inocente Rosina. Por esto, todos en la intimidad de sus pensamientos en un principio, le rogaban fervorosamente a la Rosina que les perdonara el cuantiosísimo mal que le habían hecho, y luego ya más tarde, todo el valle ya convencido de que sólo Rosina podría salvarlos de aquella maligna peste que llevaba a sus vidas y diezmaba a sus ganados, se reunieron en comunal junta las seis aldeas que formaban el valle, y acordaron con el consejo del cura que el veía en aquella santoral industria un saneado negocio para su cuarexa (cartera), levantarle en el centro del valle con todo el apremio que fuera posible, una pequeña capilla, dónde se veneraría la imagen de Rosina con el Santo nombre de Santa Rosa, que sería siempre la soberana y fiel guardadora de todas las gentes y eros de aquel valle, dónde siempre había vivido con la felicidad y alegría de un ángel, y había sabido morir, con la entereza, resignación y valentía, con que suelen hacerlo los santos mártires. —Y fue cosa casual, o tal vez milagrosa, pues nadie a ciencia cierta sabe hasta dónde llegan los misterios que encierran a la Humanidad, la historia o leyenda fue que nada mas que dio comienzo la santoral obra, otra vez volvió a reinar en el valle la alegría y a felicidad, la prosperidad y el bienestar que siempre tuvo, que según el parecer de todos desde el mismo Jardín del Cielo, a todos por igual les enviaba Rouxina, la Melgueira ya embruxante xanina, que ellos un día tentados por el mismo demonio, la habían insultado, despreciado e inhumanamente asesinado. —Y así todos los años, en la misma fecha que la habían tan vilmente apedreado quitándole tal vilmente la vida, viejos y jóvenes, gozosos y felices, alegres y llenos de sana y recia fe, cantaban y bailaban lo mismo que solía hacer la Xana Rosina, y satisfechos de natural felicidad se divertían al lado de su encantadora ermita, festejando con suprema fe su Romería.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > freirus

  • 14 fall

    fo:l
    1. past tense - fell; verb
    1) (to go down from a higher level usually unintentionally: The apple fell from the tree; Her eye fell on an old book.) caer
    2) ((often with over) to go down to the ground etc from an upright position, usually by accident: She fell (over).) caerse
    3) (to become lower or less: The temperature is falling.) bajar, descender
    4) (to happen or occur: Easter falls early this year.) caer
    5) (to enter a certain state or condition: She fell asleep; They fell in love.) caer
    6) ((formal: only with it as subject) to come as one's duty etc: It falls to me to take care of the children.) incumbir

    2. noun
    1) (the act of falling: He had a fall.) caída
    2) ((a quantity of) something that has fallen: a fall of snow.) caída
    3) (capture or (political) defeat: the fall of Rome.) rendición, caída
    4) ((American) the autumn: Leaves change colour in the fall.) otoño
    - fallout
    - his
    - her face fell
    - fall away
    - fall back
    - fall back on
    - fall behind
    - fall down
    - fall flat
    - fall for
    - fall in with
    - fall off
    - fall on/upon
    - fall out
    - fall short
    - fall through

    fall1 n
    1. caída
    2. descenso
    fall2 vb
    1. caer / caerse
    2. bajar / descender
    tr[fɔːl]
    2 (of rock) desprendimiento; (of snow) nevada
    3 (decrease) baja, descenso, disminución nombre femenino
    a fall in temperature un descenso de temperaturas, una bajada de temperaturas
    4 (defeat) caída
    5 SMALLAMERICAN ENGLISH/SMALL (autumn) otoño
    intransitive verb (pt fell tr[fel], pp fallen tr['fɔːlən])
    1 (gen) caer, caerse
    3 (decrease) bajar, descender
    4 (slope downwards) bajar, descender
    5 (be defeated) caer; (be killed) caer, perecer
    6 (happen) caer
    night fell cayó la noche, anocheció, se hizo de noche
    8 (wind) amainar
    1 SMALLRELIGION/SMALL la Caída
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    to fall asleep dormirse
    to fall flat figurative use salir mal, no tener el éxito deseado
    to fall foul of tener problemas con, tener líos con
    to fall ill caer enfermo,-a, enfermar
    to fall from one's lips salir de la boca de uno
    to fall in love enamorarse
    to fall into conversation with somebody entablar una conversación con alguien
    to fall into the clutches of caer en las garras de
    to fall into the hands of caer en manos de
    to fall on one's feet tener mucha suerte
    to fall over backwards to do something hacer todo lo posible para hacer algo, desvivirse por hacer algo
    to fall over oneself to do something desvivirse por hacer algo
    to fall short no alcanzar (of, -)
    to fall silent callarse
    to fall to one's knees caerse de rodillas
    fall from grace caída en desgracia
    fall guy cabeza de turco, chivo expiatorio
    fall ['fɔl] vi, fell ['fl] ; fallen [fɔlə n] ; falling
    1) : caer, caerse
    to fall out of bed: caer de la cama
    to fall down: caerse
    2) hang: caer
    3) descend: caer (dícese de la lluvia o de la noche), bajar (dícese de los precios), descender (dícese de la temperatura)
    4) : caer (a un enemigo), rendirse
    the city fell: la ciudad se rindió
    5) occur: caer
    Christmas falls on a Friday: la Navidad cae en viernes
    6)
    to fall asleep : dormirse, quedarse dormido
    7)
    to fall from grace sin: perder la gracia
    8)
    to fall sick : caer enfermo, enfermarse
    9)
    to fall through : fracasar, caer en la nada
    to fall to : tocar a, corresponder a
    the task fell to him: le tocó hacerlo
    fall n
    1) tumble: caída f
    to break one's fall: frenar uno su caída
    a fall of three feet: una caída de tres pies
    2) falling: derrumbe m (de rocas), aguacero m (de lluvia), nevada f (de nieve), bajada f (de precios), disminución f (de cantidades)
    3) autumn: otoño m
    4) downfall: caída f, ruina f
    5) falls npl
    waterfall: cascada f, catarata f
    adj.
    otoñal adj.
    n.
    baja s.f.
    cascada s.f.
    caída s.f.
    otoño s.m.
    tumbo s.m.
    v.
    (§ p.,p.p.: fell, fallen) = bajar v.
    caer v.
    (§pres: caigo, caes...)
    disminuir v.
    retroceder v.

    I fɔːl
    1) (tumble, descent) caída f

    to be heading o (esp AmE) riding for a fall — ir* camino al desastre

    2) ( autumn) (AmE) otoño m
    3) ( decrease)

    a fall in pricesuna bajada or caída de precios

    4) (defeat, collapse) caída f
    5) ( of snow) nevada f; ( of rocks) desprendimiento m, derrumbe m
    6) falls pl ( waterfall) cascada f, caída f de agua; ( higher) catarata f

    II
    (past fell; past p fallen) intransitive verb
    1)
    a) ( tumble) caerse*

    to fall foul of somebody/something: he fell foul of the law/his boss — tuvo problemas con la ley/su jefe

    b) ( descend) \<\<night/rain\>\> caer*
    2) \<\<temperature\>\> bajar, descender* (frml); \<\<price\>\> bajar, caer*; \<\<wind\>\> amainar
    3) (be captured, defeated)

    to fall (TO somebody)\<\<city/country\>\> caer* (en manos or en poder de alguien)

    4)

    to fall ill o (esp AmE) sick — caer* or (Esp tb) ponerse* enfermo, enfermarse (AmL)

    to fall silent — callarse, quedarse callado

    to fall into decay/disrepute — irse* deteriorando/desprestigiarse

    b) ( enter)

    to fall into a trance/coma — entrar en trance/coma

    to fall into a trap — caer* en una trampa

    she fell into a deep sleep — se durmió profundamente; see also prey, victim

    5)
    a) ( land)

    the stress falls on the first syllableel acento cae or recae sobre la primera sílaba

    6) ( be slain) (frml) caer* (frml)
    Phrasal Verbs:
    [fɔːl] (vb: pt fell) (pp fallen)
    1. N
    1) (=tumble) caída f

    the Fall — (Rel) la Caída

    - be heading or riding for a fall
    2) [of building, bridge etc] derrumbamiento m; [of rocks] desprendimiento m; [of earth] corrimiento m
    3) (=decrease) disminución f; (in prices, temperature, demand) descenso m (in de); (Econ) baja f
    4) (=downfall) caída f, ocaso m; (=defeat) derrota f; [of city] rendición f, caída f; (from favour, power etc) alejamiento m
    5) (=slope) [of ground] declive m, desnivel m
    6) falls (=waterfall) salto msing de agua, cascada fsing, catarata fsing
    7) (US) (=autumn) otoño m
    2. VI
    1) (=fall down) [person, object] caerse

    to fall on one's feet — caer de pie; (fig) salir bien parado

    to fall to or on one's knees — arrodillarse, caer de rodillas

    - fall on one's ass
    - fall flat
    flat I, 1., 6)
    2) (=drop) [leaves, bomb, rain, snow, night] caer; [rocks] desprenderse

    he fell into bed exhausted — se desplomó en la cama, exhausto

    they left as darkness fell — partieron al caer la noche

    to let sth fall — dejar caer algo

    to let fall that... — soltar que...

    night was falling — anochecía, se hacía de noche

    it all began to fall into place — (fig) todo empezó a encajar

    to fall short of sb's expectations — defraudar las esperanzas de algn

    to fall among thieves — (esp Bible) ir a parar entre ladrones

    3) [person] (morally etc) caer

    to fall from grace — (Rel) perder la gracia; (fig) caer en desgracia

    4) (=slope) [ground] descender, caer en declive
    5) (=hang) [hair, drapery] caer
    6) (=decrease) disminuir; [price, level, temperature etc] bajar, descender; [wind] amainar
    7) (=be defeated) [government] caer, ser derrotado; [city] rendirse, ser tomado
    8) liter (=die) [soldier] caer, morir
    9) (=become)

    to fall asleep — quedarse dormido, dormirse

    to fall to bits(Brit) hacerse pedazos+

    to fall duevencer

    to fall heir to sth — heredar algo

    to fall ill — caer enfermo, enfermarse

    to fall in love (with sth/sb) — enamorarse (de algo/algn)

    to fall openabrirse

    to fall to pieceshacerse pedazos

    to fall silentcallarse

    3.
    CPD

    fall guy * N(=easy victim) víctima f (de un truco); (=scapegoat) cabeza f de turco

    * * *

    I [fɔːl]
    1) (tumble, descent) caída f

    to be heading o (esp AmE) riding for a fall — ir* camino al desastre

    2) ( autumn) (AmE) otoño m
    3) ( decrease)

    a fall in pricesuna bajada or caída de precios

    4) (defeat, collapse) caída f
    5) ( of snow) nevada f; ( of rocks) desprendimiento m, derrumbe m
    6) falls pl ( waterfall) cascada f, caída f de agua; ( higher) catarata f

    II
    (past fell; past p fallen) intransitive verb
    1)
    a) ( tumble) caerse*

    to fall foul of somebody/something: he fell foul of the law/his boss — tuvo problemas con la ley/su jefe

    b) ( descend) \<\<night/rain\>\> caer*
    2) \<\<temperature\>\> bajar, descender* (frml); \<\<price\>\> bajar, caer*; \<\<wind\>\> amainar
    3) (be captured, defeated)

    to fall (TO somebody)\<\<city/country\>\> caer* (en manos or en poder de alguien)

    4)

    to fall ill o (esp AmE) sick — caer* or (Esp tb) ponerse* enfermo, enfermarse (AmL)

    to fall silent — callarse, quedarse callado

    to fall into decay/disrepute — irse* deteriorando/desprestigiarse

    b) ( enter)

    to fall into a trance/coma — entrar en trance/coma

    to fall into a trap — caer* en una trampa

    she fell into a deep sleep — se durmió profundamente; see also prey, victim

    5)
    a) ( land)

    the stress falls on the first syllableel acento cae or recae sobre la primera sílaba

    6) ( be slain) (frml) caer* (frml)
    Phrasal Verbs:

    English-spanish dictionary > fall

  • 15 como

    adv.
    1 as.
    lo he hecho como es debido I did it as o the way it should be done
    me encanta como bailas I love the way you dance
    lo hagamos como lo hagamos habrá problemas whichever way we do it there'll be problems
    2 as.
    como te decía ayer… as I was telling you yesterday…
    3 as.
    trabaja como bombero he works as a fireman
    dieron el dinero como anticipo they gave the money as an advance
    me quedan como mil pesos I've got about a thousand pesos left
    estamos como a mitad de camino we're about half-way there
    tiene un sabor como a naranja it tastes a bit like an orange
    5 like, as, such as, qua.
    6 how, in which way.
    7 some.
    Pesa como cien libras It weighs some hundred pounds.
    conj.
    1 as, since (ya que).
    como no llegabas, nos fuimos as o since you didn't arrive, we left
    2 if (si). (peninsular Spanish)
    como no me hagas caso, lo pasarás mal if you don't listen to me, there will be trouble
    3 that (que).
    después de tantas veces como te lo he explicado after all the times (that) I've explained it to you
    prep.
    1 like, as, just like, such as.
    Te di esto en condición de préstamo I gave this to you as a loan.
    2 as to.
    3 how to.
    pres.indicat.
    1st person singular (yo) present indicative of spanish verb: comer.
    * * *
    1 (modo) how
    2 (comparación) as, like
    2 (si) if
    como lo vuelvas a hacer... if you do it again...
    3 (porque) as, since
    \
    como quiera que (no importa cómo) however 2 (ya que) since, as, inasmuch as
    como sea whatever happens, no matter what
    como si lo viera familiar I can imagine perfectly well
    como si nada / como si tal cosa as if nothing had happened
    hacer como quien to pretend to +inf
    hacer como si to pretend to +inf
    tanto como eso no familiar not as much as that
    * * *
    1. conj.
    1) as
    2) like
    3) if
    4) since, given that
    2. prep.
    as, like
    * * *
    1. ADV
    1) [indicando semejanza] like
    2) [introduciendo ejemplo] such as

    hay peces, como truchas y salmones — there are fish, such as trout and salmon

    tiene ventajas, como son la resistencia y durabilidad — it has advantages, such as o like strength and durability

    3) [indicando modo]
    a) + indic

    hazlo como te dijo ellado it like * o the way she told you

    toca como cantashe plays like * o the same way as she sings

    no es como me lo imaginabait isn't as o like * I imagined it

    tal como, tal como lo había planeado — just as o the way I had planned it

    b) + subjun

    hazlo como puedas — do your best, do the best you can

    como seaat all costs

    4) (=en calidad de) as
    5) (=más o menos) about, around

    sentía como tristezashe felt a sort o kind of sadness

    6) [con valor causal]
    2. CONJ
    1) + indic (=ya que) as, since

    como no tenía dineroas o since I had no money

    2) + indic (=según) as

    tal (y) como están las cosas — the way things are, as things stand

    tal como están los precios de las motos... — with motorbike prices as they are at the moment...

    3) + indic (=cuando) as soon as
    4) + indic
    (=que)

    verás como les ganamos — we'll beat them, you'll see

    de tanto como, tienen las manos doloridas de tanto como aplaudieron — they clapped so much their hands hurt

    de tanto como odio a los dos, no sé a quien odio más — I hate them both so much, I don't know which I hate the most

    5) + subjun (=si) if

    como vengas tarde, no comes — if you're late you'll get nothing to eat

    como sea cierto, ¡estamos perdidos! — if it's true, we're done for!

    ¡como lo pierdas! — you'd better not lose it!, don't you lose it!

    como no, como no lo haga en seguida... — if he doesn't do it at once..., unless he does it at once...

    no salimos, como no sea para ir al cine — we only go out if it's to go to the cinema, we don't go out unless it's to go to the cinema

    6)

    como queas if

    ¡como que yo soy tonto y me creo esas mentiras! — as if I was stupid enough to believe lies like that!

    ¡como que te van a pagar! — don't tell me they're going to pay you!

    7)

    como si — as if, as though

    siguió leyendo, como si no hubiera oído nada — he kept on reading, as if o as though he hadn't heard

    sentí como si fuera a caermeI felt as if o as though I was about to fall

    como si no hubiera pasado nadaas if o as though nothing had happened

    se comporta como si me odiarahe behaves as if o as though he hated me

    como si fuera a lloveras if o as though it was going to rain

    8)

    como para, ¡es como para denunciarlos! — it's enough to make you want to report them to the police!

    9) CAm, Méx

    a como dé o diera lugar — at any cost

    así 1., 5), pronto 1., 4), querer 2., 1)
    * * *
    I
    1)
    a) ( en calidad de) as

    el director tendrá como funciones... — the director's duties will be...

    se la conoce como `flor de luz' — it's known as `flor de luz'

    c) ( por ejemplo) like
    2) (en comparaciones, contrastes) like

    fue ella, como que me llamo Beatriz — it was her, as sure as my name's Beatriz

    bailó como nuncashe danced as o like she'd never danced before

    como para + inf: es como para echarse a llorar it's enough to make you want to cry; fue como para pegarle — I could have hit him

    así como — (frml) as well as

    como él solo/ella sola: es egoísta como él solo he's so o he's incredibly selfish!; como mucho/poco at (the) most/at least; como nadie: cocina como nadie nobody cooks like her; como que...: conduce muy bien - como que es piloto de carreras he drives very well - well, he is a racing driver, after all; y no me lo dijiste - como que no lo sabía! and you didn't tell me about it - that's because I didn't know about it!; como ser (CS) such as, for example; como si (+ subj) as if, as though; ella está grave y él como si nada or como si tal cosa — she's seriously ill and he doesn't seem at all o in the least worried

    II

    (tal y) como están las cosas — as things stand; (+ subj)

    hazlo como quieras/como puedas — do it any way you like/as best as you can

    la buganvilla, o como quiera que se llame — bougainvillea or whatever it's called

    2) ( puesto que) as, since

    como era temprano, nos fuimos a dar una vuelta — since o as it was early, we went for a walk

    3) (si) (+ subj) if

    como te pille... — if I catch you...

    cansado como estaba, me ayudó — tired though o tired as he was, he helped me

    5) ( que)

    vas a ver como llega tarde — he'll be late, you'll see

    III
    2) ( uso expletivo) kind of (colloq)

    me da como vergüenza... — I find it kind of embarrassing...

    * * *
    = as, by way of, for the purpose of + Nombre, how, in the guise of, just as, like, qua, much as, as a kind of, as serving as, along the lines of, in + Posesivo + capacity as, such as, kind of like.
    Ex. This scheme aims for a more helpful order than the major schemes, by following the groupings of subjects as they are taught in schools.
    Ex. An annotation is a note added to the title and/or other bibliographic information concerning a document, by way of comment or explanation.
    Ex. Taking the second situation for the purpose of illustration, there are four options for choice of title.
    Ex. Inevitably any abridgement poses the dilemma how to abridge, that is, what to leave out and what to include.
    Ex. Further, these indexers are probably so familiar with their subject area that, they whether in the guise of indexer or searcher, will profit little from any additional guides to relationships.
    Ex. Just as Ivan finds that by taking pleasure in an extra piece of food he makes survival possible and beats Stalin and his jailors at heir own game.
    Ex. Thus, the computer-held term record files are most suitable for applications like Selective Dissemination of Information (SDI) systems.
    Ex. Such a concept came as a great surprise to many information educators who rather dismissively regarded the information qua information field of activity as being too limited.
    Ex. More studies are needed to identify the full temporal effects of the personal computer, much as they did for television.
    Ex. In a way, it is acting as a kind of bridge between the two, permitting traffic both ways where once there was a divide.
    Ex. 45 libraries have been unofficially recognised by librarians as serving as model children's libraries.
    Ex. The author considers the possibility of a shift from libraries to personal information service along the lines of the shift that has occured from public to private transport.
    Ex. Strange that so helpful and charming a person in his capacity as a librarian could behave so monstrously; but behave thus he did.
    Ex. Indicative abstracts abound in phrases such as 'is discussed' or 'has been surveyed', but do not record the outcome of the discussion or survey.
    Ex. It's kind of like trumping in public -- You simply do not do it!.
    ----
    * ¡cómo se nota que no está el jefe! = while the cat's away, the mice will play.
    * aducir como evidencia = adduce as + evidence.
    * algo así como = something like.
    * añádase cómo = expand like.
    * así como = as, as well as.
    * así como así = just like that.
    * así como... de igual modo... = just as... so....
    * así es como = this is how.
    * así es como es = that's how it is.
    * caer como moscas = drop like + flies.
    * como aclaración = in parenthesis.
    * como algo natural = as a matter of course.
    * como algo normal = as a matter of course.
    * como algo opuesto a = as against.
    * como algo residual = residually.
    * como alternativa = as an alternative.
    * como anillo al dedo = just the ticket, the right twigs for an eagle's nest, perfect fit, perfect match, that's the ticket!.
    * como antes = as before.
    * como apoyo a = in support of.
    * como barcos que se cruzan (en la noche) = like passing ships (in the night).
    * como barcos que se cruzan (en la oscuridad) = like passing ships (in the night).
    * como base para = as a basis for.
    * como cabe esperar = unsurprisingly, as one might expect, as expected.
    * como cabía esperar = as expected.
    * como cabría esperar = as might be expected, as one might expect.
    * como cabría suponer = as might be expected.
    * como consecuencia = on this basis, on that basis, in doing so, in consequence, in accordance.
    * como consecuencia (de) = as a result (of), in the wake of, as a consequence (of).
    * cómo conseguir = obtainability.
    * como con todo en la vida = as with everything in life.
    * como contrapartida = in return.
    * como cooperativa = collegially.
    * como corresponde = fittingly.
    * como corresponde a = as befits.
    * como cuando + Indicativo = as in + Gerundio.
    * como de costumbre = as usual, as always, according to normal practice.
    * cómo demonios = how on earth.
    * como dice el dicho = as the saying goes, so the saying goes.
    * como dice el refrán = as the saying goes, so the saying goes.
    * como diferente a = as distinct from.
    * cómo disponer de (algo) = disposition.
    * como dos gotas de agua = as alike as two peas in a pod, like two peas in a pod.
    * como ejemplo = as an example, by way of illustration.
    * como el cuero = leathery.
    * como el desierto = desert-like.
    * como el día y la noche = worlds apart, like oil and water, like chalk and cheese, like apples and oranges.
    * como el fuego = like wildfire.
    * como el perro del hortelano que ni come ni deja comer = a dog in the manger.
    * como en casa = like home (away) from home.
    * como en casa no se está en ningún sitio = there's no place like home.
    * como en el caso de = as with, just as for, as in the case of.
    * como era de esperar = as expected.
    * como es debido = fittingly.
    * como es de esperar = predictably, not surprisingly, as expected.
    * como es el caso de = as it is with, as with.
    * como es habitual = as always.
    * como es natural = not unnaturally.
    * como es normal = as always.
    * como esto = like this.
    * como fecha final = at the very latest.
    * como forma de vida = as a way of life.
    * como grogui = drowsily, groggily.
    * como grupo = collectively.
    * como guía = for guidance.
    * como la noche y el día = like oil and water, worlds apart, like chalk and cheese, like apples and oranges.
    * como la pólvora = like wildfire.
    * como las ardillas = squirrel-like.
    * como las empresas = business-like.
    * como loca = like a madwoman.
    * como loco = like hell, like crazy, like mad, like a lunatic, like a madman.
    * como medida de seguridad = as a backup.
    * como medida provisional = as an interim measure.
    * como medida temporal = as an interim measure.
    * como medida transitoria = as an interim measure.
    * como mejor + poder = as best + Pronombre + can.
    * como mínimo = at least, conservatively, at a minimum.
    * como mínimo hasta que = minimally until.
    * como mucho = at best, at most, if at all, at the most, at the very latest.
    * como muestra de agradecimiento = as a token of thanks.
    * como muestra de + Posesivo + agradecimiento = as a token of + Posesivo + appreciation.
    * como muestra de + Posesivo + gratitud = as a token of + Posesivo + gratitude.
    * como muy tarde = at the latest.
    * como norma = as a rule, as a matter of policy.
    * como norma general = as a rule of thumb, as a general rule, as a general rule of thumb, as a rough guide.
    * cómo nos las ingeniamos para... = how in the world....
    * como nota al margen = on a sidenote.
    * como nuevo = in mint condition, in tip-top condition, in tip-top form.
    * como ocurre en estos casos = as is the way with these things.
    * como + ocurrir + en el caso de = as + be + the case for.
    * como opuesto a = as distinct from, as opposed to.
    * como otra posibilidad = as an alternative.
    * ¡como para creérselo! = Posesivo + famous last words.
    * como parásito = parasitically.
    * como persona que = as one who.
    * como pez fuera del agua = like a fish out of water.
    * como polo opuesto = by polar contrast.
    * como por arte de magia = magically, into thin air.
    * como por ejemplo = such as, to the effect of.
    * como por encanto = magically.
    * como poseído = as one possessed.
    * como preámbulo de = as a preamble to.
    * como primera elección = as a first preference.
    * como prueba de = as a token of, as a sign of.
    * como prueba de agradecimiento = as a token of thanks.
    * como prueba de + Posesivo + agradecimiento = as a token of + Posesivo + appreciation.
    * como prueba de + Posesivo + gratitud = as a token of + Posesivo + gratitude.
    * como pruebas = in evidence, in evidence.
    * como quiera que + Verbo = however + Verbo.
    * como quieras llamarlo = whatever you call it.
    * como reconocimiento a = in recognition of.
    * como respuesta a = in reply to, in response to.
    * como resultado = in consequence, on this basis, on that basis, in doing so.
    * como resultado (de) = as a consequence (of).
    * como salido de fábrica = in mint condition.
    * como segunda alternativa = as a backup.
    * como se indicó en = as was pointed out in.
    * como señal de agradecimiento = as a token of thanks.
    * como señal de + Posesivo + agradecimiento = as a token of + Posesivo + appreciation.
    * como señal de + Posesivo + gratitud = as a token of + Posesivo + gratitude.
    * cómo + ser = what + be like.
    * como si = as though.
    * como si dijéramos = as it were.
    * como siempre = as always.
    * como si fuese = as it were.
    * como siga así = at this rate.
    * como sigue = as follows.
    * como símbolo de = as a token of, as a sign of.
    * como si nada = be right as rain, unfazed.
    * como si no hubiera mañana = like there's no tomorrow.
    * como si + Pronombre + fuese la vida en ello = like there's no tomorrow.
    * como si se acabara el mundo = like there's no tomorrow.
    * como si se fuese a acabar el mundo = like there's no tomorrow.
    * como si se + Pronombre + hubiera tragado la tierra = into thin air.
    * como si (se tratase de) = as if.
    * como si tal cosa = be right as rain, unfazed, just like that.
    * como sustituto de = in place of.
    * como tal = as such, in this capacity, qua.
    * como término medio = on average.
    * como todo un caballero = sportingly.
    * como último recurso = as a last resort, in the last resort.
    * como una aguja en un pajar = like a needle in a haystack.
    * como una balsa de aceite = like a millpond, calm like a millpond.
    * como una cabra = stark raving mad, raving mad.
    * como una cebolla = onion-like.
    * como una condenada = like a madwoman.
    * como una descosida = like a madwoman.
    * como una forma de = as a means of.
    * como una metralladora = quick-fire.
    * como un basilisco = like a bear with a sore head.
    * como un bobo = stupidly.
    * como un bólido = like the clappers.
    * como un campo de batalla = like a war zone.
    * como un cencerro = barking mad, raving mad, stark raving mad.
    * como un condenado = like the clappers, like crazy, like mad, like a lunatic, like a madman, as one possessed.
    * como un descosido = like a lunatic, like a madman, as one possessed.
    * como un detective = detectivelike, sleuthlike.
    * como un elefante en una cacharrería = like an elephant in a china shop.
    * como un energúmeno = like a bear with a sore head.
    * como un estúpido = stupidly.
    * como un experto = expertly.
    * como un glaciar = glacially.
    * como unidad global = as a whole.
    * como un idiota = stupidly.
    * como un loca = like a madwoman.
    * como un loco = like crazy, like mad, like a lunatic, madly, like a madman.
    * como un método para = as a means of.
    * como un modo de = as a way of.
    * como un necio = stupidly.
    * como un observador que pasa desapercibido = fly-on-the-wall, fly-on-the-wall.
    * cómo uno se identifica a sí mismo = self-identification.
    * como un platillo = saucer-like.
    * como un poseído = as one possessed.
    * como un rayo = in a flash.
    * como un reguero de pólvora = like wildfire.
    * como un relámpago = like greased lightning, like the clappers.
    * como un reloj = as regular as clockwork, like clockwork.
    * como un televisor = television-type.
    * como un todo = as a whole.
    * como un tonto = stupidly, foolishly.
    * como un torpe = foolishly.
    * como un zombi = zombielike.
    * como vivir en un escaparate = like being in a (gold)fish bowl.
    * como + Voz Pasiva = as + Participio Pasado.
    * como y cuando = as and when.
    * como y cuando sea + Adjetivo = as + Adjetivo.
    * comportarse como se espera = be a sport.
    * con el mismo + Nombre + como el que... = as + Adverbio + as....
    * conocerse como = be known as.
    * dar como resultado = result (in).
    * de cómo = as to how.
    * durante tanto tiempo como sea posible = for as long as possible.
    * el modo como = the way in which.
    * el problema no es el qué, sino el cómo = the devil (is/lives) in the details.
    * frase como encabezamiento = phrase heading.
    * llegar a ser conocido como = become + known as.
    * mantenerse como válido = hold up.
    * nada menos que + Nombre + tan + Adjetivo + como = no less + Adjetivo + Nombre + than.
    * no + haber + nada como = there + be + nothing like.
    * ofrecerse como voluntario = volunteer.
    * plan de cómo disponer de Algo = disposition instruction.
    * proponer como principio = posit.
    * sea como sea = be that as it may, at all costs, at any cost.
    * seleccionar como relevante = hit.
    * ser como hablar con la pared = be like talking to a brick wall.
    * ser tan buen momento como cualquier otro = be as good a time as any.
    * ser un momento tan bueno como cualquier otro = be as good a time as any.
    * tal como = such as, such + Nombre + as, just as.
    * tal y como aparece = as it/they stand(s).
    * tal y como es/son = as it/they stand(s).
    * tal y como + ser = in + Posesivo + true colours.
    * tan + Adjetivo + como = as + Adjetivo + as, every bit as + Adjetivo + as.
    * tan + Adjetivo + como de costumbre = as + Adjetivo + as ever.
    * tan + Adjetivo + como siempre = as + Adjetivo + as ever.
    * tan pronto como = as soon as, just as soon as, no sooner... than.
    * tan pronto como sea posible = as soon as possible (asap).
    * tanto como = as many... as..., as much as + Adjetivo, both... and..., no less than, equally, if not, so much as.
    * tanto como siempre = as much as ever.
    * tener como equivalente = have + counterpart.
    * tener como motivo central = plan around + Nombre.
    * tener como objetivo = have + as + Posesivo + objective.
    * tomar como ejemplo = take.
    * un poco como = kind of like.
    * * *
    I
    1)
    a) ( en calidad de) as

    el director tendrá como funciones... — the director's duties will be...

    se la conoce como `flor de luz' — it's known as `flor de luz'

    c) ( por ejemplo) like
    2) (en comparaciones, contrastes) like

    fue ella, como que me llamo Beatriz — it was her, as sure as my name's Beatriz

    bailó como nuncashe danced as o like she'd never danced before

    como para + inf: es como para echarse a llorar it's enough to make you want to cry; fue como para pegarle — I could have hit him

    así como — (frml) as well as

    como él solo/ella sola: es egoísta como él solo he's so o he's incredibly selfish!; como mucho/poco at (the) most/at least; como nadie: cocina como nadie nobody cooks like her; como que...: conduce muy bien - como que es piloto de carreras he drives very well - well, he is a racing driver, after all; y no me lo dijiste - como que no lo sabía! and you didn't tell me about it - that's because I didn't know about it!; como ser (CS) such as, for example; como si (+ subj) as if, as though; ella está grave y él como si nada or como si tal cosa — she's seriously ill and he doesn't seem at all o in the least worried

    II

    (tal y) como están las cosas — as things stand; (+ subj)

    hazlo como quieras/como puedas — do it any way you like/as best as you can

    la buganvilla, o como quiera que se llame — bougainvillea or whatever it's called

    2) ( puesto que) as, since

    como era temprano, nos fuimos a dar una vuelta — since o as it was early, we went for a walk

    3) (si) (+ subj) if

    como te pille... — if I catch you...

    cansado como estaba, me ayudó — tired though o tired as he was, he helped me

    5) ( que)

    vas a ver como llega tarde — he'll be late, you'll see

    III
    2) ( uso expletivo) kind of (colloq)

    me da como vergüenza... — I find it kind of embarrassing...

    * * *
    = as, by way of, for the purpose of + Nombre, how, in the guise of, just as, like, qua, much as, as a kind of, as serving as, along the lines of, in + Posesivo + capacity as, such as, kind of like.

    Ex: This scheme aims for a more helpful order than the major schemes, by following the groupings of subjects as they are taught in schools.

    Ex: An annotation is a note added to the title and/or other bibliographic information concerning a document, by way of comment or explanation.
    Ex: Taking the second situation for the purpose of illustration, there are four options for choice of title.
    Ex: Inevitably any abridgement poses the dilemma how to abridge, that is, what to leave out and what to include.
    Ex: Further, these indexers are probably so familiar with their subject area that, they whether in the guise of indexer or searcher, will profit little from any additional guides to relationships.
    Ex: Just as Ivan finds that by taking pleasure in an extra piece of food he makes survival possible and beats Stalin and his jailors at heir own game.
    Ex: Thus, the computer-held term record files are most suitable for applications like Selective Dissemination of Information (SDI) systems.
    Ex: Such a concept came as a great surprise to many information educators who rather dismissively regarded the information qua information field of activity as being too limited.
    Ex: More studies are needed to identify the full temporal effects of the personal computer, much as they did for television.
    Ex: In a way, it is acting as a kind of bridge between the two, permitting traffic both ways where once there was a divide.
    Ex: 45 libraries have been unofficially recognised by librarians as serving as model children's libraries.
    Ex: The author considers the possibility of a shift from libraries to personal information service along the lines of the shift that has occured from public to private transport.
    Ex: Strange that so helpful and charming a person in his capacity as a librarian could behave so monstrously; but behave thus he did.
    Ex: Indicative abstracts abound in phrases such as 'is discussed' or 'has been surveyed', but do not record the outcome of the discussion or survey.
    Ex: It's kind of like trumping in public -- You simply do not do it!.
    * ¡cómo se nota que no está el jefe! = while the cat's away, the mice will play.
    * aducir como evidencia = adduce as + evidence.
    * algo así como = something like.
    * añádase cómo = expand like.
    * así como = as, as well as.
    * así como así = just like that.
    * así como... de igual modo... = just as... so....
    * así es como = this is how.
    * así es como es = that's how it is.
    * caer como moscas = drop like + flies.
    * como aclaración = in parenthesis.
    * como algo natural = as a matter of course.
    * como algo normal = as a matter of course.
    * como algo opuesto a = as against.
    * como algo residual = residually.
    * como alternativa = as an alternative.
    * como anillo al dedo = just the ticket, the right twigs for an eagle's nest, perfect fit, perfect match, that's the ticket!.
    * como antes = as before.
    * como apoyo a = in support of.
    * como barcos que se cruzan (en la noche) = like passing ships (in the night).
    * como barcos que se cruzan (en la oscuridad) = like passing ships (in the night).
    * como base para = as a basis for.
    * como cabe esperar = unsurprisingly, as one might expect, as expected.
    * como cabía esperar = as expected.
    * como cabría esperar = as might be expected, as one might expect.
    * como cabría suponer = as might be expected.
    * como consecuencia = on this basis, on that basis, in doing so, in consequence, in accordance.
    * como consecuencia (de) = as a result (of), in the wake of, as a consequence (of).
    * cómo conseguir = obtainability.
    * como con todo en la vida = as with everything in life.
    * como contrapartida = in return.
    * como cooperativa = collegially.
    * como corresponde = fittingly.
    * como corresponde a = as befits.
    * como cuando + Indicativo = as in + Gerundio.
    * como de costumbre = as usual, as always, according to normal practice.
    * cómo demonios = how on earth.
    * como dice el dicho = as the saying goes, so the saying goes.
    * como dice el refrán = as the saying goes, so the saying goes.
    * como diferente a = as distinct from.
    * cómo disponer de (algo) = disposition.
    * como dos gotas de agua = as alike as two peas in a pod, like two peas in a pod.
    * como ejemplo = as an example, by way of illustration.
    * como el cuero = leathery.
    * como el desierto = desert-like.
    * como el día y la noche = worlds apart, like oil and water, like chalk and cheese, like apples and oranges.
    * como el fuego = like wildfire.
    * como el perro del hortelano que ni come ni deja comer = a dog in the manger.
    * como en casa = like home (away) from home.
    * como en casa no se está en ningún sitio = there's no place like home.
    * como en el caso de = as with, just as for, as in the case of.
    * como era de esperar = as expected.
    * como es debido = fittingly.
    * como es de esperar = predictably, not surprisingly, as expected.
    * como es el caso de = as it is with, as with.
    * como es habitual = as always.
    * como es natural = not unnaturally.
    * como es normal = as always.
    * como esto = like this.
    * como fecha final = at the very latest.
    * como forma de vida = as a way of life.
    * como grogui = drowsily, groggily.
    * como grupo = collectively.
    * como guía = for guidance.
    * como la noche y el día = like oil and water, worlds apart, like chalk and cheese, like apples and oranges.
    * como la pólvora = like wildfire.
    * como las ardillas = squirrel-like.
    * como las empresas = business-like.
    * como loca = like a madwoman.
    * como loco = like hell, like crazy, like mad, like a lunatic, like a madman.
    * como medida de seguridad = as a backup.
    * como medida provisional = as an interim measure.
    * como medida temporal = as an interim measure.
    * como medida transitoria = as an interim measure.
    * como mejor + poder = as best + Pronombre + can.
    * como mínimo = at least, conservatively, at a minimum.
    * como mínimo hasta que = minimally until.
    * como mucho = at best, at most, if at all, at the most, at the very latest.
    * como muestra de agradecimiento = as a token of thanks.
    * como muestra de + Posesivo + agradecimiento = as a token of + Posesivo + appreciation.
    * como muestra de + Posesivo + gratitud = as a token of + Posesivo + gratitude.
    * como muy tarde = at the latest.
    * como norma = as a rule, as a matter of policy.
    * como norma general = as a rule of thumb, as a general rule, as a general rule of thumb, as a rough guide.
    * cómo nos las ingeniamos para... = how in the world....
    * como nota al margen = on a sidenote.
    * como nuevo = in mint condition, in tip-top condition, in tip-top form.
    * como ocurre en estos casos = as is the way with these things.
    * como + ocurrir + en el caso de = as + be + the case for.
    * como opuesto a = as distinct from, as opposed to.
    * como otra posibilidad = as an alternative.
    * ¡como para creérselo! = Posesivo + famous last words.
    * como parásito = parasitically.
    * como persona que = as one who.
    * como pez fuera del agua = like a fish out of water.
    * como polo opuesto = by polar contrast.
    * como por arte de magia = magically, into thin air.
    * como por ejemplo = such as, to the effect of.
    * como por encanto = magically.
    * como poseído = as one possessed.
    * como preámbulo de = as a preamble to.
    * como primera elección = as a first preference.
    * como prueba de = as a token of, as a sign of.
    * como prueba de agradecimiento = as a token of thanks.
    * como prueba de + Posesivo + agradecimiento = as a token of + Posesivo + appreciation.
    * como prueba de + Posesivo + gratitud = as a token of + Posesivo + gratitude.
    * como pruebas = in evidence, in evidence.
    * como quiera que + Verbo = however + Verbo.
    * como quieras llamarlo = whatever you call it.
    * como reconocimiento a = in recognition of.
    * como respuesta a = in reply to, in response to.
    * como resultado = in consequence, on this basis, on that basis, in doing so.
    * como resultado (de) = as a consequence (of).
    * como salido de fábrica = in mint condition.
    * como segunda alternativa = as a backup.
    * como se indicó en = as was pointed out in.
    * como señal de agradecimiento = as a token of thanks.
    * como señal de + Posesivo + agradecimiento = as a token of + Posesivo + appreciation.
    * como señal de + Posesivo + gratitud = as a token of + Posesivo + gratitude.
    * cómo + ser = what + be like.
    * como si = as though.
    * como si dijéramos = as it were.
    * como siempre = as always.
    * como si fuese = as it were.
    * como siga así = at this rate.
    * como sigue = as follows.
    * como símbolo de = as a token of, as a sign of.
    * como si nada = be right as rain, unfazed.
    * como si no hubiera mañana = like there's no tomorrow.
    * como si + Pronombre + fuese la vida en ello = like there's no tomorrow.
    * como si se acabara el mundo = like there's no tomorrow.
    * como si se fuese a acabar el mundo = like there's no tomorrow.
    * como si se + Pronombre + hubiera tragado la tierra = into thin air.
    * como si (se tratase de) = as if.
    * como si tal cosa = be right as rain, unfazed, just like that.
    * como sustituto de = in place of.
    * como tal = as such, in this capacity, qua.
    * como término medio = on average.
    * como todo un caballero = sportingly.
    * como último recurso = as a last resort, in the last resort.
    * como una aguja en un pajar = like a needle in a haystack.
    * como una balsa de aceite = like a millpond, calm like a millpond.
    * como una cabra = stark raving mad, raving mad.
    * como una cebolla = onion-like.
    * como una condenada = like a madwoman.
    * como una descosida = like a madwoman.
    * como una forma de = as a means of.
    * como una metralladora = quick-fire.
    * como un basilisco = like a bear with a sore head.
    * como un bobo = stupidly.
    * como un bólido = like the clappers.
    * como un campo de batalla = like a war zone.
    * como un cencerro = barking mad, raving mad, stark raving mad.
    * como un condenado = like the clappers, like crazy, like mad, like a lunatic, like a madman, as one possessed.
    * como un descosido = like a lunatic, like a madman, as one possessed.
    * como un detective = detectivelike, sleuthlike.
    * como un elefante en una cacharrería = like an elephant in a china shop.
    * como un energúmeno = like a bear with a sore head.
    * como un estúpido = stupidly.
    * como un experto = expertly.
    * como un glaciar = glacially.
    * como unidad global = as a whole.
    * como un idiota = stupidly.
    * como un loca = like a madwoman.
    * como un loco = like crazy, like mad, like a lunatic, madly, like a madman.
    * como un método para = as a means of.
    * como un modo de = as a way of.
    * como un necio = stupidly.
    * como un observador que pasa desapercibido = fly-on-the-wall, fly-on-the-wall.
    * cómo uno se identifica a sí mismo = self-identification.
    * como un platillo = saucer-like.
    * como un poseído = as one possessed.
    * como un rayo = in a flash.
    * como un reguero de pólvora = like wildfire.
    * como un relámpago = like greased lightning, like the clappers.
    * como un reloj = as regular as clockwork, like clockwork.
    * como un televisor = television-type.
    * como un todo = as a whole.
    * como un tonto = stupidly, foolishly.
    * como un torpe = foolishly.
    * como un zombi = zombielike.
    * como vivir en un escaparate = like being in a (gold)fish bowl.
    * como + Voz Pasiva = as + Participio Pasado.
    * como y cuando = as and when.
    * como y cuando sea + Adjetivo = as + Adjetivo.
    * comportarse como se espera = be a sport.
    * con el mismo + Nombre + como el que... = as + Adverbio + as....
    * conocerse como = be known as.
    * dar como resultado = result (in).
    * de cómo = as to how.
    * durante tanto tiempo como sea posible = for as long as possible.
    * el modo como = the way in which.
    * el problema no es el qué, sino el cómo = the devil (is/lives) in the details.
    * frase como encabezamiento = phrase heading.
    * llegar a ser conocido como = become + known as.
    * mantenerse como válido = hold up.
    * nada menos que + Nombre + tan + Adjetivo + como = no less + Adjetivo + Nombre + than.
    * no + haber + nada como = there + be + nothing like.
    * ofrecerse como voluntario = volunteer.
    * para colmo = on top of everything else.
    * plan de cómo disponer de Algo = disposition instruction.
    * proponer como principio = posit.
    * sea como sea = be that as it may, at all costs, at any cost.
    * seleccionar como relevante = hit.
    * ser como hablar con la pared = be like talking to a brick wall.
    * ser tan buen momento como cualquier otro = be as good a time as any.
    * ser un momento tan bueno como cualquier otro = be as good a time as any.
    * tal como = such as, such + Nombre + as, just as.
    * tal y como aparece = as it/they stand(s).
    * tal y como es/son = as it/they stand(s).
    * tal y como + ser = in + Posesivo + true colours.
    * tan + Adjetivo + como = as + Adjetivo + as, every bit as + Adjetivo + as.
    * tan + Adjetivo + como de costumbre = as + Adjetivo + as ever.
    * tan + Adjetivo + como siempre = as + Adjetivo + as ever.
    * tan pronto como = as soon as, just as soon as, no sooner... than.
    * tan pronto como sea posible = as soon as possible (asap).
    * tanto como = as many... as..., as much as + Adjetivo, both... and..., no less than, equally, if not, so much as.
    * tanto como siempre = as much as ever.
    * tener como equivalente = have + counterpart.
    * tener como motivo central = plan around + Nombre.
    * tener como objetivo = have + as + Posesivo + objective.
    * tomar como ejemplo = take.
    * un poco como = kind of like.

    * * *
    A
    usando el paraguas como bastón using his umbrella as a walking stick
    quiero hablarte como amigo y no como abogado I want to speak to you as a friend and not as a lawyer
    el director tendrá como funciones … the director's duties will be …
    está considerado como lo mejor he's considered (to be) the best
    lo presentó como su ex-marido she introduced him as her ex-husband
    la flor conocida allí como `Santa Rita' the flower known there as `Santa Rita'
    en algunas capitales como Londres in some capital cities such as London o like London
    necesitamos a alguien como tú we need someone like you
    tengo ganas de comer algo dulce — ¿como qué? I fancy something sweet — like what?
    B (en comparaciones, contrastes) like
    quiero un vestido como el tuyo I want a dress like yours
    pienso como tú I agree with you
    fue ella, como que me llamo Beatriz it was her, as sure as my name's Beatriz
    se portó como un caballero he behaved like a gentleman
    la quiero como a una hija I love her like a daughter o as if she were my own daughter
    bailó como nunca she danced as o like she'd never danced before
    me trata como a un imbécil he treats me like an idiot o as if I were an idiot
    se llama algo así como Genaro o Gerardo he's called something like Genaro or Gerardo
    ¡no hay nada como un buen coñac! there's nothing like a good brandy!
    era verde, un verde como el de la alfombra de la oficina it was green, the color of the office carpet
    como PARA + INF:
    es como para echarse a llorar it's enough to make you want to cry, it makes you want to cry
    C ( en locs):
    así como ( frml); as well as
    por esto, así como por muchas otras razones because of this, and for many other reasons as well o as well as for many other reasons
    sus abundantes recursos naturales, así como su importancia estratégica its abundant natural resources, together with o as well as its strategic importance
    como él solo/ella sola: es egoísta como él solo he's so o he's incredibly selfish!
    como mucho at (the) most, at the outside
    como poco at least
    como nadie: hace la paella como nadie she makes wonderful paella, nobody makes paella like her
    como que …: conduce muy biencomo que es piloto de carreras he drives very well — well, he is a racing driver, after all
    le voy a decir cuatro cosas — sí, sí, como que te vas a atrever … I'm going to give him a piece of my mind — oh, yes? I'll believe that when I see it
    y no me lo dijiste — ¡como que no sabía nada! and you didn't tell me about it — that's because I didn't know anything about it myself!
    como ser (CS); such as, for example, like
    como si (+ subj) as if, as though
    actuó como si no le importara she acted as if o as though she didn't care
    ella está grave y él como si nada or como si tal cosa she's seriously ill and he doesn't seem at all worried o he behaves as if it's nothing (to worry about)
    él como si nada or como si tal cosa, ni se inmutó he just stood there without batting an eyelid
    no me gustó el modo or la manera como lo dijo I didn't like the way she said it
    llegó temprano, tal como había prometido he arrived early, just as he had promised
    ganó Raúl, como era de esperar Raúl won, as was to be expected
    así en la tierra como en el cielo on Earth as it is in Heaven
    como dice el refrán as the saying goes
    (tal y) como están las cosas as things stand, the way things are
    (+ subj): hazlo como quieras do it any way you like o how you like
    no voycomo quieras I'm not going — please yourself o as you like
    me dijo que me las arreglara como pudiera he told me to sort things as best I could
    la buganvilla, o como quiera que se llame bougainvillea or whatever it's called
    como quiera que sea, ellos se llevaron la copa anyway, the point is they won the cup
    B (puesto que) as, since
    como todavía era temprano, nos fuimos a dar una vuelta since o as it was still early, we went for a walk, it was still early so we went for a walk
    C (+ subj) (si) if
    como te vuelva a encontrar por aquí if I catch you around here again
    D
    (en oraciones concesivas): cansado como estaba, se ofreció a ayudarme tired though o tired as he was, he offered to help me
    joven como es, tiene más sentido común que tú he may be young but he has more common sense than you
    E
    (que): vimos como se los llevaban en una furgoneta we saw them being taken away in a van, we saw how they were taken away in a van
    vas a ver como llega tarde he'll be late, you'll see
    como a la mitad del camino about half way there
    está como a cincuenta kilómetros it's about fifty kilometers away
    vino como a las seis she came at around o about six
    tiene un sabor como a almendras it has a kind of almondy taste, it tastes something like o a bit like almonds
    un ruido como de un motor a noise like that of an engine
    B (uso expletivo) kind of ( colloq)
    es que me da como vergüenza … I find it kind of embarrassing …
    * * *

     

    Del verbo comer: ( conjugate comer)

    como es:

    1ª persona singular (yo) presente indicativo

    Multiple Entries:
    algo como    
    comer    
    como    
    cómo
    comer ( conjugate comer) verbo intransitivo


    este niño no me come nada (fam) this child won't eat anything (colloq);
    dar(le) de cómo a algn (en la boca) to spoonfeed sb;
    darle de cómo al gato/al niño to feed the cat/the kid;
    salir a cómo (fuera) to go out for a meal, to eat out;
    ¿qué hay de cómo? ( a mediodía) what's for lunch?;

    ( por la noche) what's for dinner o supper?
    b) (esp Esp, Méx) ( almorzar) to have lunch;


    c) (esp AmL) ( cenar) to have dinner

    verbo transitivo
    a)fruta/verdura/carne to eat;

    ¿puedo cómo otro? can I have another one?;

    no tienen qué cómo they don't have anything to eat
    b) (fam) ( hacer desaparecer) See Also→ comerse 3

    c) (en ajedrez, damas) to take

    comerse verbo pronominal
    1
    a) ( al escribir) ‹acento/palabra to leave off;

    línea/párrafo to miss out

    palabra to swallow
    2 ( enf) ‹ comida to eat;

    cómose las uñas to bite one's nails
    3 (fam) ( hacer desaparecer)
    a) [acido/óxido] to eat away (at);

    [polilla/ratón] to eat away (at)
    b) [inflación/alquiler] ‹sueldo/ahorros to eat away at

    como preposición
    a) ( en calidad de) as;



    se la conoce cómo `flor de luz' it's known as `flor de luz'

    c) (en comparaciones, contrastes) like;


    ¡no hay nada cómo un buen coñac! there's nothing like a good brandy!;
    es cómo para echarse a llorar it's enough to make you want to cry
    d) ( en locs)

    así como (frml) as well as;

    como mucho/poco at (the) most/at least;
    como ser (CS) such as, for example;
    como si (+ subj) as if, as though
    ■ conjunción


    cómo era de esperar as was to be expected;
    no me gustó cómo lo dijo I didn't like the way she said it;
    (tal y) cómo están las cosas as things stand;
    hazlo cómo quieras/cómo mejor puedas do it any way you like/as best as you can;
    no voycómo quieras I'm not goingplease yourself
    b) ( puesto que) as, since;

    cómo era temprano, fui a dar una vuelta as it was early, I went for a walk

    c) (si) (+ subj) if;

    cómo te pille … if I catch you …

    ■ adverbio ( expresando aproximación) about;

    un sabor cómo a almendras a kind of almondy taste
    cómo adverbio

    ¿cómo estás? how are you?;

    ¿cómo es tu novia? what's your girlfriend like?;
    ¿cómo es de grande? how big is it?;
    ¿cómo te llamas? what's your name?
    b) ( por qué) why, how come (colloq);

    ¿cómo no me lo dijiste antes? why didn't you tell me before?

    c) ( al solicitar que se repita algo) sorry?, pardon?;

    ¿cómo dijo? sorry, what did you say?


    ¡cómo llueve! it's really raining!;

    ¡cómo comes! the amount you eat!;
    ¡cómo! ¿no te lo han dicho? what! haven't they told you?
    e) ( en locs)

    ¿a cómo …?: ¿a cómo están los tomates? (fam) how much are the tomatoes?;

    ¿a cómo estamos hoy? (AmL) what's the date today?;
    ¡cómo no! of course!;
    ¿cómo que …?: ¿cómo que no fuiste tú? what do you mean it wasn't you?;
    aquí no está — ¿cómo que no? it isn't herewhat do you mean it isn't there?
    comer
    I verbo transitivo
    1 to eat
    2 (en el parchís, etc) to take
    3 (estrechar) ese corte de pelo te come la cara, that haircut makes your face look thinner
    ese mueble te come mucho salón, that piece of furniture makes your living room look smaller
    II verbo intransitivo to eat: hay que darle de comer al perro, we have to feed the dog
    ♦ Locuciones: familiar comer como una lima, to eat like a horse
    familiar comer el coco/tarro a alguien, to brainwash somebody
    sin comerlo ni beberlo, le pusieron una sanción, although he has nothing to do with it, he was disciplined
    como
    I adverbio
    1 (manera) how: hazlo como quieras, do it however you like
    me gusta como habla, I like the way he speaks
    2 (semejanza, equivalencia) as: es como tú, he's just like you
    terco como una mula, as stubborn as a mule
    3 (conformidad) as: como estaba diciendo..., as I was saying...
    como indica el prospecto, as the instructions say
    4 (aproximadamente) about
    como a la mitad de camino, more or less halfway
    como unos treinta, about thirty
    II conj
    1 como [+ subj], (si) if: como no comas, no vas al cine, if you don't eat, you won't go to the cinema
    2 (porque) as, since
    como llamó tan tarde, ya no me encontró, as he phoned so late, he didn't find me in
    3 como si, as if
    como si nada o tal cosa, as if nothing had happened
    familiar como si lo viera, I can just imagine it
    III prep (en calidad de) as: lo aconsejé como amigo, I advised him as a friend
    visitó el museo como experto, she visited the museum as an expert
    ¿As, like o how?
    As
    se usa para hablar de la función, uso, papel o trabajo de una persona o cosa (trabajó como camarera durante las vacaciones, she worked as a waitress during the holidays) o para comparar dos acciones o situaciones y expresar su similitud. En este caso es necesario disponer de un verbo: Entró de botones, como lo había hecho su padre veinte años antes. He entered as an office-boy, as his father had twenty years before.
    Cuando como va seguido de un sustantivo o pronombre también puedes usar like para comparar dos acciones o situaciones: Es como su padre. He's just like his father. Sin embargo, si va seguido de una preposición, hay que usar as: En marzo, como en abril, llovió. In March, as in April, it rained.
    Nunca debes usar how en comparaciones, porque sólo expresa la manera de hacer las cosas: ¿Cómo lo hiciste?, How did you do it?
    cómo adverbio
    1 (interrogativo) how: ¿cómo es de alto?, how high is it?
    ¿cómo estás?, how are you?
    ¿cómo se hace?, how is it made?
    2 (cuánto) ¿a cómo están los plátanos?, how much are the bananas?
    3 (por qué) ¿cómo es que no nos avisaste?, why didn't you warn us?
    familiar ¿cómo es eso?, how come?
    4 (cuando no se ha oído bien) ¿cómo?, what?
    5 (exclamativo) how
    ¡cómo ha cambiado!, how she's changed!
    ♦ Locuciones: cómo no, of course
    ' cómo' also found in these entries:
    Spanish:
    aburrirse
    - acabada
    - acabado
    - acondicionar
    - acreditar
    - actuar
    - adiós
    - alma
    - alquilar
    - alta
    - alto
    - amable
    - andar
    - apear
    - apenas
    - aprendizaje
    - arreglarse
    - arte
    - así
    - atizar
    - atonía
    - baja
    - bajo
    - bala
    - balsa
    - bañera
    - bastante
    - beber
    - bestia
    - borrega
    - borrego
    - botija
    - buenamente
    - cabra
    - cada
    - caracterización
    - casa
    - cencerro
    - cerrarse
    - cesar
    - chinche
    - cielo
    - coco
    - coletilla
    - colorada
    - colorado
    - comer
    - como
    - como quiera
    - comoquiera
    English:
    ablaze
    - above
    - abroad
    - acclaim
    - accordingly
    - act
    - address
    - alternatively
    - always
    - arouse
    - as
    - ashen
    - attractive
    - awaken
    - away
    - back
    - barrage
    - bash out
    - be
    - beaver away
    - best
    - bicker
    - big
    - black
    - blind
    - bolt
    - bombshell
    - bone
    - border
    - bored
    - both
    - break
    - breed
    - brownout
    - by-product
    - cake
    - calculate
    - care
    - chalk
    - champagne
    - change
    - charm
    - cheer
    - churn out
    - class
    - climax
    - clown around
    - coin
    - colour
    - come about
    * * *
    Como nm
    el lago Como Lake Como
    * * *
    I adv
    1 as;
    como amigo as a friend
    :
    había como cincuenta there were about fifty;
    hace como una hora about an hour ago
    3
    :
    así como as well as
    II conj
    1 if;
    como si as if;
    como si fuera tonto as if he were o was an idiot;
    como no bebas vas a enfermar if you don’t drink you’ll get sick
    2 expresando causa as, since;
    como no llegó, me fui solo as o since she didn’t arrive, I went by myself
    3
    :
    me gusta como habla I like the way he talks;
    como quiera any way you want
    * * *
    cómo adv
    : how
    ¿cómo estás?: how are you?
    ¿a cómo están las manzanas?: how much are the apples?
    ¿cómo?: excuse me?, what was that?
    ¿se puede? ¡cómo no!: may I? please do!
    como adv
    1) : around, about
    cuesta como 500 pesos: it costs around 500 pesos
    2) : kind of, like
    tengo como mareos: I'm kind of dizzy
    como conj
    1) : how, as
    hazlo como dijiste que lo harías: do it the way you said you would
    2) : since, given that
    como estaba lloviendo, no salí: since it was raining, I didn't go out
    3) : if
    como lo vuelva a hacer lo arrestarán: if he does that again he'll be arrested
    4)
    como quiera : in any way
    como prep
    1) : like, as
    ligero como una pluma: light as a feather
    2)
    así como : as well as
    * * *
    como1 adv
    1. (manera) how
    2. (comparaciones) as / like
    3. (según) as
    4. (ejemplo) like
    algunas aves, como el pingüino, no vuelan some birds, like penguins, can't fly
    como sea at all costs / no matter what
    como si as if / as though
    como2 conj
    1. (causa) as
    como hacía sol, nos fuimos a la playa as it was sunny, we went to the beach
    como llegues tarde, te quedarás sin pastel if you're late, you won't get any cake

    Spanish-English dictionary > como

  • 16 ir

    v.
    1 to go.
    ir hacia el sur/al cine to go south/to the cinema
    ir en autobús/coche to go by bus/car
    ir andando to go on foot, to walk
    ¡vamos! let's go!
    2 to be gradually.
    ir haciendo algo to be (gradually) doing something
    va anocheciendo it's getting dark
    3 to go.
    le va bien en su nuevo trabajo things are going well for him in his new job
    su negocio va mal his business is going badly
    ¿cómo te va? how are you doing?
    4 to go.
    estas tazas van con estos platos these cups go with these saucers
    5 to go, to belong.
    esto no va ahí that doesn't go o belong there
    6 to go, to leave (marcharse).
    irse a to go to
    ¡vete! go away!
    El bus va por el camino The bus goes down the road.
    7 to go (to search).
    ir (a) por algo/alguien to go and get something/somebody, to go and fetch something/somebody (peninsular Spanish)
    8 to go (to consume, to disappear).
    se ha ido la luz there's been a power cut
    9 to be going (intención).
    ir a hacer algo to be going to do something
    te voy a echar de menos I'm going to miss you
    10 to get (to change).
    ir a mejor/peor to get better/worse
    11 to work.
    la manivela va floja the crank is loose
    la televisión no va the television isn't working
    12 to be meant (comentario, indirecta).
    ir por alguien to be meant for somebody, to be aimed at somebody
    13 to suit (clothes).
    irle (bien) a alguien to suit somebody
    esta camisa no va con esos pantalones this shirt doesn't go with these trousers
    14 to do (tratamiento).
    irle bien a alguien to do somebody good
    15 to like, to care.
    no me va el pop I don't like pop music (peninsular Spanish)
    ni me va ni me viene I don't care one way or the other
    16 to attend.
    Ricardo va en las tardes Richard attends in the afternoons.
    17 to be doing, to make out.
    Me va bien I am doing well.
    18 to keep on, to keep.
    Ir caminando Keep on walking.
    19 to go for.
    Me va bien el negocio The business goes well for me
    20 to match.
    Estas medias van These socks match.
    * * *
    IR
    Present Indicative
    voy, vas, va, vamos, vais, van.
    Imperfect Subjunctive
    Past Indicative
    Present Subjunctive
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    Imperative
    ve (tú), vaya (él/Vd.), vayamos (nos.), id (vos.), vayan (ellos/Vds.).
    * * *
    verb
    - ir a pie
    - irse
    * * *
    Para las expresiones ir de vacaciones, ir de veras, ir dado, irse de la lengua, ver la otra entrada.
    1. VERBO INTRANSITIVO
    1) (=marchar)
    a) [indicando movimiento, acción] to go

    ¿has ido alguna vez a Quito? — have you ever been to Quito?

    ¿a qué colegio vas? — what school do you go to?

    esta carretera va a Huesca — this road goes to Huesca, this is the road to Huesca

    ir con tiento — to go carefully {o} cautiously

    ¡ya voy!, ¡ahora voy! — coming!, I'll be right there!

    ¿quién va? — (Mil) who goes there?

    b) [indicando la forma de transporte]

    ir [andando] — to walk, go on foot

    tuvimos que ir andando — we had to walk {o} go on foot

    ¿vas a ir andando o en autobús? — are you walking or going by bus?

    ir en [avión] — to fly

    ir en [bicicleta] — to ride

    ir a [caballo] — to ride

    fui en [coche] — I went by car, I drove

    ir a [pie] — to walk, go on foot

    fui en [tren] — I went by train {o} rail

    c) [con complemento]
    d)

    ir (a) [por] — to go and get

    voy por el médico — I'll go and fetch {o} get the doctor

    voy a por él[a buscarle] I'll go and get him; [a atacarle] I'm going to get him

    solo van a por las pelas* they're only in it for the money

    2) [indicando proceso]
    a) [persona]

    ¿cómo va el paciente? — how's the patient doing?

    el enfermo va mejor — the patient is improving {o} doing better

    b) [acción, obra] to go

    ¿cómo va el ensayo? — how's the essay going?, how are you getting on with the essay?

    ¿cómo va el partido? — what's the score?

    ¿cómo va eso? — how are things (going)?

    todo va bien — everything's fine, everything's going well

    los resultados van a mejor — the results are improving {o} getting better

    c)

    ir [por], ¿te has leído ya el libro? ¿por dónde vas? — have you read the book yet? whereabouts are you? {o} how far have you got?

    3) [indicando manera, posición]
    4) (=extenderse) to go, stretch

    la pradera va desde la montaña hasta el mar — the grasslands go {o} stretch from the mountains to the sea

    [en lo que] va de año — so far this year

    5) [indicando distancia, diferencia]

    ¡lo que va del padre al hijo! — what a difference there is between father and son!, father and son are nothing like each other!

    de 7 a 9 van 2 — the difference between 7 and 9 is 2; [en resta] 7 from 9 leaves 2

    6) [indicando acumulación]
    7) [en apuestas]

    ¿cuánto va? — how much do you bet?

    8) (=vestir)

    ¿con qué ropa {o} cómo fuiste a la boda? — what did you wear to the wedding?

    iba de rojo — she was dressed in red, she was wearing red

    etiqueta 2)
    9)

    irle a algn —

    a) [indicando importancia]
    b) [indicando situación]

    ¿cómo te va? — how are things?, how are you doing?

    ¿cómo te va en los estudios? — how are you getting on with your studies?

    ¡que te vaya bien! — take care!

    c) (=sentar) to suit

    ¿me va bien esto? — does this suit me?

    d) * (=gustar)

    le va al Cruz Azul Méx (Dep) he supports Cruz Azul

    10) [seguido de preposición]
    ir con (=acompañar, combinar) to go with ir de

    ¿de qué va la película? — what's the film about?

    no sabe de qué va el rollo* he doesn't know what it's all about

    va de intelectual por la vida* he acts the intellectual all the time

    ¿de qué vas? — * what are you on about? *

    ir para

    va para los 40 — he's getting on for 40, he's knocking on 40

    ir por [indicando intención]

    eso no va por usted — I wasn't referring to you, that wasn't meant for you

    ¡va por los novios! — (here's) to the bride and groom!

    ir tras to go after
    11) [otras locuciones]

    [a lo que] iba — as I was saying

    ir a algn [con] algo, siempre le iba con sus problemas — he always went to her with his problems

    [¿dónde] vas?, -¿le regalamos un equipo de música? -¿dónde vas? con un libro tiene bastante — "shall we give him a stereo?" - "what do you mean? a book is fine"

    -¿le pido disculpas? -¿dónde vas? deja que sea él quien se disculpe — "shall I apologize?" - "what are you talking about? let him be the one to apologize"

    si vamos a [eso] — for that matter

    pues, a eso voy — that's what I mean, that's what I'm getting at

    es el [no] va más — * it's the ultimate

    ir de mal en [peor] — to go from bad to worse

    ir a lo [suyo] — to do one's own thing; pey to look after Number One

    ir y [venir], era un constante ir y venir de ambulancias — ambulances were constantly coming and going

    cuando tú vas, yo ya he venido — I've been there before, I've seen it all before

    ir [y], ahora va y me dice que no viene — now he goes and tells me he's not coming

    fue y se marchó Méx * he just upped and left *

    lejos 1., 1)
    12) [exclamaciones]
    ¡vaya! [indicando sorpresa] well!; [indicando enfado] damn!

    ¡vaya! ¿qué haces tú por aquí? — well, what a surprise! what are you doing here?

    ¡vaya, vaya! — well I'm blowed! *

    ¡vaya coche! — what a car!, that's some car!

    ¡vaya susto que me pegué! — I got such a fright!, what a fright I got!

    ¡vaya con el niño! — that damn kid! *

    ¡vamos! [dando ánimos] come on!; [para ponerse en marcha] let's go!

    ¡vamos! ¡di algo! — come on! say something!

    vamos, no es difícil — come on, it's not difficult

    una chica, vamos, una mujer — a girl, well, a woman

    es molesto, pero ¡vamos! — it's a nuisance, but there it is

    ¡qué va!

    -¿no me vas a echar la bronca? -no, qué va — "you're not going to tell me off, are you?" - "of course I'm not"

    ¿perder la liga? ¡qué va, hombre! — lose the league? you must be joking!

    2.
    VERBO AUXILIAR
    ir a ({+ infin}) to go

    vamos a hacerlo[afirmando] we are going to do it; [exhortando] let's do it

    ¿cómo lo iba a tener? — how could he have had it?

    ¡no lo va a saber! — of course he knows!

    ¿no irás a decirme que no lo sabías? — you're not going to tell me you didn't know?

    ¿no irá a soplar? — ** I hope he's not going to split on us *

    no vaya a [ser] que..., no salgas no vaya a ser que venga — don't go out in case she comes

    ir ({+ gerund})

    ¿quién va ganando? — who's winning?

    ¡voy corriendo! — I'll be right there!

    id pensando en el tema que queréis tratar — be {o} start thinking about the subject you want to deal with

    voy comprendiendo que... — I am beginning to see that...

    ir ({+ participio})
    3.
    See:
    * * *
    1.
    verbo intransitivo
    1)
    a) (trasladarse, desplazarse) to go

    iban a caballo/a pie — they were on horseback/on foot

    Fernando! - voy!Fernando! - (just) coming! o I'll be right there!

    voy al mercado — I'm going to the market, I'm off to the market (colloq)

    ¿adónde va este tren? — where's this train going (to)?

    ¿tú vas a misa? — do you go to church?

    ir de compras/de caza — to go shopping/hunting

    ¿por dónde se va a...? — how do you get to...?

    a eso voyI'm just coming o getting to that

    ¿dónde vas/va/van? — (Esp fam) ( frente a una exageración)

    ¿dónde vas con tanto pan? — what are you doing with all that bread?

    ¿dejamos 500 de propina? - dónde vas! — shall we leave 500 as a tip? - you must be joking o kidding!

    ir a por alguien — (Esp)

    ha ido a por su madre — he's gone to get his mother, he's gone to pick his mother up

    ten cuidado, que va a por ti — watch out, he's out to get you o he's after you

    ir por or (Esp) a por algo: voy (a) por pan I'm going to get some bread; no irla con algo (RPl fam): no la voy con tanta liberalidad I don't go along with all this liberalism; no me/le va ni me/le viene (fam) (no me, le concierne) it's none of my/his/her business; (ne me, le afecta) it doesn't affect me/him/her; allí donde fueres haz lo que vieres — when in Rome, do as the Romans do

    b) ( asistir) to go to

    ya va al colegio/a la universidad — she's already at school/university

    ir a + inf: ¿has ido a verla? have you been to see her?; ve a ayudarla — go and help her; ver tb v aux I

    3)

    irle a alguien con algo: no le vayas con tus problemas don't bother him with your problems; le fue a la maestra con el chisme — she went and told the story to the teacher

    4)
    a) (al arrojar algo, arrojarse)

    tírate del trampolín - allá voy! — jump off the board! - here I go/come!

    b) (Jueg)

    ahí van otros $2.000 — there's another $2,000

    ahí va! — (Esp fam)

    eso va por ti tambiénthat goes for you too o and the same goes for you

    6) ( estar en juego) (+ me/te/le etc)
    7) (fam) (hablando de acciones imprevistas, sorprendentes)

    ¿van cómodos? — are you comfortable?

    ¿irán bien aquí los vasos? — will the glasses be safe here?

    ir de algo: iban de largo they wore long dresses; voy a ir de Drácula I'm going to go as Dracula; iba de verde — she was dressed in green

    ¿de qué vas, tía? ¿te crees que somos tontos o qué? — (Esp arg) hey, what are you playing at? do you think we're stupid or something?

    va de guapo/genio por la vida — (Esp arg) he really thinks he's good-looking/clever

    11) (Esp fam) ( tratar)

    ¿de qué va la novela? — what's the novel about?

    12) camino/sendero ( llevar)

    ir a algo — to lead to something, to go to something

    13) (extenderse, abarcar)
    14) (marchar, desarrollarse)

    ¿cómo va el enfermo/el nuevo trabajo? — how's the patient doing/the new job going?

    va de mal en peor — it's going from bad to worse;; (+ me/te/le etc)

    ¿cómo te va? — how's it going?, how are things? (colloq), what's up? (AmE colloq)

    ¿cómo les fue en Italia? — how was Italy?, how did you get on in Italy?

    me fue mal/bien en el examen/la entrevista — I did badly/well in the exam/the interview

    ¿cómo le va con el novio? — how's she getting on with her boyfriend?

    15) (en juegos, competiciones)

    ¿cómo van? - 3-1 — what's the score? - 3-1

    voy ganando yo — I'm ahead, I'm winning

    ir por algo: ¿por dónde van en historia? where have you got (up) to in history?; ¿todavía vas por la página 20? — are you still on page 20?

    ir para algo: vamos para viejos! we're getting on o old!; va para los cincuenta she's going on fifty; ya va para dos años que... — it's getting on for two years since...

    18) (sumar, hacer)

    con éste van seis — six, counting this one

    en lo que va del or (Esp) de año/mes — so far this year/month

    lo que va de un hermano a otro! — (fam) it's amazing the difference between the two brothers! (colloq)

    21) (CS) (depender, radicar)
    22)
    a) ( deber colocarse) to go

    ¿dónde van las toallas? — where do the towels go?

    qué va! — (fam)

    ¿has terminado? - qué va! — have you finished? - you must be joking!

    ¿se disgustó? - qué va! — did she get upset? - not at all!

    ¿va con mayúscula? — is it written with a capital letter?

    ¿va con acento? — does it have an accent?

    c) (RPl) ( estar incluido)
    23)
    a) ( combinar)
    b) (sentar, convenir) (+ me/te/le etc)
    c)
    24) (Esp arg) ( gustar) (+ me/te/le etc)
    25) (Méx) (tomar partido por, apoyar)

    irle a algo/alguien — to support something/somebody

    26) vamos
    a) (expresando incredulidad, fastidio)

    vamos! ¿eso quién se lo va a creer? — come off it o come on! who do you think's going to believe that?

    b) (intentando tranquilizar, animar, dar prisa)

    vamos, mujer, dile algo — go on, say something to him

    vamos, date prisa! — come on, hurry up!

    dar el vamos a algo — (Chi) to inaugurate something

    desde el vamos — (RPl fam) from the word go

    c) (al aclarar, resumir)

    eso sería un disparate, vamos, digo yo — that would be a stupid thing to do, well, that's what I think anyway

    vamos, que no es una persona de fiar — basically, he's not very trustworthy

    es mejor que el otro, vamos — it's better than the other one, anyway

    27) vaya
    a) (expresando sorpresa, contrariedad)

    vaya! se me ha vuelto a caer!oh no o (colloq) damn! it's fallen over again!

    b) (Esp) ( para enfatizar)
    c) (al aclarar, resumir)

    vaya, que los hay peores — well, I mean there are plenty worse

    2.
    ir v aux
    1)

    ir a + inf —

    2)
    a) (para expresar tiempo futuro, propósito) to be going to + inf

    va a hacer dos años que... — it's getting on for two years since...

    b) (en propuestas, sugerencias)

    vamos a ver ¿cómo dices que te llamas? — now then, what did you say your name was?

    bueno, vamos a trabajar — all right, let's get to work

    3)
    a) (al prevenir, hacer recomendaciones)

    cuidado, no te vayas a caer — mind you don't fall (colloq)

    lleva el paraguas, no vaya a ser que llueva — take the umbrella in case it rains

    ¿qué iba a pensar el pobre? — what was the poor man supposed o meant to think?

    ¿quién iba a ser si no? — who else could it have been?

    ¿no irá a hacer alguna tontería? — you don't think she'll go and do something stupid, do you?

    6)

    ¿te acuerdas? - no me voy a acordar! — do you remember - of course I do o how could I forget?

    ¿dormiste bien? - qué voy a dormir! — did you sleep well?- how could I?

    ¿por qué la voy a ayudar? — why should I help her?

    ir + ger: poco a poco irá aprendiendo she'll learn little by little; a medida que va subiendo as it rises; tú puedes ir comiendo you can start eating; ya puedes ir haciéndote a la idea you'd better get used to the idea; la situación ha ido empeorando — the situation has been getting worse and worse

    3.
    irse v pron
    1) ( marcharse) to leave

    ¿por qué te vas tan temprano? — why are you leaving o going so soon?

    bueno, me voy — right then, I'm taking off (AmE) o (BrE) I'm off

    se han ido de viaje — they're away, they've gone away

    anda, vete por ahí — (fam) get lost! (colloq); (+ me/te/le etc)

    no te me vayas, quiero hablar contigo — (fam) don't run away, I want to talk to you (colloq)

    2) (consumirse, gastarse)

    cómo se va el dinero! — I don't know where the money goes!; (+ me/te/le etc)

    3) ( desaparecer) mancha/dolor to go

    se ha ido la luz — the electricity's gone off; (+ me/te/le etc)

    ¿se te ha ido el dolor de cabeza? — has your headache gone?

    4) (salirse, escaparse) líquido/gas to escape; (+ me/te/le etc)
    5) (euf) ( morirse) to slip away (euph)
    6) (caerse, perder el equilibrio) (+ compl)

    irse de boca/espaldas — to fall flat on one's face/back

    7) (andarse, actuar) (+ compl)

    vete con cuidado/tacto — be careful/tactful

    8)
    a) (CS) ( en naipes) to go out
    b) (RPl) ( en una asignatura) tb
    9) (Andes, Ven) medias to run
    * * *
    = attend, go, run, go over, saunter, come, go forth.
    Ex. He was awarded the bachelor's degree, magna cum laude, from Harvard University, and he attended Rutgers Library School where he graduated first in his class.
    Ex. It was 'exceedingly inconvenient' because the books were entered in it 'where no person who goes to consult the catalogue would expect to find them'.
    Ex. Arabic numerals are used to denote further divisions, in an integral manner, running from 1 to 9999, as necessary.
    Ex. Compassion shadowed the trustee's face -- she could see he was desperate -- and compassion was in her voice as she answered: 'All right, I'll go over this afternoon'.
    Ex. She sauntered back to her desk, intending to work, and was a little perturbed to find that she could not work.
    Ex. This article urges children's librarians to attack 'aliteracy' (lack of a desire to read) as well as illiteracy by taking programmes, e.g. story hours, to children who do not come to libraries.
    Ex. Finally six men agreed to go forth in their underclothes and nooses around their necks in hopeful expectation that their sacrifice would satisfy the king's bloodlust and he would spare the rest of the citizens.
    ----
    * algo va mal = something is amiss.
    * ¡allá voy! = here I come!.
    * a punto de irse a pique = on the rocks.
    * cosas + ir bien = things + go well.
    * descanso para ir al baño = bathroom break.
    * despedirse de Alguien deseándole que todo vaya bien = wish + well.
    * donde fueres haz lo que vieres = when in Rome (do as the Romans do).
    * el no va más = the be all and end all.
    * empezar a ir bien = fall into + place.
    * empezar a irse al garete = be on the skids.
    * empezar a irse al garete, empezar a empeorar = hit + the skids.
    * grupo de usuarios al que va dirigido = target user group.
    * ir a = get to, turn to, refer to, be out to, head for, come to, take + a trip to, go to.
    * ir a casa de = make + house calls.
    * ir acompañado de = come with.
    * ir a continuación de = follow in + the footsteps of.
    * ir a contra reloj = race against + time, race against + the clock.
    * ir a cuestas de = piggyback [piggy-back].
    * ir a dar un paseo = go for + a stroll.
    * ir a + Infinitivo = be to + Infinitivo.
    * ir a jucio = stand + trial, stand for + trial.
    * ir a jucio, ser juzgado, ser procesado = stand for + trial.
    * ir a la baja = be down.
    * ir a la bancarrota = go + belly up.
    * ir a la cárcel = serve + time.
    * ir a la escuela = go to + school.
    * ir a la guerra = go to + war.
    * ir a la par = proceed + in parallel.
    * ir a la par con = go + hand in hand (with), go + hand in glove with.
    * ir a las mil maravillas = go + great guns, go from + strength to strength, grow from + strength to strength, be fine and dandy.
    * ir a la zaga = trail, trail behind, lag + behind.
    * ir al centro = go + downtown.
    * ir al cine = go to + the cinema, movie-going.
    * ir al grano = cut to + the chase.
    * ir a lo seguro = play it + safe.
    * ir al pub = go to + the pub.
    * ir al teatro = go to + the theatre, theatre-going.
    * ir a + Lugar = trot off + Lugar.
    * ir al unísono = be hand in hand.
    * ir al unísono con = go + hand in hand (with), go + hand in glove with.
    * ir a otro sitio = go + elsewhere.
    * ir a pie = leg it.
    * ir a por = go for.
    * ir a por todas = go for + broke, shoot (for) + the moon.
    * ir a tientas y a ciegas = bump around + in the dark, fumble.
    * ir a toda velocidad = hurtle.
    * ir a un Lugar en coche = drive out to.
    * ir aun más lejos = go + a/one step further.
    * ir a un Sitio sin prisa = mosey.
    * ir a ver = drop in on, check out.
    * ir a ver a Alguien = say + hi.
    * ir a ver a Alguien a su casa = home-visiting.
    * ir bien = go + well, do + well, go + strong.
    * ir bien encaminado = be on the right track.
    * ir cada vez mejor = go from + strength to strength, grow from + strength to strength, go + great guns.
    * ir con = go with, come with.
    * ir con la corriente = go with + the flow, go along with + the flow.
    * ir con la nueva ola = ride + wave.
    * ir con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * ir con retraso con respecto a = lag + behind.
    * ir contracorriente = go against + the flow.
    * ir corriendo = hot-foot it to.
    * ir corriendo a = dash off to, run off to.
    * ir cuesta abajo = go + downhill.
    * ir de... a... = proceed from... to....
    * ir de... a = make + transition from... to..., range from... to..., go from... to..., work from... to, stretch from... to..., ricochet from... to.
    * ir de acampada = camp.
    * ir de aquí a allá = go out and about.
    * ir de aquí para allá = ply, bustle, jump, live out of + a suitcase, run + here and there.
    * ir de aquí para allá sin rumbo fijo = freewheel.
    * ir de compras = go + shopping.
    * ir de copas = go for + a drink.
    * ir de + Dirección = work from + Dirección.
    * ir de excursión = hike.
    * ir de excursión por la montaña = go + tracking.
    * ir de la mano = go + hand in hand (with), be hand in hand.
    * ir delante = lead + the way.
    * ir de mal en peor = go from + bad to worse.
    * ir demasiado lejos = overstate + case, go + too far.
    * ir de paquete = pillion riding, ride + pillion .
    * ir de perlas = come up + a treat, work + a treat, go down + a treat.
    * ir de putas = whoring.
    * ir descaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir de tranqui = play it + cool.
    * ir detrás de = chase after, lag + behind.
    * ir de un sitio a otro = shunt between.
    * ir de un sitio para otro = run around.
    * ir de vacaciones = go on + vacation, go on + holidays.
    * ir de viaje de novios = honeymoon.
    * ir dirigido a = be geared to, target, aim at.
    * ir en = ride.
    * ir en aumento = be on the increase.
    * ir en bici = bike.
    * ir en bicicleta = cycle.
    * ir encaminado hacia = be on + Posesivo + way to.
    * ir en caravana = go in + (a) convoy, drive in + (a) convoy.
    * ir en contra de = contravene, fly in + the face of, go against, militate against, stand in + contrast to, tell against, be at odds with, work at + cross purposes, be at cross purposes, turn against, play against, be contrary to, run up against, work against, set against, run + counter to, run + contrary to, be at loggerheads with, argue against, stand in + sharp contrast to, speak against, run + afoul of, fall + afoul of.
    * ir en contra de la corriente = go against + the flow.
    * ir en contra de la ley = be against the law.
    * ir en contra del reloj = race against + time, race against + the clock.
    * ir en contra del sentido común = violate + common sense.
    * ir en contra del sistema = buck + the system.
    * ir en contra del tiempo = race against + time, race against + the clock.
    * ir en contra de todos + Posesivo + principios = violate + principle.
    * ir en detrimento de los intereses = prejudice + interests.
    * ir en el asiento trasero = pillion riding, ride + pillion .
    * ir en moto = bike.
    * ir en paralelo con = run + parallel to.
    * ir entre = go between.
    * ir hacia = head for.
    * ir hacia atrás = page + backward.
    * ir hacia delante = page + forward.
    * ir hecho un desastre = look like + drag + through a hedge backwards, look like + the wreck of the Hesperus.
    * irle Algo a Alguien = fare.
    * irle a Uno = make out.
    * ir mal = go + wrong.
    * ir mal encaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir marcha atrás = back up.
    * ir más allá = go + one stage further.
    * ir más allá de = go beyond, go + deeper than, transcend, get beyond, go far beyond, move + beyond, take + Nombre + a/one step further/farther, go + past.
    * ir más allá de las posibilidades de Alguien = be beyond + Posesivo + capabilities.
    * ir más despacio = slow down, slow up.
    * ir más lejos = go + one stage further.
    * ir montado en + Vehículo = ride + Vehículo.
    * ir muy atrasado = be way behind schedule.
    * ir muy por detrás de = be far behind.
    * ir pegado a = hug.
    * ir poco más allá de + Infinitivo = go little further than + Gerundio.
    * ir por ahí = go + (a)round, be out and about, get out and about.
    * ir por buen camino = be on the right track.
    * ir por detrás = be behind, trail, trail behind, lag.
    * ir por detrás de = lag + behind.
    * ir por el buen camino = be right on track.
    * ir por mal camino = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir primero = lead + the way.
    * ir rápido = fly.
    * ir retrasado con el trabajo = be behind in + Posesivo + work.
    * ir rumbo a = be on the road to.
    * irse = depart, make + departure, quit + Lugar, take + departure, go off, wend + Posesivo + way, leave, go away, take + Posesivo + leave, be gone, head off, walk out, make + a quick getaway.
    * irse a casa = go + home.
    * irse a freír espárragos = naff off.
    * irse a la cama = retire + at night.
    * irse a la mierda = naff off.
    * irse a la porra = go + pear-shaped, go down + the tube, go down + the drain.
    * irse al carajo = go + pear-shaped, go to + shit.
    * irse al cuerno = naff off.
    * irse al diablo = naff off.
    * irse al garete = go + kaput, be kaput, be up the spout.
    * irse al traste = come + unstuck, go + kaput, be kaput, go down + the tube, go down + the drain, go to + shit, be up the spout.
    * irse al trasto = go + pear-shaped.
    * irse a paseo = naff off.
    * irse a pique = founder, bite + the dust, give up + the ghost, come + unstuck, go + pear-shaped, go + kaput, be kaput, go + haywire, go down + the tube, go down + the drain, be up the spout.
    * irse a tomar por culo = naff off.
    * irse corriendo = dash off, shoot off.
    * irse de casa = leave + home.
    * irse de jarana = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de juerga = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de la lengua = spill + the beans, shoot + Posesivo + mouth off, let + the cat out of the bag, blow + the gaff.
    * irse de marcha = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de parranda = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de picos pardos = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse derecho a = make + a beeline for.
    * irse de vacaciones = vacation.
    * irse enojado dando zapatazos = stomp away.
    * irse inadvertidamente = slip away.
    * irse la cabeza = go + bananas.
    * írsele a Uno Algo de las manos = get out of + hand.
    * írsele a Uno el santo al cielo = lose + track of time, it + go + right/straight out of + Posesivo + mind.
    * írsele la cabeza = go off + Posesivo + head.
    * írsele la mano a Uno = overplay + Posesivo + hand.
    * irse para siempre = go + forever.
    * irse por las ramas = go off + the track, get off + the track, go off on + another track, fly off on + a tangent, go off on + a tangent, wander off + track, wander off + topic, go off at + a tangent.
    * irse por la tangente = wander off + track, wander off + topic, go off on + a tangent, go off at + a tangent, go off + the track, get off + the track, fly off on + a tangent.
    * ir sobre ruedas = go off without + a hitch.
    * ir sobre seguro = be on secure ground, play it + safe.
    * ir tirando = get along + in the world, shuffle along, tick over, muddle along, keep + the wolves from the door.
    * ir todavía más lejos = go + a/one step further.
    * ir todo bien = be fine.
    * ir todo de maravilla = come up + roses.
    * ir unido a = go with + the territory (of), come with + the territory (of).
    * ir viento en popa = go from + strength to strength, grow from + strength to strength, go + great guns.
    * ir volando = hurtle, hot-foot it to.
    * ir y venir = come and go.
    * ir zumbando = whiz.
    * no tener que ir muy lejos = not have to look far.
    * no voy a aguantarlo más = not going to take it any more.
    * para que vayamos pensando = food for thought.
    * partido de ida = away game.
    * pendiente de ir a la última moda = fashion-conscious.
    * persona que va al cine = moviegoer [movie-goer].
    * público al que va dirigido = intended audience, subject audience, target audience, targeted audience.
    * que van dirigidos hacia el exterior = outbound.
    * quién iba a decir entonces que... = little did + Verbo + then that....
    * ser hora de irse = be time to go.
    * ser lo que a Uno le va = be (right) up + Posesivo + alley.
    * situación + irse de las manos = things + get out of hand.
    * si vamos a eso = for that matter.
    * todo ir bien = all + be + well with the world.
    * va a = gonna [going to].
    * vete a la mierda = fuck off.
    * véte al carajo = drop dead!.
    * véte al cuerno = drop dead!.
    * vete a tomar por culo = fuck off.
    * ya ir siendo hora de que = be high time (that/to/for), be about time (that).
    * * *
    1.
    verbo intransitivo
    1)
    a) (trasladarse, desplazarse) to go

    iban a caballo/a pie — they were on horseback/on foot

    Fernando! - voy!Fernando! - (just) coming! o I'll be right there!

    voy al mercado — I'm going to the market, I'm off to the market (colloq)

    ¿adónde va este tren? — where's this train going (to)?

    ¿tú vas a misa? — do you go to church?

    ir de compras/de caza — to go shopping/hunting

    ¿por dónde se va a...? — how do you get to...?

    a eso voyI'm just coming o getting to that

    ¿dónde vas/va/van? — (Esp fam) ( frente a una exageración)

    ¿dónde vas con tanto pan? — what are you doing with all that bread?

    ¿dejamos 500 de propina? - dónde vas! — shall we leave 500 as a tip? - you must be joking o kidding!

    ir a por alguien — (Esp)

    ha ido a por su madre — he's gone to get his mother, he's gone to pick his mother up

    ten cuidado, que va a por ti — watch out, he's out to get you o he's after you

    ir por or (Esp) a por algo: voy (a) por pan I'm going to get some bread; no irla con algo (RPl fam): no la voy con tanta liberalidad I don't go along with all this liberalism; no me/le va ni me/le viene (fam) (no me, le concierne) it's none of my/his/her business; (ne me, le afecta) it doesn't affect me/him/her; allí donde fueres haz lo que vieres — when in Rome, do as the Romans do

    b) ( asistir) to go to

    ya va al colegio/a la universidad — she's already at school/university

    ir a + inf: ¿has ido a verla? have you been to see her?; ve a ayudarla — go and help her; ver tb v aux I

    3)

    irle a alguien con algo: no le vayas con tus problemas don't bother him with your problems; le fue a la maestra con el chisme — she went and told the story to the teacher

    4)
    a) (al arrojar algo, arrojarse)

    tírate del trampolín - allá voy! — jump off the board! - here I go/come!

    b) (Jueg)

    ahí van otros $2.000 — there's another $2,000

    ahí va! — (Esp fam)

    eso va por ti tambiénthat goes for you too o and the same goes for you

    6) ( estar en juego) (+ me/te/le etc)
    7) (fam) (hablando de acciones imprevistas, sorprendentes)

    ¿van cómodos? — are you comfortable?

    ¿irán bien aquí los vasos? — will the glasses be safe here?

    ir de algo: iban de largo they wore long dresses; voy a ir de Drácula I'm going to go as Dracula; iba de verde — she was dressed in green

    ¿de qué vas, tía? ¿te crees que somos tontos o qué? — (Esp arg) hey, what are you playing at? do you think we're stupid or something?

    va de guapo/genio por la vida — (Esp arg) he really thinks he's good-looking/clever

    11) (Esp fam) ( tratar)

    ¿de qué va la novela? — what's the novel about?

    12) camino/sendero ( llevar)

    ir a algo — to lead to something, to go to something

    13) (extenderse, abarcar)
    14) (marchar, desarrollarse)

    ¿cómo va el enfermo/el nuevo trabajo? — how's the patient doing/the new job going?

    va de mal en peor — it's going from bad to worse;; (+ me/te/le etc)

    ¿cómo te va? — how's it going?, how are things? (colloq), what's up? (AmE colloq)

    ¿cómo les fue en Italia? — how was Italy?, how did you get on in Italy?

    me fue mal/bien en el examen/la entrevista — I did badly/well in the exam/the interview

    ¿cómo le va con el novio? — how's she getting on with her boyfriend?

    15) (en juegos, competiciones)

    ¿cómo van? - 3-1 — what's the score? - 3-1

    voy ganando yo — I'm ahead, I'm winning

    ir por algo: ¿por dónde van en historia? where have you got (up) to in history?; ¿todavía vas por la página 20? — are you still on page 20?

    ir para algo: vamos para viejos! we're getting on o old!; va para los cincuenta she's going on fifty; ya va para dos años que... — it's getting on for two years since...

    18) (sumar, hacer)

    con éste van seis — six, counting this one

    en lo que va del or (Esp) de año/mes — so far this year/month

    lo que va de un hermano a otro! — (fam) it's amazing the difference between the two brothers! (colloq)

    21) (CS) (depender, radicar)
    22)
    a) ( deber colocarse) to go

    ¿dónde van las toallas? — where do the towels go?

    qué va! — (fam)

    ¿has terminado? - qué va! — have you finished? - you must be joking!

    ¿se disgustó? - qué va! — did she get upset? - not at all!

    ¿va con mayúscula? — is it written with a capital letter?

    ¿va con acento? — does it have an accent?

    c) (RPl) ( estar incluido)
    23)
    a) ( combinar)
    b) (sentar, convenir) (+ me/te/le etc)
    c)
    24) (Esp arg) ( gustar) (+ me/te/le etc)
    25) (Méx) (tomar partido por, apoyar)

    irle a algo/alguien — to support something/somebody

    26) vamos
    a) (expresando incredulidad, fastidio)

    vamos! ¿eso quién se lo va a creer? — come off it o come on! who do you think's going to believe that?

    b) (intentando tranquilizar, animar, dar prisa)

    vamos, mujer, dile algo — go on, say something to him

    vamos, date prisa! — come on, hurry up!

    dar el vamos a algo — (Chi) to inaugurate something

    desde el vamos — (RPl fam) from the word go

    c) (al aclarar, resumir)

    eso sería un disparate, vamos, digo yo — that would be a stupid thing to do, well, that's what I think anyway

    vamos, que no es una persona de fiar — basically, he's not very trustworthy

    es mejor que el otro, vamos — it's better than the other one, anyway

    27) vaya
    a) (expresando sorpresa, contrariedad)

    vaya! se me ha vuelto a caer!oh no o (colloq) damn! it's fallen over again!

    b) (Esp) ( para enfatizar)
    c) (al aclarar, resumir)

    vaya, que los hay peores — well, I mean there are plenty worse

    2.
    ir v aux
    1)

    ir a + inf —

    2)
    a) (para expresar tiempo futuro, propósito) to be going to + inf

    va a hacer dos años que... — it's getting on for two years since...

    b) (en propuestas, sugerencias)

    vamos a ver ¿cómo dices que te llamas? — now then, what did you say your name was?

    bueno, vamos a trabajar — all right, let's get to work

    3)
    a) (al prevenir, hacer recomendaciones)

    cuidado, no te vayas a caer — mind you don't fall (colloq)

    lleva el paraguas, no vaya a ser que llueva — take the umbrella in case it rains

    ¿qué iba a pensar el pobre? — what was the poor man supposed o meant to think?

    ¿quién iba a ser si no? — who else could it have been?

    ¿no irá a hacer alguna tontería? — you don't think she'll go and do something stupid, do you?

    6)

    ¿te acuerdas? - no me voy a acordar! — do you remember - of course I do o how could I forget?

    ¿dormiste bien? - qué voy a dormir! — did you sleep well?- how could I?

    ¿por qué la voy a ayudar? — why should I help her?

    ir + ger: poco a poco irá aprendiendo she'll learn little by little; a medida que va subiendo as it rises; tú puedes ir comiendo you can start eating; ya puedes ir haciéndote a la idea you'd better get used to the idea; la situación ha ido empeorando — the situation has been getting worse and worse

    3.
    irse v pron
    1) ( marcharse) to leave

    ¿por qué te vas tan temprano? — why are you leaving o going so soon?

    bueno, me voy — right then, I'm taking off (AmE) o (BrE) I'm off

    se han ido de viaje — they're away, they've gone away

    anda, vete por ahí — (fam) get lost! (colloq); (+ me/te/le etc)

    no te me vayas, quiero hablar contigo — (fam) don't run away, I want to talk to you (colloq)

    2) (consumirse, gastarse)

    cómo se va el dinero! — I don't know where the money goes!; (+ me/te/le etc)

    3) ( desaparecer) mancha/dolor to go

    se ha ido la luz — the electricity's gone off; (+ me/te/le etc)

    ¿se te ha ido el dolor de cabeza? — has your headache gone?

    4) (salirse, escaparse) líquido/gas to escape; (+ me/te/le etc)
    5) (euf) ( morirse) to slip away (euph)
    6) (caerse, perder el equilibrio) (+ compl)

    irse de boca/espaldas — to fall flat on one's face/back

    7) (andarse, actuar) (+ compl)

    vete con cuidado/tacto — be careful/tactful

    8)
    a) (CS) ( en naipes) to go out
    b) (RPl) ( en una asignatura) tb
    9) (Andes, Ven) medias to run
    * * *
    = attend, go, run, go over, saunter, come, go forth.

    Ex: He was awarded the bachelor's degree, magna cum laude, from Harvard University, and he attended Rutgers Library School where he graduated first in his class.

    Ex: It was 'exceedingly inconvenient' because the books were entered in it 'where no person who goes to consult the catalogue would expect to find them'.
    Ex: Arabic numerals are used to denote further divisions, in an integral manner, running from 1 to 9999, as necessary.
    Ex: Compassion shadowed the trustee's face -- she could see he was desperate -- and compassion was in her voice as she answered: 'All right, I'll go over this afternoon'.
    Ex: She sauntered back to her desk, intending to work, and was a little perturbed to find that she could not work.
    Ex: This article urges children's librarians to attack 'aliteracy' (lack of a desire to read) as well as illiteracy by taking programmes, e.g. story hours, to children who do not come to libraries.
    Ex: Finally six men agreed to go forth in their underclothes and nooses around their necks in hopeful expectation that their sacrifice would satisfy the king's bloodlust and he would spare the rest of the citizens.
    * algo va mal = something is amiss.
    * ¡allá voy! = here I come!.
    * a punto de irse a pique = on the rocks.
    * cosas + ir bien = things + go well.
    * descanso para ir al baño = bathroom break.
    * despedirse de Alguien deseándole que todo vaya bien = wish + well.
    * donde fueres haz lo que vieres = when in Rome (do as the Romans do).
    * el no va más = the be all and end all.
    * empezar a ir bien = fall into + place.
    * empezar a irse al garete = be on the skids.
    * empezar a irse al garete, empezar a empeorar = hit + the skids.
    * grupo de usuarios al que va dirigido = target user group.
    * ir a = get to, turn to, refer to, be out to, head for, come to, take + a trip to, go to.
    * ir a casa de = make + house calls.
    * ir acompañado de = come with.
    * ir a continuación de = follow in + the footsteps of.
    * ir a contra reloj = race against + time, race against + the clock.
    * ir a cuestas de = piggyback [piggy-back].
    * ir a dar un paseo = go for + a stroll.
    * ir a + Infinitivo = be to + Infinitivo.
    * ir a jucio = stand + trial, stand for + trial.
    * ir a jucio, ser juzgado, ser procesado = stand for + trial.
    * ir a la baja = be down.
    * ir a la bancarrota = go + belly up.
    * ir a la cárcel = serve + time.
    * ir a la escuela = go to + school.
    * ir a la guerra = go to + war.
    * ir a la par = proceed + in parallel.
    * ir a la par con = go + hand in hand (with), go + hand in glove with.
    * ir a las mil maravillas = go + great guns, go from + strength to strength, grow from + strength to strength, be fine and dandy.
    * ir a la zaga = trail, trail behind, lag + behind.
    * ir al centro = go + downtown.
    * ir al cine = go to + the cinema, movie-going.
    * ir al grano = cut to + the chase.
    * ir a lo seguro = play it + safe.
    * ir al pub = go to + the pub.
    * ir al teatro = go to + the theatre, theatre-going.
    * ir a + Lugar = trot off + Lugar.
    * ir al unísono = be hand in hand.
    * ir al unísono con = go + hand in hand (with), go + hand in glove with.
    * ir a otro sitio = go + elsewhere.
    * ir a pie = leg it.
    * ir a por = go for.
    * ir a por todas = go for + broke, shoot (for) + the moon.
    * ir a tientas y a ciegas = bump around + in the dark, fumble.
    * ir a toda velocidad = hurtle.
    * ir a un Lugar en coche = drive out to.
    * ir aun más lejos = go + a/one step further.
    * ir a un Sitio sin prisa = mosey.
    * ir a ver = drop in on, check out.
    * ir a ver a Alguien = say + hi.
    * ir a ver a Alguien a su casa = home-visiting.
    * ir bien = go + well, do + well, go + strong.
    * ir bien encaminado = be on the right track.
    * ir cada vez mejor = go from + strength to strength, grow from + strength to strength, go + great guns.
    * ir con = go with, come with.
    * ir con la corriente = go with + the flow, go along with + the flow.
    * ir con la nueva ola = ride + wave.
    * ir con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * ir con retraso con respecto a = lag + behind.
    * ir contracorriente = go against + the flow.
    * ir corriendo = hot-foot it to.
    * ir corriendo a = dash off to, run off to.
    * ir cuesta abajo = go + downhill.
    * ir de... a... = proceed from... to....
    * ir de... a = make + transition from... to..., range from... to..., go from... to..., work from... to, stretch from... to..., ricochet from... to.
    * ir de acampada = camp.
    * ir de aquí a allá = go out and about.
    * ir de aquí para allá = ply, bustle, jump, live out of + a suitcase, run + here and there.
    * ir de aquí para allá sin rumbo fijo = freewheel.
    * ir de compras = go + shopping.
    * ir de copas = go for + a drink.
    * ir de + Dirección = work from + Dirección.
    * ir de excursión = hike.
    * ir de excursión por la montaña = go + tracking.
    * ir de la mano = go + hand in hand (with), be hand in hand.
    * ir delante = lead + the way.
    * ir de mal en peor = go from + bad to worse.
    * ir demasiado lejos = overstate + case, go + too far.
    * ir de paquete = pillion riding, ride + pillion.
    * ir de perlas = come up + a treat, work + a treat, go down + a treat.
    * ir de putas = whoring.
    * ir descaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir de tranqui = play it + cool.
    * ir detrás de = chase after, lag + behind.
    * ir de un sitio a otro = shunt between.
    * ir de un sitio para otro = run around.
    * ir de vacaciones = go on + vacation, go on + holidays.
    * ir de viaje de novios = honeymoon.
    * ir dirigido a = be geared to, target, aim at.
    * ir en = ride.
    * ir en aumento = be on the increase.
    * ir en bici = bike.
    * ir en bicicleta = cycle.
    * ir encaminado hacia = be on + Posesivo + way to.
    * ir en caravana = go in + (a) convoy, drive in + (a) convoy.
    * ir en contra de = contravene, fly in + the face of, go against, militate against, stand in + contrast to, tell against, be at odds with, work at + cross purposes, be at cross purposes, turn against, play against, be contrary to, run up against, work against, set against, run + counter to, run + contrary to, be at loggerheads with, argue against, stand in + sharp contrast to, speak against, run + afoul of, fall + afoul of.
    * ir en contra de la corriente = go against + the flow.
    * ir en contra de la ley = be against the law.
    * ir en contra del reloj = race against + time, race against + the clock.
    * ir en contra del sentido común = violate + common sense.
    * ir en contra del sistema = buck + the system.
    * ir en contra del tiempo = race against + time, race against + the clock.
    * ir en contra de todos + Posesivo + principios = violate + principle.
    * ir en detrimento de los intereses = prejudice + interests.
    * ir en el asiento trasero = pillion riding, ride + pillion.
    * ir en moto = bike.
    * ir en paralelo con = run + parallel to.
    * ir entre = go between.
    * ir hacia = head for.
    * ir hacia atrás = page + backward.
    * ir hacia delante = page + forward.
    * ir hecho un desastre = look like + drag + through a hedge backwards, look like + the wreck of the Hesperus.
    * irle Algo a Alguien = fare.
    * irle a Uno = make out.
    * ir mal = go + wrong.
    * ir mal encaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir marcha atrás = back up.
    * ir más allá = go + one stage further.
    * ir más allá de = go beyond, go + deeper than, transcend, get beyond, go far beyond, move + beyond, take + Nombre + a/one step further/farther, go + past.
    * ir más allá de las posibilidades de Alguien = be beyond + Posesivo + capabilities.
    * ir más despacio = slow down, slow up.
    * ir más lejos = go + one stage further.
    * ir montado en + Vehículo = ride + Vehículo.
    * ir muy atrasado = be way behind schedule.
    * ir muy por detrás de = be far behind.
    * ir pegado a = hug.
    * ir poco más allá de + Infinitivo = go little further than + Gerundio.
    * ir por ahí = go + (a)round, be out and about, get out and about.
    * ir por buen camino = be on the right track.
    * ir por detrás = be behind, trail, trail behind, lag.
    * ir por detrás de = lag + behind.
    * ir por el buen camino = be right on track.
    * ir por mal camino = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir primero = lead + the way.
    * ir rápido = fly.
    * ir retrasado con el trabajo = be behind in + Posesivo + work.
    * ir rumbo a = be on the road to.
    * irse = depart, make + departure, quit + Lugar, take + departure, go off, wend + Posesivo + way, leave, go away, take + Posesivo + leave, be gone, head off, walk out, make + a quick getaway.
    * irse a casa = go + home.
    * irse a freír espárragos = naff off.
    * irse a la cama = retire + at night.
    * irse a la mierda = naff off.
    * irse a la porra = go + pear-shaped, go down + the tube, go down + the drain.
    * irse al carajo = go + pear-shaped, go to + shit.
    * irse al cuerno = naff off.
    * irse al diablo = naff off.
    * irse al garete = go + kaput, be kaput, be up the spout.
    * irse al traste = come + unstuck, go + kaput, be kaput, go down + the tube, go down + the drain, go to + shit, be up the spout.
    * irse al trasto = go + pear-shaped.
    * irse a paseo = naff off.
    * irse a pique = founder, bite + the dust, give up + the ghost, come + unstuck, go + pear-shaped, go + kaput, be kaput, go + haywire, go down + the tube, go down + the drain, be up the spout.
    * irse a tomar por culo = naff off.
    * irse corriendo = dash off, shoot off.
    * irse de casa = leave + home.
    * irse de jarana = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de juerga = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de la lengua = spill + the beans, shoot + Posesivo + mouth off, let + the cat out of the bag, blow + the gaff.
    * irse de marcha = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de parranda = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de picos pardos = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse derecho a = make + a beeline for.
    * irse de vacaciones = vacation.
    * irse enojado dando zapatazos = stomp away.
    * irse inadvertidamente = slip away.
    * irse la cabeza = go + bananas.
    * írsele a Uno Algo de las manos = get out of + hand.
    * írsele a Uno el santo al cielo = lose + track of time, it + go + right/straight out of + Posesivo + mind.
    * írsele la cabeza = go off + Posesivo + head.
    * írsele la mano a Uno = overplay + Posesivo + hand.
    * irse para siempre = go + forever.
    * irse por las ramas = go off + the track, get off + the track, go off on + another track, fly off on + a tangent, go off on + a tangent, wander off + track, wander off + topic, go off at + a tangent.
    * irse por la tangente = wander off + track, wander off + topic, go off on + a tangent, go off at + a tangent, go off + the track, get off + the track, fly off on + a tangent.
    * ir sobre ruedas = go off without + a hitch.
    * ir sobre seguro = be on secure ground, play it + safe.
    * ir tirando = get along + in the world, shuffle along, tick over, muddle along, keep + the wolves from the door.
    * ir todavía más lejos = go + a/one step further.
    * ir todo bien = be fine.
    * ir todo de maravilla = come up + roses.
    * ir unido a = go with + the territory (of), come with + the territory (of).
    * ir viento en popa = go from + strength to strength, grow from + strength to strength, go + great guns.
    * ir volando = hurtle, hot-foot it to.
    * ir y venir = come and go.
    * ir zumbando = whiz.
    * no tener que ir muy lejos = not have to look far.
    * no voy a aguantarlo más = not going to take it any more.
    * para que vayamos pensando = food for thought.
    * partido de ida = away game.
    * pendiente de ir a la última moda = fashion-conscious.
    * persona que va al cine = moviegoer [movie-goer].
    * público al que va dirigido = intended audience, subject audience, target audience, targeted audience.
    * que van dirigidos hacia el exterior = outbound.
    * quién iba a decir entonces que... = little did + Verbo + then that....
    * ser hora de irse = be time to go.
    * ser lo que a Uno le va = be (right) up + Posesivo + alley.
    * situación + irse de las manos = things + get out of hand.
    * si vamos a eso = for that matter.
    * todo ir bien = all + be + well with the world.
    * va a = gonna [going to].
    * vete a la mierda = fuck off.
    * véte al carajo = drop dead!.
    * véte al cuerno = drop dead!.
    * vete a tomar por culo = fuck off.
    * ya ir siendo hora de que = be high time (that/to/for), be about time (that).

    * * *
    ir [ I27 ]
    ■ ir (verbo intransitivo)
    A trasladarse, desplazarse
    B expresando propósito
    C irle a alguien con algo
    D
    1 al arrojar algo, arrojarse
    2 Juegos
    E con comentarios
    F estar en juego
    G hablando de acciones imprevistas
    A ir + complemento
    B refiriéndose al atuendo
    C en calidad de
    D tratar
    A llevar a
    B extenderse, abarcar
    A marchar, desarrollarse
    B en juegos, competiciones
    C en el desarrollo de algo
    D estar en camino
    E sumar, hacer
    F haber transcurrido
    G haber una diferencia
    H depender, radicar
    A
    1 deber colocarse
    2 deber escribirse
    3 estar incluido
    B
    1 combinar
    2 sentar, convenir
    3 ir en contra de algo
    C gustar
    D tomar partido por, apoyar
    A
    1 expresando incredulidad etc
    2 intentando tranquilizar, animar
    3 al aclarar, resumir
    B
    1 expresando sorpresa, contrariedad
    2 para enfatizar
    3 al aclarar, resumir
    ■ ir (verbo auxiliar)
    A
    1 para expresar tiempo futuro
    2 expresando intención, propósito
    3 en propuestas, sugerencias
    B al prevenir, hacer recomendaciones
    C expresando inevitabilidad
    D expresando incredulidad
    E
    1 en afirmaciones enfáticas
    2 al contradecir
    Sentido II expresando un proceso paulatino
    ■ irse (verbo pronominal)
    A marcharse
    B consumirse, gastarse
    C desaparecer: mancha, dolor
    D salirse, escaparse
    E morirse
    F caerse, perder el equilibrio
    G andarse, actuar
    H
    1 en naipes
    2 en una asignatura
    I las medias
    vi
    A (trasladarse, desplazarse) to go
    ¿vamos en taxi? shall we go by taxi?
    iban a caballo/a pie they were on horseback/on foot
    ir por mar to go by sea
    ¡Fernando! — ¡voy! Fernando! — (just) coming! o I'll be right with you! o I'll be with you right away!
    es la tercera vez que te llamo — ¡ya va or voy! this is the third time I've called you — alright, alright, I'm (just) coming!
    ¿quién va? who goes there?
    lo oía ir y venir por la habitación I could hear him pacing up and down the room
    el ir y venir de la gente por la avenida the to-ing and fro-ing of people along the avenue
    el ir y venir de los invitados the coming and going of the guests
    no he hecho más que ir y venir de un lado para otro sin conseguir nada I've done nothing but run around without getting anything done
    voy al mercado I'm going to the market, I'm off to the market ( colloq)
    vamos a casa let's go home
    ¿adónde va este tren? where's this train going (to)?
    ¿tú vas a misa? do you go to church?
    nunca va a clase he never goes to o attends class
    ir de compras/de caza to go shopping/hunting
    ya vamos para allá we're on our way
    ¿para dónde vas? where are you headed (for)?, where are you heading (for)? ( BrE)
    ¿por dónde se va a la estación? how do you get to the station?
    fuimos por el camino de la costa we went along o took the coastal route
    no vayas por ese lado, es más largo don't go that way, it's longer
    a eso voy/vamos I'm/we're just coming o getting to that
    ¿dónde vas/va/van? (frente a una exageración) ( fam): ¿dónde vas con tanto pan? what are you doing with all that bread?
    ¿dejamos 500 de propina? — ¡dónde vas! con 100 hay de sobra shall we leave 500 as a tip? — you must be joking o kidding! 100 will be more than enough
    ¡eh, dónde vas! te dije un poquito steady on o easy! I said I wanted a little bit
    ir a dar a un lugar: ¿quién sabe dónde fue a dar la pelota? who knows where the ball got to o went?
    nos tomamos un tren equivocado y fuimos a dar a Maroñas we took the wrong train and ended up in Maroñas
    ir a por algn ( Esp): ha ido a por su madre he's gone to get o fetch his mother, he's gone to pick his mother up
    ten cuidado, que va a por ti watch out, he's out to get you o he's after you
    el perro fue a por él the dog went for him
    ir por or ( Esp) a por algo: voy (a) por pan I'm going to get some bread, I'm off to get some bread ( colloq)
    no irla con algo ( RPl fam): no la voy con tanta liberalidad I don't hold with o I don't go along with all this liberalism
    no me/le va ni me/le viene ( fam); I'm/he's not in the least bit bothered, I don't/he doesn't mind at all
    allí donde fueres haz lo que vieres when in Rome, do as the Romans do
    ¿has ido a verla? have you been to see her?
    ve a ayudarla go and help her
    fue a ayudarla he went to help her
    ¿me irías a comprar el pan? would you go and buy the bread for me?
    C
    irle a algn con algo: no le vayas con tus problemas don't bother him with your problems
    a la maestra no le gusta que le vayan con chismes the teacher doesn't like people telling on each other o people coming to her with tales
    D
    1
    (al arrojar algo, arrojarse): tírame la llave — ¡allá va! throw me the key — here it comes o there you go!
    tírate del trampolín — bueno ¡allá voy! jump off the board! — here I go/come!
    2 ( Juegos):
    ahí van otros $2.000 there's another $2,000
    ¡no va más! no more bets!
    ver tb no1 (↑ no (1))
    ¡ahí va! ( Esp fam): ¡ahí va! me he olvidado el dinero oh no! I've forgotten the money
    David ganó 20 millones en la lotería — ¡ahí va! David won 20 million in the lottery — wow o ( AmE) gee whiz! ( colloq)
    E
    «comentario»: no iba con mala intención it wasn't meant unkindly, I didn't mean it nastily
    ten cuidado con él, que esta vez va en serio be careful, this time he's serious o he means business
    ir POR algn:
    y eso va por ti también and that goes for you too o and the same goes for you o and I'm referring to you too
    F (estar en juego) (+ me/te/le etc):
    se puso como si le fuera la vida en ello she acted as if her life depended on it o was at stake
    le va el trabajo en esto his job depends on this, his job is on the line
    G ( fam)
    (hablando de acciones imprevistas, sorprendentes): fue y le dio un puñetazo she went and o she upped and punched him
    y la tonta va y se lo cree and like an idiot she believed him, and the idiot went and believed him ( BrE colloq)
    fueron y se sentaron justo donde estaba recién pintado they went and sat down right where it had just been painted
    A (+ complemento)
    (sin énfasis en el movimiento): los caminantes iban cantando por el camino the walkers sang as they went along
    ¿van cómodos allí atrás? are you comfortable back there?
    ¿irán bien aquí los vasos? will the glasses be safe here?
    ella iba dormida en el asiento de atrás she was asleep in the back seat
    por lo menos íbamos sentados at least we were sitting down
    el niño iba sentado en el manillar the child was sitting o riding on the handlebars
    iba por la calle hablando solo he talked to himself as he walked along the street
    vas que pareces un pordiosero you look like some sort of beggar
    se notaba que iba con miedo you could see that she was afraid
    el tren iba llenísimo the train was packed
    déjame que te ayude que vas muy cargada you have a lot to carry, let me help you
    el ciclista colombiano va a la cabeza the Colombian cyclist is in the lead
    no vayas tan rápido, que te vas a equivocar don't do it o go so fast or you'll make a mistake
    hay que ir con los ojos bien abiertos you have to keep your eyes open
    va de chasco en chasco he's had one disappointment after another, he seems to lurch from one disappointment to another
    iban de largo they wore long dresses
    voy a ir de Drácula I'm going to go as Dracula
    iba de verde she was dressed in green, she was wearing green
    C (en calidad de) ir DE algo to go (along) AS sth
    yo fui de intérprete, porque él no habla inglés I went along as an interpreter, because he doesn't speak English
    ¿de qué vas, tía? ¿te crees que somos tontos o qué? ( Esp arg); hey, what are you playing at? do you think we're stupid or something?
    va de guapo por la vida ( Esp arg); he really thinks he's something special, he really fancies himself ( BrE colloq)
    D
    ( Esp fam) (tratar) ir DE algo: no me voy a presentar al examen, no sé ni de qué va I'm not going to sit the exam, I don't even know what it's on
    ¿de qué va la novela? what's the novel about?
    A «camino» (llevar a) ir A algo; to lead TO sth, to go TO sth
    el camino que va a la playa the road that goes down to o leads to the beach
    B
    (extenderse, abarcar): la autopista va desde Madrid hasta Valencia the highway goes o stretches from Madrid to Valencia
    lo que hay que traducir va de la página 82 a la 90 the part to be translated starts on page 82 and ends on page 90, the part to be translated is from page 82 to page 90
    el período que va desde la Edad Media hasta el Renacimiento the period from the Middle Ages to the Renaissance
    estados de ánimo que van de la excitación desmedida a la abulia moods ranging from over-excitement to complete lethargy
    A
    (marchar, desarrollarse): ¿cómo va el nuevo trabajo? how's the new job going?
    el negocio va de mal en peor the business is going from bad to worse
    ¿qué tal va la tesis? how's the thesis coming along o going?
    ¿cómo va el enfermo? how's the patient doing?
    (+ me/te/le etc): ¿cómo te va? how's it going?, how are things? ( colloq), what's up? ( AmE colloq)
    ¿cómo les fue en Italia? how did you get on in Italy?, how was Italy?
    me fue mal en el examen the exam went badly, I did badly in the exam
    ¡adiós! ¡que te vaya bien! bye! all the best! o take care!
    ¡que te vaya bien (en) el examen! good luck in the exam, I hope the exam goes well
    ¿cómo le va con el novio? how's she getting on with her boyfriend?, how are things going between her and her boyfriend?
    B
    (en juegos, competiciones): ¿cómo van? — 3-1 what's the score? — 3-1
    voy ganando yo I'm ahead o I'm winning o I'm in the lead
    ya va perdiendo casi $8.000 he's already lost almost $8,000
    ¿por dónde van en el programa de historia? how far have you got in the history syllabus?, where have you got (up) to in history?
    ¿todavía vas por la página 20? are you still on page 20?
    estoy por terminar, ya voy por las mangas I've nearly finished, I'm just doing the sleeves now
    D (estar en camino) ir PARA algo:
    ¿qué quieres? ¡vamos para viejos! what do you expect? we're getting on! o we're getting old!
    ya va para los cincuenta she's going on fifty, she's not far off fifty
    ya va para dos años que no lo veo it's getting on for two years since I last saw him
    iba para médico he was going to be a doctor
    E
    (sumar, hacer): ya van tres veces que te lo digo this is the third time I've told you
    ¿cuántos has leído? — con éste van seis how many have you read? — six, counting this one o six, including this one o this one makes six o this is the sixth one
    ya van tres pasteles que se come that makes three cakes he's eaten now
    F
    (haber transcurrido): en lo que va del or ( Esp) de año/mes so far this year/month
    G
    (haber una diferencia): de tres a ocho van cinco eight minus three is five
    ¡lo que va de un hermano a otro! ( fam); it's amazing the difference between the two brothers! ( colloq)
    H (CS) (depender, radicar) ir EN algo; to depend ON sth
    no sé en qué irá I don't know what it depends on
    eso va en gustos that's a question of taste
    A
    ¿sabes dónde va esta pieza? do you know where this piece goes?
    ¿dónde van las toallas? where do the towels go?
    ¡qué va! ( fam): ¿has terminado? — ¡qué va! todavía tengo para rato have you finished? — you must be joking! I still have a while to go yet
    ¿se disgustó? — ¡qué va! todo lo contrario did she get upset? — not at all! quite the opposite in fact
    vamos a perder el avión — ¡qué va! ¡si hay tiempo de sobra! we're going to miss the plane — nonsense! we have more than enough time
    2
    (deber escribirse): ¿va con mayúscula? is it written with a capital letter?
    ¿va con acento? does it have an accent?
    3
    ( RPl) (estar incluido): todo esto va para el examen all of this will be included in the exam
    B
    1 (combinar) ir CON algo to go WITH sth
    esos zapatos no van (bien) con esa falda those shoes don't go with that skirt
    2 (sentar, convenir) (+ me/te/le etc):
    el negro no te va bien black doesn't suit you
    te irá bien una semanita de vacaciones a week's vacation will do you good
    3
    ir en contra de algo to go against sth
    esto va en contra de sus principios this goes against her principles
    C
    ( Esp arg) (gustar) (+ me/te/le etc): a mí esa música no me va that music does nothing for me o leaves me cold
    marcha f H. (↑ marcha)
    D ( Méx) (tomar partido por, apoyar) irle A algo/algn; to support sth/sb
    mucha gente le va al equipo peruano a lot of people support o are backing o are rooting for the Peruvian team
    A
    1
    (expresando incredulidad, fastidio): ¡vamos! ¿eso quién se lo va a creer? come off it o come on! who do you think's going to believe that?
    ¿cómo que le vas a ganar? ¡vamos! what do you mean you're going to beat him? come off it!
    2
    (intentando tranquilizar, animar, dar prisa): vamos, mujer, dile algo, no seas vergonzosa go on, say something to him, don't be shy
    ¡vamos! ¡ánimo, que falta poco! come on! keep going! it's not far now!
    ¡vamos, date prisa! come on, hurry up!
    ¡vamos, vamos! ¡circulen! OK o come on, move along now please!
    dar el vamos a algo ( Chi); to inaugurate sth
    desde el vamos ( RPl fam); from the word go
    3
    (al aclarar, resumir): eso sería un disparate, vamos, digo yo that would be a stupid thing to do, well, at least that's what I think anyway
    podrías haberte disculpado, vamos, no habría sido mucho pedir you could have apologized, I mean that's not much to ask
    vamos, que no es una persona de fiar basically, he's not very trustworthy
    es mejor que el otro, vamos it's better than the other one, anyway
    1
    (expresando sorpresa, contrariedad): ¡vaya! ¡tú por aquí! what a surprise! what are you doing here?, well! fancy seeing you here! ( BrE)
    ¡vaya! ¡se ha vuelto a caer! oh no! it's fallen over again!
    ¡vaya! nos quedamos sin saber cómo termina la película damn! now we won't know how the film ends ( colloq)
    2
    (para enfatizar): ¡vaya cochazo se ha comprado! that's some car he's bought himself!
    ¡vaya contigo! ¡no hay manera de hablarte! what on earth's the matter with you? you're so touchy!
    ¿vaya día! what a day!
    ¡vaya película me has traído a ver! ( iró); this is a really great movie you've brought me to see ( iro)
    ¡vaya si le voy a decir lo que pienso! you bet I'm going to tell him what I think!
    ¡vaya (que) si la conozco! you bet I know her!
    3
    (al aclarar, resumir): tampoco es tan torpe, vaya, los hay peores he isn't totally stupid, well, I mean there are plenty worse
    Sentido I ir A + INF
    A
    1
    (para expresar tiempo futuro): ¡te vas a caer! you're going to fall!
    a este paso no van a terminar nunca they'll never finish at this rate
    el barco va a zarpar the boat's about to set sail
    dijo que lo iba a pensar she said she was going to think it over
    ya van a ser las cuatro it's almost o nearly four o'clock
    va a hacer dos años que no nos vemos we haven't seen each other for nearly two years, it's getting on for two years since we saw each other
    esto no te va a gustar you're not going to like this
    no te preocupes, ya se va a solucionar don't worry, it'll sort itself out
    tenía miedo de que se fuera a olvidar I was afraid he'd forget
    2
    (expresando intención, propósito): se lo voy a decir I'm going to tell him
    lo voy a conseguir, sea como sea I'll get it one way or another
    me voy a tomar unos días libres en abril I'm going to take a few days off in April
    vamos a ir a verla esta tarde we're going to go and see her this evening
    3
    (en propuestas, sugerencias): vamos a ver ¿cómo dices que te llamas? now then, what did you say your name was?
    siéntate, vamos a discutir el asunto have a seat and let's discuss the matter
    bueno, vamos a trabajar all right, let's get to work
    B
    (al prevenir, hacer recomendaciones): que no se te vaya a escapar delante de ella make sure you don't blurt it out in front of her
    ten cuidado, no te vayas a caer mind you don't fall ( colloq), be careful or you'll fall
    lleva el paraguas, no vaya a ser que llueva take the umbrella in case it rains
    C
    (expresando inevitabilidad): ¡qué voy a hacer! what else can I do?
    ¡qué le iba a decir! what else could I tell her?
    ¿qué iba a pensar el pobre hombre? what was the poor man supposed o meant to think?
    ¿seguro que fue ella? — ¿quién iba a ser si no? are you sure it was her? — who else could it have been?
    D
    (expresando incredulidad): ¡no irás a darle la razón a él! surely you're not going to say he was right!
    está muy deprimida — ¿no irá a hacer alguna tontería? she's really depressed — you don't think she'll go and do something stupid, do you?
    E
    1
    (en afirmaciones enfáticas): ¿te acuerdas de él? — ¡no me voy a acordar! do you remember him — of course I do o how could I forget?
    2
    (al contradecir): ¿dormiste bien? — ¡qué voy a dormir! did you sleep well?— how could I?
    ¡cómo iba a saberlo, si nadie me dijo nada! how was I supposed to know? no one told me anything
    ¿por qué lo voy a ayudar? ¡si él a mí nunca me ayuda! why should I help him? he never helps me!
    poco a poco va a ir aprendiendo she'll learn little by little
    ha ido cambiando con el tiempo he's changed as time has passed
    tú puedes ir pelando las cebollas you could start peeling the onions
    ahora les toca a ustedes, vayan preparándose it's your turn now, so start getting ready
    como te iba diciendo as I was saying
    ya puedes ir haciéndote a la idea you can start o you'd better start getting used to the idea, you'd better get used to the idea
    la voz parecía irse alejando cada vez más the voice seemed to grow more and more distant
    la situación ha ido empeorando the situation has been getting worse and worse
    irse
    A
    (marcharse): ¿por qué te vas tan temprano? why are you leaving o going so soon?
    vámonos, que se hace tarde let's go, it's getting late
    bueno, me voy right then, I'm taking off ( AmE) o ( BrE) I'm off
    el tren ya se ha ido the train's already gone
    se quiere ir a vivir a Escocia she wants to go (off) and live in Scotland
    se han ido todos a la plaza everybody's gone down to the square
    vete a la cama go to bed
    se fue de casa she left home
    vete de aquí get out of here
    se ha ido de la empresa she's left the company
    se han ido de viaje they're away, they've gone away
    anda, vete por ahí ( fam); get lost! ( colloq)
    (+ me/te/le etc): la mayor se nos ha ido a vivir a Florida our eldest daughter's gone (off) to live in Florida
    no te me vayas, quiero hablar contigo ( fam); don't run away, I want to talk to you ( colloq)
    B
    (consumirse, gastarse): ¡cómo se va el dinero! I don't know where the money goes!, the money just disappears!, we get through money so quickly
    (+ me/te/le etc): se me va medio sueldo en el alquiler half my salary goes on the rent
    se nos ha ido el día en tonterías we've spent o wasted the whole day messing around
    ¿te das cuenta de lo rápido que se nos ha ido la tarde? hasn't the evening gone quickly?
    C (desaparecer) «mancha/dolor» to go
    se ha ido la luz the electricity's gone off
    (+ me/te/le etc): no se me va el mareo I'm still feeling queasy
    ¿se te ha ido el dolor de cabeza? has your headache gone?
    D (salirse, escaparse) «líquido/gas» to escape
    (+ me/te/le etc): se le está yendo el aire al globo the balloon's losing air o going down
    que no se te vaya la leche por el fuego don't let the milk boil over
    tápalo para que no se le vaya la fuerza put the top on so that the fizz doesn't go out of it o so that it doesn't lose its fizz
    cuando empezó la música se me iban los pies once the music began I couldn't stop my feet tapping o I couldn't keep my feet still
    lengua, mano1 (↑ mano (1))
    E ( euf) (morirse) to slip away ( euph)
    creo que se nos va I think he's slipping away, I think we're losing him
    F (caerse, perder el equilibrio) (+ compl):
    irse de boca/espaldas to fall flat on one's face/back
    me daba la impresión de que me iba para atrás I felt as if I was falling backwards
    frenó y nos fuimos todos para adelante he braked and we all went flying forwards
    G (andarse, actuar) (+ compl):
    vete con cuidado/tacto be careful/tactful
    H
    1 (CS) (en naipes) to go out
    2
    ( RPl) (en una asignatura) tb irse a examen to have to take an exam
    I ( Col) «medias» to run
    * * *

     

    ir ( conjugate ir) verbo intransitivo
    1
    a) (trasladarse, desplazarse) to go;


    iban a caballo/a pie they were on horseback/on foot;
    ir por mar to go by sea;
    ¡Fernando! — ¡voy! Fernando! — (just) coming! o I'll be right there!;
    el ir y venir de los invitados the coming and going of the guests;
    vamos a casa let's go home;
    ¿adónde va este tren? where's this train going (to)?;
    ir de compras/de caza to go shopping/hunting;
    ya vamos para allá we're on our way;
    ¿por dónde se va a …? how do you get to …?;
    ir por or (Esp) a por algo/algn to go to get sth/sb;
    voy (a) por pan I'm going to get some bread


    ya va al colegio she's already at school
    2 ( expresando propósito) ir a + inf:
    ¿has ido a verla? have you been to see her?;

    ve a ayudarla go and help her;
    ver tb ir v aux 1
    3 (al arrojar algo, arrojarse):
    tírame la llave — ¡allá va! throw me the key — here you are o there you go!;

    tírate del trampolín — ¡allá voy! jump off the board! — here I go/come!
    4 [ comentario]:

    eso va por ti también that goes for you too, and the same goes for you
    1 (+ compl) ( sin énfasis en el movimiento):

    ¿van cómodos? are you comfortable?;
    íbamos sentados we were sitting down;
    vas muy cargada you have a lot to carry;
    yo iba a la cabeza I was in the lead
    2 ( refiriéndose al atuendo):

    voy a ir de Drácula I'm going to go as Dracula;
    iba de verde she was dressed in green
    3 ( en calidad de) ir de algo to go (along) as sth;

    1 [camino/sendero] ( llevar) ir a algo to lead to sth, to go to sth
    2 (extenderse, abarcar):

    el período que va desde … hasta … the period from … to …
    1 (marchar, desarrollarse):
    ¿cómo va el nuevo trabajo? how's the new job going?;

    va de mal en peor it's going from bad to worse;
    ¿cómo te va? how's it going?, how are things? (colloq), what's up? (AmE colloq);
    ¿cómo les fue en Italia? how was Italy?, how did you get on in Italy?;
    me fue mal/bien en el examen I did badly/well in the exam;
    ¡que te vaya bien! all the best!, take care!;
    ¡que te vaya bien (en) el examen! good luck in the exam
    2 ( en competiciones):
    ¿cómo van? — 3-1 what's the score?3-1;

    voy ganando yo I'm ahead, I'm winning
    3 ( en el desarrollo de algo):
    ¿por dónde van en historia? where have you got (up) to in history?;

    ¿todavía vas por la página 20? are you still on page 20?
    4 ( estar en camino):
    ¡vamos para viejos! we're getting on o old!;

    va para los cincuenta she's going on fifty;
    ya va para dos años que … it's getting on for two years since …
    5 (sumar, hacer):

    con este van seis six, counting this one
    6 ( haber transcurrido): en lo que va del or (Esp) de año/mes so far this year/month
    1 ( deber colocarse) to go;
    ¿dónde van las toallas? where do the towels go?;

    ¡qué va! (fam): ¿has terminado? — ¡qué va! have you finished?you must be joking!;
    ¿se disgustó? — ¡qué va! did she get upset?not at all!;
    vamos a perder el avión — ¡qué va! we're going to miss the planeno way!
    2
    a) ( combinar) ir con algo to go with sth

    b) (sentar bien, convenir) (+ me/te/le etc):


    te irá bien un descanso a rest will do you good
    3 (Méx) (tomar partido por, apoyar) irle a algo/algn to support sth/sb;

    1
    vamos

    a) (expresando incredulidad, fastidio):

    ¡vamos! ¿eso quién se lo va a creer? come off it o come on! who do you think's going to believe that?

    b) (intentando tranquilizar, animar, dar prisa):

    vamos, mujer, dile algo go on, say something to him;

    ¡vamos, date prisa! come on, hurry up!
    c) (al aclarar, resumir):

    eso sería un disparate, vamos, digo yo that would be a stupid thing to do, well, that's what I think anyway;

    vamos, que no es una persona de fiar basically, he's not very trustworthy;
    es mejor que el otro, vamos it's better than the other one, anyway
    2
    vaya

    a) (expresando sorpresa, contrariedad):

    ¡vaya! ¡tú por aquí! what a surprise! what are you doing here?;

    ¡vaya! ¡se ha vuelto a caer! oh no o (colloq) damn! it's fallen over again!
    b) (Esp) ( para enfatizar):

    ¡vaya cochazo! what a car!

    ir v aux ir a + inf:
    1
    a) (para expresar tiempo futuro, propósito) to be going to + inf;


    va a hacer dos años que … it's getting on for two years since …
    b) (en propuestas, sugerencias):

    vamos a ver ¿cómo dices que te llamas? now then, what did you say your name was?;

    bueno, vamos a trabajar all right, let's get to work
    2 (al prevenir, hacer recomendaciones):

    cuidado, no te vayas a caer mind you don't fall (colloq);
    lleva el paraguas, no vaya a ser que llueva take the umbrella, in case it rains
    3 ( expresando un proceso paulatino):

    ya puedes ir haciéndote a la idea you'd better get used to the idea;
    la situación ha ido empeorando the situation has been getting worse and worse
    irse verbo pronominal
    1 ( marcharse) to leave;
    ¿por qué te vas tan temprano? why are you leaving o going so soon?;

    vámonos let's go;
    bueno, me voy right then, I'm taking off (AmE) o (BrE) I'm off;
    no te vayas don't go;
    vete a la cama go to bed;
    se fue de casa/de la empresa she left home/the company;
    vete de aquí get out of here;
    se han ido de viaje they're away, they've gone away
    2 (consumirse, gastarse):
    ¡cómo se va el dinero! I don't know where the money goes!;

    se me va medio sueldo en el alquiler half my salary goes on the rent
    3 ( desaparecer) [mancha/dolor] to go;


    (+ me/te/le etc)
    ¿se te ha ido el dolor de cabeza? has your headache gone?

    4 (salirse, escaparse) [líquido/gas] to escape;
    se le está yendo el aire al globo the balloon's losing air o going down

    5 (caerse, perder el equilibrio) (+ compl):
    irse de boca/espaldas to fall flat on one's face/back;

    me iba para atrás I was falling backwards;
    frenó y nos fuimos todos para adelante he braked and we all went flying forwards
    ir
    I verbo intransitivo
    1 (dirigirse a un lugar) to go: ¡vamos!, let's go!
    voy a París, I'm going to Paris ➣ Ver nota en go
    2 (acudir regularmente) to go: va al colegio, he goes to school
    van a misa, they go to church
    3 (conducir a) to lead, go to: el sendero va a la mina, the path goes to the mine
    esta carretera va a Londres, this road leads to London
    4 (abarcar) to cover: la finca va desde la alambrada al camino, the estate extends from the wire fence to the path
    las lecciones que van desde la página 1 a la 53, the lessons on pages 1 to 53
    5 (guardarse habitualmente) va al lado de éste, it goes beside this one
    6 (mantener una posición) to be: va el primero, he's in first place
    7 (tener un estado de ánimo, una apariencia) to be: iba furioso/radiante, he was furious/radiant
    vas muy guapa, you look very smart o pretty
    8 (desenvolverse) ¿cómo te va?, how are things? o how are you doing?
    ¿cómo te va en el nuevo trabajo?, how are you getting on in your new job?
    9 (funcionar) to work (properly): el reloj no va, the clock doesn't go o work
    10 (sentar bien) to suit: ese corte de pelo no te va nada, that haircut doesn't suit you at all
    11 (combinar) to match, go: el rojo no va con el celeste, red doesn't go with pale blue
    12 (vestir) to wear
    ir con abrigo, to wear a coat
    ir de negro/de uniforme, to be dressed in black/in uniform
    la niña irá de enfermera, the little girl will dress up as a nurse
    13 fam (importar, concernir) to concern: eso va por ti también, and the same goes for you
    ni me va ni me viene, I don't care one way or the other
    14 (apostar) to bet: va un café a que no viene, I bet a coffee that he won't come
    15 (ir + de) fam (comportarse de cierto modo) to act
    ir de listo por la vida, to be a smart ass
    (tratar) to be about: ¿de qué va la película?, what's the film about?
    16 (ir + detrás de) to be looking for: hace tiempo que voy detrás de un facsímil de esa edición, I've been after a facsimile of that edition for a long time
    17 (ir + por) ir por la derecha, to keep (to the) right
    (ir a buscar) ve por agua, go and fetch some water
    (haber llegado) voy por la página noventa, I've got as far as page ninety
    18 (ir + para) (tener casi, estar cercano a) va para los cuarenta, she's getting on for forty
    ya voy para viejo, I'm getting old
    (encaminarse a) iba para ingeniero, she was studying to be an engineer
    este niño va para médico, this boy's going to become a doctor
    II verbo auxiliar
    1 (ir + gerundio) va mejorando, he's improving
    ir caminando, to go on foot
    2 (ir + pp) ya van estrenadas tres películas de Almodóvar, three films by Almodovar have already been released
    3 ( ir a + infinitivo) iba a decir que, I was going to say that
    va a esquiar, she goes skiing
    va a nevar, it's going to snow
    vas a caerte, you'll fall
    ♦ Locuciones: a eso iba, I was coming to that
    ¡ahí va!, catch!
    en lo que va de año, so far this year
    ¡qué va!, of course not! o nothing of the sort!
    ¡vamos a ver!, let's see!
    van a lo suyo, they look after their own interests
    ¡vaya!, fancy that
    ¡vaya cochazo!, what a car!
    ir a parar, to end up
    'ir' also found in these entries:
    Spanish:
    A
    - acudir
    - andurriales
    - ánimo
    - antojarse
    - avión
    - avivar
    - bajar
    - bordear
    - brazo
    - busca
    - caer
    - calcular
    - camino
    - caza
    - cien
    - cine
    - coche
    - compra
    - comprensible
    - convenir
    - correr
    - corriente
    - danzar
    - deformación
    - deriva
    - descaminada
    - descaminado
    - descender
    - desgracia
    - deteriorarse
    - disposición
    - empecinada
    - empecinado
    - encaminada
    - encaminado
    - entrar
    - excursión
    - flojear
    - funesta
    - funesto
    - gaita
    - gatas
    - grano
    - gratis
    - gustar
    - haber
    - huevo
    - idea
    - ilusión
    English:
    afford
    - after
    - ahead
    - appealing
    - back
    - back up
    - be
    - beeline
    - bluster
    - bristle
    - camping
    - canter
    - career
    - catch
    - charge off
    - chase
    - check off
    - clean up after
    - cling
    - coast
    - collapse
    - come
    - come to
    - commute
    - consider
    - court
    - cross
    - cross-country
    - crowd
    - cycle
    - cycling
    - defensive
    - delay
    - dentist
    - deserve
    - detest
    - die off
    - dismiss
    - do
    - down
    - downhill
    - drag
    - drift
    - ease off
    - ease up
    - either
    - even
    - excursion
    - exercise
    - face
    * * *
    ir
    vi
    1. [desplazarse, dirigirse, acudir] to go;
    fuimos a caballo we went on horseback, we rode there;
    iremos andando we'll go on foot, we'll walk there;
    ir en autobús to go by bus, to take the bus;
    ir en automóvil to go by car, to drive;
    ir en taxi to go by taxi, to catch o take a taxi;
    ir en barco to go by boat;
    ir en avión to go by plane, to fly;
    ir por carretera/mar to go by road/sea;
    ir a casa/a la iglesia/al cine to go home/to church/to the cinema;
    ir a la escuela/al trabajo to go to school/work;
    los niños no tienen que ir a clase hoy children don't have to go to school today;
    me voy a clase, nos veremos luego I'm going to my lecture, see you later;
    ir de compras/de pesca to go shopping/fishing;
    ir de vacaciones to go on Br holiday o US vacation;
    ir hacia el sur/norte to go south/north;
    ¿adónde va este autocar? where's this coach going?;
    este tren va a o [m5] para Guadalajara this train is going to Guadalajara, this is the Guadalajara train;
    todas las mañanas voy de la estación a o [m5] hasta la fábrica every morning I go from the station to the factory;
    ¿para dónde vas? where are you heading (for)?;
    ahora mismo voy para allá I'm on my way there right now;
    ¿por dónde o [m5] cómo se va a la playa? how do you get to the beach from here?, could you tell me the way to the beach?;
    no vayas por ahí que hay mucho barro don't go that way, it's muddy;
    ¿eres alumno oficial? – no, sólo voy de oyente are you an official student? – no, I'm just sitting in on classes;
    fue a la zona como emisario de la ONU he travelled to the area on behalf of the UN;
    ¡ahí o [m5] allá va! [al lanzar una cosa] there you go;
    ahí va el informe que me pediste here's the report you asked for;
    ¡allá voy! [al lanzarse uno mismo] here goes!, here we go!;
    Anticuado
    ¿quién va? who goes there?;
    ¡Sergio, te llaman por teléfono! – ¡voy! Sergio, there's a phone call for you! – (I'm) coming!;
    ¡ya voy!, ¡ya va! [cuando llaman a la puerta] (I'm) coming!;
    ir a alguien con algo [contar] to go to sb with sth;
    todos le van con sus problemas everyone goes to her with their problems;
    el autocar se salió de la calzada y fue a dar o [m5] a parar a un lago the coach came off the road and ended up in a lake;
    estuvimos de paseo y fuimos a dar a una bonita plaza we were out walking when we came across a beautiful square;
    Fam Fig
    ¿dónde vas con tantos aperitivos? luego no podremos con la comida steady on with the snacks or we won't be able to manage our dinner!;
    Fam Fig
    les habrá costado unas 100.000 – ¡dónde vas! mucho menos, hombre it must have cost them about 100,000 – what are you talking about, it was much less!;
    (allá) donde fueres haz lo que vieres when in Rome, do as the Romans do
    2. [conducir] [camino, calle, carretera] to lead, to go;
    esta es la calle que va al museo this is the road (that leads o goes) to the museum;
    esta calle va a dar al puerto this road leads to the harbour;
    el camino va desde el pueblo hasta la cima de la montaña the path leads o goes from the village to the top of the mountain
    3. [abarcar]
    la zona de fumadores va del asiento 24 al 28 the smoking area is between seats 24 and 28;
    el examen de arte va desde el Barroco hasta el Romanticismo the art exam will cover the Baroque period to the Romantic period;
    la mancha iba de un lado a otro del techo the stain stretched from one side of the ceiling to the other;
    las películas seleccionadas van desde la comedia urbana hasta el clásico western the films that have been selected range from urban comedies to classic westerns
    4. Esp [buscar]
    ir (a) por algo/alguien to go and get sth/sb, to go and fetch sth/sb;
    fui (a) por él al aeropuerto I went to meet him at the airport, I went to pick him up from the airport;
    ha ido (a) por leche a la tienda she's gone to the shop to get o for some milk;
    el perro fue a por él the dog went for him;
    tendrás que esconderte porque van a por ti you'll have to hide because they're (coming) after you;
    a eso voy/iba [al relatar] I am/was just getting to that
    5. [expresa estado, situación, posición]
    fue muy callada todo el camino she was very quiet throughout the journey;
    con esta bufanda irás calentito this scarf will keep you warm;
    el precio va impreso en la contraportada the price is printed on the back cover;
    la manivela va floja the crank is loose;
    iba tiritando de frío she was shivering with cold;
    ir a lo suyo to look out for oneself, to look after number one;
    iba en el tren pensando en sus cosas she was travelling on the train lost in thought;
    los niños iban armando jaleo en el asiento de atrás the children were kicking up a row in the back seat;
    ve con cuidado, es un barrio peligroso be careful, it's a dangerous area;
    tu caballo va tercero/en cabeza your horse is third/in the lead
    6. [expresa apoyo o rechazo]
    ir con to support;
    voy con el Real Madrid I support Real Madrid;
    ir contra algo, ir en contra de algo to be opposed to sth, to be against sth;
    ir en contra de la violencia to be opposed to violence, to be against violence;
    esta ley va contra la Constitución this act goes against o contravenes the Constitution;
    ir en beneficio de alguien to be to sb's benefit, to be in sb's interest;
    ir en perjuicio de alguien to be detrimental to o against sb's interests
    7. [vestir]
    ir con/en to wear;
    iba en camisa y corbata he was wearing a shirt and tie;
    aquí la gente va con o [m5] en bañador a todas partes people here go around in their swimsuits;
    ir de azul to be dressed in blue;
    ir de uniforme to be in uniform;
    iré (disfrazado) de Superman a la fiesta I'm going to the party (dressed up) as Superman;
    iba hecho un pordiosero he looked like a beggar
    8. [marchar, evolucionar] to go;
    le va bien en su nuevo trabajo things are going well for him in his new job;
    el niño va muy bien en la escuela the child's doing very well at school;
    ¿cómo va el negocio? how's business?;
    su negocio va mal, el negocio le va mal his business is going badly;
    ¿cómo te va? how are you doing?;
    ¿cómo te va en la universidad? how's university?, how are you getting on at university?;
    ¿cómo van? [en partido] what's the score?;
    [en carrera, juego] who's winning?;
    van empate a cero it's Br nil-nil o US zero-zero;
    vamos perdiendo we're losing;
    ¿qué tal te va con tus nuevos alumnos? how are you getting on with your new pupils?;
    ¿qué tal va esa paella? how's that paella coming along?;
    ¡hasta pronto! ¡que te vaya bien! see you later, take care!;
    ¡que te vaya muy bien con el nuevo empleo! I hope things go well for you in your new job!, the best of luck with your new job!
    9. [cambiar, encaminarse]
    ir a mejor/peor to get better/worse;
    el partido fue a más en la segunda parte the game improved o got better in the second half;
    como sigamos así, vamos a la ruina if we carry on like this we'll be heading for disaster;
    voy para viejo I'm getting old;
    esta chica va para cantante this girl has all the makings of a singer;
    va para un mes que no llueve it's getting on for o almost a month now since it last rained
    10. [alcanzar]
    va por el cuarto vaso de vino he's already on his fourth glass of wine;
    vamos por la mitad de la asignatura we've covered about half the subject;
    ¿por qué parte de la novela vas? which bit in the novel are you at?;
    aún voy por el primer capítulo I'm still on the first chapter
    11. [expresa cantidades, diferencias]
    con éste van cinco ministros destituidos por el escándalo that makes five ministers who have now lost their job as a result of the scandal;
    ya van dos veces que me tuerzo el tobillo that's the second time I've twisted my ankle;
    van varios días que no lo veo it's several days since I (last) saw him;
    en lo que va del o Esp [m5] de mes he ido tres veces al médico so far this month I've been to the doctor three times, I've already been to the doctor three times this month;
    de dos a cinco van tres the difference between two and five is three;
    va mucho de un apartamento a una casa there's a big difference between Br a flat o US an apartment and a house
    12. [corresponder] to go;
    estas tazas van con estos platos these cups go with these saucers;
    ¿con qué clase de tornillos va esta tuerca? what sort of screw does this nut take?
    13. [colocarse] to go, to belong;
    esto no va ahí that doesn't go o belong there;
    ¿en qué cajón van los calcetines? which drawer do the socks go in?
    14. [escribirse]
    “Edimburgo” va con “m” “Edimburgo” is written o spelt with an “m”;
    toda la oración va entre paréntesis the whole sentence goes in brackets;
    el “solo” adjetivo no va con acento “solo” doesn't have an accent when used as an adjective
    15. [sentar] [ropa]
    ¡qué bien te van los abrigos largos! long coats really suit you!;
    ir con algo to go with sth;
    esta camisa no va con esa falda this shirt doesn't go with this skirt
    16. [sentar] [vacaciones, tratamiento]
    irle bien a alguien to do sb good;
    esa infusión me ha ido muy bien that herbal tea did me a lot of good
    17. [funcionar] to work;
    la televisión no va the television isn't working;
    una radio que va a o [m5] con pilas a radio that uses batteries, a battery-powered radio;
    estas impresoras antiguas van muy lentas these old printers are very slow
    18. [depender]
    en aquel negocio le iba su futuro como director de la empresa his future as manager of the company depended on that deal;
    todos corrieron como si les fuera la vida en ello everyone ran as if their life depended on it;
    esto de la ropa va en gustos clothes are a matter of taste;
    CSur
    ¿es fácil aprobar? – va en el profesor is it easy to pass? – it depends on the teacher
    19. [comentario, indirecta]
    ir con o [m5] por alguien to be meant for sb, to be aimed at sb;
    y eso va por ti también and that goes for you too;
    hizo como si no fuera con él he acted as if he didn't realize she was referring to him;
    lo que digo va por todos what I'm saying applies to o goes for all of you;
    va o [m5]voy en serio, no me gustan estas bromas I'm serious, I don't like this sort of joke
    20. Esp Fam [gustar]
    no me va el pop I'm not a big fan of pop music;
    a mí lo que me va es la cocina I'm really into cooking;
    ni me va ni me viene I don't care one way or the other
    21. Fam [costar]
    ir a to be, to cost;
    ¿a cómo o [m5] cuánto va el kilo de tomates? how much is a kilo of tomatoes?
    22. Esp Fam [tratar] [conferencia, película, novela]
    ir de to be about;
    ¿de qué va “1984”? what's “1984” about?
    23. Fam Esp
    ir de, RP [m5] irla de [dárselas] [persona] to think oneself;
    Esp
    va de inteligente, RP [m5] la va de inteligente he thinks he's clever;
    Esp
    ¿de qué vas?, RP [m5]¿de qué la vas? just who do you think you are?
    24. Fam [apostarse]
    ¿va una cerveza a que llevo razón? I bet you a beer I'm right
    25. [en frases] Fam
    fue y dijo que… he went and said that…;
    y de repente va y se echa a reír and suddenly she just goes and bursts out laughing;
    Fam
    fue y se marchó sin mediar palabra she upped and went without a word;
    Fam
    ¡ahí va! ¡qué paisaje tan bonito! wow, what beautiful scenery!;
    Fam
    ¡ahí va! me he dejado el paraguas en casa oh no, I've left my umbrella at home!;
    ¡qué va! [por supuesto que no] not in the least!, not at all!;
    [me temo que no] I'm afraid not; [no digas tonterías] don't be ridiculous!;
    ¡no va más! [en el casino] no more bets!;
    Esp
    ser el no va más to be the ultimate;
    este gimnasio es el no va más this gym is the ultimate;
    RP Fam
    desde el vamos [desde el principio] from the word go;
    me cayó mal desde el vamos I didn't like him from the word go;
    Fam
    ¡dónde va a parar! there's no comparison!;
    sin ir más lejos: tu madre, sin ir más lejos we need look no further than your mother;
    sin ir más lejos, nos vimos ayer we saw each other only yesterday
    v aux
    1. [con gerundio] [expresa acción lenta o gradual]
    ir haciendo algo to be (gradually) doing sth;
    va anocheciendo it's getting dark;
    me voy haciendo viejo I'm getting old;
    voy mejorando mi estilo I'm gradually improving my style;
    su cine ha ido mejorando últimamente her movies o Br films have been getting better recently;
    fui metiendo las cajas en el almacén I began putting the crates in the warehouse;
    iremos aprendiendo de nuestros errores we'll learn from our mistakes;
    ve deshaciendo las maletas mientras preparo la cena you can be unpacking the suitcases while I get dinner;
    vete haciéndote a la idea you'd better start getting used to the idea;
    como iba diciendo… as I was saying…
    2. [con a + infinitivo] [expresa acción próxima, intención, situación futura]
    ir a hacer algo to be going to do sth;
    voy a hacerle una visita [ahora mismo] I'm about to go and visit him;
    [en un futuro próximo] I'm going to visit him;
    iré a echarte una mano en cuanto pueda I'll come along and give you a hand as soon as I can;
    ¡vamos a comer, tengo hambre! let's have lunch, I'm hungry!;
    el tren con destino a Buenos Aires va a efectuar su salida en el andén 3 the train for Buenos Aires is about to depart from platform 3;
    van a dar las dos it is nearly two o'clock;
    va a hacer una semana que se fue it's coming up to o nearly a week since she left;
    voy a decírselo a tu padre I'm going to tell your father;
    ¿no irás a salir así a la calle? surely you're not going to go out like that?;
    he ido a comprar pero ya habían cerrado I had intended to go shopping, but they were shut;
    te voy a echar de menos I'm going to miss you;
    vas a hacerte daño como no tengas cuidado you'll hurt yourself if you're not careful;
    todo va a arreglarse, ya verás it'll all sort itself out, you'll see;
    ¿qué van a pensar los vecinos? what will the neighbours think?;
    no le quise decir nada, no fuera a enfadarse conmigo I didn't want to say anything in case she got angry with me
    3. [con a + infinitivo] [en exclamaciones que expresan consecuencia lógica, negación]
    ¿qué voy a pensar si llevas tres días fuera de casa? what do you expect me to think if you don't come home for three days?;
    ¿la del sombrero es tu hermana? – ¿quién va a ser? ¡pues claro! is the woman with the hat your sister? – of course she is, who else could she be?;
    y ¿dónde fuiste? – ¿dónde iba a ir? ¡a la policía! and where did you go? – where do you think? to the police, of course!;
    ¡cómo voy a concentrarme con tanto ruido! how am I supposed to concentrate with all that noise?;
    ¡cómo voy a pagarte si estoy sin dinero! how do you expect me to pay you if I haven't got any money?;
    ¡cómo no me voy a reír con las cosas que dices! how can I fail to laugh o how can you expect me not to laugh when you say things like that!;
    ¿te ha gustado? – ¡qué me va a gustar! did you like it? – like it? you must be joking!
    vt
    Méx
    irle a to support;
    le va al Nexaca he supports Nexaca
    * * *
    ir
    <part ido>
    I v/i
    1 go (a to);
    ir a pie walk, go on foot;
    ir en coche/en tren go by car/train;
    ir a por algo go and fetch sth;
    ¡ya voy! I’m coming!;
    ¿quién va? who goes there?
    2 ( vestir)
    :
    iba de amarillo/de uniforme she was wearing yellow/a uniform
    3
    :
    van dos a dos DEP the score is two all
    4 ( tratar)
    :
    ¿de qué va la película? what’s the movie about?;
    el libro va de vampiros the book’s about vampires
    5 ( agradar)
    :
    el clima no me va the climate doesn’t suit me, I don’t like the climate;
    ella no me va she’s not my kind of person;
    no me va ni me viene I’m not bothered, I don’t care one way or the other
    ir bien/mal go well/badly
    7 ( abarcar)
    :
    va de la página 12 a la 16 it goes from page 12 to page 16
    8
    :
    ¡qué va! you must be joking!;
    ¡vamos! come on!;
    ¡vaya! well!;
    ¿ha dicho eso? – ¡vamos! he said that? – no way!;
    ¡vaya una sorpresa! irón what a surprise!;
    a eso voy I’m just getting to that;
    eso va por ti también that goes for you too
    II v/aux
    :
    va a llover it’s going to rain;
    va para abogado he’s going to be a lawyer
    :
    ya voy comprendiendo I’m beginning to understand;
    ir para viejo be getting old;
    ya va anocheciendo it’s getting dark
    :
    ya va para dos años it’s been almost two years now;
    van tirados 3.000 3,000 have been printed
    * * *
    ir {43} vi
    1) : to go
    ir a pie: to go on foot, to walk
    ir a caballo: to ride horseback
    ir a casa: to go home
    2) : to lead, to extend, to stretch
    el camino va de Cali a Bogotá: the road goes from Cali to Bogotá
    3) funcionar: to work, to function
    esta computadora ya no va: this computer doesn't work anymore
    4) : to get on, to get along
    ¿cómo te va?: how are you?, how's it going?
    el negocio no va bien: the business isn't doing well
    5) : to suit
    ese vestido te va bien: that dress really suits you
    6)
    ir con : to be
    ir con prisa: to be in a hurry
    7)
    ir por : to follow, to go along
    fueron por la costa: they followed the shoreline
    8)
    dejarse ir : to let oneself go
    9)
    ir a parar : to end up
    vamos a ver : let's see
    ir v aux
    ir caminando: to walk
    ¡voy corriendo!: I'll be right there!
    2)
    ir a : to be going to
    voy a hacerlo: I'm going to do it
    el avión va a despegar: the plane is about to take off
    * * *
    ir vb
    1. (en general) to go [pt. went; pp. gone]
    ¿adónde vas? where are you going?
    2. (marchar) to be / to get on / to go
    ¿cómo te va? how are you? / how's it going? / how are things?
    ¿cómo te va en el nuevo trabajo? how are you getting on in your new job?
    ¿cómo te fue en el examen? how did your exam go? / how did you get on in your exam?
    3. (estar) to be
    4. (sentar bien) to suit
    5. (gustar) to like / to be into
    6. (convenir) to do
    7. (funcionar) to work
    ¡vamos caminando! let's walk!
    ir con to go with / to match
    ir de (persona) to wear [pt. wore; pp. worn] (libro, película) to be about
    ¿de qué va la película? what's the film about?
    ir tirando to get by / to manage
    vamos tirando we get by / we're managing
    ¡qué va! no way! / not at all!
    ¡vamos a...! let's...!
    ¡vamos a bailar! let's dance!
    ¡vaya! well!
    ¡ya voy! I'm coming!

    Spanish-English dictionary > ir

  • 17 para

    prep.
    1 for.
    es para ti it's for you
    una mesa para el salón a table for the living room
    esta agua no es buena para beber this water isn't fit for drinking o to drink
    te lo repetiré para que te enteres I'll repeat it so you understand
    ¿para qué? what for?
    2 (in order) to.
    para conseguir sus propósitos in order to achieve his aims
    lo he hecho para agradarte I did it to please you
    3 toward.
    ir para casa to head (for) home
    salir para el aeropuerto to leave for the airport
    4 for (time).
    tiene que estar acabado para mañana it has to be finished by o for tomorrow
    5 to.
    la comida está lista para servir the meal is ready to be served
    el atleta está preparado para ganar the athlete is ready to win
    pres.indicat.
    3rd person singular (él/ella/ello) present indicative of spanish verb: parar.
    pres.subj.
    3rd person singular (él/ella/ello) Present Subjunctive of Spanish verb: parir.
    imperat.
    2nd person singular (tú) Imperative of Spanish verb: parar.
    * * *
    2 (uso, utilidad) for
    los cuchillos son para cortar, no para jugar con ellos knives are for cutting, not for playing with
    ¿tienes algo para el dolor de cabeza? have you got anything for a headache?
    3 (destino, dirección) for, to
    el tren para Toledo sale a las 18.00 the train to Toledo leaves at 18.00
    ¿para dónde vas? where are you going?
    4 (tiempo, fechas límites) by, before
    1 (finalidad) to, in order to
    2 (suficiente) enough
    \
    para entonces by then
    para con towards, to
    para que so that
    ¿para qué? what for?
    ¿para qué has comprado eso? what did you buy that for?
    ¡que para qué! familiar very, really, terribly
    ¡hace un frío que para qué! it's freezing
    ¡es más torpe que para qué! she's so clumsy!
    * * *
    prep.
    1) for
    2) to
    4) by
    - para detrás
    - para que
    * * *
    I
    PREP
    1) [indicando finalidad, uso] for

    es demasiado cara para nosotros — it's too dear for us, it's beyond our means

    para esto, podíamos habernos quedado en casa — if this is it, we might as well have stayed at home

    2)

    para que —

    a) + subjun
    b) [en preguntas]

    ¿para qué lo quieres? — why do you want it?, what do you want it for?

    ¿para qué sirve? — what's it for?

    -¿por qué no se lo dices? -¿para qué? — "why don't you tell her?" - "what's the point o use?"

    tú ya has pasado por eso, ¿para qué te voy a contar? — you've already been through that, so there's no point o use me telling you

    tengo un hambre que para qué[uso enfático] I'm absolutely starving *

    3) + infin
    a) [indicando finalidad] to

    estoy ahorrando para comprarme una moto — I'm saving up to buy a motorbike, I'm saving up for a motorbike

    no es para comer — it's not for eating, it's not to be eaten

    b) [indicando secuencia temporal]
    4) [con expresiones de tiempo]

    un cuarto para las diez LAm a quarter to ten

    son cinco para las ocho LAm it's five to eight

    5) [indicando dirección]

    para atrás — back, backwards

    el autobús para Marbella — the bus for Marbella, the Marbella bus

    ir para casa — to go home, head for home

    6) [indicando opiniones]

    para mí que mientein my opinion o if you ask me he's lying

    7) [en comparaciones]

    ¿quién es usted para gritarme así? — who are you to shout at me like that?

    para patatas, las de mi pueblo — if it's potatoes you want, look no further than my home town

    para ruidosos, los españoles — there's nobody like the Spaniards for being noisy

    8) [indicando trato]

    para con — to, towards

    tan amable para con todosso kind to o towards everybody

    estar 1., 7), ir 1., 10) II
    * SM paratrooper, para *
    * * *
    1) (expresando destino, finalidad, intención) for

    ¿para qué revista escribes? — what magazine do you write for?

    ¿para qué sirve esto? — what's this (used) for?

    ¿para qué lo quieres? — what do you want it for?

    ¿para qué se lo dijiste? — what did you tell him for?

    que para qué decirte/hablar — (fam)

    tenían un hambre que para qué decirte/hablar — they were starving

    2)

    para + inf — to + inf

    3)

    para que + subj: lo dice para que yo me preocupe he (only) says it to worry me; pídeselo - ¿para que me diga que no? ask him for it - so he can say no?; cierra para que no nos oigan — close the door so (that) they don't hear us

    para + inf: soy lo bastante viejo (como) para recordarlo I'm old enough to remember it; bastante tengo yo (como) para estar ocupándome de ti I've enough problems of my own without having to deal with yours as well; es (como) para matarlo! (fam) I'll kill him! (colloq); para que + subj: basta con que él aparezca para que ella se ponga nerviosa — he only has to appear for her to get flustered

    6) (en comparaciones, contrastes)

    para lo que come, no está gordo — considering how much he eats, he's not fat

    para el caso que me hacen...! — for all the notice they take of me...

    para + inf: para haber sido improvisado fue un discurso excelente for an off-the-cuff speech it was excellent; ¿quién es él para hablarte así? who does he think he is, speaking to you like that ?; para que + subj: es mucho para que lo haga sola it's too much for you to do it on your own; tanto esforzarme por ellos para que no te lo agradezcan! — after all that effort I made for them they didn't even say thankyou!

    7)

    estar para algo/+ inf — ( indicando estado)

    para mí que no viene — if you ask me, he won't come

    para su padre, es un genio — in his father's opinion o as far as his father's concerned, he is a genius

    ¿qué es lo más importante para ti? — what's the most important thing for you?

    9)

    empuja para arribapush up o upward(s)

    ¿vas para el centro? — are you going to o toward(s) the center?

    va para los 50 añosshe's going o (BrE) getting on for fifty

    a) (señalando una fecha, un plazo)

    ¿cuánto te falta para terminar? — how much have you got left to do?

    ¿para cuándo espera? — when is the baby due?

    b) (AmL exc RPl) ( al decir la hora) to
    11)

    tengo para rato — (fam) I'm going to be a while (yet)

    esto va para largo — (fam) this is going to take some time

    ¿qué le regalo para el cumpleaños? — what can I give him for his birthday?

    se fue para nunca volver — (liter) she went away never to return

    * * *
    = for, for, for the sake of, in order to, in respect of, in the interest(s) of, in the interest(s) of, so as, toward(s), within, in an attempt to, in an effort to, for purposes of, in a bid to, as a means of, in a drive to, in the drive to, if + Nombre + be + to.
    Ex. For newly created authority entries the date recorded is the date the entry was created.
    Ex. This gamut of information presents the indexer and user with problems in choosing access points for conference proceedings.
    Ex. The advocates of ISBD originally argued that it was for the sake of the computer.
    Ex. Any attempt to organise knowledge must, in order to justify the effort of organisation, have an objective.
    Ex. It is perhaps fortunate that the array of terms that are used to describe indexes is a little more restricted than the variety of terms used in respect of catalogues.
    Ex. In the interest of clarity an integrated account of the appropriate added entry headings is to be found in 21.29 and 21.30.
    Ex. In the interest of clarity an integrated account of the appropriate added entry headings is to be found in 21.29 and 21.30.
    Ex. A catalogue code is a systematic arrangement of laws and statutes so as to avoid inconsistency and duplication in catalogues.
    Ex. An appreciation of alternative approaches is particularly important in this field where trends towards standardisation are the norm.
    Ex. Most data base producers have in-house guidelines for bibliographic description, and aim to achieve consistency of citation within their products.
    Ex. The first treaty of all was designed to pool the coal and steel resources of Europe in an attempt to overcome the devastation of the Second World War and to foster the concept of European unity.
    Ex. Many libraries have had fine free days or weeks in an effort to entice strayed material back.
    Ex. This article discusses the advantages to libraries of computer technology for purposes of bibliographic control and on-line access.
    Ex. In a bid to leapfrog stages of development, some transitional economies are investing heavily in building up information age infrastructures.
    Ex. The idea of tiered, or multilayered, citation is proposed as a means of testing this hypothesis = Se propone la idea de citar de una forma estratificada o por niveles para comprobar esta hipótesis.
    Ex. The library has contracted out the management of its computerized information system to Dynix in a drive to improve library service.
    Ex. The story of the postwar diner suggests some ways that purveyors of consumer commodities finessed and exploited emergent social dislocations in the drive to expand and diversify markets.
    Ex. Some foods such as vegetable preserves which result from complicated and fragile fermentations must be made at specific times of the year if they are to succeed.
    ----
    * ¿para qué sirve... ? = what's the use of... ?.
    * para abrir boca = as a kind of + appetiser.
    * para actuar = for action.
    * para alguna gente = to some people.
    * para algunas personas = to some people.
    * para algunos = to some.
    * para aquel entonces = by then.
    * para atraer al cliente = window dressing.
    * para beneficio de = for the good of.
    * para bien = for the best, for the better.
    * para bien de = in the best interests of, for the good of.
    * para bien de Alguien = in + Posesivo + best interest.
    * para bien o para mal = for better or (for) worse, for good or (for) ill, for good or (for) evil.
    * para bodas = bridal.
    * para chuparse los dedos = scrumptious, yummy [yummier -comp., yummiest -sup.].
    * para cocinar uno mismo = self-catering.
    * para colmo = into the bargain, into the bargain, to cap it all (off), on top of everything else, but to make things worse, but to make matters worse, for good measure, to add insult to injury.
    * para colmo de males = to add insult to injury, to add salt to injury, to rub salt in the wound.
    * para comenzar diremos que = to begin with.
    * para complicar aun más las cosas = to add to the confusion.
    * para concluir = in closing, in conclusion, to wrap things up.
    * para confundir aun más las cosas = to add to the confusion.
    * para cuando = by the time.
    * para cubrir gastos = on a cost-recovery basis.
    * para cubrirse las espaldas = as a backup.
    * para decir la verdad = to be honest.
    * para detrimento de = to the neglect of.
    * para diario = everyday.
    * para disgusto de = to the disgust of.
    * para divertirse = for kicks.
    * para echar sal en la herida = to add insult to injury, to add salt to injury, to rub salt in the wound.
    * para el año próximo = for the year ahead.
    * para el arrastre = over the hill.
    * para el beneficio de = for the benefit of.
    * para el bien de = for the benefit of.
    * para el caso = for that matter.
    * para el esparcimiento = recreational.
    * para el futuro = for the years to come, for the years ahead, for the future.
    * para el inglés su casa es su castillo = an Englishman's home is his castle.
    * para ello = to that end, to this end, to that effect, therefor.
    * para el ocio = recreational.
    * para el que lo quiera = up for grabs.
    * para embalsamar = embalming.
    * para empeorar las cosas = to add insult to injury, to add salt to injury, to rub salt in the wound.
    * para empezar = for one, initially, to start with, to begin with, for starters, first off.
    * para entonces = by then.
    * para escribir con mayúsculas = in a shifted position.
    * para eso = therefor.
    * para este fin = to this end.
    * para esto = therefor.
    * para evitar su uso indebido por los niños = childproof.
    * para expresar dimensiones = by.
    * para + Fecha = by + Fecha.
    * para finales de = by the end of.
    * para finales de + Expresión Temporal = by the close of + Expresión Temporal.
    * para finalizar = in closing.
    * para fines múltiples = multipurpose [multi-purpose].
    * para futuras consultas = for future reference.
    * para hacer dinero = money-making.
    * para hacer esto = in this.
    * para hacer fundas = sleeving.
    * para hacer juego = to match.
    * para hacer justicia = in fairness to.
    * para hacer las paces = peace offering.
    * para hacerlo + Adjetivo = for + Nombre's sake.
    * para hacer más fácil = for ease of.
    * para impresionar = for effect.
    * para + Infinitivo = for + Gerundio.
    * para jóvenes = youth-serving.
    * para la eternidad = in perpetuity.
    * para la evaluación de hipótesis = hypothesis-testing.
    * para la formación autodidacta = self-instructional.
    * para la gestión de información textual = text-handling.
    * para la posteridad = for posterity.
    * para la web = Web-related.
    * para llamar la atención = for effect.
    * para mantener ocupado = keep-busy.
    * para mantener(se) ocupado = keep-busy.
    * para más información = for further details.
    * para más inri = to cap it all (off), on top of everything else, but to make things worse, but to make matters worse.
    * para mayor información sobre = for details of.
    * para mayor información véase + Nombre = see + Nombre + for further details.
    * para mayor inri = to cap it all (off), on top of everything else, but to make things worse, but to make matters worse.
    * para mí = for myself.
    * para microordenadores = micro-computer based.
    * para nada = in vain, to no avail, without any avail, vainly, of no avail.
    * para no = so as not to.
    * para + Nombre = for + Nombre + purposes.
    * para no ser menos = not to be outdone.
    * para novias = bridal.
    * para + Número = seat + Número.
    * para ordenadores personales = microcomputer-based, PC-based.
    * para orquesta = orchestral.
    * para otra ocasión = for future reference.
    * para para lavarse la cara = washrag.
    * para partirse de risa = side-splitting.
    * para PCs = PC-based.
    * para pelearse hacen falta dos = it takes two to tangle, it takes two to tango, it takes two to make a quarrel.
    * para personas con intereses similares = birds-of-a-feather.
    * para + Posesivo + disgusto = to + Posesivo + chagrin.
    * para + Posesivo + gran sorpresa = much to + Posesivo + surprise.
    * para + Posesivo + propio bien = for + Posesivo + own good.
    * para + Posesivo + sorpresa = to + Posesivo + surprise.
    * para posteriores usos = for subsequent use.
    * para principios de siglo = by the turn of the century.
    * para + Pronombre Personal = in + Posesivo + eyes.
    * para protegerse = protectively.
    * para que = in order that, so that, seeing that.
    * para que así conste = for the record.
    * para que este sea el caso = for this to be the case.
    * para que esto sea así = for this to be the case.
    * para que no falte = for good measure.
    * para que no falte de nada = for good measure.
    * para que no + Subjuntivo = if + Nombre + be not + to + Infinitivo, lest + Frase Verbal.
    * para que no vaya a faltar = for good measure.
    * para que quede constancia = for the record.
    * para que quede más claro = for main effects.
    * para que vayamos pensando = food for thought.
    * para resumir = to sum up, to sum it up, to make a long story short, to recap, to cut a long story short, simply put, simply stated.
    * para ser específico = to be specific.
    * para ser franco = to be blunt, in all honesty.
    * para ser más explícito = to elaborate a little further.
    * para ser sincero = to be blunt, to be honest, in all honesty.
    * para siempre = forever, in perpetuity, for good, eternally, terminally, ever after.
    * para siempre en el futuro = for the indefinite future.
    * para sorpresa de todos = to everyone's surprise.
    * para sorpresa + Posesivo = to + Posesivo + surprise.
    * para su fácil + Nombre = for ease of + Nombre.
    * para su posterior uso = for subsequent use.
    * para su uso posterior = for subsequent use.
    * para terminar = in closing.
    * para toda la empresa = company-wide, enterprise-wide.
    * para toda la industria = industry-wide.
    * para toda la universidad = university-wide.
    * para toda la vida = lifelong [life-long], for life.
    * para todo el mercado = industry-wide.
    * para todos los efectos prácticos = for all practical purposes.
    * para todos por igual = across the board [across-the-board].
    * para todo tipo de tiempo = all-weather.
    * para todo uso = all-purpose.
    * para tomar medidas = for action.
    * para trabajos pesados = heavy-duty.
    * para una única ocasión = one-time.
    * para un futuro mejor = for a better future.
    * para uso comercial = commercially-owned.
    * para uso del profesional = professional-use.
    * para uso industrial = heavy-duty.
    * para uso personal = for personal use.
    * para usos posteriores = for subsequent use.
    * para vergüenza + Pronombre Posesivo = to + Posesivo + shame.
    * sin parar = interminably.
    * * *
    1) (expresando destino, finalidad, intención) for

    ¿para qué revista escribes? — what magazine do you write for?

    ¿para qué sirve esto? — what's this (used) for?

    ¿para qué lo quieres? — what do you want it for?

    ¿para qué se lo dijiste? — what did you tell him for?

    que para qué decirte/hablar — (fam)

    tenían un hambre que para qué decirte/hablar — they were starving

    2)

    para + inf — to + inf

    3)

    para que + subj: lo dice para que yo me preocupe he (only) says it to worry me; pídeselo - ¿para que me diga que no? ask him for it - so he can say no?; cierra para que no nos oigan — close the door so (that) they don't hear us

    para + inf: soy lo bastante viejo (como) para recordarlo I'm old enough to remember it; bastante tengo yo (como) para estar ocupándome de ti I've enough problems of my own without having to deal with yours as well; es (como) para matarlo! (fam) I'll kill him! (colloq); para que + subj: basta con que él aparezca para que ella se ponga nerviosa — he only has to appear for her to get flustered

    6) (en comparaciones, contrastes)

    para lo que come, no está gordo — considering how much he eats, he's not fat

    para el caso que me hacen...! — for all the notice they take of me...

    para + inf: para haber sido improvisado fue un discurso excelente for an off-the-cuff speech it was excellent; ¿quién es él para hablarte así? who does he think he is, speaking to you like that ?; para que + subj: es mucho para que lo haga sola it's too much for you to do it on your own; tanto esforzarme por ellos para que no te lo agradezcan! — after all that effort I made for them they didn't even say thankyou!

    7)

    estar para algo/+ inf — ( indicando estado)

    para mí que no viene — if you ask me, he won't come

    para su padre, es un genio — in his father's opinion o as far as his father's concerned, he is a genius

    ¿qué es lo más importante para ti? — what's the most important thing for you?

    9)

    empuja para arribapush up o upward(s)

    ¿vas para el centro? — are you going to o toward(s) the center?

    va para los 50 añosshe's going o (BrE) getting on for fifty

    a) (señalando una fecha, un plazo)

    ¿cuánto te falta para terminar? — how much have you got left to do?

    ¿para cuándo espera? — when is the baby due?

    b) (AmL exc RPl) ( al decir la hora) to
    11)

    tengo para rato — (fam) I'm going to be a while (yet)

    esto va para largo — (fam) this is going to take some time

    ¿qué le regalo para el cumpleaños? — what can I give him for his birthday?

    se fue para nunca volver — (liter) she went away never to return

    * * *
    = for, for, for the sake of, in order to, in respect of, in the interest(s) of, in the interest(s) of, so as, toward(s), within, in an attempt to, in an effort to, for purposes of, in a bid to, as a means of, in a drive to, in the drive to, if + Nombre + be + to.

    Ex: For newly created authority entries the date recorded is the date the entry was created.

    Ex: This gamut of information presents the indexer and user with problems in choosing access points for conference proceedings.
    Ex: The advocates of ISBD originally argued that it was for the sake of the computer.
    Ex: Any attempt to organise knowledge must, in order to justify the effort of organisation, have an objective.
    Ex: It is perhaps fortunate that the array of terms that are used to describe indexes is a little more restricted than the variety of terms used in respect of catalogues.
    Ex: In the interest of clarity an integrated account of the appropriate added entry headings is to be found in 21.29 and 21.30.
    Ex: In the interest of clarity an integrated account of the appropriate added entry headings is to be found in 21.29 and 21.30.
    Ex: A catalogue code is a systematic arrangement of laws and statutes so as to avoid inconsistency and duplication in catalogues.
    Ex: An appreciation of alternative approaches is particularly important in this field where trends towards standardisation are the norm.
    Ex: Most data base producers have in-house guidelines for bibliographic description, and aim to achieve consistency of citation within their products.
    Ex: The first treaty of all was designed to pool the coal and steel resources of Europe in an attempt to overcome the devastation of the Second World War and to foster the concept of European unity.
    Ex: Many libraries have had fine free days or weeks in an effort to entice strayed material back.
    Ex: This article discusses the advantages to libraries of computer technology for purposes of bibliographic control and on-line access.
    Ex: In a bid to leapfrog stages of development, some transitional economies are investing heavily in building up information age infrastructures.
    Ex: The idea of tiered, or multilayered, citation is proposed as a means of testing this hypothesis = Se propone la idea de citar de una forma estratificada o por niveles para comprobar esta hipótesis.
    Ex: The library has contracted out the management of its computerized information system to Dynix in a drive to improve library service.
    Ex: The story of the postwar diner suggests some ways that purveyors of consumer commodities finessed and exploited emergent social dislocations in the drive to expand and diversify markets.
    Ex: Some foods such as vegetable preserves which result from complicated and fragile fermentations must be made at specific times of the year if they are to succeed.
    * ¿para qué sirve... ? = what's the use of... ?.
    * para abrir boca = as a kind of + appetiser.
    * para actuar = for action.
    * para alguna gente = to some people.
    * para algunas personas = to some people.
    * para algunos = to some.
    * para aquel entonces = by then.
    * para atraer al cliente = window dressing.
    * para beneficio de = for the good of.
    * para bien = for the best, for the better.
    * para bien de = in the best interests of, for the good of.
    * para bien de Alguien = in + Posesivo + best interest.
    * para bien o para mal = for better or (for) worse, for good or (for) ill, for good or (for) evil.
    * para bodas = bridal.
    * para chuparse los dedos = scrumptious, yummy [yummier -comp., yummiest -sup.].
    * para cocinar uno mismo = self-catering.
    * para colmo = into the bargain, into the bargain, to cap it all (off), on top of everything else, but to make things worse, but to make matters worse, for good measure, to add insult to injury.
    * para colmo de males = to add insult to injury, to add salt to injury, to rub salt in the wound.
    * para comenzar diremos que = to begin with.
    * para complicar aun más las cosas = to add to the confusion.
    * para concluir = in closing, in conclusion, to wrap things up.
    * para confundir aun más las cosas = to add to the confusion.
    * para cuando = by the time.
    * para cubrir gastos = on a cost-recovery basis.
    * para cubrirse las espaldas = as a backup.
    * para decir la verdad = to be honest.
    * para detrimento de = to the neglect of.
    * para diario = everyday.
    * para disgusto de = to the disgust of.
    * para divertirse = for kicks.
    * para echar sal en la herida = to add insult to injury, to add salt to injury, to rub salt in the wound.
    * para el año próximo = for the year ahead.
    * para el arrastre = over the hill.
    * para el beneficio de = for the benefit of.
    * para el bien de = for the benefit of.
    * para el caso = for that matter.
    * para el esparcimiento = recreational.
    * para el futuro = for the years to come, for the years ahead, for the future.
    * para el inglés su casa es su castillo = an Englishman's home is his castle.
    * para ello = to that end, to this end, to that effect, therefor.
    * para el ocio = recreational.
    * para el que lo quiera = up for grabs.
    * para embalsamar = embalming.
    * para empeorar las cosas = to add insult to injury, to add salt to injury, to rub salt in the wound.
    * para empezar = for one, initially, to start with, to begin with, for starters, first off.
    * para entonces = by then.
    * para escribir con mayúsculas = in a shifted position.
    * para eso = therefor.
    * para este fin = to this end.
    * para esto = therefor.
    * para evitar su uso indebido por los niños = childproof.
    * para expresar dimensiones = by.
    * para + Fecha = by + Fecha.
    * para finales de = by the end of.
    * para finales de + Expresión Temporal = by the close of + Expresión Temporal.
    * para finalizar = in closing.
    * para fines múltiples = multipurpose [multi-purpose].
    * para futuras consultas = for future reference.
    * para hacer dinero = money-making.
    * para hacer esto = in this.
    * para hacer fundas = sleeving.
    * para hacer juego = to match.
    * para hacer justicia = in fairness to.
    * para hacer las paces = peace offering.
    * para hacerlo + Adjetivo = for + Nombre's sake.
    * para hacer más fácil = for ease of.
    * para impresionar = for effect.
    * para + Infinitivo = for + Gerundio.
    * para jóvenes = youth-serving.
    * para la eternidad = in perpetuity.
    * para la evaluación de hipótesis = hypothesis-testing.
    * para la formación autodidacta = self-instructional.
    * para la gestión de información textual = text-handling.
    * para la posteridad = for posterity.
    * para la web = Web-related.
    * para llamar la atención = for effect.
    * para mantener ocupado = keep-busy.
    * para mantener(se) ocupado = keep-busy.
    * para más información = for further details.
    * para más inri = to cap it all (off), on top of everything else, but to make things worse, but to make matters worse.
    * para mayor información sobre = for details of.
    * para mayor información véase + Nombre = see + Nombre + for further details.
    * para mayor inri = to cap it all (off), on top of everything else, but to make things worse, but to make matters worse.
    * para mí = for myself.
    * para microordenadores = micro-computer based.
    * para nada = in vain, to no avail, without any avail, vainly, of no avail.
    * para no = so as not to.
    * para + Nombre = for + Nombre + purposes.
    * para no ser menos = not to be outdone.
    * para novias = bridal.
    * para + Número = seat + Número.
    * para ordenadores personales = microcomputer-based, PC-based.
    * para orquesta = orchestral.
    * para otra ocasión = for future reference.
    * para para lavarse la cara = washrag.
    * para partirse de risa = side-splitting.
    * para PCs = PC-based.
    * para pelearse hacen falta dos = it takes two to tangle, it takes two to tango, it takes two to make a quarrel.
    * para personas con intereses similares = birds-of-a-feather.
    * para + Posesivo + disgusto = to + Posesivo + chagrin.
    * para + Posesivo + gran sorpresa = much to + Posesivo + surprise.
    * para + Posesivo + propio bien = for + Posesivo + own good.
    * para + Posesivo + sorpresa = to + Posesivo + surprise.
    * para posteriores usos = for subsequent use.
    * para principios de siglo = by the turn of the century.
    * para + Pronombre Personal = in + Posesivo + eyes.
    * para protegerse = protectively.
    * para que = in order that, so that, seeing that.
    * para que así conste = for the record.
    * para que este sea el caso = for this to be the case.
    * para que esto sea así = for this to be the case.
    * para que no falte = for good measure.
    * para que no falte de nada = for good measure.
    * para que no + Subjuntivo = if + Nombre + be not + to + Infinitivo, lest + Frase Verbal.
    * para que no vaya a faltar = for good measure.
    * para que quede constancia = for the record.
    * para que quede más claro = for main effects.
    * para que vayamos pensando = food for thought.
    * para resumir = to sum up, to sum it up, to make a long story short, to recap, to cut a long story short, simply put, simply stated.
    * para ser específico = to be specific.
    * para ser franco = to be blunt, in all honesty.
    * para ser más explícito = to elaborate a little further.
    * para ser sincero = to be blunt, to be honest, in all honesty.
    * para siempre = forever, in perpetuity, for good, eternally, terminally, ever after.
    * para siempre en el futuro = for the indefinite future.
    * para sorpresa de todos = to everyone's surprise.
    * para sorpresa + Posesivo = to + Posesivo + surprise.
    * para su fácil + Nombre = for ease of + Nombre.
    * para su posterior uso = for subsequent use.
    * para su uso posterior = for subsequent use.
    * para terminar = in closing.
    * para toda la empresa = company-wide, enterprise-wide.
    * para toda la industria = industry-wide.
    * para toda la universidad = university-wide.
    * para toda la vida = lifelong [life-long], for life.
    * para todo el mercado = industry-wide.
    * para todos los efectos prácticos = for all practical purposes.
    * para todos por igual = across the board [across-the-board].
    * para todo tipo de tiempo = all-weather.
    * para todo uso = all-purpose.
    * para tomar medidas = for action.
    * para trabajos pesados = heavy-duty.
    * para una única ocasión = one-time.
    * para un futuro mejor = for a better future.
    * para uso comercial = commercially-owned.
    * para uso del profesional = professional-use.
    * para uso industrial = heavy-duty.
    * para uso personal = for personal use.
    * para usos posteriores = for subsequent use.
    * para vergüenza + Pronombre Posesivo = to + Posesivo + shame.
    * sin parar = interminably.

    * * *
    A (expresando destino, finalidad, intención) for
    tengo buenas noticias para ustedes I have some good news for you
    ¿para qué revista escribes? what magazine do you write for?
    lee para ti read to yourself
    fue muy amable para con todos he was very friendly to everyone
    ¿para qué sirve esto? what's this (used) for?
    no sirve para este trabajo he's no good at this kind of work
    ¿para qué lo quieres? what do you want it for?
    ¿para qué tuviste que ir a decírselo? what did you have to go and tell him for?, why did you have to go and tell him?
    champú para bebés baby shampoo
    jarabe para la tos cough mixture
    que para qué (decirte/hablar) ( fam): hacía un frío que para qué (decirte) it was freezing cold ( colloq)
    venían con un hambre que para qué (hablar) or para qué te voy a contar they were starving o so hungry when they got here!
    B para + INF to + INF
    está ahorrando para comprarse un coche she's saving up for a car o to buy a car
    esta agua no es para beber this isn't drinking water
    está listo para pintar it's ready to be painted o for painting
    para serte sincero to tell you the truth
    como para convencerse a sí misma as if to convince herself
    para pasar al curso siguiente (in order) to go on to the next year
    no hay que ser muy inteligente para darse cuenta you don't have to be very intelligent to realize that
    nos cambiamos de sitio para ver mejor we changed places (so as) to see better
    para no + INF so as not to + INF
    entró en puntillas para no despertarla he went in on tiptoe so as not to wake her
    C para QUE + SUBJ:
    lo dice para que yo me preocupe he (only) says it to worry me
    pídeselo — ¿para qué? ¿para que me diga que no? ask him for it — what for? so he can say no?
    para QUE no + SUBJ:
    cierra la puerta para que no nos oigan close the door so (that) they don't hear us
    D
    1
    (enfatizando la culminación de algo): para colmo or para rematarla se apagó la luz to crown o top o cap it all the light went out
    2 (expresando efecto, consecuencia) to
    para su desgracia unfortunately for him
    para mi gran sorpresa to my great surprise, much to my surprise
    no había bastante para todos there wasn't enough for everybody o to go round
    tranquilízate, no es para tanto calm down, it's not that bad
    para + INF:
    apenas tienen para comer they can barely afford to eat
    soy lo bastante viejo (como) para recordarlo I'm old enough to remember it
    bastante tengo yo con mis problemas (como) para estar ocupándome de los suyos I've enough problems of my own without having to deal with his as well
    ¡es (como) para matarlo! ( fam); I'll kill him! ( colloq)
    para QUE + SUBJ:
    basta que yo diga A para que él diga B if I say it's black, he'll say it's white
    basta con que él aparezca para que ella se ponga nerviosa he only has to walk in and she gets flustered
    B
    (en comparaciones, contrastes): hace demasiado calor para estar al sol it's too hot to be in the sun
    son altos para su edad they're tall for their age
    para lo que come, no está nada gordo considering how much he eats, he's not at all fat
    díselo tú — ¡para el caso que me hacen …! you tell them — for all the notice they take of me …
    para + INF:
    para haber sido improvisado fue un discurso excelente for an off-the-cuff speech it was excellent, considering it was completely off the cuff it was an excellent speech
    ¿quién se cree que es para hablarte así? who does she think she is, speaking to you like that o to speak to you like that?
    para QUE + SUBJ:
    son demasiado grandes para que les estés haciendo todo they're too old for you to be doing everything for them
    para que se esté quejando todo el día … if he's going to spend all day complaining …
    ¡tanto preocuparse por ellos para que después hasta te acusen de metomentodo! all that worrying about them and then they go and accuse you of being a meddler!
    C estar para algo/+ INF
    (indicando estado): mira que no estoy para bromas look, I'm in no mood for joking o for jokes
    estas botas están para tirarlas a la basura these boots are only fit for throwing out o for the trash o ( BrE) for the bin
    no está (como) para salir tan de veranillo it's not warm enough to go out in such summery clothes
    D
    (expresando opiniones, puntos de vista): para mí que ya no viene if you ask me, he won't come now
    para el padre, el niño es un Mozart en ciernes in the father's opinion o as far as the father's concerned, the boy is a budding Mozart
    tú eres todo para mí you're everything to me
    ¿para ti qué es lo más importante? what's the most important thing for you?, what do you see as the most important thing?
    esto es de gran interés para el lector this is of great interest to the reader
    A
    (indicando dirección): salieron para el aeropuerto they left for the airport
    empuja para arriba push up o upward(s)
    ¿vas para el centro? are you going to o toward(s) the center?
    se los llevó para la casa de los abuelos she took them over to their grandparents' house
    tráelo para acá/adentro bring it over here/inside
    B
    (en sentido figurado): ya vamos para viejos we're getting old o ( colloq) getting on
    va para los 50 años she's pushing fifty ( colloq), she's going o ( BrE) getting on for fifty ( colloq)
    A
    (señalando un plazo): tiene que estar listo para el día 15 it has to be ready by o for the 15th
    ¿qué deberes tienes para el lunes? what homework do you have for Monday?
    faltan cinco minutos para que termine la clase there are five minutes to go before the end of the class
    me lo prometió para después de Pascua he promised I could have it after Easter, he promised it to me for after Easter
    ¿cuánto te falta para terminar? how much have you got left to do?, how long will it take you to finish it?
    B
    1
    (indicando fecha aproximada): piensan casarse para finales de agosto they plan to marry sometime around the end of August
    para entonces quién sabe si todavía estaremos vivos who knows if we'll still be alive (by) then?
    ¿para cuándo espera? when is the baby due?
    tengo hora para mañana I have an appointment (for) tomorrow
    C
    1
    (expresando duración): para siempre forever
    tengo para rato ( fam); I'm going to be a while (yet), this is going to take me a while (yet)
    esto va para largo ( fam); this is going to take some time
    ¿qué le puedo regalar para el cumpleaños? what can I give him for his birthday?
    D ( liter)
    (en secuencias de acciones): se fue para nunca volver she went away never to return
    fue puesto en libertad, para más tarde volver a ser detenido he was set free only to be rearrested later, he was set free but was rearrested later
    * * *

     

    Del verbo parar: ( conjugate parar)

    para es:

    3ª persona singular (él/ella/usted) presente indicativo

    2ª persona singular (tú) imperativo

    Del verbo parir: ( conjugate parir)

    para es:

    1ª persona singular (yo) presente subjuntivo

    3ª persona singular (él/ella/usted) presente subjuntivo

    3ª persona singular (él/ella/usted) imperativo

    Multiple Entries:
    para    
    parar    
    parir
    para preposición
    1 (destino, finalidad, intención) for;

    ¿para qué sirve esto? what's this (used) for?;
    champú para bebés baby shampoo;
    para eso no voy I might as well not go;
    para + inf: ahorra para comprarse un coche he's saving up to buy a car;
    tomé un taxi para no llegar tarde I took a taxi so I wouldn't be late;
    está listo para pintar it's ready to be painted o for painting;
    para aprobar (in order) to pass;
    entró en puntillas para no despertarla he went in on tiptoe so as not to wake her;
    lo dice para que yo me preocupe he (only) says it to worry me;
    cierra para que no nos oigan close the door so (that) they don't hear us
    2


    no es para tanto it's not that bad;
    soy lo bastante viejo (como) para recordarlo I'm old enough to remember it
    b) (en comparaciones, contrastes):


    son altos para su edad they're tall for their age;
    para lo que come, no está gordo considering how much he eats, he's not fat;
    ¿quién es él para hablarte así? who does he think he is, speaking to you like that ?;
    es mucho para que lo haga sola it's too much for you to do it on your own
    1 ( dirección):

    empuja para arriba push up o upward(s);
    ¿vas para el centro? are you going to o toward(s) the center?
    2 ( tiempo)
    a) (señalando una fecha, un plazo):

    estará listo para el día 15 it'll be ready by o for the 15th;

    deberes para el lunes homework for Monday;
    faltan cinco minutos para que termine there are five minutes to go before the end;
    me lo prometió para después de Pascua he promised me it for after Easter;
    ¿cuánto te falta para terminar? how much have you got left to do?;
    para entonces estaré en Madrid I'll be in Madrid (by) then;
    tengo hora para mañana I have an appointment (for) tomorrow
    b) (AmL exc RPl) ( al decir la hora) to;


    c) ( duración):


    tengo para rato (fam) I'm going to be a while (yet)
    parar ( conjugate parar) verbo intransitivo
    1 ( detenerse) to stop;

    ir/venir a para to end up;
    fue a para a la cárcel he ended up in prison;
    ¿a dónde habrá ido a para aquella foto? what can have happened to that photo?;
    ¡a dónde iremos a para! I don't know what the world's coming to
    2 ( cesar) to stop;

    ha estado lloviendo sin para it hasn't stopped raining;
    no para quieto ni un momento he can't keep still for a minute;
    no para en casa she's never at home;
    para DE + INF to stop -ing;
    paró de llover it stopped raining
    3 (AmL) [obreros/empleados] to go on strike
    verbo transitivo
    1
    a)coche/tráfico/persona to stop;

    motor/máquina to stop, switch off
    b) hemorragia to stanch (AmE), to staunch (BrE)

    c)balón/tiro to save, stop;

    golpe to block, ward off
    2 (AmL)

    b) ( poner vertical) ‹vaso/libroto stand … up;


    pararse verbo pronominal
    1 ( detenerse)

    b) [reloj/máquina] to stop;

    [coche/motor] to stall;

    2


    se paró en una silla she stood on a chair;
    ¿te puedes para de cabeza/de manos? can you do headstands/handstands?
    b) (AmL) [ pelo] ( hacia arriba) to stick up;

    ( en los lados) to stick out

    parir ( conjugate parir) verbo intransitivo [ mujer] to give birth;
    [ vaca] to calve;
    [yegua/burra] to foal;
    [ oveja] to lamb
    verbo transitivo

    b) [ mamíferos] to have, bear (frml)

    para preposición
    1 (utilidad, aptitud) for: ¿para qué tanto esfuerzo?, what's all this effort for?
    una pomada para las quemaduras, an ointment for burns
    una tijera para zurdos, a pair of scissors for left-handed people
    2 (finalidad, motivo) to, in order to: lo dijo para molestarme, she said it to annoy me
    lo hace para que te fijes en él, he does it so that you notice him
    3 (destinatario) for: es para mamá, it's for mum
    hablaba para los votantes indecisos, he spoke to the undecided voters
    es muy atento para con ella, he's very obliging towards her
    4 (opinión) para Paco todas las mujeres son guapas, in Paco's opinion, all women are pretty
    5 (comparación, concesión) for: para ser tan joven tiene ideas muy sensatas, he has very sensible ideas for his age
    6 (rechazo) para una vez que hablo, me haces callar, the one time I speak, you shut me up
    7 (tiempo) by: estará listo para las cinco, it'll be ready by five
    para entonces, by then
    8 (a punto de) está para salir, it's about to leave
    9 (dirección) el tren para Burgos acaba de salir, the train for Burgos has just left
    iba para tu casa, I was going to your house
    Recuerda que cuando para expresa finalidad, se traduce por to o in order to (este último sólo se usa para evitar confusión): Me voy para ayudarte. I'm going in order to help you. Si usáramos sólo to significaría: Voy a ayudarte. Sin embargo, cuando después de para viene un sustantivo o un pronombre y no un verbo (esta llave es para aquella puerta), se traduce por for ( this key is for that door).
    parar
    I verbo intransitivo
    1 to stop: para de saltar, stop jumping
    para un momento en la farmacia, stop a minute at the chemist's
    no pares de hablar, por favor, keep talking, please
    2 (alojarse) to stay
    3 (finalizar, terminar) el cuadro fue a parar al rastro, the painting ended up in the flea market
    II verbo transitivo
    1 to stop
    2 Dep to save
    3 LAm to stand up
    ♦ Locuciones: dónde va a parar, by far: mi hija es muchísmo más inteligente que la suya, dónde va a parar, my daughter is far more intelligent than theirs
    parir verbo transitivo & verbo intransitivo to give birth (to)
    ♦ Locuciones: poner a alguien a parir, to run sb down
    ' para' also found in these entries:
    Spanish:
    A
    - abalorio
    - ablandar
    - abreviar
    - absoluta
    - absoluto
    - acá
    - aceitera
    - achuchar
    - actuación
    - adentro
    - agitador
    - agitadora
    - alcanzar
    - alfiler
    - alguna
    - alguno
    - aliento
    - alquiler
    - alta
    - amenaza
    - añadidura
    - ancha
    - ancho
    - ánimo
    - año
    - antesala
    - antirrobo
    - aplanar
    - aprovechar
    - apta
    - aptitud
    - apto
    - aquí
    - arca
    - arena
    - arrastre
    - arriba
    - arropar
    - atonía
    - atrás
    - atril
    - aunar
    - auspicio
    - baja
    - bajo
    - balde
    - bálsamo
    - bañarse
    - banco
    English:
    AA
    - ability
    - about
    - accessory
    - accommodate
    - achieve
    - activity
    - adapter
    - adaptor
    - adequate
    - adequately
    - admire
    - adult
    - advantage
    - advantageous
    - advertise
    - aftershave (lotion)
    - agitate
    - agree
    - all
    - all-out
    - allocate
    - analyst
    - antiallergenic
    - antibiotic
    - antidote
    - antihistamine
    - antipollution
    - appease
    - application
    - appointment
    - appropriate
    - aptitude
    - argue
    - arm-twisting
    - arms control
    - around-the clock
    - arrangement
    - arson
    - as
    - ASPCA
    - assailant
    - assert
    - assess
    - assume
    - astir
    - astonishment
    - attain
    - attention span
    - attractive
    * * *
    para prep
    1. [indica destino, finalidad, motivación] for;
    es para ti it's for you;
    significa mucho para mí it means a lot to me;
    “¡qué suerte!” dije para mí “how lucky,” I said to myself;
    una mesa para el salón a table for the living-room;
    desayuno para dos breakfast for two;
    crema para zapatos shoe polish;
    pastillas para dormir sleeping pills;
    están entrenados para el combate they have been trained for combat;
    estudia para dentista she's studying to become a dentist;
    esta agua no es buena para beber this water isn't fit for drinking o to drink;
    para conseguir sus propósitos in order to achieve his aims;
    lo he hecho para agradarte I did it to please you;
    me voy para no causar más molestias I'll go so I don't cause you any more inconvenience;
    te lo repetiré para que te enteres I'll repeat it so you understand;
    resulta que se divorcian para un mes más tarde volverse a casar so they get divorced, only to remarry a month later;
    para con towards;
    es buena para con los demás she is kind towards other people;
    ¿para qué? what for?;
    ¿para qué quieres un martillo? what do you want a hammer for?, why do you want a hammer?;
    ¿para qué has venido? why are you here?;
    ¿para quién trabajas? who do you work for?
    2. [indica dirección] towards;
    el próximo vuelo para Caracas the next flight to Caracas;
    ir para casa to head (for) home;
    salir para el aeropuerto to leave for the airport;
    para abajo downwards;
    para arriba upwards;
    tira para arriba pull up o upwards;
    para atrás backwards;
    échate para atrás [en asiento] lean back;
    para delante forwards;
    ya vas para viejo you're getting old;
    esta muchacha va para pintora this girl has all the makings of a painter
    3. [indica tiempo] for;
    tiene que estar acabado para mañana/para antes de Navidad it has to be finished by o for tomorrow/before Christmas;
    faltan cinco minutos para que salga el tren the train leaves in five minutes;
    tienen previsto casarse para el 17 de agosto they plan to get married on 17 August;
    llevamos comida para varios días we have enough food for several days;
    Am salvo RP
    diez para las once ten to eleven;
    Am salvo RP
    un cuarto para las once (a) quarter to eleven;
    va para un año que no nos vemos it's getting on for a year since we saw each other;
    ¿y para cuándo un bebé? and when are you going to start a family?;
    para entonces by then
    4. [indica comparación]
    tiene la estatura adecuada para su edad she is the normal height for her age;
    está muy delgado para lo que come he's very thin considering how much he eats;
    para ser verano hace mucho frío considering it's summer, it's very cold;
    para ser un principiante no lo hace mal he's not bad for a beginner;
    para lo que me ha servido… for all the use it's been to me…;
    ¡tanto esfuerzo para nada! all that effort for nothing!;
    ¿y tú quién eres para tratarla así? who do you think you are, treating her like that?;
    yo no soy quien para decir… it's not for me to say…
    5. (después de adjetivo y antes de infinitivo) [indica inminencia, propósito] to;
    la comida está lista para servir the meal is ready to be served;
    el atleta está preparado para ganar the athlete is ready to win
    6. [indica opinión] for;
    para Marx, la religión era el opio del pueblo for Marx, religion was the opium of the people;
    para mí/ti/ etc as far as I'm/you're/ etc concerned;
    para mí que no van a venir it looks to me like they're not coming;
    ¿para ti quién es más guapo? who do you think is the most handsome?
    7. [indica disposición, estado]
    no estoy para fiestas I'm not in the mood for parties;
    el abuelo no está ya para hacer viajes largos grandfather's no longer up to going on long journeys;
    ¿hace día para ir sin chaqueta? is it warm enough to go out without a jacket on?
    8. [indica consecuencia]
    para su sorpresa, para sorpresa suya to her surprise;
    para alegría de todos to everyone's delight;
    para nuestra desgracia unfortunately for us
    9. Comp
    no es/fue/ etc[m5]. para tanto it's not/it wasn't/ etc such a big deal;
    no llores, que no es para tanto don't cry, it's not such a big deal, there's no need to cry about it;
    dicen que les trataron mal, pero no fue para tanto they say they were ill-treated, but that's going a bit far;
    Fam
    que para qué: hace un calor que para qué it's absolutely boiling;
    este plato pica que para qué this dish is really hot, Br this dish isn't half hot
    * * *
    prp
    1 for;
    para mí for me
    2 dirección toward(s);
    ir para head for;
    va para directora she’s going to end up as manager
    3 tiempo for;
    listo para mañana ready for tomorrow;
    para siempre forever;
    diez para las ocho L.Am. ten of eight, ten to eight;
    para Pascua iremos de vacaciones a Lima we’re going to Lima for Easter;
    espero que para Pascua haya terminado la crisis I hope the crisis is over by Easter;
    ¿para cuándo? when for?
    :
    lo hace para ayudarte he does it (in order) to help you;
    para que so that;
    ¿para qué te marchas? what are you leaving for?;
    para eso no hace falta it’s not necessary just for that
    :
    para su edad es muy maduro he’s very mature for his age
    6
    :
    lo heredó todo para morir a los 30 he inherited it all, only to die at 30
    * * *
    para prep
    1) : for
    para ti: for you
    alta para su edad: tall for her age
    una cita para el lunes: an appointment for Monday
    2) : to, towards
    para la derecha: to the right
    van para el río: they're heading towards the river
    3) : to, in order to
    lo hace para molestarte: he does it to annoy you
    4) : around, by (a time)
    para mañana estarán listos: they'll be ready by tomorrow
    5)
    para adelante : forwards
    6)
    para atrás : backwards
    7)
    para que : so, so that, in order that
    te lo digo para que sepas: I'm telling you so you'll know
    * * *
    para prep
    4. (dirección) for / to
    5. (tiempo) by
    para mí for me / in my opinion

    Spanish-English dictionary > para

  • 18 abrañar

    Abrañar es alinear, arreglar en todas sus vertientes al ganado, no sólo el que se encuentra en las brañas, puertos o morteras, sino también el que permanece en las cortes (cuadras) de la misma aldea. A mediados de la primavera es cuando se empieza a subir el ganado escosu (que no da leche) para los puertos, estas reses suelen por regla general ser magüetas (novillas) de tres años para abajo, unas están dandu la cría (preñadas), otras son manías (que no están preñadas), luego más tarde, hacia la última quincena del mes de mayo, que es cuando ya no se pueden pacer más los préus (prados) porque sino no dan la cosecha de hierba que se recuétche (recoge) en el mes de xuliu (julio) denominado el mes de la yerbe (hierba). Así pues, cuando los prados ya no se pueden pacer, se sube al puerto todo el demás ganado, exceptuando las xunturas (yuntas) que han de acarrear la hierba, estas vacas suelen ser las bétchaes (paridas), o las que están próximas abétchadar (a parir). Es cuando llega entonces el momento de abrañar en los puertos, de ir hacer la braña. Miles de veces y en diferentes lugares de mi Tierrina, allá por los apenados y hambrientos años de la post-guerra, siendo yo un guaxetín (chiquillo), fui abrañar para los varios amos que como criadín por mala o buena fortuna yo he servido. Había que buscar al ganado que guareciendu (pastiando) se encontraba en el extenso y comunal puerto, que muchas veces era muy difícil de dar con él, por causa de la borrina (niebla), que no permitía ver a uno ni la propia mano dellantri de sous güétchus (delante de los ojos). Nos solíamos orientar por el sonido de las chuecas, chocaretas, zumbus o zumbiétchus (cencerros), que llevaban las vacas más responsables y serias por así denominarlo de cada cabana (cabaña), supuesto que estas reses suelen ser las que capitanean a todas las demás. Me recuerdo que los enormes felechales (helechos) y demás matoxus (matorrales) que eran más altos que mi cuerpo, que por doquier poblaban todo el puerto, se encontraban en los días de borrinas baxas (nieblas bajas), ameruxáus d'orbayu (llenos de agua) que me ponían de pingandu (mojado) lo mismo que si vestido me tirase al agua. Pero todo aquello era nada cuando lograba dar con las vacas, que alegraban tan difícil búsqueda, y afalándulas muy contento me dirigía hacia mi cabanón (cabaña) y después de muxilas (ordeñarlas) atizaba un bon fuéu, (prendía un buen fuego) dóu m'enxugaba la moyadura que m'enciétbechar. (Dónde me secaba la mojadura que me ataba). Una vez que estaba bien enxuchu (seco) muy dichoso me enzulaba (comía) la fugaz y sabrosa cena que tan sólo consistía, en un zapicáu de lleiche (un jarro de leche) acompangáu (acompañado) d'un cantexu de borona ou pan d'escanda. (Un trozo de pan de maíz o escanda). Chuéu, despós, endutbechábame nel xergoncín de paya, ya xurniaba toa la nuétche comu 'n anxelín del cielu xebráu de la man del sou Faedor. (Luego, después, encogiéndome en el jergón de paja, dormía toda la noche como un ángel de los cielos apartado de la mano del Hacedor). Hay vaqueirus que xuben (suben) todos los días por la mañana y de tarde hasta el puerto a hacer la braña, los que tienen corte (cuadra) en la braña, meten sus vacas dentro para ordeñarlas con tranquilidad, pero aquellos que no poseen cabanu (cuadra) tienen que buscar ordeñar al entestate (al aire libre). Casi todos los vaqueirus que tienen que catar (ordeñar) sus vacas al entestate, suelen llevar alguna couxa (cosa) de la aldea para que las vacas la coman y estén así quietas mientras las afoixinan (ordeñan), esto se llama el manoxu (manojo) que es según la época del año de diferente manera. Así en el mes de Xuniu ya xuliu ye de segáu, (junio y julio es de pación), en agosto, setiembre y octubre el manuxín (manojín) suele ser de las fuéas ya pereícoteirus de lus ñarbaxus, (plantas de maíz) y también de focháus de frisou (también de ramas de fresno), que les gusta mucho a las vacas y son muy sanas y nutritivas, así como también muy peligrosas para sous ventrones ya rumiaxes (vientres y rumiajes) si las comen demasiado calientes. Otros vaqueirus llevan sal que bazcuchan d'enría 'l campíz (vierten encima del campo) y como a las vacas les agrada todo lo sallado, comencipien a chamber (empiezan a lamer) en tal lugar hasta que terminan con todo el campizo dando tiempo a que el vaqueiru la ordeñe con toda tranquilidad. También existen otros más ingeniosos que arrebaten les ganes de mexar fasta la gora de afoixinar (que aguantan las ganas de mear hasta la hora de ordeñar) y así después meando en el campizo mientras que la vaca pace y lame el lugar meado ellos con rapidez la ordeñan. Otros vaquierus sólo hacen la braña una vez cada veinticuatro horas, bien porque sus vacas tengan poca leche, o porque les interese escosalas (secarlas) para así tan sólo subir al puerto una vez cada semana a verlas. Y hay otros vaqueirus que duermen y moran en sus cabañas de las brañas y tan sólo bajan a sus aldeas una vez a la semana. Existe la creencia entre las gentes de mi Tierra no documentadas en las ancestrales y hermosas costumbres de nuestras embrujadoras aldeas, creencia divulgada por escritores que no saben dónde tiene, pongo como ejemplo el caldar la vaca (ubre), de que en Asturias no hay más vaqueirus que los de la Alzada y no recuerdo en estos momentos qué otro lugar. Mas yo les digo ahora que esos babayus de despacho que se reúnen en cabanáes (rebaños) formando las infantiles y ridículas sociedades de «Amigos del Bable» o del «Conceyu del Bable», etc., etc., que lo único que saben es buscar una popularidad ya muxiyes la corexa a les ñobles xentes de miou Tierrina (y ordeñarles la cartera a las nobles gentes de mi Tierra). Digo que estas respetables personas lo único que saben de la Llingua y costumbres ancestrales de mi Asturias. es lo que plagian en los archivos, en los escritos de otros escritores ya fenecidos que la mayor parte de ellos tampoco en estas materias no tenían namái qu'una migayina (nada más que una migaja) de idea. Y ahora que ya para la posteridad dejo dicho lo que son estas rencuayas (ruinas) sociedades, compuestas por profesores y otras ilustres personas, que de no ganar la Guerra Civil el General Franco, de seguro que estarían de peones camineros, porque francamente creo que para otro menester ellos no sirven. Todos estos señores con sus teorías y conferencias mistificadas, no saben cómo habla el pueblo, ni como trabaja, ni cómo sufre y ríe, ni como canta y llora, las costumbres y el habla del sencillo, simple y natural pueblo, sólo se aprenden formando parte de ese pueblo que s’acueye 'l llabiegu, falandu la Llingua de nuexus mayores (se coge al arado hablando la lengua de nuestros mayores, todos los días del año). Yo no podré competir jamás, ni tan siquiera lo intento, en los saberes de todos estos señores licenciados y profesores de los números y las letras, porque por mala o buena fortuna los maestros que yo he tenido, no me enseñaron las sapiencias de tan hermosas profesiones, ya que ellos casi todos analfabetos por naturaleza en la dimensión de los signos, de los números y letras, en vez de poner entre mis manos un libro, me punxerun cuaxi disde miou ñacencia, una ferramienta paque trabayandu me ganara 'l potaxe que la probina de miou má non podía dame. (Me pusieron casi desde mi nacencia, una herramienta para que trabajando me ganara el potaje que la pobre de mi madre no podía darme). Así por ejemplo, el mejor profesor que yo he tenido ha sido mi amo Salustiano, un vaqueiru de la aldea de Folgueras, xustu ya ñoble 'n tal fondura (justo y noble en tal hondura), filósofo e inteligente en tal altura, que no se desliza un día por mi vida, que en algún momento con nostálgico cariño yo no le recuerde. El no sólo me enseñó a llabrar, semar ya cuchar la tierra (arar, sembrar y abonar la tierra), sino que tamién m'adeprendióu faer d'un piazu de maera, de ñocéu, de frisnu ou faya, con mious propies manus el mesmu llabiegu. (También me enseñó a hacer de un trozo de madera de nogal, de fresno o de haya, con mis propias manos el mismo arado). M'adeprendióu d'enría lus fierrus a cabruñar sen cartiar el gadañu, (me enseñó encima del yunque con el martillo a adelgazar la guadaña sin ondularla ni estropearla). M'adeprendióu a domeñar les magüetes pa xuniyes al xugu ya faeyes trabayar sen dalgún rexabiu a entrambes manus. (Me enseñó a domar las novillas para uncirlas al yugo y hacerles trabajar sin ningún resabio a las dos manos). Me enseñó a curar los ganados cuando enfermaban d'angún amoláu (de algún mal), como la coxera ou maluca (cojera), los garbious ou rumiayu, (mal en la boca y rumiaje) bregonazus y'entelaures (hinchazones en el ubre y el vientre) y a darle la vuelta a un xatu dientru 'l ventrón d'una vaca qu’tal parilu traxéralu 'l revés, couxa que güéi nel día non sapien faer abondus bretinarius. (A un jato dentro del vientre de una vaca que al parirlo lo trajese al revés, cosa que hoy día no saben hacerlo muchos veterinarios). M'adeprendióu a inxertar lus pomares, zreizus ya peréus, (me enseñó a injertar los manzanos, los cerezos y perales), a fradar lus ciarrus pa que non dieren soma nus préus ya muxéranye 'l campíz el allumbrar mexor yerbe (a cortar los matorrales que cercaban los prados, para que no diesen sombra y le permitiesen al campo alumbrar mejor hierba). Me enseñó sin libros de ninguna clase a querer y respetar todas las criaturas vivientes, a no hacerlas sufrir ni esclavizarlas nunca, a servirme de ellas nada más que cuando la necesidad me obligase. Tamién me falaba, qu'en d'anguna teixá pudiés morar animal d'angún qu’en trabayu non lleldare. (También me decía que en ninguna casa debía de vivir animal alguno que un trabajo no efectuase). Me enseñó a ser libre y honrado, a querer y respetar a mis mayores, a no ser hipócrita ni servil, a no apartarme de la Natural Justicia hasta la muerte, y a no preocuparme mucho de las vanas leyes aunque en ocasiones injustamente las condenadas me castigasen. Me contó cientos de historias, leyendas y cuentos, me enseñó a pensar y filosofear con las cosas naturales, y todas estas maravillosas cosas yo las he aprendido, pensando y hablando en la embrujadora y galana Llingua Asturiana, por lo tanto yo conozco perfectísimamente el Idioma de mi Querida Llingua Asturiana, con el cual yo cuento a mis gentes astures cosas sencillas y naturales, de la misma manera que las he aprendido de boca de maestros analfabetos como mi querido amo Salustiano, el mejor vaqueiru que yo he conocido, el natural y sencillo filósofo que a mí sin libros, más me ha enseñado. Mi amo Salustiano, siempre se sintió muy orgulloso y ufano de sus vacas, a las que el y yo, cuidábamos en todo momento con verdadero celo y alegría, sin lugar a dudas, eran nuestras vacas las mejores de todo Asturias, y así lo reconocían todos los vaqueirus que medianamente entendían de ganado. Daba verdadero placer y envidia, mirar aquellas vacas gordas y lustrosas, todas ellas de la más pura raza asturiana. La corte (cuadra) de Salustiano estaba axeíta un poco allonxá (alejada) de la aldea, en la cimeirá (lo alto) de un praiquín (prado pequeño) que tenía m'apoxentáu (allanado), al lláu d'una fontona (al lado de una fuente) que tenía buenas aguas para abrevar el ganado. Yera una corte grandie, conun payarón que faía un par d'uce es de corcecáus de yerba. (Era una cuadra grande, con un pajar que hacía un par de docenas de rastros de hierba), y la cuadra era amplia y bien ventilada, óu s'arretrigaben nes fortes pexebréires (dónde se amarraban en las fuertes pesebreras), las diez soberbias vacas que en la sazón tenía mi amo Salustiano. Pero una noche fatídica nus fondeiráus de Ia xeronda (en los últimos días del otoño), d'aquién n'aquétcha nuétche del diañu, llantói fuéu 'l pachar, morriendu amagostáes toes les llozanes vaques del guenu de Xallustianu. (Alguien en aquella noche de los demonios, le prendió fuego al pajar, muriéndose asadas todas las lozanas vacas del bueno de Salustiano). Y aunque las autoridades del concejo hicieron todas las investigaciones precisas, nadie pudo descubrir jamás el autor o autores de tan monstruosa felonía. Algunos decían, que había sido un mal querer. Otros afirmaban que tal vez fuese un probe de lus munchus qu’apedigueñaben pe les aldés nus famientus tempus d'endenantes (un pobre de los muchos que pedían por las aldeas en los hambrientos tiempos de antes). Seguramente que el mendigo entraría sin ser visto per el boicairón del payar que nun tenía piesllítchu (por el ventanal del pajar que no tenía cerradura), con el ánimo de pasar la noche, y una vez achucáu ente la greba yerbe (acostado entre la seca hierba), diérale por fumar prendiendo fuego sin querer al pajar, y despós ameruxáu pel miéu fuyere. (Después lleno de miedo huyere). Lo ciertamente sucedido fue, que desde aquel trágico día, el alegre y dicharachero vaqueiru Salustiano, ya no cantó más, ni rió jamás, pues poco a poco una profunda tristeza le fue consumiendo, y meses más tarde se moría de pena, por estar pensando sin interrupción en el gran sufrimiento e inenarrable dolor sufrido por sus queridas vacas, dentro de aquel enorme incendio, que poco a poco las carbonizó, sin que nadie pudiese hacer por ellas nada. Así de humano, sencillo y natural, era mi amo Salustiano, el grande hombre, el excepcional pensador y filósofo analfabeto, el mejor vaqueiru de toda mi Tierrina, ya que muy posible fuese el único que en todo el Universo, que por el amor de sus vacas muertas en tan avernoso sufrimiento, que hizo crecer en só'anxelical ya melgueiru (su angelical y dulce) pensamiento una pena tan amamplenada (grande, enorme) que fasta'l mesmu fuexu del sou morrer tal atristeyáu l'afaluchóu. (Que hasta el mismo hoyo de su morir, tal entristecimiento lo arreó).

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > abrañar

  • 19 echarse

    1 (arrojarse) to throw oneself
    2 (tenderse) to lie down
    3 (ponerse) to put on
    4 (novio, novia) to get oneself
    5 echarse a + inf (empezar) to begin to
    * * *
    * * *
    VERBO PRONOMINAL
    1) (=lanzarse) to throw o.s.

    echarse en brazos de algn — to throw o.s. into sb's arms

    echarse sobre algn[gen] to hurl o.s. at sb, rush at sb; (=atacando) to fall on sb

    2) (=acostarse) to lie down

    me eché en el sofá y me quedé dormidoI lay down o stretched out on the sofa and fell asleep

    3) (=moverse)

    echarse atrás — (lit) to throw o.s. back(wards), move back(wards); (fig) to back out

    ¡échense para atrás! — move back!

    4) (=ponerse)
    echarse a ({+ infin}8})

    se echó a correr — she broke into a run, she started running

    5) [uso enfático]

    echarse una novia — to get o.s. a girlfriend

    See:
    echar 1., 13)
    6)

    echárselas de — to make o.s. out to be

    7) Méx

    echarse algo encima(=asumir) to take responsibility for sth

    echarse a algn encima — to alienate sb, turn sb against one

    8) Méx
    * (=matar)
    * * *
    (v.) = stretch out, lie down
    Ex. He put away twice as much wine as usual and it went to his head, so he stretched out on his bed for a nap.
    Ex. They stopped or lay down or wallowed frequently just before the crossing point on the river.
    * * *
    (v.) = stretch out, lie down

    Ex: He put away twice as much wine as usual and it went to his head, so he stretched out on his bed for a nap.

    Ex: They stopped or lay down or wallowed frequently just before the crossing point on the river.

    * * *

     

    ■echarse verbo reflexivo
    1 (acostarse) to lie down ➣ Ver nota en lie; (tirarse) to throw oneself
    figurado el tiempo se nos echó encima, it was late before we knew it
    2 (+ a + infinitivo) (empezar) to begin to: cuando lo dije se echó a reír, when I said it she burst out laughing
    ♦ Locuciones: echarse atrás, to cry off, back down: hizo muchas promesas, pero al final se echó atrás, he made a lot of promises but in the end he went back on them
    echarse encima, to pounce on: se me echó encima hecha una furia, she sprang on me in a fit of rage
    el tiempo se nos echó encima, we've run out of time
    ' echarse' also found in these entries:
    Spanish:
    atrás
    - calle
    - deteriorarse
    - joderse
    - reír
    - tumbarse
    - bartola
    - boca
    - como
    - cuesta
    - echar
    - lado
    - perder
    - salar
    English:
    back down
    - burst into
    - down
    - fall about
    - lean back
    - lie
    - lie down
    - nap
    - pot
    - rack
    - throw down
    - trumpet
    - back
    - bad
    - burst
    - dive
    - dodge
    - fart
    - go
    - perish
    - pull
    - shoulder
    - shrink
    - siesta
    - spoil
    - waste
    * * *
    vpr
    1. [lanzarse]
    echarse al agua to dive o jump into the water;
    echarse al suelo to throw oneself to the ground;
    se echó a sus brazos she threw herself into his arms;
    se echaron encima del enemigo they fell upon the enemy;
    el tren se les echó encima antes de que pudieran reaccionar the train was upon them before they had time to react;
    la noche se nos echó encima antes de llegar al refugio night fell before we reached the shelter
    2. [acostarse] to lie down;
    échate aquí lie down here;
    me voy a echarse un rato I'm going to have a nap;
    se echó en el sofá she lay down on the sofa;
    echarse a dormir [acostarse] to go to bed;
    Fig
    no nos podemos echarse a dormir we can't afford to be complacent;
    echarse una siesta to have a nap
    3. [empezar]
    echarse a hacer algo to start to do sth, to start doing sth;
    se echó a cantar/reír he burst into song/laughter, he started singing/laughing;
    se echó a correr she broke into a run, she started running;
    se echó a volar it flew off
    4. [ponerse]
    se echó encima todo el frasco de colonia she put the whole bottle of cologne on;
    échate un abrigo o pasarás frío put a coat on or you'll be cold
    5. [apartarse]
    echarse a un lado to move aside;
    se echó a la derecha para dejarle pasar he moved to the right to allow her to pass;
    echarse atrás: se echó atrás en el último momento he backed out at the last moment;
    ya es muy tarde para echarse atrás it's a bit late to turn back now
    6. [obtener]
    echarse (un) novio to get oneself a boyfriend
    7. Fam [expulsar]
    se echó un pedo en mitad de la película he farted in the middle of the film;
    se echó un eructo he let out a belch
    8. [tomarse]
    echarse un cigarrillo to have a cigarette
    9. Comp
    echarse a perder [comida] to spoil, Br to go off;
    [plan] to fall through; [país, persona] to go to the dogs; Fam
    echárselas de: se las echa de entendido en arte he makes out he's an expert on art
    * * *
    v/r
    1 ( tirarse) throw o.s.;
    echarse al agua jump into the water;
    echarse al suelo throw o.s. to the ground;
    échate a un lado move to one side;
    echarse sobre algo throw o.s. on sth;
    2 ( tumbarse) lie down
    3 ( ponerse) put on
    4
    :
    echarse a llorar/reír start o begin to cry/laugh, start crying/laughing
    5
    :
    echárselas de algo make out that one is sth, make o.s. out to be sth
    6 fam
    novia, coche etc get
    * * *
    vr
    1) : to throw oneself
    2) : to lie down
    3) : to put on
    4)
    echarse a : to start to
    5)
    echarse a perder : to go bad, to spoil
    6)
    echárselas de : to pose as
    * * *
    1. (tumbarse) to lie down [pt. & pp. lay]
    2. (moverse) to move
    3. (hacer, tomar) to have
    echarse novio / novia to get a boyfriend / girlfriend

    Spanish-English dictionary > echarse

  • 20 saber

    m.
    knowledge.
    El saber es un tesoro Knowledge is priceless.
    v.
    1 to know.
    ya lo sé I know
    de haberlo sabido (antes) o si lo llego a saber, me quedo en casa if I'd known, I'd have stayed at home
    hacer saber algo a alguien to inform somebody of something, to tell somebody something
    para que lo sepas, somos amigos we're friends, for your information
    Ellos saben de eso They know about that.
    Ellos saben la información They know the information.
    2 to learn, to find out (enterarse de).
    lo supe ayer I found out yesterday
    ¿sabes algo de Juan?, ¿qué sabes de Juan? have you had any news from o heard from Juan?
    3 to know about (entender de).
    sabe mucha física he knows a lot about physics
    4 to taste.
    saber bien/mal to taste good/bad
    saber a cuernos o rayos (informal figurative) to taste disgusting o revolting
    le supo mal (figurative) it upset o annoyed him (le enfadó)
    Esto sabe bien This tastes good.
    5 to know how to, to know, to know to.
    Ellos saben pintar They know how to paint.
    * * *
    Present Indicative
    sé, sabes, sabe, sabemos, sabéis, saben.
    Past Indicative
    Future Indicative
    Conditional
    Present Subjunctive
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    Imperative
    sabe (tú), sepa (él/Vd.), sepamos (nos.), sabed (vos.), sepan (ellos/Vds.).
    * * *
    1. verb
    2) can
    - saber a 2. noun m.
    * * *
    1. VT
    1) (=tener conocimiento de)
    a) [+ dato, información] to know

    sin saberlo yo — without my knowledge, without me knowing

    hacer saber algo a algn — to inform sb of sth, let sb know about sth

    quiero hacerle saber que... — I would like to inform o advise you that...

    el motivo de esta carta es hacerle saber que... — I am writing to inform o advise you that...

    b) [locuciones]

    a saber — namely

    dos planetas, a saber, Venus y la Tierra — two planets, namely Venus and Earth

    ¡ anda a saber! — LAm God knows!

    demasiado bien sé que... — I know only too well that...

    ¡no lo sabes bien! — * not half! *

    cualquiera sabe si... — it's anybody's guess whether...

    ¡de haberlo sabido! — if only I'd known!

    lo dudo, pero nunca se sabe — I doubt it, but you never know

    para que lo sepas — let me tell you, for your information

    que yo sepa — as far as I know

    un no sé quéa certain something

    ¡ quién sabe! — who knows!

    ¿quién sabe? — who knows?, who can tell?, who's to say?

    ¡si lo sabré yo! — I should know!

    sabrás (lo que haces) — I suppose you know (what you're doing)

    ¿tú qué sabes? — what do you know about it?

    ¡ vete a saber! — God knows!

    ¡vete a saber de dónde ha venido! — goodness only knows where he came from!

    ya lo sabía yo — I thought as much

    ¡yo qué sé!, ¡qué sé yo! — how should I know!, search me! *

    Briján
    2) (=enterarse de) to find out

    en cuanto lo supimos fuimos a ayudarle — as soon as we found out, we went to help him

    cuando lo supewhen I heard o found out about it

    3) (=tener noticias) to hear
    4) (=tener destreza en)

    ¿sabes ruso? — do you speak Russian?, can you speak Russian?

    no sé nada de cocina — I don't know anything about cookery, I know nothing about cookery

    saber hacer algo, sabe cuidar de sí mismo — he can take care of himself, he knows how to take care of himself

    ¿sabes nadar? — can you swim?

    ¿sabes ir? — do you know the way?

    5) LAm

    no sabe venir por aquí — he doesn't usually come this way, he's not in the habit of coming along here

    2. VI
    1) (=tener conocimiento)

    saber de algo — to know of sth

    hace mucho que no sabemos de ella — it's quite a while since we heard from her, we haven't had any news from her for quite a while

    2) (=estar enterado) to know

    costó muy caro, ¿sabe usted? — it was very expensive, you know

    un 5% no sabe, no contesta — there were 5% "don't knows"

    3) (=tener sabor) to taste

    saber ato taste of

    saberle mal a algn —

    me supo muy mal lo que hicieron — I didn't like what they did, I wasn't pleased o didn't feel good about what they did

    no me sabe mal que un amigo me gaste bromas — I don't mind a friend playing jokes on me, it doesn't bother me having a friend play jokes on me

    3.
    See:
    SABER Por regla general, si saber va seguido de un infinitivo, se traduce por can cuando indica una habilidad permanente y por know how cuando se trata de la capacidad de resolver un problema concreto. La construcción correspondiente habrá de ser can + ((INFINITIVO)) {sin} to {o} know how + ((INFINITIVO)) {con} to: Jaime sabe tocar el piano Jaime can play the piano ¿Sabes cambiar una rueda? Do you know how to change a wheel? Hay que tener en cuenta que know (sin how) nunca puede ir seguido directamente de un infinitivo en inglés. Para otros usos y ejemplos ver la entrada
    * * *
    I
    masculino knowledge
    II 1.
    verbo transitivo
    1)
    a) <nombre/dirección/canción> to know

    así que or conque ya lo sabes — so now you know

    para que lo sepas, yo no miento — (fam) for your information, I don't tell lies

    cállate ¿tú qué sabes? — shut up! what do you know about it?

    yo qué sé dónde está! — how (on earth) should I know where he/it is! (colloq)

    no se sabe si... — they don't know if...

    ¿a que no sabes qué? — (fam) you'll never guess what

    hacerle saber algo a alguien — (frml) to inform somebody of something

    b) ( darse cuenta de) to know

    saber + inf — to know how to + inf

    ¿sabes nadar/escribir a máquina? — can you swim/type?, do you know how to swim/type?

    sabe defenderseshe knows how to o she can look after herself

    3) ( enterarse) to find out

    si es así, pronto se va a saber — if that's the case, we'll know o find out soon enough

    cómo iba yo a saber que...! — how was I to know that...!

    ¿se puede saber por qué? — may I ask why?

    ¿y tú dónde estabas, si se puede saber? — and where were you, I'd like to know?

    4)

    a saber — (frml) namely

    2.
    saber vi
    1)
    a) ( tener conocimiento) to know

    vete tú/vaya usted a saber — but who knows

    ¿quién sabe? — who knows?

    saber de algo/alguien — to know of something/somebody

    b) (tener noticias, enterarse)

    saber de alguien/algo: no sé nada de ella desde hace más de un mes I haven't heard from her for over a month; yo supe del accidente por la radio I heard about the accident on the radio; no quiero saber de él — I want nothing to do with him

    2)
    a) ( tener sabor) (+ compl) to taste

    sabe dulce/bien/amargo — it tastes sweet/nice/bitter

    saberle mal/bien a alguien: no le supo nada bien que ella bailara con otro he wasn't at all pleased that she danced with someone else; me sabe mal tener que decírselo — I don't like having to tell him

    3.
    saberse v pron (enf) <lección/poema> to know
    * * *
    I
    masculino knowledge
    II 1.
    verbo transitivo
    1)
    a) <nombre/dirección/canción> to know

    así que or conque ya lo sabes — so now you know

    para que lo sepas, yo no miento — (fam) for your information, I don't tell lies

    cállate ¿tú qué sabes? — shut up! what do you know about it?

    yo qué sé dónde está! — how (on earth) should I know where he/it is! (colloq)

    no se sabe si... — they don't know if...

    ¿a que no sabes qué? — (fam) you'll never guess what

    hacerle saber algo a alguien — (frml) to inform somebody of something

    b) ( darse cuenta de) to know

    saber + inf — to know how to + inf

    ¿sabes nadar/escribir a máquina? — can you swim/type?, do you know how to swim/type?

    sabe defenderseshe knows how to o she can look after herself

    3) ( enterarse) to find out

    si es así, pronto se va a saber — if that's the case, we'll know o find out soon enough

    cómo iba yo a saber que...! — how was I to know that...!

    ¿se puede saber por qué? — may I ask why?

    ¿y tú dónde estabas, si se puede saber? — and where were you, I'd like to know?

    4)

    a saber — (frml) namely

    2.
    saber vi
    1)
    a) ( tener conocimiento) to know

    vete tú/vaya usted a saber — but who knows

    ¿quién sabe? — who knows?

    saber de algo/alguien — to know of something/somebody

    b) (tener noticias, enterarse)

    saber de alguien/algo: no sé nada de ella desde hace más de un mes I haven't heard from her for over a month; yo supe del accidente por la radio I heard about the accident on the radio; no quiero saber de él — I want nothing to do with him

    2)
    a) ( tener sabor) (+ compl) to taste

    sabe dulce/bien/amargo — it tastes sweet/nice/bitter

    saberle mal/bien a alguien: no le supo nada bien que ella bailara con otro he wasn't at all pleased that she danced with someone else; me sabe mal tener que decírselo — I don't like having to tell him

    3.
    saberse v pron (enf) <lección/poema> to know
    * * *
    saber1

    Ex: It is the responsibility of educators to stretch their student's intellects, hone their skills of intuitive judgment and synthesis, and build a love of learning that will sustain them beyond the level of formal education.

    * ansia de saber = thirst for knowledge.
    * a + Posesivo + saber = to the best of + Posesivo + knowledge.
    * a + Posesivo + saber y entender = to the best of + Posesivo + knowledge and belief.
    * cúmulo de saber = knowledge repository, repository of knowledge.
    * hasta donde + Pronombre + saber = to the best of + Posesivo + knowledge.
    * institución del saber = institution of learning.
    * no querer saber más nada de = drop + Nombre + like a hot potato.
    * por el bien del saber = for knowledge's sake.
    * por el mero hecho de saber = for knowledge's sake.
    * rama del saber = branch of learning.
    * saber escuchar = listening capacity.

    saber2
    2 = know, learn, find out.

    Ex: However, in general, it is unreasonable to expect a user to know the ISBN of a book.

    Ex: 'I'd be disappointed to learn that my boss or subordinates -- or peers for that matter -- told tales out of school about me to others'.
    Ex: For example, a person can consult the system holdings files to find out whether a library in the network owns a copy of the document.
    * a saber = namely, viz, to wit.
    * capacidad de saber leer y escribir = literacy skills.
    * curioso por saber = interrogator.
    * de quién sabe dónde = out of the woodwork.
    * hacer saber = let + Nombre + know, let + it be known.
    * hacer saber la intención de uno = announce + intention.
    * nada sabe mejor que sentirse delgado = nothing tastes as good as thin feels.
    * no querer saber más nada de = drop + Nombre + like a hot brick.
    * no querer saber nada de = want + nothing to do with.
    * no saber cómo explicarlo = be at a loss to explain it.
    * no saber cómo seguir = be stuck, get + stuck.
    * no saber de = have + no understanding of.
    * no saber dónde meterse de vergüenza = squirm with + embarrassment.
    * no saber expresarse bien = inarticulateness.
    * no saber más por ello = be none the wiser.
    * no saber qué contestar = stump.
    * no saber qué decir = be at a loss for words, be lost for words.
    * no saber qué hacer = be at a loss, get out of + Posesivo + depth, be on the horns of a dilemma, be at a nonplus.
    * no saber qué hacer a continuación = draw + a blank, be stuck, get + stuck.
    * no saber qué hacer con = be at sixes and sevens with.
    * no saber qué más hacer = be at + Posesivo + wit's end.
    * no saberse cuándo = there + be + no telling when.
    * no se sabe todavía = the jury is still out (on).
    * nunca se sabe... = one never knows....
    * persona que sabe contar anécdotas = raconteur.
    * por lo que yo sé = to the best of my knowledge.
    * quedar mucho por saber = there + be + a great deal yet to be learned, there + be + still a great deal to be learned.
    * que sabe lo que = who knows what.
    * ¿quién sabe? = who knows?.
    * quién sabe lo que = who knows what.
    * quién sabe qué = who knows what.
    * saber a ciencia cierta = know for + certain, know for + sure, know for + a fact.
    * saber a ciencia cierta que = know + for a fact that.
    * saber argumentar Algo convincentemente = make + a business case.
    * saber buscar con inteligencia = be search-savvy.
    * saber con certeza = know for + certain, know for + sure, know for + a fact.
    * saber contestar muy bien = be not at a loss for words.
    * saber cúal es la verdad = discern + the truth.
    * saber de algún modo = know + on some grounds.
    * saber de buena boca = have + it on good word.
    * saber de buena tinta = have + it on good word.
    * saber defenderse = hold + Posesivo + own.
    * saber de lo que Uno estar hablando = know + Posesivo + stuff.
    * saber de seguro = know for + certain, know for + sure, know for + a fact.
    * saber escuchar = listening skills.
    * saber hacer = savoir faire.
    * saber hacer cuentas = be numerate.
    * saber interiormente = know + underneath.
    * saber leer y escribir = be literate.
    * saberlo todo = be omniscient.
    * saberse Algo al dedillo = know + Nombre + inside-out, learn + Nombre + inside-out.
    * saber un poco de todo y mucho de nada = jack of all trades, master of none.
    * sabiendo diferenciar entre lo que vale y lo que no = discriminatingly.
    * sabiendo que = on the understanding that.
    * salir de quién sabe dónde = come out of + the woodwork.
    * ser una incógnita = be anyone's guess.
    * sin saberlo = unbeknown to, unbeknownst to.
    * sin saber qué decir = nonplussed [nonplused].
    * un no sé qué = a je ne sais quoi.
    * y Dios sabe qué más = and Heaven knows what else.

    saber3
    3 = taste.

    Ex: Professional skills are enhanced by the opportunity which IFLA provides to taste the cultures of other countries in a very accessible (dare I say privileged?) way.

    * saber a = reek of.

    * * *
    knowledge
    un compendio del saber humano a compendium of human knowledge
    una persona de gran saber a person of great learning
    el saber no ocupa lugar one can never know too much
    saber2 [ E25 ]
    vt
    A
    1 ‹nombre/dirección/chiste/canción› to know
    (ya) lo sé, pero aun así … I know, but even so …
    quizás sea así, no lo sé that might be the case, I don't know
    así que or conque ya lo sabes so now you know
    ¡no le habrás dicho nada de aquello que tú sabes! you didn't tell him anything about you know what, did you?
    no sabía que tenía or tuviera hijos I didn't know he had (any) children
    ¿sabes lo que me dijo? do you know what he said to me?
    ¿sabes lo que te digo? ¡que me tienes harta! you know something? I'm fed up with you!
    para que lo sepas, yo no miento ( fam); for your information, I don't tell lies
    es tan latoso … — ¡si lo sabré yo! he's such a nuisance — don't I know it!
    cállate ¿tú qué sabes? shut up! what do you know about it?
    ¡yo qué sé dónde está tu diccionario! how (on earth) should I know where your dictionary is! ( colloq)
    no se sabe si se salvará they don't know if he'll pull through
    no sabía dónde meterme I didn't know where to put myself
    no supe qué decir I didn't know what to say
    mira, no sé qué decirte look, I really don't know what to say
    no lo saben a ciencia cierta they don't know for certain
    ¿a que no sabes a quién vi? ( fam); I bet you don't know who I saw ( colloq), you'll never guess who I saw
    quién or cualquiera sabe dónde estará goodness only knows where it is
    un tal Ricardo no sé cuántos ( fam); Ricardo something-or-other ( colloq)
    le salió con no sé qué historias ( fam); he came out with some story or other
    tiene un no sé qué que la hace muy atractiva she has a certain something that makes her very attractive
    ese hombre tiene un no sé qué que me cae mal there's something about that man I don't like
    me da no sé qué tener que decirte esto I feel very awkward about having to say this to you
    ya no viven allí, que yo sepa as far as I know, they don't live there anymore
    ¿tiene antecedentes? — que yo sepa no does she have any previous convictions? — not that I know of
    —¿quién es ése? —quiso saber who's that? he wanted to know
    sé muy poco de ese tema I know very little about the subject
    sabe mucho sobre la segunda guerra mundial he knows a lot about the Second World War
    2
    hacerle saber algo a algn ( frml): nos hizo saber su decisión he informed us of his decision
    por la presente deseo hacerle saber que … ( Corresp) I am pleased to advise you o to be able to inform you that …
    la directiva hace saber a los señores socios que … the board wishes to inform members o advises members that …
    3 (darse cuenta) to know
    ¡tú no sabes lo que es esto! you can't imagine what it's like!
    está furiosa, no sabes lo que te espera she's furious, you don't know what you're in for
    perdónalos Señor, porque no saben lo que hacen ( Bib) forgive them, Lord, for they know not what they do
    B (ser capaz de) saber + INF:
    ¿sabes nadar/cocinar/escribir a máquina? can you swim/cook/type?
    ya sabe leer y escribir she can already read and write
    sabe escuchar she's a good listener
    no saben perder they're bad losers
    no sabe tratar con la gente he doesn't know how to deal with people
    no te preocupes, ella sabe defenderse don't worry, she knows how to o she can look after herself
    este niño no sabe estarse quieto this child is incapable of keeping still o just can't keep still
    C
    a saber ( frml); namely
    lo forman cuatro países, a saber: Suecia, Noruega, Dinamarca y Finlandia it is made up of four countries, namely Sweden, Norway, Denmark and Finland
    D (enterarse) to find out
    no lo supimos hasta ayer we didn't find out until yesterday
    lo supe por mi hermana I found out about it through my sister, I heard about it o ( frml) learned of it through my sister
    si es así, pronto se va a saber if that's the case, we'll know soon enough
    ¡si yo lo hubiera sabido antes! if I had only known before!
    ¿que qué me dijo de ti? ¡no quieras saberlo! what did she say about you? don't ask! o you wouldn't want to know!
    ¿se puede saber qué estabas haciendo allí? would you mind telling me what you were doing there?
    ¿y tú dónde estabas, si se puede saber? and where were you, I'd like to know?
    ■ saber
    vi
    A
    1 to know
    ¿crees que vendrá? — supongo que sí, aunque con ella nunca se sabe do you think she'll come? — I suppose so, although you never know o you can never tell with her
    dice que ella se lo dio, vete tú/vaya usted a saber he says she gave it to him, but who knows
    no puede ser verdad — ¿quién sabe? a lo mejor sí it can't be true — who knows, it could be
    parece incapaz de eso, pero nunca se sabe or cualquiera sabe he doesn't seem capable of such a thing, but you never know
    él que sabe, sabe ( fr hecha); it's easy when you know how
    2 saber DE algo/algn to know (of) sth/sb
    yo sé de un sitio donde te lo pueden arreglar I know (of) a place where you can get it fixed
    ¿sabes de alguien que haya estado allí? do you know (of) anyone who's been there?
    3 (tener noticias) saber DE algn:
    no sé nada de ella desde hace más de un mes I haven't heard from her for over a month
    no quiero saber nada más de él I want nothing more to do with him
    B (enterarse) saber DE algo:
    yo supe del accidente por la radio I heard about the accident on the radio
    si llegas a saber de una cámara barata, avísame if you hear of a cheap camera, let me know
    A (tener sabor) (+ compl) to taste
    sabe muy dulce/bien/amargo it tastes very sweet/nice/bitter
    saber A algo to taste OF sth
    sabe a ajo/almendra it tastes of garlic/almonds, it has a garlicky/almondy taste
    esta sopa no sabe a nada this soup doesn't taste of anything o has no taste to it
    sabe a quemado/podrido it tastes burnt/rotten
    tenía tanta hambre que el arroz me supo a gloria I was so hungry the rice tasted delicious
    B
    (causar cierta impresión): saberle mal/bien a algn: no le supo nada bien que ella bailara con otro he wasn't at all pleased that she danced with someone else
    me sabe mal tener que decirle que no otra vez I don't like having to say no to him again, I feel bad having to say no to him again
    A ( enf) ( fam) (conocer) ‹lección/poema› to know
    se sabe todo el cuento de memoria he knows the whole story off by heart
    se sabe los nombres de todos los jugadores del equipo he knows the names of every player in the team
    sabérselas todas ( fam): este niño se las sabe todas this child knows every trick in the book ( colloq)
    se cree que se las sabe todas she thinks she has all the answers
    B ( refl) (saber que se es) (+ compl):
    se sabe atractiva she knows she's attractive
    * * *

     

    saber 1 sustantivo masculino
    knowledge;

    saber 2 ( conjugate saber) verbo transitivo
    1
    a)nombre/dirección/canción to know;


    no lo sé I don't know;
    no sé cómo se llama I don't know his name;
    ¡yo qué sé! how (on earth) should I know! (colloq);
    que yo sepa as far as I know;
    saber algo de algo to know sth about sth;
    sé muy poco de ese tema I know very little about the subject;
    no sabe lo que dice he doesn't know what he's talking about


    sin que lo supiéramos without our knowing;
    ¡si yo lo hubiera sabido antes! if I had only known before!;
    ¡cómo iba yo a saber que …! how was I to know that …!
    2 ( ser capaz de):

    ¿sabes nadar? can you swim?, do you know how to swim?;
    sabe escuchar she's a good listener;
    sabe hablar varios idiomas she can speak several languages
    verbo intransitivo

    ¿quién sabe? who knows?;

    saber de algo/algn to know of sth/sb;
    yo sé de un lugar donde te lo pueden arreglar I know of a place where you can get it fixed
    b) (tener noticias, enterarse):


    yo supe del accidente por la radio I heard about the accident on the radio
    a) ( tener sabor) (+ compl) to taste;

    sabe dulce/bien it tastes sweet/nice;

    saber a algo to taste of sth;
    no sabe a nada it doesn't taste of anything;
    sabe a podrido it tastes rotten
    b) ( causar cierta impresión): me sabe mal or no me sabe bien tener que decírselo I don't like having to tell him

    saberse verbo pronominal ( enf) ‹lección/poema to know
    saber sustantivo masculino knowledge, learning, information
    saber
    I verbo transitivo
    1 (una cosa) to know: no sé su dirección, I don't know her address
    para que lo sepas, for your information
    que yo sepa, as far as I know
    2 (hacer algo) to know how to: no sabe nadar, he can't swim
    3 (capacidad, destreza) sabe dibujar muy bien, he knows how to draw really well
    4 (comportarse, reaccionar) can: no sabe aguantar una broma, she can't take a joke
    no sabe perder, he's a bad loser
    5 (tener conocimientos elevados sobre una materia) sabe mucho de música, she knows a lot about music
    6 (enterarse) to learn, find out: lo llamé en cuanto lo supe, I called him as soon as I heard about it
    7 (estar informado) sabía que te ibas a retrasar, he knew that you were going to be late
    8 (imaginar) no sabes qué frío hacía, you can't imagine how cold it was
    II verbo intransitivo
    1 (sobre una materia) to know [de, of]: sé de un restaurante buenísimo, I know of a very good restaurant
    2 (tener noticias) (de alguien por él mismo) to hear from sb
    (de alguien por otros) to have news of sb
    (de un asunto) to hear about sthg
    3 (tener sabor) to taste [a, of]: este guiso sabe a quemado, this stew tastes burnt
    4 (producir agrado o desagrado) to like, please: me supo mal que no viniera, it upset me that he didn't come
    ♦ Locuciones: el saber no ocupa lugar, you can never learn too much
    me ha sabido a poco, I couldn't get enough of it
    quién sabe, who knows
    vas a saber lo que es bueno, I'll show you what's what
    vete a saber, God knows
    a saber, namely
    ' saber' also found in these entries:
    Spanish:
    atenerse
    - ávida
    - ávido
    - básica
    - básico
    - carta
    - cojear
    - combinar
    - comparecencia
    - conjugar
    - consuelo
    - convenir
    - cuerno
    - dedillo
    - demonio
    - desconocer
    - diferenciar
    - economía
    - entender
    - estimable
    - estribar
    - eufórica
    - eufórico
    - gloria
    - impresión
    - latín
    - morbosa
    - morboso
    - puesta
    - puesto
    - relacionarse
    - sable
    - si
    - terrena
    - terreno
    - tinta
    - bien
    - ciencia
    - conocer
    - conocimiento
    - deber
    - derecho
    - experiencia
    - feo
    - hallar
    - llegar
    - lo
    - mal
    - memoria
    - porqué
    English:
    acquaint
    - aware
    - can
    - certain
    - curious
    - flounder
    - fortuneteller
    - guess
    - hand
    - hear
    - horrify
    - know
    - learning
    - namely
    - nice
    - pat
    - pride
    - should
    - taste
    - tell
    - truck
    - understand
    - unknowingly
    - wisdom
    - able
    - appreciation
    - authority
    - claim
    - copy
    - early
    - funny
    - heart
    - knowledge
    - let
    - priority
    - realize
    - reassuring
    - right
    - saber
    - sabre
    - score
    - skill
    - stump
    - suppose
    - viz
    - way
    * * *
    nm
    knowledge;
    Formal
    según mi/nuestro/ etc[m5]. leal saber y entender to the best of my/our/ etc knowledge;
    el saber no ocupa lugar you can never know too much
    vt
    1. [conocer] to know;
    ya lo sé I know;
    no lo sé I don't know;
    yo no sabía nada de eso I didn't know anything about that;
    no sabía que eras médico I didn't know you were a doctor;
    ya sé lo que vas a decir I know what you're going to say;
    de haberlo sabido (antes) o [m5]si lo llego a saber, me quedo en casa if I'd known, I'd have stayed at home;
    es de o [m5]por todos sabido que… it's common knowledge that…, everyone knows that…;
    hacer saber algo a alguien to inform sb of sth, to tell sb sth;
    para que lo sepas, somos amigos we're friends, for your information;
    ¿sabes qué (te digo)?, que no me arrepiento you know what, I don't regret it;
    si lo sabré yo, que tengo cuatro hijos you're telling me! I've got four children!;
    sin yo saberlo, sin saberlo yo without my knowledge;
    Fig
    no sabía dónde meterme I didn't know where to put myself, I wanted to crawl under a rock;
    no sabe lo que (se) hace she doesn't know what she's doing;
    no sabe lo que tiene he doesn't realize just how lucky he is;
    Fam
    te ha llamado un tal Antonio no sé cuántos there was a call for you from Antonio something or other;
    no sé qué decir I don't know what to say;
    ¡qué sé yo!, ¡y yo qué sé! how should I know!;
    ¡qué sé yo la de veces que me caí de la bici! heaven knows how many times I fell off my bike!;
    Irónico
    como te pille vas a saber lo que es bueno just wait till I get my hands on you!;
    Irónico
    cuando hagas la mili sabrás lo que es bueno you'll be in for a nasty surprise when you do your military service;
    tener un no sé qué to have a certain something;
    Fam
    y no sé qué y no sé cuántos and so on and so forth
    2. [ser capaz de]
    saber hacer algo to be able to do sth, to know how to do sth;
    ¿sabes cocinar? can you cook?;
    no sé nadar I can't swim, I don't know how to swim;
    sabe hablar inglés/montar en bici she can speak English/ride a bike;
    sabe perder he's a good loser;
    su problema es que no saben beber [beben demasiado] their problem is they don't know when to stop drinking
    3. [enterarse de] to learn, to find out;
    lo supe ayer/por los periódicos I found (it) out yesterday/in the papers;
    supe la noticia demasiado tarde I only heard the news when it was too late;
    ¿sabes algo de Juan?, ¿qué sabes de Juan? have you had any news from o heard from Juan?;
    ¿sabes algo de cuándo será el examen? have you heard anything about when the exam's going to be?
    4. [entender de] to know about;
    sabe mucha física he knows a lot about physics
    vi
    1. [tener sabor] to taste (a of);
    a mí me sabe a fresa it tastes of strawberries to me;
    sabe mucho a cebolla it has a very strong taste of onions, it tastes very strongly of onions;
    esto no sabe a nada this has no taste to it, this doesn't taste of anything;
    saber bien/mal to taste good/bad;
    ¡qué bien sabe este pan! this bread's really tasty!, this bread tastes really good!;
    esta agua sabe this water has a funny taste;
    Fam
    saber a cuerno quemado o [m5] a rayos to taste disgusting o revolting
    2. [sentar]
    le supo mal [le enfadó] it upset o annoyed him;
    me sabe mal mentirle I feel bad about lying to him;
    Fam
    saber a cuerno quemado o [m5]a rayos: sus comentarios me supieron a cuerno quemado o [m5] a rayos I thought his comments were really off
    3. [tener conocimiento] to know;
    no sé de qué me hablas I don't know what you're talking about;
    sé de una tienda que vende discos de vinilo I know of a shop that sells vinyl records;
    que yo sepa as far as I know;
    ¡quién sabe!, ¡vete (tú) a saber!, ¡vaya usted a saber! who knows!;
    pues, sabes, a mí no me importaría I wouldn't mind, you know;
    es vecino mío, ¿sabes? he's my neighbour, you know;
    Méx Fam
    ¡sepa Pancha!, ¡sepa la bola! who knows?
    4. [entender]
    saber de algo to know about sth;
    ¿tú sabes de mecánica? do you know (anything) about mechanics?;
    ése sí que sabe he's a canny one
    5. [tener noticia]
    saber de alguien to hear from sb;
    no sé de él desde hace meses I haven't heard (anything) from him for months;
    saber de algo to learn of sth;
    supe de su muerte por los periódicos I learnt of her death in the papers;
    no quiero saber (nada) de ti I don't want to have anything to do with you
    6. [parecer]
    eso me sabe a disculpa that sounds like an excuse to me;
    este postre me ha sabido a poco I could have done with the dessert being a bit bigger;
    las vacaciones me han sabido a muy poco my holidays weren't nearly long enough, I could have done with my holidays being a lot longer
    7. Am [soler]
    saber hacer algo to be in the habit of doing sth
    * * *
    I v/t
    1 know;
    hacer saber algo a alguien let s.o. know sth;
    ¿cómo lo sabes? how do you know?;
    ¡si lo sabré yo! don’t I know it!;
    ¡para que lo sepas! so there!;
    sabérselas todas fam know every trick in the book
    2 ( ser capaz de)
    :
    saber hacer algo know how to do sth, be able to do sth;
    sé nadar/leer I can swim/read;
    saber alemán know German
    3 ( enterarse) find out;
    lo supe ayer I found out yesterday
    II v/i
    1 know (de about);
    ¡vete a saber!, ¡vaya usted a saber! heaven knows;
    ¡quién sabe! who knows!;
    ¡qué sé yo! who knows?;
    que yo sepa as far as I know;
    no que yo sepa not as far as I know;
    hace mucho que no sé de ella I haven’t heard from her for a long time
    2 ( tener sabor) taste (a of);
    me sabe a quemado it tastes burnt to me;
    las vacaciones me han sabido a poco my vacation went much too quickly;
    me sabe mal fig it upsets me
    III m knowledge, learning
    IV
    :
    a saber namely
    * * *
    saber {71} vt
    1) : to know
    2) : to know how to, to be able to
    sabe tocar el violín: she can play the violin
    3) : to learn, to find out
    4)
    a saber : to wit, namely
    saber vi
    1) : to know, to suppose
    2) : to be informed
    supimos del desastre: we heard about the disaster
    3) : to taste
    esto no sabe bien: this doesn't taste right
    4)
    saber a : to taste like
    sabe a naranja: it tastes like orange
    * * *
    saber vb
    1. (en general) to know [pt. knew; pp. known]
    ¿alguien sabe lo que ha pasado? does anyone know what happened?
    2. (tener capacidad, habilidad) can [pt. could]
    ¿sabes cocinar? can you cook?
    3. (hablar) to speak [pt. spoke; pp. spoken]
    4. (tener noticias) to hear [pt. & pp. heard]
    5. (enterarse) to find out [pt. & pp. found]
    cuando supe que era su cumpleaños... when I found out it was her birthday...
    6. (tener sabor) to taste
    saber mal una cosa a alguien (disgustar, enfadar) to be upset / not to like
    vete a saber goodness knows / it's anyone's guess
    ¡yo qué sé! how should I know?

    Spanish-English dictionary > saber

См. также в других словарях:

  • Agua — (Del lat. aqua.) ► sustantivo femenino 1 Sustancia líquida, inodora, insípida y transparente, incolora en pequeña cantidad y verdosa o azulada en grandes masas, compuesta de una molécula de oxígeno y dos de hidrógeno. 2 Infusión obtenida por… …   Enciclopedia Universal

  • ¡agua! — excl. grito de aviso. ❙ «...y éste, parado en el umbral, hizo con la cabeza un gesto en dirección a la calle. Agua dijo. Los tres socios se agruparon a la puerta...» Arturo Pérez Reverte, La piel del tambor. ❙ «Agua: aviso de la llegada de la… …   Diccionario del Argot "El Sohez"

  • Agua — Para otros usos de este término, véase Agua (desambiguación). Para las propiedades físicas y químicas del agua, véase Molécula de agua …   Wikipedia Español

  • boca — s f I. Parte del cuerpo de los animales por donde entra el alimento a su organismo; en los humanos y la mayoría de los vertebrados, es una cavidad en la parte inferior de la cara que contiene la lengua y los dientes; en ella está el sentido del… …   Español en México

  • agua — (Del lat. aqua). 1. f. Sustancia cuyas moléculas están formadas por la combinación de un átomo de oxígeno y dos de hidrógeno, líquida, inodora, insípida e incolora. Es el componente más abundante de la superficie terrestre y, más o menos puro,… …   Diccionario de la lengua española

  • Boca Chica — Saltar a navegación, búsqueda Boca Chica …   Wikipedia Español

  • Club Atlético Boca Juniors — Existen desacuerdos sobre la neutralidad en el punto de vista de la versión actual de este artículo o sección. En la página de discusión puedes consultar el debate al respecto. Para otros clubes homónimos, véase Boca Juniors (desambiguación) …   Wikipedia Español

  • Vientos de agua — Género Drama Creado por Juan José Campanella Reparto Ernesto Alterio Eduardo Blanco …   Wikipedia Español

  • Guardián del Agua — Personaje de El Señor de los Anillos Creador(es) J. R. R. Tolkien Episodios «Un viaje en la oscuridad» Información …   Wikipedia Español

  • Embalse de La Tranquera — Coordenadas: 41°12′46″N 1°47′19″O / 41.21278, 1.78861 …   Wikipedia Español

  • Heinrich Himmler — Comandante en Jefe (Reichsführer) de las SS y jefe de la policía alemana. Fotografía de 1942 …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»