res+ipsa+declarat

1) заявлять (о чём-л.) ( praesentiam suam C); провозглашать ( aliquem consulem C); объявлять ( aliquem victorem V)

2) обнаруживать ( senecta equorum dentibus declaratur PM)

3) свидетельствовать (о чём-л.), показывать ( summam benevolentiam C)

4) изъявлять, выражать (voluntatem suam Q; gaudia vultu Ctl)

5) обозначать

6) разъяснять (aliquam rem breviter Nep)

7) представить, изложить ( imaginem vitae alicujus Nep)

dē-clāro, āvī, ātum, āre = ἀποφαίνω, deutlich an den Tag geben, deutlich kundgeben od. -tun, deutlich offenbaren, I) eig.: a) durch ein Zeichen usw.: praesentiam saepe divi suam declarant; ut et apud Regillum bello Latinorum... in nostra acie Castor et Pollux ex equis pugnare visi sunt, Cic. de nat. deor. 2, 6. – m. Dat. wem? tabellarius ducis nave declaratā suis eodem, unde erat egressus, se recepit, Nep. Hann. 11, 2. – mit Abl. wodurch? nec potest aetas (cervorum) discerni, sed dentibus senecta declaratur, Plin. 8, 116. – b) durch Worte kund und zu wissen tun, öffentlich erklären, öffentlich verkündigen, α) jmd. als einen, bes. als einen Magistrat (einen Konsul usw.) öffentlich erklären (von der die Wahl leitenden Magistratsperson und von den Wählenden selbst); dann aber auch, wie renuntiare, nach der Erklärung durch den Präko als gewählt öffentlich verkünden od. ausrufen lassen, m. dopp. Acc., alqm consulem, Cic.: me unā voce universus populus Romanus consulem declaravit, Cic.: quos populus proximis comitiis ingenti consensu alterum consulem alterum praetorem declaravit, Liv.: victorem magnā praeconis voce Cloanthum declarat, Verg. – im Passiv m. dopp. Nom., eiusdem hominis voce et declaratus consul et defensus, Cic.: consules declarati P. Scipio Nasica, L. Bestia, Sall.: tanto consensu, quanto haud

————

quisquam alius ante, rex est declaratus, Liv.: ex quo die est dux declaratus, Liv. – β) eine Feierlichkeit dem Volke als bevorstehend, Rupae studium non defuit declarandorum munerum tuo nomine, Cic. ep. 2, 3, 1.

II) übtr., deutlich zu erkennen (zu verstehen) geben, deutlich angeben, deutlich zeigen od. anzeigen od. bezeichnen, klar darlegen, motivieren, klar od. deutlich ausdrücken, deutlich offenbaren, a) übh.: α) m. Acc.: hoc saepius dicendum tibique non significandum solum, sed etiam declarandum arbitror, Cic.: ipsa consolatio litterarum tuarum declarat summam benevolentiam, Cic.: non manus solum, sed nutus quoque declarant nostram voluntatem, Quint. – m. Abl. wodurch? Cilicum et Pisidarum gens volatibus avium cantibusque ut certissimis signis declarari res futuras putant, Cic.: declarant gaudia vultu, Catull. – mit in (in, bei) u. Abl., fuit (Iphicrates) bonus civis fideque magnā; quod cum in aliis rebus declaravit, tum maxime in Amyntae Macedonis liberis tuendis, Nep. – mit dopp. Acc., se fortibus factis dignum tantae maiestatis infulis declaravit, Treb. Poll. Gallien. 10, 1. – β) m. folg. Acc. u. Infin.: hominem catum eum esse declaramus, erklären ihn für usw., Plaut.: quae (vox) declarat illum et in solitudine secum loqui solitum, Cic.: quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarant,

————

Cic. – γ) mit folg. indir. Fragesatz: quae (consuetudo cotidianae vitae) cuiusque ingenium ut sit declarat maxime, Ter.: totum id, quod quaerimus, quid et quale sit verbi vis ipsa declarat, Cic.: qui declaravit, quanti me faceret, Cic. – m. Abl. wodurch? ut matres familiae eorum (Germanorum) sortibus et vaticinationibus declararent, utrum proelium committi ex usu esset necne, Caes. – δ) absol. (vgl. Garatoni Cic. Mil. 5, 14), res declarat, Cic.: ut ratio declarat eorum, qui etc., Lucr.: declarant huius ambusti tribuni plebis illae intermortuae contiones, Cic. – b) einen Wortbegriff deutlich ausdrücken, -bezeichnen, nullum (verbum) inveniri potest, quod magis idem declaret Latine, quod Graece ἡδονή, quam declarat voluptas, Cic.: ›oportere‹ enim perfectionem declarat officii, quo et semper utendum est et omnibus, Cic.: propter cuius syllabae sonum declarandum nova reperta est littera, Gell.: quae (littera C) inversa mulierem declarat ( nämlich = Caia), Quint.: verba quam maxime apta, id est, rem declarantia, Cic.: verba idem declarantia, gleichbedeutende W., Synonyma, Cic. – c) durch die Darstellung in ein helles Licht setzen, aufhellen, klar darlegen, cum autem exprimere imaginem consuetudinis atque vitae velimus Epaminondae, nihil videmur debere praetermittere, quod pertineat ad eam declarandam, Nep.: quod vix credendum sit tantas res tam breviter potuisse declarari,

————

Nep.

stătus, a, um, v. sisto.

stătus, ūs, m. [sto and sisto].

In a corporeal sense.

Mode or way of standing, of holding one's body (at rest), posture, position, attitude, station, carriage; sing. and plur.: Ps. Statur hic ad hunc modum. Si. Statum vide hominis, Callipho, quasi basilicum, look at the way he stands, Plaut. Ps. 1, 5, 41:

stat in statu senex ut adoriatur moechum,

in an attitude of attack, ready, id. Mil. 4, 9, 12: concrepuit digitis, laborat;

crebro conmutat status,

his posture, id. ib. 2, 2, 51:

qui esset status (videre vellem) flabellulum tenere te asinum tantum,

what your attitude was, what figure you cut, in holding the fan, Ter. Eun. 3, 5, 50:

in gestu status (oratoris erit) erectus et celsus, rarus incessus,

attitude, Cic. Or. 18, 59:

status quidem rectus sit, sed diducti paulum pedes,

Quint. 11, 3, 159:

abesse plurimum a saltatore debet orator... non effingere status quosdam, et quidquid dicet ostendere,

id. 11, 3, 89:

ut recta sint bracchia, ne indoctae rusticaeve manus, ne status indecorus,

id. 1, 11, 16:

stare solitus Socrates dicitur... immobilis, iisdem in vestigiis,

Gell. 2, 1, 2:

dumque silens astat, status est vultusque diserti,

Ov. P. 2, 5, 51:

statum proeliantis componit,

Petr. 95 fin. —

So of the pose of statues: non solum numerum signorum, sed etiam uniuscujusque magnitudinem, figuram, statum litteris definiri vides,

Cic. Verr. 2, 1, 21, § 57:

expedit saepe, ut in statuis atque picturis videmus, variari habitus, vultus, status,

Quint. 2, 13, 8:

ut illo statu Chabrias sibi statuam fieri voluerit. Ex quo factum est ut postea athletae his statibus in statuis ponendis uterentur,

Nep. Chabr. 1, 3.—And of images in a dream:

ubi prima (imago somni) perit, alioque est altera nata inde statu, prior hic gestum mutasse videtur,

Lucr. 4, 772:

(opp. motus, incessus) quorum (iratorum) vultus, voces, motus statusque mutantur,

motions and postures, Cic. Off. 1, 29, 102:

decorum istud in corporis motu et statu cernitur,

id. ib. 1, 35, 126:

habitus oris et vultūs, status, motus,

id. Fin. 3, 17, 56; 5, 17, 47:

in quibus si peccetur... motu statuve deformi,

id. ib. 5, 12, 35:

eo erant vultu, oratione, omni reliquo motu et statu, ut, etc.,

id. Tusc. 3, 22, 53:

status, incessus, sessio, accubatio... teneat illud decorum,

id. Off. 1, 35, 129:

in pedibus observentur status et incessus,

the posture and gait, Quint. 11, 3, 124.—

Of external appearance, manners, dress, and apparel:

quoniam formam hujus cepi in me et statum, decet et facta moresque hujus habere me similis item,

Plaut. Am. 1, 1, 111:

redegitque se ad pallium et crepidas, atque in tali statu biennio fere permansit,

Suet. Tib. 13.—

Size, height, stature of living and inanimate beings (cf. statura;

post-Aug.): pumilionem, quos natura brevi statu peractos, etc.,

Stat. S. 1, 6, 58: longissimum... aratorem faciemus;

mediastenus qualiscunque status potest esse,

Col. 1, 9, 3:

in gallinaceis maribus status altior quaeritur,

id. 8, 2, 9; so id. 7, 9, 2; 7, 12 med.:

plantae majoris statūs,

Pall. Febr. 25, 20.—

A position, place, in the phrase de statu movere, deicere, or statum conturbare, to displace, drive out, eject, expel, throw from a position (esp. of battle and combat):

equestrem procellam excitemus oportet, si turbare ac statu movere (hostes) volumus,

Liv. 30, 18, 14:

nihil statu motus, cum projecto prae se clipeo staret, in praesidio urbis moriturum se... respondit,

id. 38, 25: Manlius scutum scuto percussit atque statum Galli conturbavit (cf. the next sentence: atque de loco hominem iterum dejecit), Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 16.—So, out of the military sphere, in order to avoid an attack:

ea vis est... quae, periculo mortis injecto, formidine animum perterritum loco saepe et certo de statu demovet,

Cic. Caecin. 15, 42.— Transf., of mental position, conviction, argument, etc.:

saepe adversarios de statu omni dejecimus,

Cic. Or. 37, 129:

voluptas quo est major, eo magis mentem e suā sede et statu demovet,

throws the mind off its balance, id. Par. 1, 3, 15.—Similarly: de statu deducere, recedere, from one's position or principles:

fecerunt etiam ut me prope de vitae meae statu deducerent, ut ego istum accusarem,

Cic. Verr. 2, 2, 4, § 10:

neque de statu nobis nostrae dignitatis est recedendum, neque sine nostris copiis in alterius praesidia veniendum,

id. Att. 1, 20, 2.—So, de statu suo declinare = moveri:

neque dubito quin, suspitione aliquā perculsi repentinā, de statu suo declinarint,

i. e. became unsettled, Cic. Clu. 38, 106:

qui cum me firmissimis opibus... munire possim, quamvis excipere fortunam malui quam... de meo statu declinare,

than abandon my position, id. Prov. Cons. 17, 41; cf.

of the position of heavenly bodies: qui eodem statu caeli et stellarum nati sunt,

aspect, id. Div. 2, 44, 92.

Trop., condition, state, position, situation, circumstances.

Of persons, condition in regard to public rights, political or civil status, any loss of which was a capitis deminutio (v. caput):

capitis minutio est statūs permutatio,

Gai. Dig. 4, 5, 1; id. Inst. 1, 159; cf. Dig. 4, 5, 11:

quo quisque loco nostrum est natus... hunc vitae statum usque ad senectutem obtinere debet,

Cic. Balb. 7, 18:

ad quem proscripti confluebant. Quippe nullum habentibus statum quilibet dux erat idoneus,

with regard to the civil death of the proscribed, Vell. 2, 72, 5:

illorum salus omnibus accepta fuit... quia tam grati exoptatum libertatis statum recuperaverint,

Val. Max. 5, 26:

si statu periclitari litigator videtur,

if his civil status seems in peril, Quint. 6, 1, 36:

nec ulla tam familiaris est infelicibus patria quam solitudo et prioris statūs oblivio,

i. e. the status of full citizenship, lost by banishment, Curt. 5, 5, 11:

permanent tamen in statu servitutis,

Suet. Gram. 21:

vetuit quaeri de cujusquam defunctorum statu,

id. Tit. 8 fin.:

multorum excisi status,

Tac. A. 3, 28: qui illegitime concipiuntur, statum sumunt ex eo tempore quo nascuntur, i. e. whether freemen or slaves, etc., Gai. Inst. 1, 89:

cum servus manumittitur: eo die enim incipit statum habere,

a civil status, Dig. 4, 5, 4:

homo liber qui se vendidit, manumissus non ad suum statum revertitur, sed efficitur libertinae condicionis, i. e. that of an ingenuus,

ib. 1, 5, 21:

primo de personarum statu dicemus,

civil status, ib. 1, 5, 2; so Titin. 5:

de statu hominum (sometimes status used in the jurists absolutely with reference to freedom and slavery): si status controversiam cui faciat procurator, sive ex servitute in libertatem, etc.,

Dig. 3, 3, 39, § 5; so ib. 3, 3, 33, § 1.—Similarly in the later jurists: status suus = aetas XXV. annorum, years of discretion:

cum ad statum suum frater pervenisset,

Dig. 31, 1, 77, § 19.—

Condition and position with reference to rank, profession, trade, occupation, social standing, reputation, and character:

an tibi vis inter istas vorsarier prosedas... quae tibi olant stabulum statumque?

their trade, Plaut. Poen. 1, 2, 59:

quod in civitatibus agnationibus familiarum distinguuntur status,

the ranks of the families, Cic. Leg. 1, 7, 23:

regum status decemviris donabantur,

the rank of kings was assigned to the decemvirs, id. Agr. 1, 1, 2:

cum alii rem ipsam publicam atque hunc bonorum statum odissent,

the social position of the higher classes, id. Sest. 20, 46:

non ut aliquid ex pristino statu nostro retineamus,

id. Fam. 4, 4, 1:

ecquis umquam tam ex amplo statu concidit?

id. Att. 3, 10, 2:

non enim jam quam dignitatem, quos honores, quem vitae statum amiserim cogito,

id. ib. 10, 4, 1:

quam (statuam) esse ejusdem status amictus, anulus, imago ipsa declarat,

id. ib. 1, 1, 17:

praesidium petebamus ex potentissimi viri benevolentiā ad omnem statum nostrae dignitatis,

id. Q. Fr. 3, 8, 1: noster autem status est hic:

apud bonos iidem sumus quos reliquisti, apud sordem, etc.,

id. Att. 1, 16, 11:

ego me non putem tueri meum statum ut neque offendam animum cujusquam, nec frangam dignitatem meam?

maintain my character, id. Fam. 9, 16, 6:

quos fortuna in amplissimo statu (i. e. regum) collocarat,

Auct. Her. 4, 16, 23:

tantam in eodem homine varietatem status,

high and low position in life, ups and downs, Val. Max. 6, 9, 4:

cum classiarios quos Nero ex remigibus justos milites fecerat, redire ad pristinum statum cogeret,

Suet. Galb. 12:

quaedam circa omnium ordinum statum correxit,

id. Claud. 22:

cum redieritis in Graeciam, praestabo ne quis statum suum vestro credat esse meliorem,

social position, Curt. 5, 5, 22:

omnis Aristippum decuit color et status et res,

Hor. Ep. 1, 17, 23.—

Condition in reference to prosperity, happiness or unhappiness, and health (mostly poet. and post-Aug.):

at iste non dolendi status non vocatur voluptas,

Cic. Fin. 2, 9, 28:

neque hic est Nunc status Aurorae meritos ut poscat honores,

Ov. M. 13, 594:

flebilis ut noster status est, ita flebile carmen,

id. Tr. 5, 1, 5:

quid enim status hic a funere differt?

id. P. 2, 3, 3:

pejor ab admonitu fit status iste boni,

id. ib. 1, 2, 54:

his enim quorum felicior in domo status fuerat,

Val. Max. 6, 8, 7:

sin nostros status sive proximorum ingenia contemplemur,

id. 6, 9 pr.:

caelum contemplare: vix tamen ibi talem statum (i. e. felicitatis deorum) reperias,

id. 7, 1, 1:

haec quidem (vox) animi magnifici et prosperi status (fuit),

id. 6, 5, ext. 4:

obliti statūs ejus quem beneficio exuistis meo,

Curt. 10, 2, 22:

sumus in hoc tuo statu iidem qui florente te fuimus,

i. e. distress, id. 5, 11, 5:

res magna et ex beatissimo animi statu profecta,

Sen. Ep. 81, 21: voverat, si sibi incolumis status (of health) permisisset, proditurum se... hydraulam, Suet. Ner. 54. —

Condition, circumstances, in gen., of life or of the mind:

homines hoc uno plurimum a bestiis differunt quod rationem habent, mentemque quae... omnem complectatur vitae consequentis statum,

Cic. Fin. 2, 14, 45:

facias me certiorem et simul de toto statu tuo consiliisque omnibus,

id. Fam. 7, 10, 3:

tibi declaravi adventus noster qualis fuisset, et quis esset status,

id. Att. 4, 2, 1:

quid enim ego laboravi, si... nihil consecutus sum ut in eo statu essem quem neque fortunae temeritas, neque, etc., labefactaret,

id. Par. 2, 17:

sed hoc videant ii qui nulla sibi subsidia ad omnes vitae status paraverunt,

id. Fam. 9, 6, 4: atque is quidem qui cuncta composuit constanter in suo manebat statu (transl. of emeinen en tôi heautou kata tropon êthei, Plat. Tim. p. 42, c. Steph.), in his own state, being, Cic. Tim. 13:

vitae statum commutatum ferre non potuit,

Nep. Dion, 4, 4:

id suis rebus tali in statu saluti fore,

Curt. 5, 1, 5: haec sunt fulmina quae prima accepto patrimonio et in novi hominis aut urbis statu fiunt, in any new condition (when a stroke of lightning was considered an omen), Sen. Q. N. 2, 47.—Rarely of a state:

libere hercle hoc quidem. Sed vide statum (i. e. ebrietatis),

Plaut. Ps. 5, 2, 4.—Esp., in augury: fulmen status, a thunderbolt sent to one who is not expecting a sign, as a warning or suggestion, = fulmen monitorium:

status est, ubi quietis nec agitantibus quidquam nec cogitantibus fulmen intervenit,

Sen. Q. N. 2, 39, 2.—

Of countries, communities, etc., the condition of society, or the state, the public order, public affairs.

In gen.:

Siciliam ita vexavit ac perdidit ut ea restitui in antiquum statum nullo modo possit,

Cic. Verr. 1, 4, 12:

nunc in eo statu civitas est ut omnes idem de re publicā sensuri esse videantur,

id. Sest. 50, 106:

omnem condicionem imperii tui statumque provinciae mihi demonstravit Tratorius,

id. Fam. 12, 23, 1; so id. ib. 13, 68, 1:

mihi rei publicae statum per te notum esse voluisti,

id. ib. 3, 11, 4; so,

status ipse nostrae civitatis,

id. ib. 5, 16, 2:

non erat desperandum fore aliquem tolerabilem statum civitatis,

id. Phil. 13, 1, 2:

sane bonum rei publicae genus, sed tamen inclinatum et quasi pronum ad perniciosissimum statum,

id. Rep. 2, 26, 48:

aliquo, si non bono, at saltem certo statu civitatis,

id. Fam. 9, 8, 2:

ex hoc qui sit status totius rei publicae videre potes,

id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15: ex eodem de toto statu rerum communium [p. 1756] cognosces, id. Fam. 1, 8, 1:

tamen illa, quae requiris, suum statum tenent, nec melius, si tu adesses, tenerent,

id. ib. 6, 1, 1:

non illi nos de unius municipis fortunis arbitrantur, sed de totius municipii statu, dignitate, etc., sententias esse laturos,

id. Clu. 69, 196:

ego vitam omnium civium, statum orbis terrae... redemi,

id. Sull. 11, 33:

Ti. Gracchum mediocriter labefactantem statum rei publicae,

id. Cat. 1, 1, 3:

eo tum statu res erat ut longe principes haberentur Aedui,

Caes. B. G. 6, 12, 9:

cum hoc in statu res esset,

Liv. 26, 5, 1; so id. 32, 11, 1:

eam regiam servitutem (civitatis) collatam cum praesenti statu praeclaram libertatem visam,

id. 41, 6, 9:

statum quoque civitatis ea victoria firmavit ut jam inde res inter se contrahere auderent,

i. e. commercial prosperity, id. 27, 51:

ut deliberare de statu rerum suarum posset,

id. 44, 31:

ut taedio praesentium consules duo et status pristinus rerum in desiderium veniant,

id. 3, 37, 3:

jam Latio is status erat rerum ut neque bellum neque pacem pati possent,

id. 8, 13, 2:

qui se moverit ad sollicitandum statum civitatis,

internal peace, id. 3, 20, 8:

omni praesenti statu spem cuique novandi res suas blandiorem esse,

more attractive than any condition of public affairs, id. 35, 17:

tranquillitatis status,

Val. Max. 7, 2, 1:

in sollicito civitatis statu,

Quint. 6, 1, 16:

principes regesque et quocumque alio nomine sunt tutores status publici,

guardians of public order, Sen. Clem. 1, 4, 3: curis omnium ad formandum publicum statum a tam sollemni munere aversis, Curt, 10, 10, 9; so,

ad formandum rerum praesentium statum,

Just. 9, 5, 1:

populo jam praesenti statu laeto,

Suet. Caes. 50:

ad componendum Orientis statum,

id. Calig. 1:

deploravit temporum statum,

id. Galb. 10:

ad explorandum statum Galliarum,

id. Caes. 24:

delegatus pacandae Germaniae status,

id. Tib. 16: et omnia habet rerum status iste mearum ( poet., = reipublicae meae), Ov. M. 7, 509.—

Esp., of the political sentiments of the citizens:

a Maronitis certiora de statu civitatium scituros,

Liv. 39, 27:

ad visendum statum regionis ejus,

id. 42, 17, 1:

suas quoque in eodem statu mansuras res esse,

id. 42, 29, 9:

cum hic status in Boeotiā esset,

id. 42, 56, 8.—

Of the constitution, institutions, form of government, etc.:

Scipionem rogemus ut explicet quem existimet esse optimum statum civitatis,

Cic. Rep. 1, 20, 33; 1, 21, 34; 1, 46, 70;

1, 47, 71: ob hanc causam praestare nostrae civitatis statum ceteris civitatibus,

id. ib. 2, 1, 2:

itaque cum patres rerum potirentur, numquam constitisse statum civitatis,

the form of the government had never been permanent, id. ib. 1, 32, 49:

in hoc statu rei publicae (decemvirali), quem dixi non posse esse diuturnum,

id. ib. 2, 37, 62:

providete ne rei publicae status commutetur,

id. Har. Resp. 27, 60:

eademque oritur etiam ex illo saepe optimatium praeclaro statu,

aristocratic form of government, id. Rep. 1, 44, 68:

ut totum statum civitatis in hoc uno judicio positam esse putetis,

id. Fl. 1, 3:

ut rei publicae statum convulsuri viderentur,

id. Pis. 2, 4:

pro meā salute, pro vestrā auctoritate, pro statu civitatis nullum vitae discrimen vitandum umquam putavit,

id. Red. in Sen. 8, 20:

cum hoc coire ausus es, ut consularem dignitatem, ut rei publicae statum... addiceres?

id. ib. 7, 16:

omnia quae sunt in imperio et in statu civitatis ab iis defendi putantur,

id. Mur. 11, 24:

intelleges (te habere) nihil quod aut hoc aut aliquo rei publicae statu timeas,

id. Fam. 6, 2, 3:

quod ad statum Macedoniae pertinebat,

Liv. 45, 32, 2:

ex commutatione statūs publici,

Vell. 2, 35, 4:

haec oblivio concussum et labentem civitatis statum in pristinum habitum revocavit,

Val. Max. 4, 1, ext. 4:

Gracchi civitatis statum conati erant convellere,

id. 6, 3, 1 fin.:

Cicero ita legibus Sullae cohaerere statum civitatis affirmat ut his solutis stare ipsa non possit,

Quint. 11, 1, 85:

qui eloquentiā turbaverant civitatium status vel everterant,

id. 2, 16, 4:

id biduum quod de mutando reipublicae statu haesitatum erat,

Suet. Claud. 11:

nec dissimulasse unquam pristinum se reipublicae statum restituturum,

id. ib. 1:

conversus hieme ad ordinandum reipublicae statum, fastos correxit, etc.,

id. Caes. 40:

tu civitatem quis deceat status Curas,

what institutions, Hor. C. 3, 29, 25.—Hence,

Existence of the republic:

quae lex ad imperium, ad majestatem, ad statum patriae, ad salutem omnium pertinet,

Cic. Cael. 29, 70 (= eo, ut stet patria, the country's existence):

si enim status erit aliquis civitatis, quicunque erit,

id. Fam. 4, 14, 4: status enim rei publicae maxime judicatis rebus continetur, the existence of the republic depends on the decisions of the courts, i. e. their sacredness, id. Sull. 22, 63. —

In nature, state, condition, etc.:

incolumitatis ac salutis omnium causā videmus hunc statum esse hujus totius mundi atque naturae,

Cic. Or. 3, 45, 178:

ex alio alius status (i. e. mundi) excipere omnia debet,

Lucr. 5, 829:

ex alio terram status excipit alter,

id. 5, 835:

est etiam quoque pacatus status aëris ille,

id. 3, 292:

non expectato solis ortu, ex quo statum caeli notare gubernatores possent,

Liv. 37, 12, 11:

idem (mare) alio caeli statu recipit in se fretum,

Curt. 6, 4, 19:

incertus status caeli,

Col. 11, 2:

pluvius caeli status,

id. 2, 10:

mitior caeli status,

Sen. Oedip. 1054.—

The characteristic, mark, character, essential feature of a thing.

In gen.:

atque hoc loquor de tribus his generibus rerum publicarum non perturbatis atque permixtis, sed suum statum tenentibus,

preserving their essential features, Cic. Rep. 1, 28, 44.—Hence,

Esp. in rhet. jurisp.

The answer to the action (acc. to Cic., because the defence: primum insistit in eo = the Gr. stasis):

refutatio accusationis appellatur Latine status, in quo primum insistit quasi ad repugnandum congressa defensio,

Cic. Top. 25, 93; so,

statu (sic enim appellamus controversiarum genera),

id. Tusc. 3, 33, 79:

statum quidam dixerunt primam causarum conflictionem,

Quint. 3, 6, 4; cf. Cic. Part. Or. 29, 102.—

The main question, the essential point:

quod nos statum id quidam constitutionem vocant, alii quaestionem, alii quod ex quaestione appareat, Theodorus caput, ad quod referantur omnia,

Quint. 3, 6, 2:

non est status prima conflictio, sed quod ex primā conflictione nascitur, id est genus quaestionis,

the kind, nature of the question, id. 3, 6, 5; cf. the whole chapter.—

In gram., the mood of the verb, instead of modus, because it distinguishes the conceptions of the speaker:

et tempora et status,

tenses and moods, Quint. 9, 3, 11:

fiunt soloecismi per modos, sive cui status eos dici placet,

id. 1, 5, 41.

statuliber.

dē-clāro, āvi, ātum, 1, v. a., to make clear, plain, evident (by disclosing, uncovering), to show, manifest, declare, etc., apophainô (class.; most freq. in the trop. sense). For syn. cf.: monstro, demonstro, probo, confirmo, ostendo, ostento, significo, indico, defero; exsisto, appareo, eluceo. —

Lit.

In gen.:

praesentiam saepe divisuam declarant, ut et apud Regillum.... Castor et Pollux ex equis pugnare visi sunt, Cic. N: D. 2, 2, 6: dentibus (cervorum) senecta declaratur,

Plin. 8, 32, 50, § 116:

ducis nave declarata suis,

Nep. Hann. 11, 2.—

In pub. law lang., t. t., to announce any one in public session as elected to an office (esp. that of consul), to declare or proclaim publicly:

ejusdem hominis voce et declaratus consul et defensus,

Cic. Mur. 1, 2 (for which shortly before, L. Murenam consulem renunciavi); cf. id. ib. 2, 3;

so consulem,

id. Agr. 2, 2, 4; id. Rep. 1, 15; Sall. C. 24; id. J. 27, 4; Liv. 24, 9 et saep.:

declaratus rex Numa de templo descendit,

id. 1, 18 fin.; 1, 46:

consulem, praetorem,

id. 9, 40 fin.:

tribunatum militarem,

Sall. J, 63, 4: Suet. Caes. 80:

victorem magnā praeconis voce Cloanthum Declarat,

Verg. A. 5, 245. —

Trop., to make clear to the mind, to manifest, demonstrate, prove, show, explain:

cum tot signis eadem natura declaret quid velit, tamen, etc.,

Cic. Lael. 24.—Constr. with acc., acc. and inf., a relat. clause, or absol.

With acc.:

volatibus avium et cantibus declarari res futuras putant,

Cic. Div. 1, 1, 2; cf. id. ib. 1, 56; id. N. D. 2, 65, 163:

ipsa consolatio litterarum tuarum declarat summam benevolentiam,

id. Fam. 5, 13, 1:

declarant gaudia vultu, * Catull. 64, 34 et saep.: propriam cujusque (generis juris civilis) vim definitione,

Cic. de Or. 1, 42, 190: nullum (verbum) inveniri potest, quod magis idem declaret Latine, quod Graece hêdonê, quam declarat voluptas, id. Fin. 2, 4, 13; cf.

in like manner of the meaning of words,

id. ib. 3, 4, 14; id. Or. 22, 73; id. de Or. 3, 13, 49:

verba ipsa per se declarant intellectum,

Quint. 8, 3, 83:

quae (litera C.) inversa mulierem declarat,

Quint. 1, 7, 28.—

With acc. and inf.:

hominem catum eum esse declaramus,

Plaut. Ps. 2, 3, 16; Lucr. 1, 366; 6, 468:

quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarant,

Cic. Or. 62, 210; Quint. 8 prooem. § 15 et saep.—

With a relative clause:

quae cujusque ingenium ut sit declarat maxume,

Ter. Heaut. 2, 3, 43:

ut matres familiae eorum sortibus et vaticinationibus declararent, utrum, etc.,

Caes. B. G. 1, 50, 4:

qui declaravit quanti me faceret,

Cic. Att. 6, 1, 10: cf. Sall. J. 24, 7 et saep.—

Absol.:

ut ratio declarat eorum, qui, etc.,

Lucr. 5, 693:

declarant illae contiones,

Cic. Mil. 5, 12 al.

1. quī, quae, quod, I) Pron. interrog., welcher, welche, welches, welch, was für einer -eine, -ein (eig. adjektivisch, öfter aber auch substantivisch, jedoch so, daß qui nach Stand u. Charakter einer Person fragt, quis nach dem Namen), A) in direkter Rede: a) adi.: Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Ph. Qui Chaerea? Py. Iste ephebus frater Phaedriae, was für ein Chärea? Ter.: quod te municipium vidit? quis amicus invitavit? qui hospes aspexit? Cic.: qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitanda veritate iucundior? Cic.: virgo, quae patria est tua? Plaut. – b) subst.: occiso Sex. Roscio qui primus Ameriam nuntiat? was für einer? Manlius Glaucia, Cic. – B) in indirekter Rede: a) adi.: scribis te velle scire, qui sit rei publicae status, welches die Lage des Staates sei, Cic.: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori... hinc canere incipiam, Verg. – b) subst.: tu te collige et, qui sis et quid facere possis, considera, Cic.: domino navis, qui sit, aperit, Nep.

II) Pron. relat., welcher, welche, welches; der, die, das; wer, was, A) Die grammatische Form richtet sich rücksichtlich des Genus u. Numerus nach dem Worte, auf das es bezogen wird, rücksichtlich des Kasus nach dem zu ihm gehörigen Verbum, mors terribilis est iis, quorum cum vita omnia exstinguuntur, Cic.: luna eam lucem, quam a sole ac-

————

cipit, mittit in terras, Cic. – Häufig wird das Substant., auf das es sich bezieht, wiederholt, itinera duo, quibus itineribus, Caes. – Wenn es sich auf ein demonstr. Pron. bezieht, so steht dieses häufig nach, quod virtute effici debet, id tentatur pecuniā, Cic.: a quo plurimum sperant, ei potissimum inserviunt, Cic.: oder es wird gänzlich weggelassen, qui mentiri solet, peierare consuevit, Cic. – bes. beim Neutr. quod, wodurch es in die prägn. Bedeutung wie viel, so viel wie übergegangen ist, adiutabo, quod potero, Ter.: auch m. Genet., quod operae poneretur, Cic.: quod eius (agri), Liv. – Nicht selten bezieht sich qui auf einen allgemeinen Substantivbegriff, der ausgelassen ist, bes. nach den Verben habere, invenire, reperire, nancisci, quaerere, esse, exsistere, exoriri u.a., zB. non facile est invenire, qui, quod sciat ipse, non tradat alteri, Cic.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem, Cic.

Als Eigentümlichkeit ist zu beachten: a) daß qui das Subjekt od. Objekt des Hauptsatzes in derselben Form, in der es selbst steht, zu sich nimmt, quam quisque norit artem, in hac se exerceat, Cic.: quas res violentissimas natura genuit, earum moderationem nos soli habemus, Cic. – b) daß qui ein substantivisches Attribut des Subjektes od. Objektes des Hauptsatzes zu sich nimmt, Philippus Aetolos desertos ab Romanis, cui uni fidebant auxilio, subegit, Liv.:

————

Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur, Liv. – Häufig wird ein solcher mit esse gebildeter Relativsatz, in dem das relat. Pron. mit dem Substantiv im Nominativ ober im Ablativ steht, in einem Hauptsatz eingeschaltet, um den Grund zu der in seinem Prädikat ausgesprochenen Eigenschaft anzugeben, spero, quae tua prudentia et temperantia est, te valere, daß du bei od. infolge deiner Klugheit u. Mäßigkeit dich wohl befindest, Cic.: quā prudentiā es, nihil te fugiet, bei deiner Klugheit wird dir nichts entgehen, Cic. – c) daß qui ein adjekt. Attribut des Subjektes od. Objektes des Hauptsatzes zu sich nimmt, ad suas res revocet, quas aut tulerit acerbas aut timeat, Cic.: eam civitatem, in qua ipse florentissima multum omnibus gloriā praestitisset, Cic. – d) daß qui mit seinem Verbum durch Verschränkung mit einem Nebensatz verbunden wird, u. zwar: α) so, daß es von dem Nebensatze abhängig ist. Dies ist der Fall, αα) wenn es mit einem Partizip zusammensteht, non sunt ea bona dicenda nee habenda, quibus abundantem licet esse miserrimum, bei denen man trotz ihres Übermaßes höchst unglücklich sein kann, Cic.: nullas consequuntur voluptates, quarum potiendi spe inflammati multos labores susceperant, zu deren Erreichung sie sich Hoffnung machten u. deshalb viele Anstrengungen übernommen hatten, Cic.: se auctores habuisse sceleris illius eos viros, quibus e ci-

————

vitate sublatis civitas stare non posset, nach deren Entfernung usw., Cic. – ββ) wenn es mit dem Verbum einen abhängigen Relativsatz oder Fragesatz bildet oder in der Konstruktion des Acc. u. Infin. steht, sunt certa vitia, quae nemo est quin effugere cupiat, denen jedermann entgehen möchte, Cic.: cum dubium est, an merito accusetur, qui an omnino accusetur, incertum est, von dem ungewiß ist, ob er usw., Plin. ep. – β) so, daß es den Nebensatz in sich aufnimmt. In diesem Falle richtet sich die Form des relat. Pronomens nach dem Nebensatz, aberat omnis dolor, qui si adesset, nemo molliter ferret, den, wenn er sich einstellte, niemand leicht ertragen würde, Cic.: non Alpes aliae sunt, quas dum superant, comparare nova possint praesidia, während deren Übersteigung sie sich usw., Liv. – e) daß qui zu Anfang eines neuen Satzes steht, α) kopulativ = und dieser, res loquitur ipsa; quae semper valet plurimum, Cic. – β) adversativ = aber dieser, obsistere ei conati sunt Athenienses et Boeotii ceterique eorum socii apud Coroneam; quos omnes gravi proelio vicit, Nep. – γ) kausal = denn dieser, virtus est una altissimis defixa radicibus; quae numquam ullā vi labefactari potest, Cic. – δ) konsekutiv = daher dieser, hoc spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium coniunctionem; quam qui dirimunt, eos morte, exsilio, vinclis, damno coërcent, Cic.

————

Als Unregelmäßigkeit ist zu beachten: a) wenn qui in einem anderen Genus steht, als das vorausgehende Substant. erwarten läßt. Dies ist der Fall, α) wenn es sich nach dessen Begriffe, nicht nach der grammatischen Form richtet, illa furia (sc. Clodius), qui etc., Cic. – β) wenn es sich nach dem Prädikatsnomen des Relativsatzes oder des Hauptsatzes richtet, patres C. Mucio agrum dono dedere, quae postea sunt Mucia prata appellata, Liv.: Helvetii continentur flumine Rheno latissimo atque altissimo, qui agrum Helvetium a Germanis dividit, Caes. – γ) wenn es mehr auf den allgemein gefaßten Begriff des vorhergehenden Wortes als auf dessen konkrete Bedeutung hinweist, testarum suffragia, quod illi ostracismum vocant, Nep.: quae utilitates ex rebus iis, quae sunt inanima, percipiantur, Cic. – dah. steht es auch im Neutr., wenn auf den Inhalt des ganzen Satzes hingewiesen wird, Lacedaemonii Agin regem, quod numquam antea apud eos accĭderat, necaverunt, Cic.: obsides, quod nulli antea, Persae ei dederunt, Eutr.: meist mit dem demonstr. id, wie: Timoleon, id quod difficilius putatur, multo sapientius tulit secundam quam adversam fortunam, Nep. – b) wenn qui in einem anderen Numerus steht, als das vorhergehende Substantiv erwarten läßt. Dies ist der Fall, α) wenn es nach einem Kollektivbegriff im Plural steht, Caesar equitatum omnem praemittit, qui videant,

————

Caes.: bes. in der Wendung ex eo numero qui, zB. unus ex eo numero, qui ad caedem parati erant, Sall. – β) wenn der relative Satz allgemeiner gefaßt wird als der Hauptsatz, si tempus est ullum iure hominis necandi, quae multa sunt, Cic. – Dies ist bes. der Fall, wenn das relat. Pron. auf ein demonstr. im Neutr. sich bezieht, Caesar pollicetur, ut, quod quisque eorum in bello amiserit, quae sint penes milites suos, iis, qui amiserint, restituatur, Caes. – Auffälliger ist der Sing. nach einem Substant. im Plur., wie Sall. Cat. 56, 5. – c) wenn qui in einem anderen Kasus steht, als das Verbum des relat. Satzes erwarten läßt. Dies ist der Fall, α) wenn es durch Attraktion den Kasus des vorhergegangenen Substant. annimmt, nos hoc confirmamus illo augurio, quo diximus, Cic.: in iis coloribus, quibus modo dixisti, denominandis, Gell. – Dies geschieht am häufigsten, wenn zu dem relat. Satze ein Verbum aus dem Hauptsatze ergänzt werden muß, quibus poterat sauciis ductis secum, Liv.: cum aliquid agas eorum, quorum consuesti, gaudeo, Cic. – β) wenn es bei Verbindung mehrerer relativen Satzglieder in dem zweiten in einem anderen Kasus hinzu ergänzt werden muß, als es im ersten steht, huius tyranni quem armis oppressa pertulit civitas paretque cum maxime mortuo, interitus declarat, Cic.

B) Der Modus ist 1) der Indicat., wenn das durch

————

den relat. Satz dargestellte Attribut als ein wahrgenommenes oder faktisches hingestellt werden soll. Daher steht auch der Indikat. a) in der oratio obliqua, wenn durch das Rel. ein Subjekt oder Objekt umschrieben wird oder der Redende den Inhalt des Relativsatzes als seine Wahrnehmung hinstellt, constituunt, ut ii, qui valetudine aut aetate inutiles sunt bello, oppido excedant, Caes. – b) wenn der Inhalt des Relativsatzes als etwas Faktisches das Prädikat des Hauptsatzes erklären od. bedingen soll, o fortunata mors, quae naturae debita pro patria est potissimum reddita, Cic.: ista quidem sententia ea est, quae neque amicos parat neque inimicos tollit, Liv.: daher auch, wenn es durch quippe, utpote, ut verstärkt wird, quippe quibus aegre ad undecimum lapidem occursum est, Liv.

2) der Coniunctiv, u. zwar: a) in der oratio obliqua, apud Hypanim fluvium Aristoteles ait bestiolas quasdam nasci, quae unum diem vivant, Cic. – b) wenn der Inhalt des Relativsatzes nach der Vorstellung des Redenden nur als möglich hingestellt wird, homines imperiti facilius, quod stulte dixeris, reprehendere, quam quod sapienter tacueris, laudare possunt, Cic. – c) wenn der Inhalt des Relativsatzes als beabsichtigt hingestellt wird, deutsch auf daß, damit, od. um zu mit Infin., sunt multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur, Cic. – d) wenn der Inhalt

————

des Relativsatzes den Grund zu der im Hauptsatze ausgesprochenen Erscheinung darstellen soll, deutsch da, da ja, recte Socrates exsecrari eum solebat, qui primus utilitatem a iure seiunxisset, Cic.: Caninius fuit mirificā vigilantiā, qui suo toto consulatu somnum non viderit, Cic.: neque est boni neque liberalis parentis, quem procrearis et eduxeris, eum non et vestire et ornare, Cic. – e) wenn der Inhalt des Relativsatzes als aus der Beschaffenheit des Subjektes im Hauptsatze erfolgend dargestellt werden soll, sapientia est una, quae maestitiam pellat ex animis, quae nos exhorrescere metu non sinat, Cic. – Dies ist bes. der Fall, α) wenn im Hauptsatze die Beschaffenheit angedeutet wird entweder durch die demonstrativen Wörter is, talis, eiusmodi, tam, tantus od. durch die Adjektive aptus, idoneus, dignus, indignus u.a., beutsch daß od. um zu mit Infin., ego is sum, qui nihil fecerim, Cic.: nulla acies humani ingenii tanta est, quae penetrare in caelum, terram intrare possit, Cic.: Livianae fabulae non satis dignae, quae iterum legantur, Cic.: solum censebant idoneum, cui crederetur, Cic. – β) wenn sich der Relativsatz auf ein allgemeines u. unbestimmtes Subjekt oder Objekt bezieht, bes. nach den Verben habere, reperire, invenire, nancisci, quaerere, esse, exsistere, exoriri u. nach den Verbindungen nemo est, nullus est, nihil est, quis est, quotus quis que est u.a., nactus sum, qui

————

Xenophontis similem esse se cuperet, Cic.: est aliquid, quod non oporteat, etiamsi licet, Cic.: quis est, qui dicere audeat, Cic.: nihil est, quod tam miseros faciat, quam impietas et scelus, Cic. – γ) wenn nach einem Komparativ ein mit dem Relativum gebildeter Vergleichungssatz gebraucht wird, Campani maiora in defectione deliquerant, quam quibus ignosci posset, als daß ihnen usw., Liv.

III) Pron. indefin., qui, quae u. qua, quod, a) adi. irgend ein, -eine, -ein, etwa ein, eine, -ein, nisi qui deus subvenerit, wenn nicht etwa ein Gott usw., Cic.: si qui rex, si qua civitas exterarum gentium, si qua natio fecit aliquid in cives Romanos eius modi, Cic.: si qui etiam inferis sensus est, Cic.: ut ne quae pars naturae neglegatur, Cic.: ne qua esset armorum causa, Caes.: quaeritur, num quod officium aliud alio maius sit, Cic. – b) subst. irgendeiner, jemand, irgend etwas, si qui rem neglegentius gessisset, Cic.: si qui Romae esset demortuus, Cic.: si quae contra naturam sunt, wenn eins oder das andere usw., Cic.

⇒ Alte Formen: Genet. quoius, Plaut.: Dat. quoi, Plaut., u. quo, Varro: Abl. qui mit der Praep. cum in quicum = quocum (meist mit Beziehung auf eine unbestimmte Person, quocum auf eine bestimmte, nach W. Müller Cic. Lael. 77. p. 472), Cic. u.a.; selten = quacum, wie Verg. Aen. 11, 822. – Plur., Dat. queis, Tragic. vett., Lucr. u. Verg. u. quīs, Sall. Hor. u.a.:

————

Abl. queis, Catull. 63, 46. – Vgl. auch 2. qui, u. qua, quo s. bes.

————————

2. quī (eig. alte Ablativform v. 1. qui, wie in quicum etc., s. 1. qui ⇒), I) relat. wodurch, wovon, ut det, qui fiamus liberi, Plaut.: in tanta paupertate decessit, ut, qui efferretur, vix reliquerit, wovon er begraben werden konnte, Nep.: habeo, qui utar, Cic. – II) interrog.: A) in direkter Frage: 1) in welcher Beziehung? wie doch? wie denn? wieso denn? (s. Brix Plaut. mil. 277. Fritzsche Hor. sat. 1, 3, 128), So. Quia enim sero advenimus. Am. Qui? Plaut.: qui fit, Maecenas etc.? Hor.: qui potest esse in eiusmodi trunco sapientia? Cic.: deum nisi sempiternum intellegere qui possumus? Cic.: qui possum tot? Hor.: qui? cedo, ei, wieso? Ter. – so auch quidum? zB. Pa. Tum mihi sunt manus inquinatae. Sc. Quidum? Pa. Quia ludo luto, Plaut, (s. Brix Plaut. mil. 277). – 2) aus welchem Grunde? warum? wie? qui non? Plaut.: Si. Non potest. Pa. qui? Si. Quia habet etc., Ter. – B) in indirekter Frage: 1) wie, nimis demiror, qui illaec illi me donatum esse paterā sciat, Plaut.: nec qui hoc mihi eveniat scio, Ter. – 2) wie = wie hoch, wie teuer, indica, minimo daturus qui sis, qui duci queat, sag' den geringsten Preis, für den man sie bekommen kann, Plaut.: qui datur, tanti indica, Plaut. – III) indefin, irgendwie, in Wunschformeln, qui te Iuppiter dique omnes perduint! Plaut. Men. 933 Sch.: u. so Plaut. trin. 923. Ter. Phorm. 123. – ellipt., qui illi di irati

————

(sc. sint)! Cic. ad Att. 4, 7, 1.

sōlus, a, um ( gen. regular. solius; dat. soli; gen. m. soli, Cato ap. Prisc. p. 694 P.; dat. m. SOLO, Inscr. Orell. 2627; f. solae, Plaut. Mil. 4, 2, 28; Ter. Eun. 5, 6, 3), adj. [orig. the same with sollus, q. v.; cf. salus. By Pott referred to sui, Kühn. Zeitschr. 5, 242].

Lit.

In gen., alone, only, single, sole (syn.:

unus, unicus, singularis): quod egomet solus feci, nec quisquam alius affuit,

Plaut. Am. 1, 1, 269:

cum omnibus potius quam soli perire voluerunt,

Cic. Cat. 4, 7, 14:

cum visum esset utilius solum quam cum altero regnare,

id. Off. 3, 10, 41:

licebit eum solus ames,

id. Att. 6, 3, 7:

tot mea Solius solliciti sint causa, ut, etc.,

Ter. Heaut. 1, 1, 77:

nec mihi soli versantur ante oculos... sed, etc.,

Cic. Lael. 27, 102:

non sibi se soli natum meminerit,

id. Fin. 2, 14, 45 fin.:

extra Peloponnesum Aenianes, etc.... soli absunt a mari,

id. Rep. 2, 4, 8:

quae sola divina sunt,

id. Tusc. 1, 27, 66:

ita sola errare videbar,

Enn. Ann. 1, 45; cf. Plaut. Am. 1, 1, 2:

Africanum solitum esse dicere, se numquam minus solum esse, quam cum solus esset,

Cic. Rep. 1, 17, 27:

rem narrabit sola soli,

Ter. Hec. 3, 2, 15; 4, 1, 42; id. Eun. 3, 5, 31; Cato ap. Prisc. p. 694 P.:

de viginti Restabam solus,

Ov. M. 3, 688:

solus ex plurimis servis,

Plaut. Most. 4, 1, 23:

solus ex toto illo collegio,

Cic. Prov. Cons. 8, 18:

Stoici soli ex omnibus,

id. de Or. 3, 18, 65:

tu ex omnibus,

id. Fam. 2, 17, 6:

ego meorum solus sum meus,

Ter. Phorm. 4, 1, 21:

coturnices solae animalium,

Plin. 10, 23, 33, § 69:

solus inter omnes,

Mart. 4, 2, 1:

quae (actio) sola per se ipsa quanta sit, histrionum ars declarat,

Cic. de Or. 1, 5, 18; so,

per se,

id. Top. 15, 59; Liv. 1, 49; 10, 1 al.—With subj. inf.:

nam solum habere velle summa dementia est,

Cic. Tusc. 4, 26, 56.—Strengthened by unus: Ch. Quid, duasne is uxores habet? So. Obsecro:

unam ille quidem hanc solam,

Ter. Phorm. 5, 1, 27:

solum unum hoc vitium affert senectus hominibus,

id. Ad. 5, 3, 47:

furta praetoris quae essent HS. duodecies, ex uno oppido solo exportata sunt,

Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

unam solam scitote esse civitatem, quae, etc.,

id. ib. 2, 2, 5, §

13: te unum solum suum depeculatorem venisse,

id. Pis. 40, 96.—With other numerals (freq. and class.), Plaut. Bacch. 4, 9, 51; Cic. Ac. 2, 45, 138; id. Att. 2, 1, 5; id. Phil. 11, 8, 18; id. Verr. 2, 2, 74, § 182: Ge. Quantum tibi opus est argenti? Ph. Solae triginta minae, Ter. Phorm. 3, 3, 24; Caes. B. G. 1, 40:

qui solos novem menses Asiae praefuit,

Cic. Att. 5, 17, 5; Liv. 1, 55, 8; 6, 36, 8; 37, 23, 10; and Suet. Aug. 97. —In voc.: felix lectule talibus sole amoribus, Attic. ap. Prisc. p. 673 P.—

In partic., alone, lonely, solitary, forsaken, deserted; without relatives, friends, etc. (rare;

syn. solitarius): sola sum: habeo hic neminem, Neque amicum neque cognatum,

Ter. Eun. 1, 2, 67; cf. id. Ad. 3, 1, 4; id. And. 2, 3, 7:

solus atque omnium honestarum rerum egens,

Sall. J. 14, 17; id. H. 3, 61, 3 Dietsch:

gaudet me vacuo solam tabescere lecto,

Prop. 3, 5 (4, 6), 23.—

Transf., of places, lonely, solitary, unfrequented, desert, = desertus (class.):

hic solis locis composita sum, Hic saxa sunt, hic mare sonat, nec quisquam Homo mihi obviam venit,

Plaut. Rud. 1, 3, 22; cf.:

cum in locis solis moestus errares,

Cic. Div. 1, 28, 59:

loca,

Lucr. 6, 396; Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 28; Nep. Eum. 8, 6 (for which shortly before: loca deserta); Sall. J. 103, 1:

locus,

Plaut. Aul. 4, 6, 7; Ter. And. 2, 4, 3:

terrae,

Plaut. Rud. 1, 4, 8; id. Most. 4, 3, 3; Ter. Phorm. 5, 7 (8), 86:

Libyae agri,

Verg. G. 3, 249:

insula,

Cat. 64, 184:

in harena,

id. 64, 57:

solā sub rupe,

Verg. E. 10, 14; Cat. 64, 154:

in monte,

Tib. 1, 2, 72 (Müll. solito) et saep.—Hence, adv.: sōlum, alone, only, merely, barely.

Affirmatively (rare but class.; syn. tantum, but never with numerals, except unus; cf.

solus, A. supra): de re unā solum dissident, de ceteris mirifice congruunt. Ain' tandem? unā de re solum est dissensio?

Cic. Leg. 1, 20, 53: nos nuntiationem solum habemus:

consules etiam spectionem,

id. Phil. 2, 32, 81; id. Or. 48, 160:

quasi vero atrā bili solum mens ac non saepe vel iracundia graviore vel timore moveatur,

id. Tusc. 3, 5, 11:

quae hominum solum auribus judicantur,

id. N. D. 2, 58, 146:

quasi vero perpetua oratio rhetorum solum, non etiam philosophorum sit,

id. Fin. 2, 6, 17.—

Strengthened by modo, and joined with it in one word, sōlummŏdo (only late Lat., for the true reading, Plin. 34, 8, 19, § 92, is unam tantum, Jan. Detlef.;

whereas tantummodo is class.): de exercitore solummodo Praetor sentit,

Dig. 4, 9, 1, § 2:

pretii solummodo fieri aestimationem,

ib. 9, 2, 23, § 1; 11, 5, 1, § 3; 28, 5, 1, § 1; Quint. Decl. 247; Tert. Res. Carn. 26; Hier. Ep. 12.—

Negatively: non solum, nec (neque) solum... sed (verum) etiam (et), etc., not only ( not merely, not barely)... but also, etc. (class. and freq.):

non solum publicas, sed etiam privatas injurias ultus est,

Caes. B. G. 1, 12 fin.:

urbes non solum multis periculis oppositae, sed etiam caecis,

Cic. Rep. 2, 3, 6:

importantur non merces solum adventiciae, sed etiam mores,

id. ib. 2, 4, 7:

neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

id. ib. 2, 15, 28:

te non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā esse sapientem,

id. Lael. 2, 6:

non nobis solum nati sumus,

id. Off. 1, 7, 22:

ut sapiens solum contentus possit vivere,

id. Fin. 1, 13, 44 Madv. ad loc.:

bestiae sibi solum natae sunt,

id. ib. 3, 19, 63:

nec vero solum hanc libidinem laudant,

id. Tusc. 4, 19, 44:

servavit ab omni Non solum facto verum opprobrio quoque turpi,

Hor. S. 1, 6, 84:

non enim jus illud solum superbius populo, sed violentius videri necesse erat,

Cic. Leg. 3, 7, 17; id. Cat. 3, 10, 24:

non solum ortum novum populum, sed adultum jam, etc.,

id. Rep. 2, 11, 21:

quibus opibus ac nervis non solum ad minuendam gratiam, sed paene ad perniciem suam uteretur,

Caes. B. G. 1, 20:

quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

Cic. Rep. 2, 15, 28:

bene meriti de rebus communibus, ut genere etiam putarentur non solum ingenio esse divino,

id. ib. 2, 2, 4:

neque solum civis, set cujusmodi genus hominum,

Sall. C. 39, 6; v. non and sed.

Sŏlūs, untis, f., = Solous, a town on the northern coast of Sicily, now Castello di Solanto, Plin. 3, 8, 14, § 90.—Hence, Sŏ-luntīni, ōrum, m., the inhabitants of Solus, Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103; sing., id. ib. 2, 2, 42, § 102.

sŏlus, ūs, m., v. solum init.

sōlus, a, um ( gen. regular. solius; dat. soli; gen. m. soli, Cato ap. Prisc. p. 694 P.; dat. m. SOLO, Inscr. Orell. 2627; f. solae, Plaut. Mil. 4, 2, 28; Ter. Eun. 5, 6, 3), adj. [orig. the same with sollus, q. v.; cf. salus. By Pott referred to sui, Kühn. Zeitschr. 5, 242].

Lit.

In gen., alone, only, single, sole (syn.:

unus, unicus, singularis): quod egomet solus feci, nec quisquam alius affuit,

Plaut. Am. 1, 1, 269:

cum omnibus potius quam soli perire voluerunt,

Cic. Cat. 4, 7, 14:

cum visum esset utilius solum quam cum altero regnare,

id. Off. 3, 10, 41:

licebit eum solus ames,

id. Att. 6, 3, 7:

tot mea Solius solliciti sint causa, ut, etc.,

Ter. Heaut. 1, 1, 77:

nec mihi soli versantur ante oculos... sed, etc.,

Cic. Lael. 27, 102:

non sibi se soli natum meminerit,

id. Fin. 2, 14, 45 fin.:

extra Peloponnesum Aenianes, etc.... soli absunt a mari,

id. Rep. 2, 4, 8:

quae sola divina sunt,

id. Tusc. 1, 27, 66:

ita sola errare videbar,

Enn. Ann. 1, 45; cf. Plaut. Am. 1, 1, 2:

Africanum solitum esse dicere, se numquam minus solum esse, quam cum solus esset,

Cic. Rep. 1, 17, 27:

rem narrabit sola soli,

Ter. Hec. 3, 2, 15; 4, 1, 42; id. Eun. 3, 5, 31; Cato ap. Prisc. p. 694 P.:

de viginti Restabam solus,

Ov. M. 3, 688:

solus ex plurimis servis,

Plaut. Most. 4, 1, 23:

solus ex toto illo collegio,

Cic. Prov. Cons. 8, 18:

Stoici soli ex omnibus,

id. de Or. 3, 18, 65:

tu ex omnibus,

id. Fam. 2, 17, 6:

ego meorum solus sum meus,

Ter. Phorm. 4, 1, 21:

coturnices solae animalium,

Plin. 10, 23, 33, § 69:

solus inter omnes,

Mart. 4, 2, 1:

quae (actio) sola per se ipsa quanta sit, histrionum ars declarat,

Cic. de Or. 1, 5, 18; so,

per se,

id. Top. 15, 59; Liv. 1, 49; 10, 1 al.—With subj. inf.:

nam solum habere velle summa dementia est,

Cic. Tusc. 4, 26, 56.—Strengthened by unus: Ch. Quid, duasne is uxores habet? So. Obsecro:

unam ille quidem hanc solam,

Ter. Phorm. 5, 1, 27:

solum unum hoc vitium affert senectus hominibus,

id. Ad. 5, 3, 47:

furta praetoris quae essent HS. duodecies, ex uno oppido solo exportata sunt,

Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

unam solam scitote esse civitatem, quae, etc.,

id. ib. 2, 2, 5, §

13: te unum solum suum depeculatorem venisse,

id. Pis. 40, 96.—With other numerals (freq. and class.), Plaut. Bacch. 4, 9, 51; Cic. Ac. 2, 45, 138; id. Att. 2, 1, 5; id. Phil. 11, 8, 18; id. Verr. 2, 2, 74, § 182: Ge. Quantum tibi opus est argenti? Ph. Solae triginta minae, Ter. Phorm. 3, 3, 24; Caes. B. G. 1, 40:

qui solos novem menses Asiae praefuit,

Cic. Att. 5, 17, 5; Liv. 1, 55, 8; 6, 36, 8; 37, 23, 10; and Suet. Aug. 97. —In voc.: felix lectule talibus sole amoribus, Attic. ap. Prisc. p. 673 P.—

In partic., alone, lonely, solitary, forsaken, deserted; without relatives, friends, etc. (rare;

syn. solitarius): sola sum: habeo hic neminem, Neque amicum neque cognatum,

Ter. Eun. 1, 2, 67; cf. id. Ad. 3, 1, 4; id. And. 2, 3, 7:

solus atque omnium honestarum rerum egens,

Sall. J. 14, 17; id. H. 3, 61, 3 Dietsch:

gaudet me vacuo solam tabescere lecto,

Prop. 3, 5 (4, 6), 23.—

Transf., of places, lonely, solitary, unfrequented, desert, = desertus (class.):

hic solis locis composita sum, Hic saxa sunt, hic mare sonat, nec quisquam Homo mihi obviam venit,

Plaut. Rud. 1, 3, 22; cf.:

cum in locis solis moestus errares,

Cic. Div. 1, 28, 59:

loca,

Lucr. 6, 396; Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 28; Nep. Eum. 8, 6 (for which shortly before: loca deserta); Sall. J. 103, 1:

locus,

Plaut. Aul. 4, 6, 7; Ter. And. 2, 4, 3:

terrae,

Plaut. Rud. 1, 4, 8; id. Most. 4, 3, 3; Ter. Phorm. 5, 7 (8), 86:

Libyae agri,

Verg. G. 3, 249:

insula,

Cat. 64, 184:

in harena,

id. 64, 57:

solā sub rupe,

Verg. E. 10, 14; Cat. 64, 154:

in monte,

Tib. 1, 2, 72 (Müll. solito) et saep.—Hence, adv.: sōlum, alone, only, merely, barely.

Affirmatively (rare but class.; syn. tantum, but never with numerals, except unus; cf.

solus, A. supra): de re unā solum dissident, de ceteris mirifice congruunt. Ain' tandem? unā de re solum est dissensio?

Cic. Leg. 1, 20, 53: nos nuntiationem solum habemus:

consules etiam spectionem,

id. Phil. 2, 32, 81; id. Or. 48, 160:

quasi vero atrā bili solum mens ac non saepe vel iracundia graviore vel timore moveatur,

id. Tusc. 3, 5, 11:

quae hominum solum auribus judicantur,

id. N. D. 2, 58, 146:

quasi vero perpetua oratio rhetorum solum, non etiam philosophorum sit,

id. Fin. 2, 6, 17.—

Strengthened by modo, and joined with it in one word, sōlummŏdo (only late Lat., for the true reading, Plin. 34, 8, 19, § 92, is unam tantum, Jan. Detlef.;

whereas tantummodo is class.): de exercitore solummodo Praetor sentit,

Dig. 4, 9, 1, § 2:

pretii solummodo fieri aestimationem,

ib. 9, 2, 23, § 1; 11, 5, 1, § 3; 28, 5, 1, § 1; Quint. Decl. 247; Tert. Res. Carn. 26; Hier. Ep. 12.—

Negatively: non solum, nec (neque) solum... sed (verum) etiam (et), etc., not only ( not merely, not barely)... but also, etc. (class. and freq.):

non solum publicas, sed etiam privatas injurias ultus est,

Caes. B. G. 1, 12 fin.:

urbes non solum multis periculis oppositae, sed etiam caecis,

Cic. Rep. 2, 3, 6:

importantur non merces solum adventiciae, sed etiam mores,

id. ib. 2, 4, 7:

neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

id. ib. 2, 15, 28:

te non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā esse sapientem,

id. Lael. 2, 6:

non nobis solum nati sumus,

id. Off. 1, 7, 22:

ut sapiens solum contentus possit vivere,

id. Fin. 1, 13, 44 Madv. ad loc.:

bestiae sibi solum natae sunt,

id. ib. 3, 19, 63:

nec vero solum hanc libidinem laudant,

id. Tusc. 4, 19, 44:

servavit ab omni Non solum facto verum opprobrio quoque turpi,

Hor. S. 1, 6, 84:

non enim jus illud solum superbius populo, sed violentius videri necesse erat,

Cic. Leg. 3, 7, 17; id. Cat. 3, 10, 24:

non solum ortum novum populum, sed adultum jam, etc.,

id. Rep. 2, 11, 21:

quibus opibus ac nervis non solum ad minuendam gratiam, sed paene ad perniciem suam uteretur,

Caes. B. G. 1, 20:

quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

Cic. Rep. 2, 15, 28:

bene meriti de rebus communibus, ut genere etiam putarentur non solum ingenio esse divino,

id. ib. 2, 2, 4:

neque solum civis, set cujusmodi genus hominum,

Sall. C. 39, 6; v. non and sed.

Sŏlūs, untis, f., = Solous, a town on the northern coast of Sicily, now Castello di Solanto, Plin. 3, 8, 14, § 90.—Hence, Sŏ-luntīni, ōrum, m., the inhabitants of Solus, Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103; sing., id. ib. 2, 2, 42, § 102.

sŏlus, ūs, m., v. solum init.

sōlus, a, um ( gen. regular. solius; dat. soli; gen. m. soli, Cato ap. Prisc. p. 694 P.; dat. m. SOLO, Inscr. Orell. 2627; f. solae, Plaut. Mil. 4, 2, 28; Ter. Eun. 5, 6, 3), adj. [orig. the same with sollus, q. v.; cf. salus. By Pott referred to sui, Kühn. Zeitschr. 5, 242].

Lit.

In gen., alone, only, single, sole (syn.:

unus, unicus, singularis): quod egomet solus feci, nec quisquam alius affuit,

Plaut. Am. 1, 1, 269:

cum omnibus potius quam soli perire voluerunt,

Cic. Cat. 4, 7, 14:

cum visum esset utilius solum quam cum altero regnare,

id. Off. 3, 10, 41:

licebit eum solus ames,

id. Att. 6, 3, 7:

tot mea Solius solliciti sint causa, ut, etc.,

Ter. Heaut. 1, 1, 77:

nec mihi soli versantur ante oculos... sed, etc.,

Cic. Lael. 27, 102:

non sibi se soli natum meminerit,

id. Fin. 2, 14, 45 fin.:

extra Peloponnesum Aenianes, etc.... soli absunt a mari,

id. Rep. 2, 4, 8:

quae sola divina sunt,

id. Tusc. 1, 27, 66:

ita sola errare videbar,

Enn. Ann. 1, 45; cf. Plaut. Am. 1, 1, 2:

Africanum solitum esse dicere, se numquam minus solum esse, quam cum solus esset,

Cic. Rep. 1, 17, 27:

rem narrabit sola soli,

Ter. Hec. 3, 2, 15; 4, 1, 42; id. Eun. 3, 5, 31; Cato ap. Prisc. p. 694 P.:

de viginti Restabam solus,

Ov. M. 3, 688:

solus ex plurimis servis,

Plaut. Most. 4, 1, 23:

solus ex toto illo collegio,

Cic. Prov. Cons. 8, 18:

Stoici soli ex omnibus,

id. de Or. 3, 18, 65:

tu ex omnibus,

id. Fam. 2, 17, 6:

ego meorum solus sum meus,

Ter. Phorm. 4, 1, 21:

coturnices solae animalium,

Plin. 10, 23, 33, § 69:

solus inter omnes,

Mart. 4, 2, 1:

quae (actio) sola per se ipsa quanta sit, histrionum ars declarat,

Cic. de Or. 1, 5, 18; so,

per se,

id. Top. 15, 59; Liv. 1, 49; 10, 1 al.—With subj. inf.:

nam solum habere velle summa dementia est,

Cic. Tusc. 4, 26, 56.—Strengthened by unus: Ch. Quid, duasne is uxores habet? So. Obsecro:

unam ille quidem hanc solam,

Ter. Phorm. 5, 1, 27:

solum unum hoc vitium affert senectus hominibus,

id. Ad. 5, 3, 47:

furta praetoris quae essent HS. duodecies, ex uno oppido solo exportata sunt,

Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

unam solam scitote esse civitatem, quae, etc.,

id. ib. 2, 2, 5, §

13: te unum solum suum depeculatorem venisse,

id. Pis. 40, 96.—With other numerals (freq. and class.), Plaut. Bacch. 4, 9, 51; Cic. Ac. 2, 45, 138; id. Att. 2, 1, 5; id. Phil. 11, 8, 18; id. Verr. 2, 2, 74, § 182: Ge. Quantum tibi opus est argenti? Ph. Solae triginta minae, Ter. Phorm. 3, 3, 24; Caes. B. G. 1, 40:

qui solos novem menses Asiae praefuit,

Cic. Att. 5, 17, 5; Liv. 1, 55, 8; 6, 36, 8; 37, 23, 10; and Suet. Aug. 97. —In voc.: felix lectule talibus sole amoribus, Attic. ap. Prisc. p. 673 P.—

In partic., alone, lonely, solitary, forsaken, deserted; without relatives, friends, etc. (rare;

syn. solitarius): sola sum: habeo hic neminem, Neque amicum neque cognatum,

Ter. Eun. 1, 2, 67; cf. id. Ad. 3, 1, 4; id. And. 2, 3, 7:

solus atque omnium honestarum rerum egens,

Sall. J. 14, 17; id. H. 3, 61, 3 Dietsch:

gaudet me vacuo solam tabescere lecto,

Prop. 3, 5 (4, 6), 23.—

Transf., of places, lonely, solitary, unfrequented, desert, = desertus (class.):

hic solis locis composita sum, Hic saxa sunt, hic mare sonat, nec quisquam Homo mihi obviam venit,

Plaut. Rud. 1, 3, 22; cf.:

cum in locis solis moestus errares,

Cic. Div. 1, 28, 59:

loca,

Lucr. 6, 396; Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 28; Nep. Eum. 8, 6 (for which shortly before: loca deserta); Sall. J. 103, 1:

locus,

Plaut. Aul. 4, 6, 7; Ter. And. 2, 4, 3:

terrae,

Plaut. Rud. 1, 4, 8; id. Most. 4, 3, 3; Ter. Phorm. 5, 7 (8), 86:

Libyae agri,

Verg. G. 3, 249:

insula,

Cat. 64, 184:

in harena,

id. 64, 57:

solā sub rupe,

Verg. E. 10, 14; Cat. 64, 154:

in monte,

Tib. 1, 2, 72 (Müll. solito) et saep.—Hence, adv.: sōlum, alone, only, merely, barely.

Affirmatively (rare but class.; syn. tantum, but never with numerals, except unus; cf.

solus, A. supra): de re unā solum dissident, de ceteris mirifice congruunt. Ain' tandem? unā de re solum est dissensio?

Cic. Leg. 1, 20, 53: nos nuntiationem solum habemus:

consules etiam spectionem,

id. Phil. 2, 32, 81; id. Or. 48, 160:

quasi vero atrā bili solum mens ac non saepe vel iracundia graviore vel timore moveatur,

id. Tusc. 3, 5, 11:

quae hominum solum auribus judicantur,

id. N. D. 2, 58, 146:

quasi vero perpetua oratio rhetorum solum, non etiam philosophorum sit,

id. Fin. 2, 6, 17.—

Strengthened by modo, and joined with it in one word, sōlummŏdo (only late Lat., for the true reading, Plin. 34, 8, 19, § 92, is unam tantum, Jan. Detlef.;

whereas tantummodo is class.): de exercitore solummodo Praetor sentit,

Dig. 4, 9, 1, § 2:

pretii solummodo fieri aestimationem,

ib. 9, 2, 23, § 1; 11, 5, 1, § 3; 28, 5, 1, § 1; Quint. Decl. 247; Tert. Res. Carn. 26; Hier. Ep. 12.—

Negatively: non solum, nec (neque) solum... sed (verum) etiam (et), etc., not only ( not merely, not barely)... but also, etc. (class. and freq.):

non solum publicas, sed etiam privatas injurias ultus est,

Caes. B. G. 1, 12 fin.:

urbes non solum multis periculis oppositae, sed etiam caecis,

Cic. Rep. 2, 3, 6:

importantur non merces solum adventiciae, sed etiam mores,

id. ib. 2, 4, 7:

neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

id. ib. 2, 15, 28:

te non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā esse sapientem,

id. Lael. 2, 6:

non nobis solum nati sumus,

id. Off. 1, 7, 22:

ut sapiens solum contentus possit vivere,

id. Fin. 1, 13, 44 Madv. ad loc.:

bestiae sibi solum natae sunt,

id. ib. 3, 19, 63:

nec vero solum hanc libidinem laudant,

id. Tusc. 4, 19, 44:

servavit ab omni Non solum facto verum opprobrio quoque turpi,

Hor. S. 1, 6, 84:

non enim jus illud solum superbius populo, sed violentius videri necesse erat,

Cic. Leg. 3, 7, 17; id. Cat. 3, 10, 24:

non solum ortum novum populum, sed adultum jam, etc.,

id. Rep. 2, 11, 21:

quibus opibus ac nervis non solum ad minuendam gratiam, sed paene ad perniciem suam uteretur,

Caes. B. G. 1, 20:

quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

Cic. Rep. 2, 15, 28:

bene meriti de rebus communibus, ut genere etiam putarentur non solum ingenio esse divino,

id. ib. 2, 2, 4:

neque solum civis, set cujusmodi genus hominum,

Sall. C. 39, 6; v. non and sed.

Sŏlūs, untis, f., = Solous, a town on the northern coast of Sicily, now Castello di Solanto, Plin. 3, 8, 14, § 90.—Hence, Sŏ-luntīni, ōrum, m., the inhabitants of Solus, Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103; sing., id. ib. 2, 2, 42, § 102.

sŏlus, ūs, m., v. solum init.