-
1 réttr
I)a.1) straight (r. sem laukr);2) erect, upright (Óttar stóð r. ok brá sér ekki við);3) right, just (telja þat rangt, er rétt er); hafa rétt at mæla, to be right, in the right; at réttu, með réttu, rightly.(-ar, -ir), m.2) right, due, claim; konungs r., the king’s due (at konungr minnki nökkut af sínum rétti);3) condition; hann gørði harðan rétt landsmanna, he tyrannized over them;4) dish (hinn fyrsta rétt báru inn þessir lendir menn);5) drifting before the wind; liggja í rétt, to lie drifting; leggja í rétt, to set a ship’s course for drifting;6) storm, heavy sea (fengu þeir rétt mikinn; skipit var lekt ok þoldi illa réttinn).* * *m., gen. réttar, [Engl. right; Germ. recht; Dan. ret]:—right, law; hann görði harðan rétt þeirra, gave them hard measure, gave them small pasture, Fms. i. 66; hann görði harðan rétt landsmanna, tyrannised over them, x. 385; konungr setti þann rétt allstaðar, at hann eignaðisk öll óðul, 182; hann skipaði svá réttum öllum sem fyrr hafði verit í Tróju, Edda (pref.) 152; at allir jafnbornir menn hefði jafnan rétt, Fms. vi. 339; þat er forn réttr, old law, time-honoured law, N. G. L. i. 135: lands réttr (q. v.), the law of the land; lög ok lands réttr: Guðs réttr, ‘God’s right,’ i. e. church law, O. H. L. 30; Kristinn réttr, the ecclesiastical law, Fb. iii. 246; Kristins dóms réttr, id., K. Á. 2.2. right, due, claim, referring to atonement for injury or trespasses, hence of the indemnity itself; thus the ‘king’s right’ is the fine due to the king; ef maðr tekr minni sátt um legorðs sök en rétt þann er mæltr er í lögum, en þat eru átta aurar, Grág. i. 375; þá skulu þar dæma tólf menn, lögliga til nefndir bæði rétt ok ráðspjöll, Gþl. 203; þá á hann bæði rétt ok ráðspell, of a case of adultery, 229; þá á hann ráðspjöll en giptingar-maðr réttinn, Jb. 126; þat er argafas, engan á konungr rétt á því, 102; þá eyksk at helmingi réttr þeirra, 19; jafnan rétt ok öfundar-bót, 437; ok rétt sinn ofan eptir laga-dómi, 257; rétt skal dæma ór fénu ef réttar-sök er, en fóla-gjöld ef þjófssök er, Grág. i. 84; láta varða fjörbaugs-garð ok telja rétt ( the due portion) ór fé hans, 315; konungs réttr, the king’s due; at konungr mínnki nokkuð af sínum rétti, … rétt heilagra kirkna, Fms. x. 21: the phrase, eigi rétt á sér, to enjoy a personal right; nú á engi maðr rétt á sér optar en þrysvar, hvárki karl né kona ef hann hemnisk eigi á milli, N. G. L. i. 68; hvigi mikinn rétt sem erfingi hennar á ( owns) á henni, 71; hvern rétt er faðir á ( owns) á dóttur, 232.II. acc. pl. réttu, a dish, prop. what is ‘reached,’ Germ. gericht: þar sem hann bjó þeim fyrr-sagða sína réttu, Stj. 118; jafngóða réttu af þeim villi-bráðum sem Esau veiddi, 160; en er hirðin hafði kennt fyrsta rétt ok drukkit fyrsta bikar, Fas. iii. 302; hinn fyrsta rétt barn inn þessir lendir menn, Fms. x. 17, Clar. 131 (MS.)III. running before the wind, acc. pl. réttu; þeim byrjaði ílla ok höfðu réttu stóra. velkti lengi í hafi, Eg. 158; fékk hann þá réttu stóra ok válk mikit, Ó. H. 75; þá kemr andveðri ok rekr þá allt vestr fyrir Skaga-fjörð, þá létti þeim rétti, Bs. i. 482; leggja í rétt, Fbr. 59 new Ed., Fms. ii. 64, Eg. 372, Bs. i. 420, 483, 484; liggja í rétti, Bær. 5.IV. rifja réttr. stretching of the ribs, Hkv. Hjörv.COMPDS: réttarbót, réttarfar, réttargangr, réttarlauss, réttarmaðr, réttarstaðr. -
2 RÉTTR
I)a.1) straight (r. sem laukr);2) erect, upright (Óttar stóð r. ok brá sér ekki við);3) right, just (telja þat rangt, er rétt er); hafa rétt at mæla, to be right, in the right; at réttu, með réttu, rightly.(-ar, -ir), m.2) right, due, claim; konungs r., the king’s due (at konungr minnki nökkut af sínum rétti);3) condition; hann gørði harðan rétt landsmanna, he tyrannized over them;4) dish (hinn fyrsta rétt báru inn þessir lendir menn);5) drifting before the wind; liggja í rétt, to lie drifting; leggja í rétt, to set a ship’s course for drifting;6) storm, heavy sea (fengu þeir rétt mikinn; skipit var lekt ok þoldi illa réttinn).* * *adj., réttari, réttastr; [Ulf. raihts = εὐδύς, i. e. straight, mostly in the proper sense, but ga-raihts = δίκαιος; A. S. riht; Engl. right; O. H. G. reht; Germ. recht: Dan.-Swed. ret, contr.; Lat. rectus; Gr. ὀ-ρέγω; to the same root belong Icel. rak-, rakna, rekja, in all of which the fundamental notion is to stretch, extend]:—straight; skapti réttara, Gsp., Fas. i. 470 (in a verse); rétt rœði, straight oars, Fms. vi. 309 (in a verse); réttar brautir, Rm. 14: réttr vindr, Edda (Ht.): upright, erect, Óttarr stóð réttr ok brá sér ekki við, Fms. vii. 257: á réttum krossi, 656 C. 37; svá mikil at maðr mátti standa réttr í henni. Fas. iii. 223; réttr sem laukr, Sks. 131; réttr líkams vöxtr, Stj. 20; mannsins líkamr er r. skapaðr ok upp-reistr, 22; upp-r. (cp. Engl. upright), standing upright; upp frá þeim degi mátti hann eigi réttum augum sjá Davíð, Stj. 466; þá öfundaði hann Óláf, ok mátti eigi réttum augum til hans líta, Fms. iv. 48.2. neut. rétt, straight; þeir stefndu rétt á þá, Fms. ix. 301; fara rétt at e-u. to proceed in due form, Grág. i. 80; telja rétt, 12; ok er rétt, rétt er honum at …, the law is, it is lawful to …, Grág., passim.II. metaph. right, just; verðr honum rétt sú kvöð, Grág. 1. 36; þann er réttari er at bera kvið fram, 58; jamréttir at tengdum, id.; þeir eru réttir at reifa mál manna, 76; réttir í kviðum, at heyrum, ii. 93, 146 (see heyrum); réttr Noregs konungr, Fms. i. 223; betri ok réttari, 129: of a person, vera friðsamr ok réttr, just, viii. 230.2. neut., rétt skal at draga við vaðmál kvarða, Grág. i. 497; má vera at konungr unni oss hér af rétts, Eg. 520; hafa réttara at mæla, Fb. ii. 345; næst réttu, Sks. 58; sem ek veit réttast ok sannast ok helzt at lögum, Grág. i. 76; virða svá sem þeim þótti réttast, 195; mun þat réttara, more due, meet, Fms. vi. 299; at réttu, rightly, i. 223, x. 371, Hkr. i. 5, Grág. i. 403; með réttu, id, 83.III. rétt, adverbially, just, exactly; sitja rétt þar undir niðri, Th. 76; rétt undir niðri, Stj. 393, Skíða R. 82; þar rétt í hofinu, Stj.; rétt hjá, 600, Skíða R. 81; rétt við, Stj. 395; þat rétt, exactly that, Mar.; nú rétt, just now, Lv. 34, Stj. 534; hér rétt, 442; rétt sem, 491, Skíða R. 133, Fms. iv. 211; rétt á þessari nótt, xi. 424; rétt ok slétt, downright, Stj. 276. -
3 af-réttr
m. and afrétt, f. (now always f.; cp. rótt), [prgbably akin to reka, viz. afrekt, contr. afrétt], compascuum, common pasture; it is now prop. used of mountain pastures, whither the cattle (sheep) are driven in the summer in order to graze during July and August, and again collected and driven down in the autumn (Sept.); in Norway called almenningr.I. masc., thus defined, en þat er afréttr, er ij menn eigu saman eðr fleiri, hverngi hlut sem hverr þeirra á í, Grág. ii. 303, 330; í afrétt þann, er, i. 397, ii. 303; afréttu, acc. pl., ii. 301, Jb. 198 A, K. Þ. K. 90, Olk. 37; hálfan afrétt, Vm. 29.II. f. afréttinni (dat.), Grug. (Kb.) ii. 301, 325 A; gen. afréttar (gender uncert.), 303 A; afréttin, id., Cod. A; afrétt (dat. f. ?), Ísl. ii. 330, Háv. 39; afrettum, dat. pl. (gender uncert.), Boll. 336.COMPDS: afréttardómr, afréttamenn. -
4 ármanns-réttr
m. the right of an á., i. e. the fine to be paid for molesting an ármaðr, N. G. L. i. 70. -
5 borgara-réttr
m. civic rights, id. -
6 fjár-réttr
m. the driving of sheep from the mountain pastures in the autumn, Eg. 741; grazing, Grág. (Kb.) 200. -
7 héraðs-réttr
m. = héraðsdómr, N. G. L. ii. 88. -
8 hval-réttr
m. whale hunting, Ann. 1296. -
9 kaupangrs-réttr
m. town-law, Gþl. 264, N. G. L. i. 53. -
10 keip-réttr
adj. bolt upright; standa keipréttr, (mod.) -
11 kirkju-réttr
m. a church right, Sturl. iii. 267. -
12 konungs-réttr
m. the king’s right, Fms. vii. 305. -
13 Kristinn-réttr
m. the ecclesiastical law, N. G. L. i. 352, H. E. i. 541 (note), passim. -
14 Kristinsdóms-réttr
m. the ecclesiastical law, Jb. 5 B. -
15 laga-réttr
m. a legal personal right, Fms. viii. 272: legal satisfaction, Gþl. 202. -
16 land-réttr
m. = landsréttr. -
17 lands-réttr
m. the law of the land, public law, Eg. 476, Fms. vii. 295; lög ok landsréttr, Fs. 27, passim. -
18 lög-réttr
m. a ‘law-right,’ lawful due; biskup býðr at gjalda fyrir málit sex hundruð, ok kailar biskup meir en tvá lögréttu, Bs. i. 492. -
19 óðals-réttr
m. allodial right, allodial law, D. N. iv. 593. -
20 streng-réttr
adj. ‘string-right,’ straight by the line (Germ. schnurrecht), D. N. i. 92.
См. также в других словарях:
reĝ-1 — reĝ 1 English meaning: right, just, to make right; king Deutsche Übersetzung: “gerade, gerade richten, lenken, recken, strecken, aufrichten” (also unterstũtzend, helfend); direction, line (Spur, Geleise) under likewise… … Proto-Indo-European etymological dictionary
Bjarkey laws — The Bjarkey laws (Old Swedish: biærköa rætter , Old Icelandic: bjarkeyjar rettr , Norwegian: bjarkøretten , Danish: bjærkeret , birkeret ) were the laws and privileges of medieval Scandinavian merchant towns (birks).In Norway, the Bjarkey laws… … Wikipedia
Frostathing — Das Frostathingslov ist ein altes Gesetz, welches nach eigener Aussage im ersten Kapitel der Einleitung König Håkon Håkonsson (1217 1262) für den Rechtsbezirk des Frostathings in Norwegen erlassen haben soll. Inhaltsverzeichnis 1 Frostathing 2… … Deutsch Wikipedia
Frostathingslov — Das Frostathingslov ist ein altes Gesetz, welches nach eigener Aussage im ersten Kapitel der Einleitung König Håkon Håkonsson (1217–1262) für den Rechtsbezirk des Frostathings in Norwegen erlassen haben soll. Inhaltsverzeichnis 1 Frostathing 2… … Deutsch Wikipedia
Список праиндоевропейских корней — Для улучшения этой статьи желательно?: Найти и оформить в виде сносок ссылки на авторитетные источники, подтверждающие написанное … Википедия
Nordisches Recht — Nordisches Recht. Die Rechtsaufzeichnungen der Nordgermanen oder Skandinaven beginnen nicht vor dem 12. Jahrh., erst nach Einführung des Christentums im Norden. Sie sind vorwiegend in der Volkssprache und in volkstümlichem Stil abgefaßt und… … Meyers Großes Konversations-Lexikon
right — rightable, adj. /ruyt/, adj., righter, rightest, n., adv., v. adj. 1. in accordance with what is good, proper, or just: right conduct. 2. in conformity with fact, reason, truth, or some standard or principle; correct: the right solution; the… … Universalium
Hrynhent — (auch hrynhendr, hrynjandi háttr oder liljulag) ist die Bezeichnung für ein skaldisches Versmaß. Es ist eine Variante des Dróttkvætt, dem Hauptversmaß der Skalden, und entstand wahrscheinlich unter dem Einfluss kirchlicher Dichtung aus West und… … Deutsch Wikipedia
recht — Adj std. (8. Jh.), mhd. reht, ahd. reht, as. reht Stammwort. Aus g. * rehta Adj. recht, gerade, richtig , auch in gt. raihts, anord. réttr, ae. riht, afr. riucht, riocht. Wie gleichbedeutendes l. rēctus, gr. orektós to Partizip zu ig. * reg… … Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache
Recht — Sn std. (8. Jh.), mhd. reht, ahd. reht, as. reht Stammwort. Wie ae. riht, afr. riucht, riocht eine Substantivierung des Adjektivs recht. Daneben eine selbständige Substantivbildung aus der gleichen Wurzel ( * rehtu ) in anord. réttr m. und air.… … Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache
regal — early 14c., from L. regalis royal, kingly, belonging to a king, from rex (gen. regis) king, from PIE root *reg move in a straight line, hence, direct, rule, guide (Cf. Skt. raj a king, a leader; Avestan razeyeiti directs; Pers. rahst right,… … Etymology dictionary
