Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

praecidere

  • 1 praecidere

    1) об- отрезывать, отрубать, напр. gula praecisa (1. 1l pr. D. 9, 2);

    digitus, pollex praecisus (1. 23 § 3 eod, 1. 10 § 1 D. 21, 1).

    2) - procindere, пахать, terra praecisa (1. 30 § 2 D. 50, 16).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > praecidere

  • 2 praecido

    praecīdo, ĕre, cīdi, cīsum [prae + caedo] - tr. - [st2]1 [-] frapper par-devant. [st2]2 [-] couper par-devant. [st2]3 [-] couper ras, couper court, couper entièrement. [st2]4 [-] retrancher, supprimer. [st2]5 [-] couper en ligne droite. [st2]6 [-] interrompre, abréger (un discours).
    * * *
    praecīdo, ĕre, cīdi, cīsum [prae + caedo] - tr. - [st2]1 [-] frapper par-devant. [st2]2 [-] couper par-devant. [st2]3 [-] couper ras, couper court, couper entièrement. [st2]4 [-] retrancher, supprimer. [st2]5 [-] couper en ligne droite. [st2]6 [-] interrompre, abréger (un discours).
    * * *
        Praecido, praecidis, praecidi, praecisum, pen. pro. praecidere. Cic. Couper, Rongner, Escourter.
    \
        Causam belli praecidere. Horat. Oster toute occasion de guerre.
    \
        Spem alicuius rei praecidere. Cic. Oster tout espoir.
    \
        Praecidere. Cic. Quoter et marquer l'article qu'on veult impugner, Designer preciseement.
    \
        Praecidere sua authoritate aliquid ex oratione alterius. Cicero. Tailler et rongner, Retrancher.
    \
        Praecidere plane. Cic. Nier rondement quelque chose à aucun, Nier tout à trac, Luy en couper la broche.

    Dictionarium latinogallicum > praecido

  • 3 praecido

    prae-cīdo, cīdī, cīsum, ere (prae u. caedo), I) vorn abschneiden, was vorn ist abschneiden, A) eig. u. übtr.: 1) im allg.: a) eig.: linguam alci, Plaut., alcis, Amm.: sibi linguam dentibus, sich vorn abbeißen, Hyg.: digitum, Varro fr.: alci manus, Hirt. b. G. u. Sen. fr.: alci caput, Liv.: alci auriculas, Petron.: pinnarum caules, Plin.: fistulas, quibus aqua suppeditabatur Iovis optimi maximi templis ac sedibus, Cic.: ancoras, das Ankertau kappen, Cic.: haerentis in salo naviculae funem magis praecidere, quam solvere, Hieron.: alci summas manus et pedes, Vulg.: barbam, Plin.: Trinacria Italiā praecisa, abgerissen, getrennt, Manil. – Partiz. subst., praecīsum, ī, n., ein abgeschnittenes Stück Fleisch, Naev. com. 65. Lucil. 569. – b) übtr., eine Örtlichkeit usw. abschneiden, omnes sinus (Buchten), Sen. ep. 53, 1. – iter, Plin. 8, 84. – 2) prägn., verschneiden, praecisi fanatici, Lampr. Heliog. 7, 2: Partiz. subst., praecisi (Verschnittene) et professi impudentiam, Sen. de prov. 5, 3. – B) bildl.: 1) im allg.: pr. (alci) linguam, jmd. verstummen machen, Plaut. mil. 1721. – 2) insbes.: a) kurz fassen, abkürzen, brevi praecidam, Cic.: praecide, mach es kurz, Cic. – dah. abbrechen mitten im Reden, Cornif. rhet.: praecisa velut ante legitimum finem oratio, Quint. – b) abschneiden, benehmen, spem, Cic.: sibi reditum, Cic.: omnes causas omnibus, Cic.: causam belli, die Spitze abbrechen, Hor.: sibi istam licentiam libertatemque dicendi, beschränken, Cic. – c) rund abschlagen, plane, Cic.: plane sine exceptione, Cic. – II) zerschneiden, A) eig.: canem, Liv.: cotem novaculā, Cic. – B) bildl., ein Verhältnis, einen Zustand kurz abbrechen, amicitias magis decere censent sapientes sensim diluere, quam repente praecidere, Cic. de off. 1, 120: etiamsi mors aliorum longius vitam passa est procedere, aliorum in medio flore praecidit, aliorum interrupit ipsa principia, Sen. ep. 66, 42. – III) was vorn ist, schlagen, alci os (auf das M.), Plaut. Cas. 404, wo aber wohl percide os tu illi zu lesen ist; vgl. Plaut. Pers. 283 R. Sen. nat. qu. 4, 4, 1 u. oben percīdo.

    lateinisch-deutsches > praecido

  • 4 abalieno

    ăbălĭēno, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] éloigner (de soi ou d'un autre).    - abalienare aliquem ab aliqua re: détourner qqn de qqch. [st1]2 [-] aliéner, détacher, donner de l'éloignement, refroidir.    - abalienare a se judices, Cic. de Or. 2, 304: s’aliéner les juges.    - abalienare alicujus voluntatem a se, Cic.: s'aliéner les bonnes dispositions de qqn.    - abalienare a se: éloigner de soi.    - abalienare homines suis rebus, Nep.: détacher les hommes de ses intérêts.    - crucior a viro me tali alienarier, Plaut.: je souffre d'être séparé d'un tel homme.    - abalienare alicujus voluntatem a se, Cic.: détruire lers bonnes dispositions de qqn à son égard.    - nos abalienavit, Ter.: il nous a repoussés.    - suspicatur te ab se abalienatum, Cic.: il se doute que tu es en froid avec lui.    - neque enim indigna patientium modo abalienabantur animi, Liv. 26, 38, 4: *et, de fait, non seulement les esprits de ceux qui enduraient des souffrances indignes étaient devenus hostiles (à Hannibal), mais aussi les esprits de tous les autres* = et, de fait, (Hannibal) se fit l'ennemi non seulement de ceux qui enduraient des souffrances indignes, mais aussi de tous les autres. [st1]3 [-] aliéner (t. de droit), vendre, céder.    - demptis tegulis, instrumento, pecore abalienato, Cic. Verr.: après avoir enlevé les couvertures, engagé les troupeaux et les instruments de labourage.    - vectigalia abalienare, Cic.: aliéner les revenus de l'Etat. [st1]4 [-] aliéner (t. de médecine), altérer.    - membra morbis abalienata praecidere, Quint.: amputer les membres altérés par le mal (les membres morts).    - opium sensus abalienat, Scrib.: l'opium égare les sens (l'opium rend inconscient). [st1]5 [-] priver, délivrer.    - jure civium abalienatus: privé du droit de cité, privé de ses droits de citoyens.    - quod responsum Campanos metu abalienavit, Liv. 8: cette réponse délivra les Campaniens de leur crainte.
    * * *
    ăbălĭēno, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] éloigner (de soi ou d'un autre).    - abalienare aliquem ab aliqua re: détourner qqn de qqch. [st1]2 [-] aliéner, détacher, donner de l'éloignement, refroidir.    - abalienare a se judices, Cic. de Or. 2, 304: s’aliéner les juges.    - abalienare alicujus voluntatem a se, Cic.: s'aliéner les bonnes dispositions de qqn.    - abalienare a se: éloigner de soi.    - abalienare homines suis rebus, Nep.: détacher les hommes de ses intérêts.    - crucior a viro me tali alienarier, Plaut.: je souffre d'être séparé d'un tel homme.    - abalienare alicujus voluntatem a se, Cic.: détruire lers bonnes dispositions de qqn à son égard.    - nos abalienavit, Ter.: il nous a repoussés.    - suspicatur te ab se abalienatum, Cic.: il se doute que tu es en froid avec lui.    - neque enim indigna patientium modo abalienabantur animi, Liv. 26, 38, 4: *et, de fait, non seulement les esprits de ceux qui enduraient des souffrances indignes étaient devenus hostiles (à Hannibal), mais aussi les esprits de tous les autres* = et, de fait, (Hannibal) se fit l'ennemi non seulement de ceux qui enduraient des souffrances indignes, mais aussi de tous les autres. [st1]3 [-] aliéner (t. de droit), vendre, céder.    - demptis tegulis, instrumento, pecore abalienato, Cic. Verr.: après avoir enlevé les couvertures, engagé les troupeaux et les instruments de labourage.    - vectigalia abalienare, Cic.: aliéner les revenus de l'Etat. [st1]4 [-] aliéner (t. de médecine), altérer.    - membra morbis abalienata praecidere, Quint.: amputer les membres altérés par le mal (les membres morts).    - opium sensus abalienat, Scrib.: l'opium égare les sens (l'opium rend inconscient). [st1]5 [-] priver, délivrer.    - jure civium abalienatus: privé du droit de cité, privé de ses droits de citoyens.    - quod responsum Campanos metu abalienavit, Liv. 8: cette réponse délivra les Campaniens de leur crainte.
    * * *
        Abalieno, abalienas, pen. prod. abalienare. Cic. Aliener.
    \
        Abalienare ab aliquo alterum. Cic. Destourner, Estranger.
    \
        Abalienari ab aliquo. Plaut. Estre separé ou departi d'aucun.

    Dictionarium latinogallicum > abalieno

  • 5 praecido

    prae-cīdo, cīdī, cīsum, ere (prae u. caedo), I) vorn abschneiden, was vorn ist abschneiden, A) eig. u. übtr.: 1) im allg.: a) eig.: linguam alci, Plaut., alcis, Amm.: sibi linguam dentibus, sich vorn abbeißen, Hyg.: digitum, Varro fr.: alci manus, Hirt. b. G. u. Sen. fr.: alci caput, Liv.: alci auriculas, Petron.: pinnarum caules, Plin.: fistulas, quibus aqua suppeditabatur Iovis optimi maximi templis ac sedibus, Cic.: ancoras, das Ankertau kappen, Cic.: haerentis in salo naviculae funem magis praecidere, quam solvere, Hieron.: alci summas manus et pedes, Vulg.: barbam, Plin.: Trinacria Italiā praecisa, abgerissen, getrennt, Manil. – Partiz. subst., praecīsum, ī, n., ein abgeschnittenes Stück Fleisch, Naev. com. 65. Lucil. 569. – b) übtr., eine Örtlichkeit usw. abschneiden, omnes sinus (Buchten), Sen. ep. 53, 1. – iter, Plin. 8, 84. – 2) prägn., verschneiden, praecisi fanatici, Lampr. Heliog. 7, 2: Partiz. subst., praecisi (Verschnittene) et professi impudentiam, Sen. de prov. 5, 3. – B) bildl.: 1) im allg.: pr. (alci) linguam, jmd. verstummen machen, Plaut. mil. 1721. – 2) insbes.: a) kurz fassen, abkürzen, brevi praecidam, Cic.: praecide, mach es kurz, Cic. – dah. abbrechen mitten im Reden, Cornif. rhet.: praecisa velut ante legitimum finem oratio, Quint. – b) abschneiden, benehmen, spem, Cic.: sibi reditum, Cic.: omnes causas
    ————
    omnibus, Cic.: causam belli, die Spitze abbrechen, Hor.: sibi istam licentiam libertatemque dicendi, beschränken, Cic. – c) rund abschlagen, plane, Cic.: plane sine exceptione, Cic. – II) zerschneiden, A) eig.: canem, Liv.: cotem novaculā, Cic. – B) bildl., ein Verhältnis, einen Zustand kurz abbrechen, amicitias magis decere censent sapientes sensim diluere, quam repente praecidere, Cic. de off. 1, 120: etiamsi mors aliorum longius vitam passa est procedere, aliorum in medio flore praecidit, aliorum interrupit ipsa principia, Sen. ep. 66, 42. – III) was vorn ist, schlagen, alci os (auf das M.), Plaut. Cas. 404, wo aber wohl percide os tu illi zu lesen ist; vgl. Plaut. Pers. 283 R. Sen. nat. qu. 4, 4, 1 u. oben percīdo.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > praecido

  • 6 praecaedit

    prae-cīdo (old form praecaedit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 18), cīdi, cīsum, 3, v. a. [caedo], to cut off in front; hence, in gen., to cut off.
    I.
    Lit. (class.); constr. with acc. alone, or with acc. and dat. or gen. of person.
    (α).
    With acc. and dat.:

    linguam alicui,

    Plaut. Aul. 2, 2, 12:

    manum alicui gladio,

    Cic. Inv. 2, 20, 59:

    aures, nasum et labia alicui,

    Just. 1, 10, 5.—
    (β).
    With acc. and gen.:

    collegae sui praecidi caput jussit,

    Cic. Tusc. 5, 19, 55:

    quae patrem occiderit, manus ejus praecidantur,

    Sen. Contr. 9, 27, 8.—
    (γ).
    With acc.:

    manus,

    Hirt. B. G. 8, 44:

    caput, Quadrig. ap. Gell. l. l.: capita,

    Petr. 1:

    medici membra praecidunt,

    Quint. 8, 3, 75:

    capillos,

    id. ib. 8, 3, 105:

    ancoras,

    to cut the cables, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    fistulas, quibus aqua suppeditatur,

    id. Rab. Perd. 11, 31:

    traducem,

    Plin. 17, 23, 35, § 211.—
    B.
    Transf.
    1.
    To cut through, cut up (class.):

    cotem novaculā,

    Cic. Div. 1, 17, 32:

    linguam Nicanoris praecisam jussit particulatim avibus dari,

    Vulg. 2 Macc. 15, 33:

    naves,

    to cripple, make unfit for service, Cic. Att. 9, 6, 3.—
    2.
    To beat to pieces, to batter, smash (ante-class.):

    praecide os tu illi,

    Plaut. Cas. 2, 6, 52 (dub.; cf. id. Pers. 2, 4, 12 Ritschl).—
    3.
    Praecidere sinum maris, to cut off, avoid, i. e. to sail straight (postAug.), Sen. Ep. 53, 1: medium mare, Auct. Quint. Decl. 12, 22; cf.

    iter,

    Plin. 8, 22, 34, [p. 1413] § 83.—
    II.
    Trop., to cut off, to take away.
    A.
    Of speech, to cut short, abridge; to cut short one's words, to be brief, break off or finish abruptly:

    dum te obtuetur, interim linguam oculi praeciderunt,

    Plaut. Mil. 4, 6, 56:

    maximam partem defensionis,

    Cic. Verr. 2, 2, 62, § 151:

    sibi licentiam libertatemque vivendi,

    id. ib. 2, 3, 1, §

    3: sibi reditum,

    id. Pis. 22, 51:

    per abscissionem significatio fit, si, cum incipimus aliquid dicere, praecidimus,

    Auct. Her. 4, 54, 67:

    brevi praecidam,

    in a word, in short, briefly, Cic. Sen. 16, 57:

    praecide, inquit,

    cut it short, be brief, id. Ac. 2, 43, 133.—
    B.
    To break off, cut off, end, destroy; esp. with spem:

    si non praeciditur spes plebeio quoque, apiscendi summi honoris,

    Liv. 4, 3, 7:

    praecisa consulatūs spes erit,

    id. 4, 3, 15; 24, 31, 12; 42, 50, 1:

    id sum assecutus, ut una hora perdito spem judicii corrumpendi praeciderem,

    Cic. Verr. 2, 1, 7, § 20:

    utrum spem nostram praecidat an differat,

    Sen. Ira, 3, 28, 4; id. Ben. 2, 5, 1.—Also of friendship, etc.: amicitias repente praecidere, to break off suddenly (opp. sensim dissuere), Cic. Off. 1, 33, 120.—
    C.
    To deny flatly, refuse, decline, etc.:

    plane sine ullā exceptione praecidit,

    flatly refused, Cic. Att. 8, 4, 2:

    cupiebam eum esse nobiscum: quod quia praeciderat,

    id. ib. 10, 16, 1.—Hence, praecīsus, a, um, P. a.
    A.
    Lit., cut or torn off, separated ( poet.):

    Trinacria Italiā praecisa,

    Manil. 4, 630.— Subst.: praecī-sum, i, n., a piece of meat cut off, a cutlet, steak (ante-class.), Naev. ap. Non. 151, 2: praeciso capi, Lucil. ib.—
    2.
    Transf.
    a.
    Castrated (post-class.):

    fanatici,

    Lampr. Elag. 7:

    praecisi ac professi impudientiam,

    Sen. Prov. 5, 3.—
    b.
    Broken off, steep, abrupt, precipitous ( poet. and in post-Aug. prose):

    acuta silex praecisis undique saxis,

    Verg. A. 8, 233:

    iter,

    Sall. J. 92, 7:

    rupes,

    Quint. 12, 9, 2.—
    B.
    Trop.
    1.
    Shortened, short, brief (post-Aug.):

    praecisis conclusionibus obscuri,

    Quint. 10, 2, 17:

    comprehensio,

    id. 7, 3, 15.—
    2.
    Troublesome (postclass.):

    ut sub obtentu militiae praecisiorem se adversario faceret (al. pretiosiorem),

    Dig. 49, 16, 4.—Hence, adv.: prae-cīsē.
    1.
    In short, in few words, briefly, concisely (class.):

    praecise dicere (opp. plene et perfecte dicere),

    Cic. N. D. 2, 29, 73.—
    2.
    Positively, absolutely (class.):

    praecise negare alicui,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    non praecise, sed sub condicione,

    Dig. 36, 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > praecaedit

  • 7 praecido

    prae-cīdo (old form praecaedit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 18), cīdi, cīsum, 3, v. a. [caedo], to cut off in front; hence, in gen., to cut off.
    I.
    Lit. (class.); constr. with acc. alone, or with acc. and dat. or gen. of person.
    (α).
    With acc. and dat.:

    linguam alicui,

    Plaut. Aul. 2, 2, 12:

    manum alicui gladio,

    Cic. Inv. 2, 20, 59:

    aures, nasum et labia alicui,

    Just. 1, 10, 5.—
    (β).
    With acc. and gen.:

    collegae sui praecidi caput jussit,

    Cic. Tusc. 5, 19, 55:

    quae patrem occiderit, manus ejus praecidantur,

    Sen. Contr. 9, 27, 8.—
    (γ).
    With acc.:

    manus,

    Hirt. B. G. 8, 44:

    caput, Quadrig. ap. Gell. l. l.: capita,

    Petr. 1:

    medici membra praecidunt,

    Quint. 8, 3, 75:

    capillos,

    id. ib. 8, 3, 105:

    ancoras,

    to cut the cables, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    fistulas, quibus aqua suppeditatur,

    id. Rab. Perd. 11, 31:

    traducem,

    Plin. 17, 23, 35, § 211.—
    B.
    Transf.
    1.
    To cut through, cut up (class.):

    cotem novaculā,

    Cic. Div. 1, 17, 32:

    linguam Nicanoris praecisam jussit particulatim avibus dari,

    Vulg. 2 Macc. 15, 33:

    naves,

    to cripple, make unfit for service, Cic. Att. 9, 6, 3.—
    2.
    To beat to pieces, to batter, smash (ante-class.):

    praecide os tu illi,

    Plaut. Cas. 2, 6, 52 (dub.; cf. id. Pers. 2, 4, 12 Ritschl).—
    3.
    Praecidere sinum maris, to cut off, avoid, i. e. to sail straight (postAug.), Sen. Ep. 53, 1: medium mare, Auct. Quint. Decl. 12, 22; cf.

    iter,

    Plin. 8, 22, 34, [p. 1413] § 83.—
    II.
    Trop., to cut off, to take away.
    A.
    Of speech, to cut short, abridge; to cut short one's words, to be brief, break off or finish abruptly:

    dum te obtuetur, interim linguam oculi praeciderunt,

    Plaut. Mil. 4, 6, 56:

    maximam partem defensionis,

    Cic. Verr. 2, 2, 62, § 151:

    sibi licentiam libertatemque vivendi,

    id. ib. 2, 3, 1, §

    3: sibi reditum,

    id. Pis. 22, 51:

    per abscissionem significatio fit, si, cum incipimus aliquid dicere, praecidimus,

    Auct. Her. 4, 54, 67:

    brevi praecidam,

    in a word, in short, briefly, Cic. Sen. 16, 57:

    praecide, inquit,

    cut it short, be brief, id. Ac. 2, 43, 133.—
    B.
    To break off, cut off, end, destroy; esp. with spem:

    si non praeciditur spes plebeio quoque, apiscendi summi honoris,

    Liv. 4, 3, 7:

    praecisa consulatūs spes erit,

    id. 4, 3, 15; 24, 31, 12; 42, 50, 1:

    id sum assecutus, ut una hora perdito spem judicii corrumpendi praeciderem,

    Cic. Verr. 2, 1, 7, § 20:

    utrum spem nostram praecidat an differat,

    Sen. Ira, 3, 28, 4; id. Ben. 2, 5, 1.—Also of friendship, etc.: amicitias repente praecidere, to break off suddenly (opp. sensim dissuere), Cic. Off. 1, 33, 120.—
    C.
    To deny flatly, refuse, decline, etc.:

    plane sine ullā exceptione praecidit,

    flatly refused, Cic. Att. 8, 4, 2:

    cupiebam eum esse nobiscum: quod quia praeciderat,

    id. ib. 10, 16, 1.—Hence, praecīsus, a, um, P. a.
    A.
    Lit., cut or torn off, separated ( poet.):

    Trinacria Italiā praecisa,

    Manil. 4, 630.— Subst.: praecī-sum, i, n., a piece of meat cut off, a cutlet, steak (ante-class.), Naev. ap. Non. 151, 2: praeciso capi, Lucil. ib.—
    2.
    Transf.
    a.
    Castrated (post-class.):

    fanatici,

    Lampr. Elag. 7:

    praecisi ac professi impudientiam,

    Sen. Prov. 5, 3.—
    b.
    Broken off, steep, abrupt, precipitous ( poet. and in post-Aug. prose):

    acuta silex praecisis undique saxis,

    Verg. A. 8, 233:

    iter,

    Sall. J. 92, 7:

    rupes,

    Quint. 12, 9, 2.—
    B.
    Trop.
    1.
    Shortened, short, brief (post-Aug.):

    praecisis conclusionibus obscuri,

    Quint. 10, 2, 17:

    comprehensio,

    id. 7, 3, 15.—
    2.
    Troublesome (postclass.):

    ut sub obtentu militiae praecisiorem se adversario faceret (al. pretiosiorem),

    Dig. 49, 16, 4.—Hence, adv.: prae-cīsē.
    1.
    In short, in few words, briefly, concisely (class.):

    praecise dicere (opp. plene et perfecte dicere),

    Cic. N. D. 2, 29, 73.—
    2.
    Positively, absolutely (class.):

    praecise negare alicui,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    non praecise, sed sub condicione,

    Dig. 36, 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > praecido

  • 8 ancora

    ae f. (греч.)
    ancoram jacĕre Cs (ponere L, figere, pangere O) — бросать, закидывать якорь
    ancoram tollere Cs — поднимать якорь, сниматься с якоря
    in ancoris ad ancoram) consistere Cs и in ancoris stare Lстоять на якоре
    2) поэт. опора, прибежище (ultima fessis a. Sil)
    3) скоба (a. ferrea Pall)

    Латинско-русский словарь > ancora

  • 9 ora

    I ōra, ae f. [ os I ] (тж. pl.)
    1) граница, предел (regiones, quarum nulla esset o. C); край ( poculi Lcr); кайма ( clipei V); опушка ( silvae L)
    2) берег, побережье, прибрежная область (Italiae C, L)
    o. maritima Cs — приморье, но тж. C жители приморья
    3)
    luminis orae Enn, Lcr, V — край света, т. е. мир, земля, жизнь
    б) поэт. область ( maris terrarumque orae L)
    Acheruntis orae Lcr — край Ахеронта, т. е. подземное царство
    4) земной пояс, климатическая зона (o. gelĭda H; o. australis C)
    II ōra, ae f.
    корабельный канат, причал (oras praecidere L, solvere Q и resolvere L)
    III Ora, ae f. O = Hersilia IV ōra pl. к os I

    Латинско-русский словарь > ora

  • 10 ancora

    ancora, ae, f. (ἄγκυρα), der Anker, I) als Schiffsgerät: ancoram iacere, Afran. fr. u. Caes., ponere, Liv., u. poet. figere od. pangere, Ov., Anker werfen: ancoram tollere, lichten, Caes.; dah. übtr. = aufbrechen, Varr.: ancoram praecīdere, kappen, Liv.: ancoram moliri, aufwinden, Liv.: in alto navem destituere ancoris, Naev. com. fr.: onerarias naves ad ancoras deligare, Caes.: navem in ancoris tenere, Nep.: navis in ancoris consistit, Caes., in ancoris stat, Liv.: consistere ad ancoram, vor Anker liegen, Caes.: resolutis oris in ancoras evehuntur, weil die (vom Hinterdeck aus ans Land gehenden) Taue gelöst wurden, so schossen die Schiffe auf die (vom Vorderdeck ausgeworfenen u. nicht zu gleicher Zeit gelichteten od. gekappten) Anker, Liv.: ancora ictu ipso excussa e nave sua, Liv. – Bildl., ultima fessis ancora Fabius, Notanker, Sil. 7, 24; vgl. Ov. trist. 5, 2, 42: spem tamquam ancoram praefigere in desiderio terrae illius, Augustin. enarr. in psalm. 42, 2. – II) der Anker = die Klammer (vgl. 1. ancon no. I, d), ferrea, Pallad. 1, 40, 5. – / Über die Schreibung anchora in Hdschrn. u. Ausgg. s. Wagner Verg. Aen. 6, 902 not. crit. Schneider Caes. b.G. 3, 13, 5 not. crit.: agcora angef. von Varr. b. Prisc. 1, 39.

    lateinisch-deutsches > ancora

  • 11 auricula

    auricula (im Vulgärlat. ōricula), ae, f. (Demin. v. auris), das Öhrchen, bes. das äußere Ohr, der Ohrknorpel u. das Ohrläppchen, I) eig.: auriculae albae (asini), Pers.: aur. dextra, Plin. u.a., sinistra, Plin. Val.: extremum auriculae, das Ohrläppchen, Vulg.: dass. aur. infima, Cic.: aur. ima, Amm.: muris auriculae summae, Ohrenspitzen, Plin.: auriculae molles, Hor.: auriculae collectā sorde dolentes, Hor.: auriculae rubentes, Suet.: oricularum magnitudo loquacitatis et stultitiae nota est, Trog. b. Plin.: abscīdere od. amputare auriculam alcis od. alci, Vulg.: nares vel auriculas desecare, Lact.: auriculas alci praecīdere, Petr.: auriculam mordicus auferre, Cic.: garrire in auriculam, Mart.: alqd (ein Ohrgehänge) in auriculis gestare, Apul.: auriculas asini quis non habet? Pers.: praeceptum auriculis instillare, Hor.: auricula graviter alci olet, Mart.: opponere auriculas, Hor.: prendere alqm auriculis, Plaut.: teneras radere auriculas, Pers.: surdorum auriculas returare, Arnob.: auriculam alcis tangere, um es zu heilen (v. Christus), Vulg.: aber auriculam alci tangere, jmd. am Ohr zupfen (um ihn zu erinnern), Sen.: auriculis per suos servulos tolli, Apul.: alci ad auriculas versari, vor den O. schweben, Cornif. rhet.: in foro tibi diu tinnisse auriculas, M. Aur. bei Fronto ad M. Caes. 2, 2. p. 28, 3 N. – II) meton., Plur. auriculae = geneigtes Gehör, Erhö rung, deorum auriculas emere, Pers. 2, 30. – / Form oricula, Cic. ad Q. fr. 2, 13 (15 a), 4 M. Trog. b. Plin. 11, 276; vgl. Fest. p. 182 (b), 15.

    lateinisch-deutsches > auricula

  • 12 caput

    caput (kaput), pitis, n. (vgl. got. haubith, Haupt, Kopf u. viell. altind. *kaput in kapucchalam, Haar am Hinterkopf), das Haupt, der Kopf, I) eig. u. meton.: A) v. leb. Wesen: 1) der Menschen, a) eig.: α) übh. (Ggstz. vestigium): caput hominis, aegri, Cels.: capite aperto, Plaut.: capite operto, obvoluto, involuto, Cic.: capite demisso, Caes.: porcus cum capite humano natus, Liv. – caput adaperire, Sen.: caput aperire, operire, Cic.: caput velare, Liv., revelare, Arnob.: caput operire togā, Petr.: caput obvolvere, Cic.: caput obvolvere togā, Suet.: caput attollere, Ov.: caput ferire (sich vor den K. schlagen), femina plangere, Cic. fr.: c. perfricare, Cic.: c. alci auferre, abscīdere, praecīdere, percutere, Liv.: caput illidere foribus, Suet.: caput impingere parieti, Plin. ep.: capita conferre (zusammenstecken, bei geheimer Unterredung), Liv.: circum saucios milites inserere in tentoria caput, Liv.: sed corpori valido caput deerat (im Bilde), Liv. – Besondere Verbindungen, ire praecipitem in lutum per caputque pedesque (über Hals und Kopf), Catull. 17, 9. – capita aut navia u. caput aut navim, »Kopf oder Wappen«, ein Spiel, in dem ein Geldstück in die Höhe geworfen und dann gesehen wird, ob die Bildseite (der Götterkopf) oder die Wappenseite (das Schiff) nach oben gefallen ist, Macr. sat. 1, 7, 22. Aur. Vict. orig. gent. Rom. 3, 5. Paul. Nol. adv. paganos 75 extr. – nec caput nec pedes (habere), sprichw., von Geschäften usw., bei denen man nicht weiß, wo man anfangen, wo man aufhören soll, M'. Curius in Cic. ep. 7, 31, 2. Liv. epit. 50; vgl. Plaut. asin. 729: ut nec pes nec caput uni reddatur formae, eine bestimmte Gestalt gegeben werde der einen Idee, Hor. de art. poët. 8. – supra caput esse, sowohl = (als gefährlich, drohend) im Nacken sein, sitzen, v. Feinde, Sall. u. Liv., als auch = (als belästigend) auf dem Halse liegen, v. einer Person, Cic., v. Alter, Sen.: ebenso als gefährl. super caput esse, v. Feinde, Tac.: u. in capite atque in cervicibus nostris restitisse, drohend über unserem Haupte u. Nacken zurückgeblieben sein (v. Pers.), Cic. Vgl. Kritz u. Fabri Sall. Cat. 52, 24. Drak. Liv. 3, 27, 2; 21, 33, 2. – caput movere, das Haupt hin u. her neigen (als Gebärde des Hohns, der Schadenfreude), Vulg. Sirach 12, 19 u. 13, 8. – caput extollere, sein Haupt erheben (als Zeichen der Hoffnung auf Besserung und Erlösung), Cic. Planc. 33: ebenso caput erigere in libertatem, Augustin. de civ. dei 5, 22. – in caput alcis recidere, auf jmds. Haupt zurückfallen, Aetolorum prava consilia atque in ipsorum caput semper recidentia, Liv. 36, 29, 8. – β) der Kopf als Sitz des Verstandes, der Einsicht, incolumi capite es? Hor.: aliena negotia centum per caput saliunt, gehen mir durch den Kopf, Hor. – b) meton.: α)Mensch, Person, αα) übh. (s. Lorenz Plaut. most. 202. Brix Plaut. capt. 943), hoc c., ich, Plaut.: propter meum caput, um meiner Person willen, Plaut.: o lepidum caput! Plaut.: c. ridiculum, festivum, närrischer, drolliger Kauz, Ter.: c. liberum, Cic.: libera servaque capita, Liv.: ignota capita, Liv.: c. noxium, innoxium, Liv.: carum caput (wie φίλη, ηθείη κεφαλή), Verg. u. Hor. – beim Ausruf u. bei Verwünschungen, at vos, devota capita, Iustin.: nefandissimum caput, Iustin.: vae capiti tuo! Plaut. – ββ) beim Zählen, Schätzen oder beim Verteilen, Kopf, Mann, Person, capitum Helvetiorum milia CCLX III, Caes.: cum hostium numerus capitum CCCCXXX milium fuisset, Caes.: in capita describere, Cic.: exactio capitum, Kopfgeld, Personensteuer, Cic.: dah. capite censi, s. 1. cēnseo. – γγ) bei Verwünschungen, quod illorum capiti sit, was auf ihr Haupt falle, Cael. in Cic. ep.: di capiti ipsius reservent, Verg.: sacrare alcis caput, Liv. – β) der Kopf als Hauptträger des menschlichen Daseins, das Leben, die Existenz, αα) das physische Leben, coniuratio in tyranni caput facta, Liv.: capitis periculum od. dimicatio, Lebensgefahr, Ter. u. Cic.: in caput vertit, traf das Leben, beschleunigte seinen Tod, Liv.: capite suo decernere, dimicare, Cic. u. Liv.: capite luere, Liv. – suum caput pro salute rei publicae vovere, Cic. – ββ) die bürgerliche Existenz, nach römischem Sinne der Inbegriff aller Freiheits-, Bürger- u. Familienrechte, causa capitis, Cic.: iudicium capitis, Cic.: capitis accusare, Cic.: capitis anquirere, Liv.: capitis damnare, condemnare, Cic.: capite damnari, Cic.: capitis absolvere, Nep.: pro capite dicere, Cic.: causam capitis dicere, Nep.: poenam capitis constituere, Cic.: agitur caput alcis, Cic.: capitis minor, ein bürgerlich Toter, Hor.: u. capite deminui od. se deminuere, s. dē-minuo: u. capitis deminutio, s. dēminūtio: ebenso capite minui, s. minuo, capitis minutio, s. minūtio.

    2) der Tiere, a) eig.: c. iumenti, Nep.: c. equinum, Plin.: c. elephantinum, Val. Max.: c. simininum, Iul. Obsequ.: trium capitum canis, Mythogr. Lat.: hydra multa capita habens, Sen.: belua multorum es capitum, Hor. – dah. ad capita bubula, »bei den Ochsenköpfen«, ein Ort in Rom, wo O. in Stein eingehauen waren, Suet. Aug. 5. – b) meton. = das ganze Tier, ein Stück, bina boum capita, Verg.: grex XXV capitum, Col.: triginta capitum fetus, Verg.

    B) von Lebl., der Kopf, die Spitze, Kuppe, das Oberste, Äußerste (Anfang oder Ende), papaveris, Mohnkopf, Liv.: tignorum, Caes.: trabis, Veget. mil.: pontis, Brückenkopf, Planc. in Cic. ep.: iecinoris, Cic.: columnae, Kapitäl, Plin.: fistulae, Vorderende, Mündung, Liv.: alii, Bolle, Cato u. Plin.: capita vitis, Wurzeln, Cato u. Plin., od. die Ranken, Col. u. Cic.: capita loramentorum, die Enden, Iustin.: arcus, die Enden, Verg.: vectis, der lange Teil, Liv.: c. machinae, quae graece κανὼν μουσικός appellatur, die Kanzelle an der Wasserorgel, Vitr.: perangusta capita (mitellae), die ganz schmalen Enden der chirurg. Armbinde (Ggstz. latitudo, der breite Teil), Cels.: c. fasciae, habenae, lini, Cels.: uti aequalia duo capita (Enden des Seiles) sint, funis cum erit extensus, Vitr.: si nusquam caput (eine Geschwulst, Beule) se ostendit, Cels.: caput facere (v. Beulen usw.), hoch aufschwellen, Plin. – von Örtl., c. silvae, Wipfel, Sen. poët.: capita aspera montis, äußerste Spitze, Verg.: in capite Bithyniae, am äußersten Punkte (Ein- u. Ausgang), Plin. ep. – v. Gewässern, sowohl der Ursprung, die Quelle, Enipei, Verg.: Rheni, Mela: amnis, Verg.: fontis, Hirt. b. G., Vitr. u.a.: als die Mündung, der Ausfluß (aber seltener), capita Rheni, Caes.: u. so Rheni c., Hor. u. Lucan.: im Bilde, die Quelle, der Ursitz, die Urquelle, der Ausgangspunkt, die Grundlage, der allgemeine Gesichtspunkt (die Kategorie), quo invento ab eo quasi capite disputatio ducitur, Cic.: nonne his vestigiis ad caput maleficii perveniri solet? Cic.: si quid (ein Gerücht) sine capite manabit, ohne sichere Quelle, Cic.: nos de Dolabella cotidie, quae volumus, audimus: sed adhuc sine capite (ohne Quelle), sine auctore (unverbürgt), rumore nuntio, Cic. ep.: aperiamus autem capita, unde etc., Cic. – u. so oft verb. mit fons, zB. ille fons et caput (ihr Urheber u. Stifter) Socrates, Cic.: in ea (sc. in aegritudine) est fons miseriarum et caput, die Quelle u. Grundursache, Cic. – u. der Anfang, cuncta igitur a capite (von Anfang an) proposito ordine persequamur, Pacat. pan. 4, 1.

    II) übtr., was in irgend etw. das Erste, Vorzüglichste ist, 1) v. Pers., das Haupt, die Hauptperson, der Stimmführer, Hauptanstifter, rei publicae, die Hauptperson im Staate, Tac.: c. scelerum, Erzhalunke, periuri caput, der ganz verlogene Kerl, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 494): illic est huic rei caput, Ter.: c. omnium Graecorum concitandorum, Cic.: capita coniurationis, Liv.: capita Latini nominis, Liv.: caput rerum Masinissam fuisse, Liv.: statim et seditio crevit, ut caput et consilium (ein beratendes Haupt) habere coepit, Iustin. – 2) v. Lebl., a) im allg., das Haupt, die Hauptsache, cenae, das vorzüglichste Gericht, Hauptgericht, Cic.: patrimonii, das vorzüglichste Stück, Liv.: litterarum, Hauptinhalt, Hauptpunkt, Cic.: rerum, Hauptpunkt, Cic.: caput est, ist der Hauptpunkt, Cic.: c. Epicuri, Hauptgrundsatz, Cic.: c. civilis prudentiae, oberstes Prinzip, Cic. – b) in Gesetzen u. Schriften, der Hauptsatz, Hauptabschnitt, Paragraph, das Kapitel, legis, Cic.: epistulae, Cic.: unius capitis lectio (Lektüre), Treb. Poll.: quae scripserimus in summas sive in commentarium et capita conferre, Quint. – u. ein Absatz, Abschnitt in Urkunden, Corp. inscr. Lat. 11, 3614 (Decr. decur. Caerel. 15). Gromat. vet. p. 263 sq. – c) v. Geld u. Geldeswert, die Hauptsumme, der Stock, das Kapital (Ggstz. usurae), de capite deducite, quod usuris pernumeratum est, Liv.: quinas hic capiti mercedes exsecat, Hor. – de capite ipso demere, die Pachtsumme kürzen, Cic.: de capite quantum commodum fuit frumenti detraxit, Cic. – de illo Tulliano capite (Schuld) libere cum Cascellio loquare, Cic. – d) v. Örtl., der vornehmste Ort, die vornehmste Stadt, die Hauptstadt, der Hauptsitz, Thebae c. totius Graeciae, Nep.: Roma, c. orbis terrarum, Liv.: Persepolis, c. regni, Plin.: c. gentis Artaxata, Tac.: c. belli, Liv. – / Abl. auch capiti, Catull. 68, 124. Amm. 18, 5. – In Inschrn. auch kaput od. bl. k. geschr., zB. Corp. inscr. Lat. 14, 2112. Gromat. vet. p. 263 sq.: u. capud, Corp. inscr. Lat. 7, 897.

    lateinisch-deutsches > caput

  • 13 diluo

    dī-luo, luī, lūtum, ere (dis u. luo), I) mit einer Feuchtigkeit auflösen, zerweichen, zergehen lassen, A) eig.: a) im allg.: lateres, Caes.: Hymettia mella Falerno, Hor.: fimum aquā pluviā, Plin.: colorem, verwaschen, Plin.: color diluitur, verblaßt, verliert sich, Ov.: so auch amnes diluuntur, verlieren (durch die einfließenden Bäche) Farbe u. Geschmack, Plin.: vulnus aceto, aufweichen, Petron.: multis diluta labella guttis, die (trocknen) Lipplein angefeuchtet (genetzt) mit usw., Catull. – b) insbes., durch eine Feuchtigkeit zersetzen, verdünnen, u. so zum Genießen zurechtmachen, bereiten, vinum, mit Wasser verdünnen, Mart.: medicamentum, Curt.: venenum (einen Gifttrank), Liv. – B) übtr.: 1) deutlich auseinandersetzen, mi quod rogavi dilue, Plaut. rud. 1108. – 2) vermindern, entkräften, entfernen, verscheuchen u. dgl., a) im allg.: quae cogitatio molestias omnes extenuat et diluit, Cic.: cura fugit multoque diluitur mero, Ov.: ebenso diluitur posito serior hora mero, wird ihr Lästiges benommen, Ov.: vitium ex animo, Prop.: alcis auctoritatem, untergraben, Sen.: amicitias sensim dil., allmählich lockern (Ggstz. repente praecīdere, plötzlich abbrechen), Cic. – b) insbes., eine unwahre Behauptung in ihrer Richtigkeit (Blöße) darstellen, entkräften, unhaltbar machen, widerlegen, crimen, Cic.: sophisma, Gell.: oft verb. infirmare ac diluere, Cic.: diluere alqd et falsum esse docere, Cic.: refutare ac diluere od. diluere ac refellere, Gell. – 3) ein Vergehen abbüßen, iniurias pauco aere, Gell. 20, 1, 31. – II) mit einer Flüssigkeit ausspülen, abspülen, dolia olearia, Cato: os, Cels.: pecorum tonsa et uncta membra (v. Regen), Pallad.

    lateinisch-deutsches > diluo

  • 14 fistula

    fistula, ae, f. I) eig., die Röhre, bes. die Wasserröhre bei Wasserleitungen (durch die das Wasser durch den Druck der Luft od. durch eigenen Nachdruck fortgetrieben wird, gew. aus Blei), modica, Liv.: ferrea, Liv.: fistulas, quibus aqua suppeditabatur Iovis templis, praecīdere, Cic.: fistulas aquarias incīdere, Capit. – So auch von der Speiseröhre, Plin.: von den röhrenartigen Gefäßen in der Lunge, Plin.: in den Zähnen, Plin.: von den Löchern, Poren im Schwamm, Plin.: fist. urinae, die Harnröhre, Cels.: dies. fist. urinalis, Veget. mul.: minutae corporum fistulae, quas medici πόρους vocant, Poren in der Haut, Iulian. bei Augustin. op. imperf. c. Iulian. 5, 15. – II) übtr.: A) der hohle Rohrstengel, 1) eig., Plin. 12, 106 u.a. – 2) meton. = die daraus bereiteten Gegenstände, u. zwar: a) die mehrröhrige Hirtenpfeife, Hirtenflöte, Rohrpfeife, griech. σῦριγξ (im Ggstz. zur einfachen Halmpfeife [stipula] vom höhern Schwunge des Hirtenliedes; vgl. Voß Verg. ecl. 2, 37; 3, 25. Gierig Ov. met. 13, 784), Lucr., Verg. u.a.: eburneola, Cic.: pastoralis, Plin. u. Macr.: contionatoria Gracchi, durch die sich Gr. den passenden Ton der Rede angeben ließ, Amm.: harundinis enodis fistula sibilatrix, Mart. Cap. 9. § 906. – b) die Schreibfeder aus Rohr, Pers. 3, 14. – B) das Rohr als Pflanze, u. zwar spez. die Röhrenkassia, nardus et crocus fistula et cinnamomum, Vulg. cant. 4, 14: vollst. casia fistula, Scrib. Larg. 36. – C) eine Art Geschwür, die Fistel, Cato r. r. 157, 14. Nep. Att. 21, 3. Cels. 5, 28, 12. Pelagon. veterin. 239 u. 448 Ihm. – D) das Blaseloch beim Wallfisch, aus dem das Wasser spritzt, Plin. 9, 19. – E) ein Schusterkneif, sutoriae similis fistula, Plin. 17, 100. – F) als chirurg. Werkzeug, eine Röhre, fictilis, Cels. 7, 11. – bes. der Katheter, fistulam demittere (einführen) in iter urinae, Cels. 7, 26, 9. – G) das Rollholz zum Aufmachen des Kuchenteigs, Apic. 4, 134. – H) fistula farraria, eine Art Handmühlen zum Mahlen des Getreides, Cato r. r. 10, 3: dass. fist. serrata, Plin. 18, 97. Vgl. H. Blümner Termin. u. Technol. der Gewerbe u. Künste2 1, 16. Anm. 2.

    lateinisch-deutsches > fistula

  • 15 labium

    labium, iī, n., Lefze, Lippe, gew. im Plur., fissurae labiorum, Plin.: compressio labiorum, Lact.: labiorum in se collisorum strepitus, Schol. Iuven.: labia demissa, herabhängende, Ter.: creber digitorum labiorumque motus, Quint.: alci nasum, aures labiaque praecīdere, Iustin.: manum ori admovens osculum labiis impressit, Min. Fel.: leviter et primoribus, ut dicitur, labiis delibasse, Fronto epist. ad M. Caes. 4, 3. p. 63, 3 N.: ut non levi usitatoque sermone et, ut ita loquar, summis labiis hospites invitemus, Hieron. epist. 125, 14: labiis ductare alqm, mit den Lippen zum Narren (zum besten haben), Plaut. mil. 93. – übtr., der umgebogene Rand, labium rivi, Gromat. vet. 365, 17: labia inflexa (cucurbitarum), Cael. Aur. de morb. acut. 3, 17, 149. – / Sing. labium, Seren. bei Non. 210, 21. Vulg. gen. 11, 1. 6. 9; exod. 25, 24 u. ö.

    lateinisch-deutsches > labium

  • 16 lingua

    lingua, ae, f. (altlat. dingua, s. Mar. Victorin. 1, 4, 9. p. 9, 17 K. u. 1, 5, 109. p. 26, 2 K., gotisch tuggō, ahd. zunga), die Zunge, I) eig. u. meton.: A) eig.: linguā carens, zungenlos, ohne Z., Amm.: prima lingua, die Spitze der Z., Plin.: exserere linguas (v. Schlangen), Solin.: linguam ab irrisu exserere, Liv.: linguam exsertare, Cl. Quadrig. bei Gell.: linguam protendere, lang heraushängen lassen (wie die Hunde), Hieron.: linguam eicere, Cic.: linguā lambere vulnera, Ov., pueros (v. einer Wölfin), Liv.: linguā pannorum suturas lambere (v. der Nähterin), Cael. Aur.: linguā properante legere, Ov.: lingua balbutit, Hieron. (u. so balbutiens lingua, Cod. Iust.): linguā titubante alqd loqui, Ov.: abscīdere linguam, Suet.: dentibus abscīdere linguam, abbeißen, Val. Max.: praecīdere linguam alci, Plaut., linguam alcis, Amm.: lingua est sermonis ministra et manus, Lact.: si decem habeas linguas, mutum esse addecet, Plaut. Bacch. 128: non ego cuncta meis amplecti versibus opto, non mihi si linguae centum sint oraque centum, Verg. georg. 2, 43 (u. so centum linguae bei Verg. Aen. 6, 625. Ov. met. 8, 533. Hostii fr. bei Macr. sat. 6, 3, 6): fama vero, quae mille, ut aiunt, linguis rerum mire exaggerat fidem, Amm. 21, 9, 3: non mihi dentur si mille linguae, Prisc. praef. laud. Anastas. – im obsz. Sinne, homo malae linguae = fellator, Mart. 3, 80, 2. – B) meton.: 1) die Zunge = das Reden, die Rede, die Sprache, die Worte, commercia linguae, Ov.: lingua astricta mercede, Cic.: lingua mala, Behexung, Beschreiung, Verg.: magica, Zauberworte, Ov.: historica, Sen.: philosophorum, Sen.: lingua secretior, dunklere Sprache, Quint.: potentium vatum, Gesang, Hor.: linguae usum recuperare, die Sprache wiedergewinnen (bekommen), Amm.: favete linguis, schweigt, Hor.: linguam tenere, schweigen, Ov.: linguam diligentissime continere (im Zaume halten), Cic. (u. so petulans non linguam, non manum continet, Sen.): linguam acuere et procudere, der Z. Bildung u. Form geben, Cic.: vitemus linguas hominum, Cic.: est malae linguae, sie hat eine böse Z., Petron.: u. so malam habere linguam, Sen.: linguae acerbae et immodice liberae fuit, Liv.: u. so impigrae linguae (Genet.), Sall.: homo acidae linguae, Sen. rhet.: Cato, vir promptiore ad vituperandum linguā, Liv. epit.: veteris comoediae maledica lingua, Val. Max.: claudente noxarum conscientiā linguam, Amm. 16, 12, 61. – emphat. = der Mißbrauch der Zunge, die böse Zunge, Lästerzunge, os (unverschämte Stirn) habeat, linguam, Plaut.: Aetolorum linguas retundere, Liv.: lingua gravius castigatur, quam ullum probrum, Curt.: linguam vis meam praecludere (du willst mir den Mund stopfen), ne latrem pro re domini, Phaedr. 1, 25 (23), 5. – 2) wie γλῶσσα, a) die Sprache in Beziehung auf ihre materielle Beschaffenheit, Latina, Graeca, Cic.: Punica, Hieron.: utraque, lateinische und griechische, Hor. u. Plin. ep.: linguae (pastorum) peritus, Liv.: trium linguarum peritus, Isid.: Latinae linguae gnarus, Liv., sciens, Tac.: Graecā linguā loquentes, qui Asiam incolebant, die asiatischen Griechen, Liv.: vocabulum Graecum velut traductum in linguam Romanam, Gell.: Romanae vindex clarissimae linguae, Laurea Tullus poët. bei Plin.: eiusdem esse linguae, einerlei Spr. haben, Cic.: transferre in linguam Latinam, Plin.: utram tandem linguam nescio? Cic.: alcis linguam intellegere, Petron. – b) der Dialekt, die Mundart, das Idiom, Dorica, Sen. ep. 77, 14: linguae inter se differentes, Quint. 12, 10, 34: Massilia, quae tam procul a Graecorum omnium regionibus, disciplinis linguāque divisa, Cic. Flacc. 63. – 3) die Redegabe, Redefertigkeit, Beredsamkeit (s. Fabri Liv. 22, 44, 7), non magis consilium vobis deest quam lingua, Liv.: est animus tibi, sunt mores et lingua fidesque, Hor. – im üblen Sinne = Geschwätzigkeit, poenam linguā commeruisse, Ov. met. 5, 551. – u. = Ruhmredigkeit, materna, Ov. met. 4, 670. – u. = Vermessenheit, paterna, Ov. met. 6, 213. – 4) der Ton der Zunge, der Schall, Laut, Gesang, linguae volucrum, Verg. Aen. 3, 361 u. 10, 177. – II) übtr.: 1) v. Pflanzen, a) = lingulaca (w. s.), Plin. 24, 170. – b) lingua bubula, die Ochsenzunge, Cato r. r. 40, 4. Plin. 17, 112. – c) lingua canina, die Hundszunge (griech. κυνόγλωσσος od. -ον), wahrsch. Cynoglossum officinale (L.), Cels. 5, 27, 18: auch lingua canis u. lingua Macedonica gen., Ps. Apul. herb. 96. – 2) (wie γλῶσσα), die Erdzunge, Landzunge (vgl. Paul. ex Fest. 121, 5), Pacuv. tr. 94. Liv. 44, 11, 3. Lucan. 2, 614: v. den drei Spitzen Siziliens, tribus haec excurrit in aequora linguis, Ov. met. 13, 724 R. (Korn u. Merkel pinnis). – 3) das kurze Ende des Hebels, Vitr. 10, 3, 2 (§ 3 lingula gen.). – 4) das Zünglein an der Wage, Schol. Pers. 1, 6. – 5) der Kehldeckel, Cels. 4, 1. p. 120, 18 D.

    lateinisch-deutsches > lingua

  • 17 navis

    nāvis (vulg. nābis), is, f. (altindisch nauḥ, griech. ναῦς), das Schiff, I) eig. u. übtr.: A) eig.: navis peregrina, Plaut.: maritima, Liv.: fluviatilis, Liv.: amnica, Edict. Diocl.: actuaria, Caes.: longa, Kriegsschiff, Liv.: oneraria, Transportschiff, Lastschiff, Liv.: mercatoria, Kauffahrteischiff, Plaut.: piratica, Seeräuberschiff, Liv.: piscatoria, Fischerkahn, Caes.: praetoria, Admiralschiff, Liv.: rostrata, mit einem Schnabel, Iustin.: tecta, Liv. u. Tac., od. constrata, Cic., mit einem Verdeck: aperta, ohne Verdeck, Cic.: navis frumento onusta, Liv.: navis vacua dominis, Liv.: navis exarmata et utroque patens latere, Sen. rhet.: navis quassa (leckes), Liv., vetus quassaque, Liv.: navis, quae simplici ordine agebatur (= moneris, w. s.), Tac.: navis quattuor scalmorum, Vell.: navis auri, paleae, ein Goldschiff, Spreuschiff, Cic.: n. mercium, Iustin. – navem construere od. aedificare, Cic., od. facere, Caes.: navem ornare, Liv., od. adornare, Caes.: navem fabricari, Tac.: navem armare, Caes., instruere armareque, Liv.: navem exarmare (abtakeln), Sen. rhet.: fatiscit navis rimis od. carie, Verg. u. Amm.: navem reficere, Liv.: navem deducere litore, Verg., od. in aquam, Liv., od. bl. deducere, Caes., ein Schiff ins Wasser (in See, vom Stapel usw.) lassen: navem subducere, ans Land ziehen, Caes.: navem ex portu educere, aus dem Hafen steuern, Caes.: navem moliri ab terra, Liv.: navem solvere, absegeln, Caes.: navis solvit, das Schiff segelt ab, Caes.: conscendere navem, Nep., od. in navem, Cic.: od. ascendere in navem, Nep., od. navem, Ter.: milites in navem imponere, einschiffen, Liv.: alqm in navem recipere (an Bord nehmen), Vell.: moderari navem, Liv., navem funiculo, Cic.: navibus rem gerere, zur See fechten, Hor.: egredi e (ex) navi, Ter. u. Caes., od. navi, Nep.: navem appellere ad locum, Cic.: od. applicare ad terram, Caes., od. terrae, Liv.: navis in portum pervehitur, Cic.: deligare navem ad ancoram od. ad terram, Caes.: navem supprimere od. deprimere, versenken, Liv. u. Tac.: navem mergere, versenken, in den Grund bohren, Liv. u.a. (vgl. mergo): navem stabilire (einen festen Stand geben), Liv.: navem frangere, Schiffbruch leiden, Cornif. rhet. (vgl. compluribus navibus fractis, Caes.): navem frangere apud Andrum insulam, Ter.: navem gubernare, steuern, Cic.: navem tenere in ancoris, vor Anker liegen, Nep.: nave, navibus venire, zu Schiffe kommen, Cic. u. Liv.: in navi vehi, Cic., od. nave ferri, Hor., im Schiffe fahren. – navem agere in litus, Liv.: navem capere (nehmen, erobern), Liv.: navem circumsistere, circumvenire, Liv.: navem concīdere, Liv.: navem concitare, Liv.: navem incendere, Cic.: navem praecīdere, Cic.: navem perforare Cic. fr.: navem retinere, festhalten, Caes., zurückbehalten, Liv. – Sprichw., navibus atque quadrigis, d.i. mit aller Macht, aus allen Kräften, Hor. ep. 1, 11, 28: navem mortuo applicare, den Ertrunkenen aus dem Wasser ziehen, zu spät Hilfe leisten, Ps. Quint. decl. 12, 23. – B) übtr.: 1) der Bürzel der Vögel, Apic. 6, 240. – 2) Navis Argolica od. bl. Navis, das Schiff Argo als Gestirn, Cic. Arat. 277. – II) bildl., v. Staate, una navis est bonorum omnium, Cic.: v. der Gemeinschaftlichkeit einerlei Schicksals desselben, ubicumque es, in eadem es navi, Cic. – / Akk. Sing. gew. navem, selten navim (welche Form Charis. 126, 7 sq. geradezu verwirft); Abl. Sing. nave, zB. Verg. Aen. 5, 188, gew. aber navi, s. Charis. 47, 19. Prisc. 7, 67, der Ter. Andr. 923 u. heaut. 182 u. Cic. Verr. 5, 45 als Belege anführt; vgl. oben die Redensarten.

    lateinisch-deutsches > navis

  • 18 novacula

    novācula, ae, f. (novus), I) ein scharfes Messer, nov. praeacuta, Apul.: novaculam arripere, Apul.: summam cutem (raporum) novaculā decerpere, Colum.: cotem novaculā praecīdere, Cic., discindere, Cic. u. Liv., disicere, Lact., secare, Flor. (alle v. Augur Nävius): secare novaculā fauces, Suet. – bes. zum Scheren des Bartes u. des Haupthaares, das Schermesser, Rasiermesser, nov. rudis, Petron. cursu volucri pendens in novacula calvus, Phaedr.: mercenarius meus, ut ex novacula comperistis, tonsor est, Petron.: cum (tonsor) strictā novaculā supra est, Mart.: hoc (caput) saeva novacula nudet, Mart.: nihil melius est, quam novaculā cotidie radere (die Haare abzurasieren), Cels. – u. der Dolch eines Meuchelmörders, Mart. 7, 61, 7. – II) übtr., ein uns unbekannter Fisch, Plin. 32, 14.

    lateinisch-deutsches > novacula

  • 19 ora [2]

    2. ōra, ae, f. (verwandt mit orea od. aurea, ein Pferdezaum, in der Fuhrmannssprache), als t. t. der Schifferspr. = ein Tau, Schiffsseil, womit das Schiff am Ufer befestigt wird, oras et ancoras praecīdere, Liv.: oram solvere, Quint.: oras resolvere, Liv.

    lateinisch-deutsches > ora [2]

  • 20 pollex

    pollex, icis, m. (polleo), der Starke, I) eig. als Körperglied: A) der Daumen, infestus, der gerade hingestreckte, als ob man einen damit erstechen wolle, Quint.: Aeginetis pollices praecīdere, Cic.: pollicem comprimere, Fulg.: pollicem premere, »den Daumen einschlagen«, wie bei uns »den Daumen halten« (um jmdm. beim Spiele Glück zu bringen), Plin.: dah. pollice utroque laudare ludum, Hor.: pollicem vertere, den Daumen gegen die Brust richten (ein Zeichen, daß das Volk einen besiegten Gladiator getötet wissen wollte), Iuven. – als Maß, clavi ferrei digiti pollicis crassitudine, Caes.: digitum pollicem laxamenti facere, Cato: caules si fuerint pollice crassiores, Colum. – B) die große Fußzehe, Plin. u.a.: pedum extremos pollices tangere, Petron. 73, 4. – II) übtr., A) ein kurzer Zweig am Weinstocke, der über dem ersten Auge abgeschnitten ist, Colum. u. Plin. – B) ein Knoten, Absatz am Stamme des Baumes, Plin. 13, 29.

    lateinisch-deutsches > pollex

См. также в других словарях:

  • praecidere — index abridge (shorten) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • präzise — tiefgehend; eingehend; genau; tief gehend; ins Einzelne gehend; tiefschürfend; umfassend; en détail; ganzheitlich; im Detail; detailliert; …   Universal-Lexikon

  • präzis — prä|zis [prɛ ts̮i:s], prä|zi|se [prɛ ts̮i:zə] <Adj.>: bis ins Einzelne gehend, genau [umrissen, angegeben]: du musst sehr präzis[e] arbeiten; eine präzise Antwort geben. Syn.: ↑ eindeutig, ↑ exakt, genau, ↑ klar. * * * prä|zis 〈Adj.〉 =… …   Universal-Lexikon

  • esperance — de bien, Spes. Certaine esperance, Spes quae in manibus habetur, Spes non dubia. Faulse esperance, Fallax spes. Plus grande esperance, Huberior spes. Ils nous annonçoyent qu il y avoit grande esperance que Antoine quitteroit, Summam spem… …   Thresor de la langue françoyse

  • opinion — et advis, Sententia. Opinion et jugement, Opinio. L opinion et sentence d aucun qui n est pas parfaite, et laisse beaucoup de choses qu il debvoit dire, Curta sententia. L opinion des fols est estimée du populaire, Valet in vulgus insipientium… …   Thresor de la langue françoyse

  • preciséement — Dire preciséement son opinion, Praecidere. B. Designer preciséement et marquer l article qu on veut impugner, Praecidere …   Thresor de la langue françoyse

  • quoter — et marquer l article qu on veut impugner, Praecidere. Quoter les choses de la sentence où l on pretend estre grevé, Praecidere capita sententiae, ob quae curia appellata est. B. Articles quotez, Capita praecisa. B …   Thresor de la langue françoyse

  • retourner — Retourner, Reuerti, Pedem referre, Remeare, Reuersionem facere, Redire, Redambulare, Viam redire, Reuenire. Retourner hastivement, Recurrere. Retourner en arriere, Deuolui retro, Retrorsum redire. Retourner arriere au lieu dont on est party,… …   Thresor de la langue françoyse

  • Precise — Pre*cise , a. [L. praecisus cut off, brief, concise, p. p. of praecidere to cut off in front, to cut off; prae before + caedere to cut: cf. F. pr[ e]cis. Cf. {Concise}.] 1. Having determinate limitations; exactly or sharply defined or stated;… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Precisely — Precise Pre*cise , a. [L. praecisus cut off, brief, concise, p. p. of praecidere to cut off in front, to cut off; prae before + caedere to cut: cf. F. pr[ e]cis. Cf. {Concise}.] 1. Having determinate limitations; exactly or sharply defined or… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Preciseness — Precise Pre*cise , a. [L. praecisus cut off, brief, concise, p. p. of praecidere to cut off in front, to cut off; prae before + caedere to cut: cf. F. pr[ e]cis. Cf. {Concise}.] 1. Having determinate limitations; exactly or sharply defined or… …   The Collaborative International Dictionary of English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»