Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

planet+tree

  • 21 भूः _bhūḥ

    भूः f. [भू-क्विप्]
    1 The earth (opp. अन्तरीक्ष or स्वर्ग); दिवं मरुत्वानिव भोक्ष्यते भुवम् R.3.4;18.4; Me.18; मत्तेभ- कुम्भदलने भुवि सन्ति शूराः ।
    -2 Earth as one of the nine substances.
    -3 The universe, globe.
    -4 Ground, floor; मणिभयभुवः (प्रासादाः) Me.66.
    -5 Land, landed property.
    -6 A place, site, region, plot of ground; काननभुवि, उपवनभुवि &c.
    -7 Matter, subject-matter.
    -8 A symbo- lical expression for the number 'one'.
    -9 The base of a geometrical figure.
    -1 A sacrificial fire.
    -11 The act of becoming, arising.
    -12 The first of the three Vyāhṛitis or mystic syllables (भूः, भुवः, स्वः) --representing the earth--repeated by every Brāhmaṇa at the commencement of his daily Sandhyā.
    -Comp. -उत्तमम् gold.
    -कदम्बः a kind of Kadamba tree.
    -कम्पः an earthquake.
    -कर्णः the diameter of the earth.
    -कश्यपः an epithet of Vasudeva, Kṛiṣṇa's father.
    -काकः 1 a kind of heron.
    -2 the curlew.
    -3 a kind of pigeon.
    -केशः the fig-tree.
    -केशा a female demon, demoness.
    -क्षित् m. a hog.
    -गरम् a particular poison.
    -गर्भः 1 N. of Viṣṇu.
    -2 an epithet of Bhavabhūti.
    -गृहम् -गेहम् a cellar, a room underground.
    -गोलः the terrestrial globe; दधौ कण्ठे हालाहलमखिलभूगोलकृपया Ā. L.17; भूगोलमुद्बिभ्रते Gīt.1. ˚विद्या geography.
    -घनः the body.
    -घ्नी aluminous slate.
    -चक्रम् the equator.
    -चर a. moving or living on land.
    (-रः) 1 any land- animal (opp. जलचर).
    -2 epithet of Śiva.
    -चर्या, -छाया, -छायम् 1 earth's shadow (vulgarly called Rāhu).
    -2 darkness.
    -जन्तुः 1 a kind of earthworm.
    -2 an elephant.
    -जम्बुः, -बूः f. wheat.
    -तलम् the surface of the earth.
    -तुम्बी a kind of cucumber.
    -तृणः, -भूस्तृणः a kind of fragrant grass.
    -दारः a hog.
    -देवः, -सुरः a Brāhmaṇa.
    -धनः a king.
    -धर a.
    1 holding or supporting the earth; व्यादिश्यते भूधरतामवेक्ष्य कृष्णेन देहोद्वहनाय शेषः Ku.3.13.
    -2 dwelling on the earth.
    (-रः) 1 a mountain; भवभूतेः संबन्धाद् भूधरभूरेव भारती भाति Udb.
    -2 an epithet of Śiva.
    -3 of Kṛiṣna.
    -4 the number 'seven'. ˚ईश्वरः, ˚राजः an epithet of the mountain Himālaya. ˚जः a tree.
    -5 a king; स त्वं भूधर भूतानाम् Bhāg.1.37.13.
    -धात्री N. of a tree (Mar. भुयआवळी).
    -ध्रः a mountain.
    -नागः a kind of earth-worm.
    -नामन् f. a kind of fragrant earth.
    -निम्बः Gentiana Chirata (Mar. किराईत).
    -नेतृ m. a sovereign, ruler, king.
    -पः 1 a sovereign, ruler, king.
    -2 a term for number 'sixteen'.
    -पतिः 1 a king.
    -2 an epithet of Śiva.
    -3 of Indra.
    -पदः a tree.
    -पदी a particular kind of jasmine; मल्लिका मदयन्तीव शीतभीरुश्च भूपदी Bhāva. P.
    -परिधिः the circum- ference of the earth.
    -प(फ)लः a kind of rat (Mar. घूस).
    -पवित्रभ् cow-dung.
    -पालः 1 a king, sovereign; भूपालसिंह निजगाद सिंहः.
    -2 an epithet of king Bhoja.
    -पालनम् sovereignty, dominion.
    -पुत्रः, -सुतः 1 the planet Mars.
    -2 N. of the demon Naraka; q. v.
    -पुत्री, -सुता 'daughter of the earth', an epithet of Sītā; भूपुत्री यस्य पत्नी स भवति कथं भूपती रामचन्द्रः Rām.
    -प्रकम्पः an earthquake.
    -प्रदानम् a gift of land.
    -फलः a kind of rat.
    -बिम्बः, -म्बम् the terrestrial globe.
    -भर्तृ m.
    1 a king, sovereign.
    -2 a mountain; भूभर्तुः शिरसि नभो- नदीव रेजे Ki.7.18.
    -भा the shadow of the earth on the moon (in an eclipse).
    -भागः a region, place, spot.
    -भुज् m. a king; निवासाय प्रशस्यन्ते भूभुजां भूतिमिच्छताम् Kām.
    -भृत् m.
    1 a mountain; दाता मे भूभृतां नाथः प्रमाणी- क्रियतामिति Ku.6.1; R.17.78.
    -2 a king, sovereign; निष्प्रभश्च रिपुरास भूभृताम् R.11.81.
    -3 an epithet of Viṣṇu.
    -4 a term for the number 'seven'.
    -मणिः the king; अतस्तिष्ठामि भूत्वाहं कृपाणी भूमणे तव Śiva B.2.22.
    -मण्डलम् 1 the earth, (terrestrial globe).
    -2 the circumference of the earth.
    -युक्ता a kind of palm.
    -रुण्डी a kind of sun-flower.
    -रुह् m.,
    -रुहः a tree. (
    -हम्) a pearl.
    -लता a worm.
    -लिङ्गशकुनः a species of bird; भूलिङ्गशकुनाश्चान्ये सामुद्राः पर्वतोद्भवाः Mb.12.169.1.
    -लोकः (-भूर्लोकः) 1 the terrestrial globe.
    -2 the country on the southern part of the equator.
    -वलयम् = भूमण्डलम् q. v.
    -वल्लभः a king, sovereign.
    -वल्लूरम् a mushroom.
    -वृत्तम् the equator.
    -शक्रः 'Indra on earth', a king, sovereign.
    -शमी a kind of Acacia.
    -शयः 1 an epithet of Viṣṇu.
    -2 any animal lying on the earth.
    -शय्या lying on the ground.
    -शुद्धिः f. purification of the ground by sweeping &c.
    -श्रवस् m. an ant-hill.
    -श्वभ्रम् a hole in the ground.
    -सुरः a Brāhmaṇa.
    -स्थः a man.
    -स्पृश् m. a man.
    -2 mankind.
    -3 a Vaiśya.
    -स्फोटः a mushroom.
    -स्वर्गः an epithet of the mountain Meru; भूस्वर्गायते to become a heaven on earth.
    -स्वामिन् m. a landlord.

    Sanskrit-English dictionary > भूः _bhūḥ

  • 22 शिव _śiva

    शिव a. [श्यति पापं शो-वन् पृषो˚]
    1 Auspicious, propi- tious, lucky; इयं शिवाया नियतेरिवायतिः Ki.4.21;1.38; R.11.33.
    -2 In good health or condition, happy, pros- perous, fortunate; तीर्थेन मूर्ध्न्यधिकृतेन शिवः शिवो$भूत् Bhāg. 3.28.22; शिवानि वस्तीर्थजलानि कच्चित् R.5.8. (= अनुपप्लवानि, 'undisturbed'); शिवास्ते पन्थानः सन्तु 'a happy journey to you', 'God bless (or speed) you on your journey'.
    -वः 1 N. of the third god of the sacred Hindu Trinity, who is entrusted with the work of destruction, as Brah- man and Viṣṇu are with the creation and preserva- tion, of the world; एको देवः केशवो वा शिवो वा Bh.2.115.
    -2 The male organ of generation, penis.
    -3 An aus- picious planetary conjunction.
    -4 The Veda; अट्टशूलाः जनपदाः शिवशूलाश्चतुष्पथाः Mb.3.188.42.
    -5 Final beatitude.
    -6 A post to which cattle are tied.
    -7 A god, deity.
    -8 Quick-silver.
    -9 Bdellium.
    -1 The black variety of thorn-apple.
    -11 Rum, spirit.
    -12 Buttermilk.
    -13 A ruby.
    -14 Time (काल).
    -वौ (m. dual) Śiva and Pārvatī; कथयति शिवयोः शरीरयोगं विषमपदा पदवी विवर्तनेषु Ki.5.4.
    -वम् 1 Prosperity, welfare, well-being, happi- ness; तं धर्मे$ग्निषु पुत्रेषु शिवं पृष्ट्वा Rām.7.33.13; तव वर्त्मनि वर्ततां शिवम् N.2.62; Ratn.1.2; R.1.6.
    -2 Bliss, auspiciousness.
    -3 Final beatitude.
    -4 Water.
    -5 Sea- salt.
    -6 Rock-salt.
    -7 Refined borax.
    -8 Iron.
    -9 Myrobalan.
    -1 Sandal.
    -Comp. -अक्षम् = रुद्राक्ष q. v.
    - अपर a. cruel.
    -अरातिः a heretic (lit. a disbeliever in Śiva).
    -आत्मकम् rock-salt.
    -आदेशकः 1 the bearer of auspicious news.
    -2 a fortune-teller.
    -आलयः 1 Śiva's abode.
    -2 the red basil.
    (-यम्) 1 a temple of Śiva.
    -2 a cemetery.
    - इतर a. inauspicious, unlucky; शिवेतरक्षतये K. P.1.
    -इष्टा Dūrvā grass.
    -कर (शिवंकर also) a. conferring happiness, auspicious.
    -कीर्तनः N. of Bhṛiṅgi.
    -केसरः Mimusops Elengi (बकुल).
    -गति a. prosperous, happy.
    -धर्मजः the planet Mars; cf. पुरा दक्षविनाशाय कुपितस्य त्रिशूलिनः । अपतद् भीमवक्त्रस्य स्वेदबिन्दु- र्ललाटजः ॥ शान्तिप्रदानात् सर्वेषां ग्रहाणां प्रथमो भव । अङ्गारक इति ख्यातिं गमिष्यसि धरात्मज ॥ Matsya P.
    -चतुर्दशी the four- teenth day of the dark half of Māgha; see शिवरात्र.
    -ज्ञा a female devotee of the Śaiva sect.
    -ताति a.
    1 having an auspicious end, conferring or conducive to happiness, propitious; प्रयत्नः कृत्स्नो$यं फलतु शिवतातिश्च भवतु Māl.6.7; न्यषेवेतां विशेषेण शिवतातिममुं शिवम् Śiva B.23.56.
    -2 tender, merciful, not demoniacal; मा पूतनात्वमुपगाः शिवतातिरेधि 9.49. (
    -तिः) auspiciousness, happiness.
    -तालः (in music) a kind of measure.
    -दत्तम् the discus of Viṣṇu (सुदर्शन).
    -दारु n. the Devadāru tree.
    -दिश् the north-east.
    -दूती epithet of Durgā.
    -द्रुमः the Bilva tree.
    -द्विष्टा the Ketaka tree.
    -धातुः 1 quick- silver.
    -2 milk stone.
    -पदम् final liberation, emanci- pation.
    -पुरम्, -पुरी N. of Vārāṇasī.
    -पुराण N. of one of the eighteen Purāṇas.
    -प्रियः 1 a crystal.
    -2 the Baka tree.
    -3 the thorn-apple. (
    -यम्) = रुद्राक्ष q. v. (
    -या) the goddess Durgā.
    -बी(वी)जम् quick-silver.
    -भारतम् the historic poem on the life of Shivājī the great (163-168) by his contemporary poet Paramā nanda.
    -मल्लकः the Arjuna tree.
    -मार्गः final liberation.
    -रसः the water of boiled rice (three days old, hence fermented).
    -राजधानी N. of Benares,
    -रात्रिः f. the fourteenth day of the dark half of Māgha on which a rigorous fast is observed in honour of Śiva; शैवो वा वैष्णवो वापि यो वा स्यादन्यपूजकः । सर्वं पूजाफलं हन्ति शिवरात्रिबहिर्मुखः ॥ Īśvarasaṁhitā.
    -लिङ्गम् 1 Śiva worshipped in the form of a Phallus.
    -2 a temple dedicated to the worship of the Liṅga.
    -लोकः the world of Śiva.
    -वल्लभः the mango tree.
    (-भा) 1 white rose.
    -2 Pārvatī.
    -वल्ली Acacia Concinna (Mar. शिकेकाई).
    -वाहनः a bull.
    -व्रतिन् one engaged in a vow of standing on one foot.
    -शेखरः 1 the moon.
    -2 the thorn-apple.
    -सायुज्यम् final emancipation (lit. unification with Śiva).
    -सुन्दरी an epithet of Durgā.

    Sanskrit-English dictionary > शिव _śiva

  • 23 सुरः _surḥ

    सुरः [सुष्ठु राति ददात्यभीष्टं सु-रा-क्त]
    1 A god, deity; सुराप्रतिग्रहाद् देवाः सुरा इत्यभिविश्रुताः Rām.; सुधया तर्पयते सुरान् पितॄंश्च V.3.7; R.5.16.
    -2 The number 'thirty-three'.
    -3 The sun.
    -4 A sage, learned man.
    -5 An idol.
    -Comp. -अङ्गना a celestial woman or damsel, an apsa- ras; प्रतिघाय समाधिभेदिनीं हरिरस्मै हरिणीं सुराङ्गनाम् R.8.79.
    -अद्रिः the mountain Meru.
    -अधिपः an epithet of In- dra.
    -अध्यक्षः N. of Śiva.
    -अरिः 1 an enemy of gods, a demon; गतं भयं भीरु सुरारिसंभवम् V.1.6.
    -2 the chirp of a cricket. ˚हन् m. N. of Śiva. ˚हन्तृ N. of Viṣṇu.
    -अर्चनम् the worship of gods.
    -अर्चावेश्मन् n. a house- hold temple, a chamber containing the idols of deities; ब्रह्मचारिपरिचारि सुरार्चावेश्म राजऋषिरेष विवेश N.21.21.
    -अर्हम् 1 gold.
    -2 saffron.
    -3 yellow sandal.
    -आचार्यः an epithet of Bṛihaspati.
    -आपगा 'the heavenly river', an epithet of the Ganges.
    -आलयः 1 the mountain Meru.
    -2 heaven, paradise.
    -3 a temple; पूर्तं सुरालयारामकूपाजीव्यादि- लक्षणम् Bhāg.7.15.49.
    -आश्रयः Meru.
    -आस्पदम् a temple.
    -इज्यः N. of Bṛihaspati.
    -इज्या the sacred basil.
    -इन्द्रः, -ईशः, -ईश्वरः 1 N. of Indra.
    -2 N. of Viṣṇu. (उपेन्द्रः); स्वर्लोकमागच्छ गतज्वरश्चिरं सुरेन्द्र गुप्तं गतदोषकल्मषम् Rām.1.15.34. ˚गोपः a cochineal. ˚जित् m. N. of Garuḍa.
    -इभः a celestial elephant.
    -इष्टः the Sāla tree.
    -ईशः, -ईश्वरः 1 N. of Indra.
    -2 of Śiva.
    (-री) 1 the celes- tial Ganges.
    -2 Durgā.
    -उत्तमः 1 the sun.
    -2 Indra.
    -उत्तरः sandal-wood.
    - उपम a. god-like, divine.
    -ऋषिः (सुरर्षिः) a divine sage.
    -कारुः an epithet of Viśva- karman.
    -कार्मुकम् rain bow.
    -गणः 1 N. of Śiva.
    -2 a host of gods.
    -गण्डः a kind of boil, disease.
    -गिरिः mount Meru.
    -गुरुः 1 an epithet of Bṛihaspati; धर्मः शास्त्रं सुरगुरुमतिः शौचमाचारचिन्ता सस्यैः पूर्णे जठरपिठरे प्राणिनां संभवन्ति Pt.5.97.
    -2 the planet Jupiter.
    -3 N. of Vi- ṣṇu; ब्रह्मा सुरगुरुः स्थाणुर्मनुः कः परमेष्ठ्यथ Mb.1.1.32.
    -ग्रामणी m. N. of Indra.
    -जनः the race of gods.
    -ज्येष्ठः an epithet of Brahman.
    -तरङ्गिणी the Ganges.
    -तरुः a tree of paradise.
    -तोषकः the jewel called Kaustubha; q. v.
    -दारु n. the Devadāru tree.
    -दीर्घिका an epithet of the Ganges.
    -दुन्दुभी the sacred basil.
    -द्विपः 1 an elephant of the gods.
    -2 N. of Airāvata; सुरद्विपास्फालन- कर्कशाङ्गुलौ R.3.55.
    -द्विष् m.
    1 a demon; प्रणिपत्य सुरा- स्तस्मै शमयित्रे सुरद्विषाम् R.1.15.
    -2 Rāhu उपस्थिता शोणित- पारणा मे सूरद्विषश्चान्द्रमसीं सुधेव R.2.39.
    -धनुस् n.
    1 rain- bow; सुरधनुरिदं दूराकृष्टं न नाम शरासनम् V.4.1.
    -2 kind of nail mark; स्वापराधमलुपत् पयोधरे मत्करः सुरधनुष्करस्तव N.18.134.
    -धुनी the Ganges.
    -धूपः turpentine, resin.
    -नदी, -निम्नगा an epithet of the Ganges.
    -पतिः an epithet of Indra.
    -पथम् the sky, heaven.
    -पर्वतः the mountain Meru; q. v.
    -पादपः a tree of paradise; such as the कल्पतरु.
    -प्रतिष्ठा the setting up of an idol.
    -प्रियः 1 N. of Indra.
    -2 of Bṛihaspati.
    -भूयम् identification with a deity, deification, apotheosis.
    -भूरुहः the Deva- dāru tree.
    -भूषणम् a necklace of pearls consisting of 18 strings and 4 Hastas long; Bṛ. S.
    -मन्दिरम् a temple; उत्तुङ्गसौधसुरमन्दिरगोपुराट्ट... Māl.9.1.
    -मृत्तिका alum-slate.
    -युवतिः f. a celestial damsel.
    -राज्यम् dominion over the gods.
    -लासिका a flute, pipe.
    -लोकः heaven. ˚सुन्दरी
    1 a celestial woman.
    -2 N. of Durgā.
    -वर्त्मन् n. the sky.
    -वल्लभा white Dūrvā grass.
    -वल्ली the sacred basil.
    -विद्विष्, -वैरिन्, -शत्रुः m. an evil spirit, a demon.
    -विलासिनी an apsaras.
    -वीथिः N. of the way of the नक्षत्रs; नक्षत्रमार्गं विपुलं सुरवीथीति विश्रुतम् Mb. 3.43.12.
    -शाखिन् m the Kalpataru q. v.
    -श्वेता a small (white) house-lizard.
    -सद्मन् n. heaven, paradise.
    -सालः a wish-fulfilling tree, a kalpavrikṣa; ददतो$भिमतं समस्फुरन् सुरसाला भुवमागता इव Śāhendra.2.57.
    -सरित्, सिन्धुः f. the Ganges; सुरसरिदिव तेजो वह्निनिष्ठ्यूतमैशम् R.2. 75.
    -सुन्दरी, -स्त्री 1 a celestial woman; ऊरूद्भवा नरसखस्य मुनेः सुरस्त्री V.1.3.
    -2 N. of Durgā.
    -स्थानम् a temple.

    Sanskrit-English dictionary > सुरः _surḥ

  • 24 अमर _amara

    अमर a. [मृ-पचाद्यच् न. त.] Undying, immortal, imperishable; अजरामरवत् प्राज्ञो विद्यामर्थं च चिन्तयेत् H. Pr.3, Ms.2.148. अजरो$मरो$मृतः Bṛi. Up.4.4.25.
    -रः 1 A god, deity.
    -2 N. of a Marut.
    -3 N. of a plant Euphorbia Tirucalli (स्नुहीवृक्ष; Mar. शेर). Tiari- dium Indicum (हस्तिशुण्ड ?; Mar. भुरुंडी).
    -4 Quick-silver.
    -5 Gold.
    -6 A species of pine.
    -7 The number 33. (that being the number of Gods.)
    -8 N. of Amarasiṁha, see below; of a mountain.
    -9 Mystical signification of the syllable उ.
    -1 A heap of bones.
    -रा 1 The residence of Indra (cf. अमरावती).
    -2 The naval string; umbilical cord.
    -3 The womb.
    -4 A house-post (स्थूणा).
    -5 N. of several plants; इन्द्रवारुणी, वटी, महानीली, घृतकुमारी, स्नुही, गुडूची, दूर्वा.
    -री The same as अमरा.
    -Comp. -अङ्गना, -स्त्री a celestial nymph, heavenly damsel; मुषाण रत्नानि हरामराङ्गनाः Śi.1. 51.
    -अद्रिः 'mountain of the gods'; हृतामराद्रिस्थानेन ज्ञापितो भौमचेष्टितम् Bhāg.1.59.2. N. of the mountain Sumeru.
    -अधिपः, -इन्द्रः, -ईशः, -ईश्वरः, -पतिः, -भर्ता, -राजः &c. 'The lord of the gods', epithets of Indra; प्रेमदत्तवदना- निलः पिवन्नत्यजीवदमरालकेश्वरौ R.19.15. शान्तं पापं न वः किंचित् कुतश्चिदमराधिप Rām.2.74.22. sometimes of Śiva and Viṣṇu also,
    -आचार्यः, -गुरुः, -इज्यः, 'preceptor of the gods', epithets of Bṛihaspati.
    -आपगा, -तटिनी, -सरित् f. the heavenly river, an epithet of the Ganges; ˚तटिनीरोधसि वसन् Bh.3.123.
    -आलयः the abode of the gods, heaven, तत्रामरालयमरालमरालकेशि N.
    -उत्तम a. the best of the gods.
    - उपम a. God-like.
    -कण्टकम् N. of the part of the Vindhya range which is near the source of the river Narmadā.
    -कोटः 'the fortress of the immortals', N. of the capital of a (modern) Rajaput state.
    -कोशः, -षः N. of the most popular Sanskṛit lexicon called after the author अमरसिंह. ˚कौमुदी Title of a commentary on अमरकोश.
    -गुरुः 1 Bṛihaspati.
    -2 The planet Jupiter.
    -चन्द्रः Name of the author of Bālabhārata.
    -(रं)जयः Conquering the gods. Bhaviṣya P.
    -जः N. of a tree, a kind of खदिर.
    -तरुः, -दारु 1 a celestial tree, a tree in the paradise of Indra; अमरतरुकुसुमसौरभसेवनसंपूर्णसकलकामस्य Bv.1.28.
    -2 देवदारु
    -3 the wish-yielding tree.
    -दत्तः Name of a lexico- grapher, of a prince. Ks.
    -द्विजः a Brāhmaṇa who lives by attending a temple or idol; or one who superintends a temple.
    -पुरम् 1 the residence of the gods, celestial paradise.
    -2 N. of various other towns.
    -पुष्पः, -ष्पकः 1 N. of several plants (केतक, चूत).
    -2 N. of a kind of grass.
    -3 the wish-yielding tree (कल्पवृक्ष).
    -पुष्पिका N. of a plant (अधःपुष्पीवृक्ष); a kind of anise.
    -प्रख्य, -प्रभ a. like an immortal.
    -प्रभुः one of the 1 names of Viṣṇu.
    -माला N. of a lexicon. (said to be composed by the same author as that of Amarakośa.)
    -रत्नम a crystal.
    -राजः N. of Indra.
    -लोकः the world of the gods, heaven; ˚ता heavenly bliss; तेषु सम्यग्वर्तमानो गच्छत्यमरलोकताम् Ms.2.5.
    -वल्लरी N. of a plant (आकाशवल्ली).
    -सिंहः N. of the author of Amarakośa; he was a Jaina and is said to have been one of the 9 gems that adorned the court of king Vikramāditya. The dates of many of these 'gems' are still doubtful.
    -स्त्री An Apsaras or a nymph of heaven.

    Sanskrit-English dictionary > अमर _amara

  • 25 उच्च _ucca

    उच्च a.
    1 High (in all senses); tall; क्षितिधारणोच्चं Ku.7.63; elevated, superior, exalted (family &c)
    -2 Loud, high-sounding; उच्चाः पक्षिगणाः Śi.4.18.
    -3 Intense, violent, strong.
    -4 (In astr.) Ascendant; see उच्चसंश्रय below.
    -च्चः 1 The apex of the orbit of a planet.
    -2 Height, high place; ज्वरश्च मरणं जन्तोरुच्चाच्च पतनं यथा Mb.12.28.25.
    -Comp. -अवच a. High and low, great and small; see उच्चावच.
    -गिर a. Having a loud voice; स्वगुणोच्चगिरो मुनिव्रताः Śi.16.29.
    -तरुः 1 the cocoanut tree.
    -2 a lofty tree in general.
    -तालः (heightened) music, dancing &c. at a tavern.
    -देवः N. of Viṣṇu or kṛiṣṇa.
    -देवता time personified, chronos.
    -ध्वजः N. of Śākyamuni.
    -नीच a.
    1 high and low.
    -2 various, multiform.
    (-चम्) 1 the upper or lower stations of planets.
    -2 change of accent.
    -भाषणम् speaking aloud, vociferous.
    -भाषिन् a. shouting, bawling.
    -ललाटा, -टिका a woman with a high or projecting forehead.
    -संश्रय a. occupying a high station (said of a planet); ग्रहैस्ततः पञ्चभिरुच्चसंश्रयैः R.3.13; see Malli. thereon.

    Sanskrit-English dictionary > उच्च _ucca

  • 26 बाल _bāla

    बाल a.
    1 Young, infantine, not full-grown or deve- loped (of persons or things); बालेन स्थविरेण वा Ms. 8.7; बालाशोकमुपोढरागसुभगं भेदोन्मुखं तिष्ठति V.2.7; so बालमन्दारवृक्षः Me.77; R.2.45;13.24.
    -2 Newly risen, young (as the sun or its rays); बालार्कप्रतिमे- वाप्सु वीचिभिन्ना पतिष्यतः R.12.1.
    -3 New, waxing (as the moon); पुपोष वृद्धिं हरिदश्वदीधितेरनुप्रवेशादिव बाल- चन्द्रमाः R.3.22; Ku.3.29.
    -4 Puerile.
    -5 Ignorant, unwise; अनर्थकुशला ह्येते बालाः पण्डितमानिनः Rām.2.1.38.
    -6 Pure (as an animal fit for sacrifice).
    -लः 1 A child, an infant; बालादपि सुभाषितम् (ग्राह्यम्); Ms.2.239.
    -2 A boy, youth, young person.
    -3 A minor (under 16 years of age); बाल आषोडशाद्वर्षात् Nārada.
    -4 A colt, foal.
    -5 A fool, simpleton; नीरसायां रसं बालो बालिकायां विकल्पयेत् Pt.4.91.
    -6 (a) A tail. (b) An elephant's or a horse's tail.
    -7 Hair; तं केशपाशं प्रसमीक्ष्य कुर्युर्बालप्रियत्वं शिथिलं चमर्यः Ku.1.48.
    -8 An elephant five years old; 'पञ्चवर्षो गजो बालः पोतस्तु दशवार्षिकः' Vaijayantī. According to Mātaṅga L. (5.2.) however it means an elephant in the first year.
    -9 A kind of perfume.
    -1 The cocoa-nut.
    -Comp. -अग्रम् 1 the point of a hair.
    -2 A dove-cot; प्रासादबालाग्रकपोतपालिकायामुपविष्टः शृणोमि Mk.1.51/ 52.
    -अध्यापकः a tutor of youths or children.
    -अपत्यम् youthful progeny.
    -अभ्यासः study during childhood, early application (to study).
    -अरुण a. red like early dawn. (
    -णः) early dawn; morning sun.
    -अर्कः the newly-risen sun; R.12.1.
    -अवबोधः, -नम् instruc- tion of the young; Pt.1.
    -अवस्थ a. juvenile, young; भुवमधिपतिर्बालाबस्थो$प्यलं परिरक्षितुम् V.5.18.
    -अवस्था child- hood.
    -आतपः morning sunshine.
    -आमयः a child's disease.
    -इन्दुः the new or waxing moon; बालेन्दुवक्राप्य- विकाशभावाद् बभुः पलाशान्यतिलोहितानि Ku.3.29.
    -इष्टः the jujube tree.
    -उपचारः, -चरणम् (medical) treatment of children.
    -उपवीतम् 1 a piece of cloth used to cover the privities.
    -2 The sacrificial cord.
    -कदली a young plantain tree.
    -काण्डम् the first book of the Rāmāyaṇa.
    -कुन्दः, -दम् a kind of young jasmine. (
    -दम्) a young jasmine blossom; अलके बालकुन्दानुविद्धम् Me.67.
    -कृमिः a louse.
    -कृष्णः Kṛiṣṇa as a boy.
    -केलिः, -ली f. child's play or amusement.
    -क्रीडनम् a child's play or toy.
    -क्रीडनकम् a child's toy.
    -कः 1 a ball.
    -2 an epithet of Śiva.
    -क्रीडा a child's play, childish or juvenile sport.
    -खिल्यः a class of divine personages of the size of a thumb and produced from the creator's body and said to precede the sun's chariot (their number is said to be sixty thousand); cf. R.15.1; क्रतोश्च सन्ततिर्भार्या बालखिल्यानसूयत । षष्टिर्यानि सहस्राणि ऋषिणामूर्ध्व- रेतसाम् ॥ Mārk. P.
    -गर्भिणी a cow with calf for the first time.
    -गोपालः 'the youthful cowherd', an epithet of Kṛiṣṇa, as the boycowherd.
    -ग्रहः any demon (or planetary influence) teasing or injuring children; बालग्रहस्तत्र विचिन्वती शिशून् Bhāg.1.6.7.
    -घ्नः a child- slayer, infanticide; Ms.11.19.
    -चन्द्रः -चन्द्रमस् m.
    1 the young or waxing moon; इह जगति महोत्सवस्य हेतुर्नयनवतामुदियाय बालचन्द्रः Māl.2.1.
    -2 a cavity of a particular shape; Mk.3.13.
    -चरितम् 1 juvenile sports.
    -2 early life or actions; U.6.
    -चर्यः N. of Kārtikeya. (
    -र्या) the bahaviour of a child.
    -चुम्बालः a fish; Nigh. Ratn.
    -चतः a young mango-tree; धत्तेचक्षुर्मुकुलिनि रणत्कोकिले बालचूते Māl.3.12.
    -ज a. produced from hair.
    -जातीय a. childish, foolish, simple.
    -तनयः the Kha- dira tree.
    -तन्त्रम् midwifery.
    -तृणम् young grass.
    -दलकः the Khadira.
    -धनम् the property of a minor; Ms.8.149.
    -धिः (also बालधिः) a hairy tail; तुरंगमैरा- यतकीर्णवालधिः Śi.12.73; Ki.12.47.
    -नेत्र a. guided or steered by a fool.
    -पत्रः, -पत्रकः the Khadira tree.
    -पाश्या 1 an ornament worn in the hair when parted.
    -2 a string of pearls binding or intertwining the braid of hair.
    -पुष्टिका, -पुष्टी, -पुष्पी a kind of jasmine.
    -बोधः 1 instructing the young.
    -2 any work adapted to the capacities of the young or inexperienced.
    -भद्रकः a kind of poison.
    -भारः a large bushy tail; बाधेतोल्का- क्षपितचमरीबालभारो दवाग्निः Me.55.
    -भावः 1 child-hood, infancy.
    -2 a hairy growth; एतद्भ्रुवौ जन्म तदाप युग्मं लीलाचलत्वोचितबालभावम् N.7.26.
    -3 inattention; Ms. 8.118. (Kull.)
    -4 children (collectively).
    -5 recent rise (of a planet).
    -भृत्यः a servant from childhood.
    -भैषज्यम् a kind of collyrium.
    -भोज्यः pease.
    -मनो- रमा N. of several grammars.
    -मरणम् (with Jainas) a fool's manner of dying (12 in number).
    -मित्रः a friend from boyhood.
    -मृगः a fawn.
    -मूलम् a young radish.
    -मूषिका a small mouse.
    -मृणालः a tender filament or fibre (of lotus); व्यालं बालमृणालतन्तुभिरसौ रोद्धुं समुज्<?>म्भते Bh.2.6.
    -यज्ञोपवीतकम् the sacred thread worn across the breast.
    -राजम् lapis lazuli.
    -रोगः a child's disease; अथ बालरोगाणां निदानानि लक्षणानि चाह । धात्र्यास्तु गुरुभिर्भोज्यैर्विषमैर्दोषलैस्तथा...... Bhāva. P.
    -लता a young creeper; अवाकिरन् बाललताः प्रसूनैः R.2.1.
    -लीला child's play, juvenile pastime.
    -वत्सः 1 a young calf.
    -2 a pigeon.
    -वायजम् lapis lazuli.
    -वासस् n. a woollen garment.
    -वाह्यः a young or wild goat.
    -विधवा a child-widow.
    -वैधव्यम् child-widowhood.
    -व्यजनम् a chowrie or fly-flapper (usually made of the tail of the yāk or Bos Grunniens and used as one of the royal insignia); यस्यार्थयुक्तं गिरिराजशब्दं कुर्वन्ति बाल- व्यजनैश्चमर्यः Ku.1.13; R.9.66;14.11;16.33,57.
    -व्रतः an epithet of a Buddha saint Mañjughoṣa.
    -सखि m. a friend from childhood.
    -संध्या early twilight.
    -सात्म्यम् milk.
    -सुहृद् m. a friend of one's youth.
    -सूर्यः, -सूर्यकः lapis lazuli.
    -स्थानम् 1 childhood.
    -2 youth.
    -3 inexperience.
    -हत्या infanticide.
    -हस्तः a hairy tail.

    Sanskrit-English dictionary > बाल _bāla

  • 27 मही _mahī

    मही 1 Earth; as in महीपाल, महीमृत् &c.; मही रम्या शय्या Bh.3.79.
    -2 Ground, soil; चेरतुः संयुगमहीं सासारौ जलदाविव Rām.6.17.34.
    -3 Landed property or estate, land.
    -4 A country, kingdom.
    -5 N. of a river falling into the gulf of Cambay.
    -6 (In geom.) The base of any plane figure.
    -7 A large army (Ved).
    -8 A cow; ŚB. on MS.1.3.49.
    -9 Earth (as a substance, stones, bricks &c); Ms.7.7.
    -1 Space.
    -Comp. -इनः, -ईश्वरः a king; न न महीनमहीनपराक्रमम् R.9. 5.
    -कम्पः an earthquake.
    -क्षित् m. a king, sovereign; भीष्मद्रोणप्रमुखतः सर्वेषां च महीक्षिताम् Bg.1.25; R.1.11,85; 19.2.
    -जः 1 the planet Mars; इयं महीजे विधुजे शराष्टौ Samayapradīpa.
    -2 N. of Narakāsura.
    -3 a tree. (
    -जा) N. of Sītā. (
    -जम्) wet ginger.
    -जीवा the horizon.
    -तलम् surface of the earth.
    -दुर्गम् an earth fort; Ms. 7.7.
    -धरः 1 a mountain; महीधरं मार्गवशादुपेतम् R.6.52; Ku.6.89.
    -2 an epithet of Viṣṇu.
    -ध्रः 1 a mountain; महीध्रादुत्तुङ्गादवनिमवनेश्चापि जलधिम् Bh.2.1; Śi.15.54; R.3.6;13.7.
    -2 a symbolical expression for the number, 'seven'.
    -3 an epithet of Viṣṇu
    -नाथः, -पः, -पतिः, -पालः, -पुरन्दरः, -भुज् m.,
    -मघवन् m.,
    -महेन्द्रः a king; अलं महीपाल तव श्रमेण R.2.34; तां प्रत्यभिव्यक्तमनो- रथानां महीपतीनां प्रणयाग्रदूत्यः 6.12; प्रविश्य कृष्णासदनं महीभुजा Ki.1.26; also Śāhendra.2.82.
    -पतनम् humble obei- sance (as by falling on the ground.)
    -पुत्रः, -सुतः, -सूनुः 1 the planet Mars; तनयकृताश्च शुचो महीसुते Bṛi. S.
    -2 epithets of the demon Naraka.
    -पुत्री, -सुता an epithet of Sītā.
    -पृष्ठम् the surface of the earth.
    -प्रकम्पः an earthquake.
    -प्ररोहः, -रुह् m.,
    -रुहः a tree; अकुसुमान् दधतं न महीरुहः Ki.5.1; Śi.2.49.
    -प्राचीरम्, -प्रावरः the sea.
    -भर्तृ m. a king.
    -भृत् m.
    1 a mountain; अथ जयाय नु मेरुमहीभृतः Ki.5.1.
    -2 a king, sovereign.
    -मण्डलम् 1 the circumference of the earth.
    -2 the whole earth.
    -लता an earthworm.
    -सुरः a Brāhmaṇa.

    Sanskrit-English dictionary > मही _mahī

  • 28 मृदु _mṛdu

    मृदु a. [मृद्-कु] (
    -दु or -द्वी f.; compar. म्रदीयस्; superl. म्रदिष्ठ)
    1 Soft, tender, supple, pliant, delicate; मृदु तीक्ष्णतरं यदुच्यते तदिदं मन्मथ दृश्यते त्वयि M.3.2; अथवा मृदु वस्तु हिंसितुं मृदुनैवारभते प्रजान्तकः R.8.45,57; Ś.1.1; 4.11.
    -2 Soft, mild, gentle; न खरो न च भूयसा मृदुः R. 8.9; बाणं कृपामृदुमनाः प्रतिसंजहार 9.57 'with his mind softened with pity'; तं कृपामृदुरवेक्ष्य भार्गवम् 11.83; Ś.6.1; महर्षिर्मृदुतामगच्छत् R.5.54 'relented'; खातमूल- मनिलो नदीरयैः पातयत्यपि मृदुस्तटद्रुमम् 11.76 'even a soft or gentle breeze' &c.
    -3 Weak, feeble; सर्वथा मृदुरसौ राजा H.3; ततस्ते मृदवो$भूवन् गन्धर्वाः शरपीडिताः Mb.
    -4 Mode- rate.
    -5 Blunt.
    -6 Slow.
    -7 (In astr.) Situated in the upper apsis.
    -दुः The planet Saturn.
    -दु n.
    1 Softness, gentleness.
    -2 A kind of iron.
    -दु ind. Softly, gently, in a sweet manner; स्वनसि मृदु कर्णान्तिकचरः Ś.1.23; वादयते मृदु वेणुम् Gīt.5.
    -Comp. -अङ्ग a. of delicate limbs. (
    -ङ्गी) a delicate woman.
    -अवग्रहः a particular slight separation of the members of a compound.
    -उच्चम् (in astr.) the upper apsis of a planet's course.
    -उत्पलम् the soft i. e. blue lotus.
    -कण्टकः a kind of sheat-fish.
    -कार्ष्णायसम्, -कृष्णायसम् soft-iron, lead.
    -कोष्ठ a. having bowels which are relaxed or easily affected by medicines.
    - गमन a. having a gentle or lounging gait. (
    -ना) a goose, female swan.
    -गिर् a. soft-voiced.
    -चर्मिन्, -छदः, -त्वच्, -त्वचः m. a kind of birch tree.
    -तीक्ष्णम् the नक्षत्रs कृत्तिका and विशाखा.
    -पत्रः a rush or reed.
    -पर्वकः, -पर्वन् m. a reed, cane.
    -पुष्पः the Śir&imacrṣa tree.
    -पूर्व a. gentle at first, bland, coaxing.
    -फलम् N. of a plant (विकङ्कत).
    -भाषिन् a. sweet-speaking.
    -युद्ध a. fighting lazily.
    -रोमन् m.,
    -रोमकः a hare.
    -वर्गः, -गणः the group of the Nakṣatras अनुराधा, मृगशिरस्, चित्रा and रेवती.
    -सारा, -रम् Thespesia Populnea (Mar. पारसा पिंपळ).
    -सूर्य). a. (a day) on which the sun shines mildly; मृदुसूर्याः सुनीहाराः...... दिवसा भान्ति सांप्रतम् Rām.3.16.12.
    -स्पर्श a. soft to the touch.
    -हृदय a. kind.

    Sanskrit-English dictionary > मृदु _mṛdu

  • 29 लोहित _lōhita

    लोहित a. (
    -लोहिता or
    लोहिनी f.) [रुह्-इतन् रस्य लः Uṇ.3.95]
    1 Red, red-coloured; स्रस्तांसावतिमात्रलोहिततलौ बाहू घटोत्क्षेपणात् Ś.1.29; Ku.3.29; मुहुश्चलत्पल्लवलोहिनीभि- रुच्चैः शिखाभिः शिखिनो$वलीढाः Ki.16.53; शुक्लानि कृष्णान्यथ लोहितानि Bhāg.11.23.44 (लोहित is attributed to राजस).
    -2 Copper, made of copper.
    -तः 1 The red colour.
    -2 The planet Mars.
    -3 A serpent.
    -4 A kind of deer.
    -5 N. of the river Brahmaputra.
    -6 A kind of rice.
    -7 A particular disease of the eyelids.
    -8 A kind of precious stone.
    -ता N. of one of the seven tongues of fire.
    -तम् 1 Copper.
    -2 Blood; अप्सु लोहितं च रेतश्च निधीयते Bṛi. Up.3.2.13; त्वग्भेदकः शतं दण्ड्यो लोहितस्य च दर्शकः Ms.8.284.
    -3 Saffron.
    -4 Battle.
    -5 Red sanders.
    -6 A kind of sandal; तौ लोहितस्य प्रियदर्शनस्य सदोचितावुत्तम- चन्दनस्य Rām.3.63.8.
    -7 An imperfect form of a rainbow.
    -8 A kind of agallochum.
    -Comp. -अक्षः 1 a red die.
    -2 a kind of snake.
    -3 the (Indian) cuckoo.
    -4 an eipthet of Viṣṇu.
    (-क्षम्) 1 the armpit, thigh-joint; hip.
    -अङ्गः 1 the काम्पिल्ल tree.
    -2 the planet Mars; ब्रह्मराशिं समावृत्य लोहिताङ्गो व्यवस्थितः Mb.6.3.18.
    -अयस् n. copper.
    -अर्मन् n. a red swelling in the whites of the eyes.
    -अशोकः a variety of Aśoka (having red flowers).
    -अश्वः fire.
    -आननः an ichneumon.
    -आर्द्र a. drip- ping with blood.
    -ईक्षण a. red-eyed.
    -उद a. having red or blood-red water.
    -कल्माष a. red-spotted.
    -कृष्ण a. dark-red.
    -क्षयः loss of blood.
    -ग्रीवः an epithet of Agni.
    -चन्दनम् saffron.
    -पित्तिन् subject to hemor- rhage.
    -पुष्पकः the granate tree.
    -मृत्तिका red chalk.
    -शतपत्रम् a red lotus-flower.
    - शवल a. dappled with red.
    -स्मृतिः N. of a law-book.

    Sanskrit-English dictionary > लोहित _lōhita

  • 30 शतम् _śatam

    शतम् 1 A hundred; निःस्वो वष्टि शतम् Śānti.2.6; शतमेको$पि संधत्ते प्राकारस्थो धनुर्धरः Pt.1.229; (शत is used in the singular with a plural noun of any gender; शतं नराः; शतं गावः; or शतं गृहाणि, in which case it is treated as a numeral adjective; but sometimes in dual and plural also; द्वे शते, दश शतानि &c. It is also used with a noun in the genitive; गवां शतम्, वर्षाणां शतम् 'a century of cows, years' &c. At the end of comp., it may remain unchan- ged; भव भर्ता शरच्छतम् or may be changed into शती; as in आर्यासप्तशती a work of Govardhanāchārya.).
    -2 Any large number; as in शतपत्र q. v.
    -Comp. -अक्षी 1 night.
    -2 the goddess Durgā.
    -अङ्गः 1 a car, carriage; especially, a war chariot.
    -2 N. of a tree (तिनिश).
    -अनीकः 1 an old man.
    -2 an army officer possessing a hundred footmen; (शतानां तु शतानीकः Śukra.2.14.
    -अब्दम् a century.
    -अरम्, -आरम् the thunderbolt of Indra.
    -अरुस् n.,
    -अरुषी a leprous disease of the skin.
    -अवरः a fine of a hundred.
    -(री) 1 N. of a plant.
    -2 N. of the wife of Indra.
    -आनकम् a cemetery.
    -आनन्दः 1 N. of Brahman.
    -2 of Viṣṇu or Kṛiṣṇa.
    -3 of the car of Viṣṇu.
    -4 of a son of Gau- tama and Ahalyā, the family-priest of Janaka; गौतमश्च शतानन्दो जनकानां पुरोहिताः U.1.16.
    -आयुस् a. lasting or living for a hundred years.
    -आवर्तः, -आवर्तिन् m. N. of Viṣṇu.
    -ईशः 1 the ruler of a hundred.
    -2 the ruler of a hundred villages; Ms.7.115.
    -कर्मन् the planet Saturn.
    -कुम्भः 1 N. of a mountain (where gold is said to be found).
    -2 N. of a sacrifice; शतकुम्भं नाम यज्ञ- मनुभवितुं महर्षेर्धौम्यस्य आश्रमं गता इति Madhyamavyāyoga 1. (
    -म्भम्) gold.
    -कृत्वस् ind. a hundred times.
    -कोटि a. hundred-edged. (
    -टिः) Indra's thunderbolt; कराग्रजाग्र- च्छतकोटिः N.7.79. (-f.) a hundred crores; चरितं रघु- नाथस्य शतकोटिप्रविस्तरम् Rāma-rakṣā 1.
    -क्रतुः an epithet of Indra; अपूर्णमेकेन शतक्रतूपमः शतं क्रतूनामपविघ्नमाप सः R.3.38.
    -खण्डम् gold.
    -गु a. possessed of a hundred cows.
    -गुण, -गुणित a. a hundred-fold, increased a hundred times; अनुपनतमनोरथस्य पूर्वं शतगुणितेव गता मम त्रियामा V.3.22.
    -ग्रन्थिः f. the Dūrvā grass.
    -घ्नः N. of Śiva.
    -घ्नी 1 a kind of weapon used as a missile (supposed by some to be a sort of rocket, but described by others as a huge stone studded with iron spikes and four tālas in length; शतघ्नी च चतुस्ताला लोहकण्टकसंचिता; or अथकण्टकसंच्छक शतघ्नी महती शिला); अयःशङ्कुचितां रक्षः शतघ्नीमथ शत्रवे (अक्षिपत्) R.12.95; Bhāg.9.15.3.
    -2 a female scorpion.
    -3 a disease of the throat.
    -4 N. of a plant (करञ्ज).
    -चन्द्रः a sword or shield adorned with a hundred moons (moon-like spots); ततः शरशतेनास्य शतचन्द्रं समाक्षिपत्त् Mb.7. 97.29. ˚वर्त्मन् a manner of brandishing the sword; तं श्येनवेगं शतचन्द्रवर्त्मभिश्चरन्तमच्छिद्रमुपर्यधो हरिः Bhāg.8.7.28.
    -चरणा a centipede.
    -छदः a kind of wood-pecker.
    -जिह्वः an epithet of Śiva.
    -तारका, -भिषज्, -भिषा f. N. of the 24th lunar mansion containing one hundred stars.
    -दलम् a lotus-flower.
    -दला the white rose.
    -द्रुः f.
    1 N. of a river in the Punjab now called Sutlej.
    -2 N. of the Ganges.
    -धामन् m. an epithet of Viṣṇu.
    -धार a.
    1 flowing in a hundred streams.
    -2 having a hundred edges. (
    -रम्) the thunderbolt of Indra.
    -धृतिः 1 an epithet of Indra.
    -2 of Brahman; गते शत- धृतौ क्षत्तः कर्दमस्तेन चोदितः Bhāg.3.24.21.
    -3 heaven or Svarga.
    -धौत a. perfectly clean.
    -पत्रः 1 a peacock.
    -2 the (Indian) crane.
    -3 a wood-pecker.
    -4 a par- rot or a species of it. (
    -त्रा) a woman. (
    -त्रम्) a lotus; आवृत्तवृन्तशतपत्रनिभम् (आननं) वहन्त्या Māl.1.22. ˚योनि an epithet of Brahman; कम्पेन मूर्ध्नः शतपत्रयोनिं (संभावयामास) Ku.7.46.
    -पत्रकः the wood-pecker.
    -पत्री, -पत्रिकः the white rose.
    -पथब्राह्मणम् N. of a well-known Brāhma- ṇa attached to the Śukla Yajurveda; कृत्स्नं शतपथं चैव प्रणेष्यसि द्विजर्षभ Mb.12.318.11.
    -पद्, -पाद् a. having a hundred feet.
    -पदी, -पाद् f. a centipede.
    -पद्मम् 1 a lotus with a hundred petals.
    -2 the white lotus.
    -पर्वन् -m. a bamboo. (f.)
    1 the full-moon day in the month of Āśvina.
    -2 Dūrvā grass.
    -3 the plant Kaṭukā.
    -4 orris root.
    -5 the wife of Bhārgava or Śukra. ˚ईशः the planet Venus.
    -पर्विका 1 Dūrvā grass.
    -2 orris root.
    -3 barley.
    -पाक a. boiled a hundred times.
    -पाकम् a particular unguent; शतपाकेन तैलेन महार्हेणोपतस्थतुः Mb. 13.53.9.
    -पादः, -पाद् m.,
    -पादी, -पादिका a centipede.
    -पालः an overseer (of a hundred villages).
    -पुष्पः epithet of the poet Bhāravi.
    -पुष्पा, -प्रसूना Anethum Sowa (Mar. शोपा).
    -पोना a sieve.
    -प्रासः the Kara- vīra tree.
    -फलिन् m. a bamboo.
    -भिषज् see ˚तारका.
    -भीरुः f. the Arabian jasmine.
    -मखः, -मन्युः 1 epithets of Indra; प्रसहेत रणे तवानुजान् द्विषतां कः शतमन्युतेजसः Ki. 2.23; Bk.1.5; शतमखमुपतस्थे प्राञ्जलिः पुष्पधन्वा Ku.2. 64; R.9.13.
    -2 an owl.
    -मयूखः the moon.
    -मानः, -नम् 1 a Pala of silver; धरणानि दश ज्ञेयः शतमानस्तु राजतः Ms.8.137; अष्टौ शाणाः शतमानं वहन्ति Mb.3.134.15.
    -2 an Āḍhaka q. v.
    -मार्जः an armourer.
    -मुख a.
    1 having a hundred ways.
    -2 having a hundred outlets, mouths, or openings; विवेकभ्रष्टानां भवति विनिपातः शतमुखः Bh.2.1 (where the word has sense 1 also). (
    -खम्) a hundred ways or openings. (
    -खी) a brush, broom.
    -मूर्धन् m. an ant-hill.
    -मूला the Dūrvā grass,
    -यज्वन् m. an epithet of Indra; उपतस्थुरास्थितविषादधियः शतयज्वनो वनचरा वसतिम् Ki.6.29.
    -यष्टिकः a necklace of one hundred strings.
    -रुद्रियम् 1 a Vedic text (रुद्राध्यायः -'नमस्ते रुद्रमन्यवे' इति याजुषः प्रपाठकः); गृणन्तौ वेदविद्वांसौ तद्व्रह शतरुद्रियम् Mb.7.81.13;7.22.12.
    -2 a particular Śiva-stotra in the Mahābhārata; देवदेवस्य ते पार्थ व्याख्याः शतरुद्रियम् Mb.7.22.48.
    -रूपा N. of a daughter of Brahman (who is supposed to be also his wife, from whose incestuous connection with her father is said to have sprung Manu Svāyambhuva).
    -लुपः, -लुम्पक an epithet of the poet Bhāravi.
    -लोचनः an epithet of Indra; कथं वा तस्य न जयो जोयते शतलोचन Mb.8.87.78.
    -वर्ष a.
    1 a century old.
    -2 lasting for a hundred years. (
    -र्षम्) one hundred years, a century.
    -वीर्या 1 white flowering Dūrvā.
    -2 the plant Śatāvarī.
    -वेधिन् m. a kind of sorrel.
    -शाख a.
    1 various, multiform.
    -2 having hundred, i. e. many branches.
    -संधान a. fixing an arrow a hundred times.
    -सहस्रम् 1 a hundred thousand.
    -2 several hundreds, i. e. a large number.
    -सुखम् endless delight.
    -साहस्र a.
    1 consisting of <?> containing a hundred thousand.
    -2 bought with a hundred thousand.
    -ह्रदा 1 lightning; दूरं पुरःक्षिप्तशतह्नदे Ku.7.39; Mk.5.48; V.4; प्रपतेदपि चाकाशं निपतेनु शतह्रदाः Śiva B.19.2.
    -2 the thunderbolt of Indra.
    -ह्रादा the thunderbolt.

    Sanskrit-English dictionary > शतम् _śatam

  • 31 choin|ka

    f 1. (sosna) pine (tree); (świerk) spruce 2. (świąteczna) Christmas tree
    - prezent pod choinkę a Christmas present
    - dostać coś pod choinkę to get something for Christmas
    - co dostałeś pod choinkę? what did you get for Christmas?
    - ozdoby na choinkę Christmas tree decorations
    - zapalić lampki na choince to turn on the Christmas tree lights
    - ubierali choinkę they were decorating the (Christmas) tree
    3. (zabawa) (children’s) Christmas party
    ■ urwać się z choinki pot. to be living on a different planet
    - patrzyli na mnie, jakbym się urwał z choinki they looked at me as if I’d just landed a. come down from Mars

    The New English-Polish, Polish-English Kościuszko foundation dictionary > choin|ka

  • 32 काल _kāla

    काल a. (
    -ली f.)
    1 Black, of a dark or dark-blue colour; Rām.5.17.9. Mb.8.49.48.
    -2 Injuring, hurting.
    -लः 1 The black or dark-blue colour.
    -2 Time (in general); विलम्बितफलैः कालं निनाय स मनोरथैः R.1.33; तस्मिन्काले at that time; काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम् H.1.1 the wise pass their time &c.
    -3 Fit or opportune time (to do a thing), proper time or occasion; (with gen., loc., dat., or inf.); R.3.12,4.6,12.69; पर्जन्यः कालवर्षी Mk.1.6; काले वर्षतु पर्जन्यः &c.
    -4 A period or portion of time (as the hours or watches of a day); षष्ठे काले दिवसस्य V.2.1. Ms.5.153.
    -5 The weather.
    -6 Time considered as one of the nine dravyas by the Vaiśeṣikas.
    -7 The Supreme Spirit regarded as the destroyer of the Universe, being a personification of the destructive principle; कालः काल्या भुवनफलके क्रीडति प्राणिशारैः Bh.3.39.
    -8 (a) Yama, the god of death; कः कालस्य न गोचरान्तरगतः Pt.1.146. (b) Death, time of death; स हि कालो$स्य दुर्मतेः Rām.7.64.1.
    -9 Fate, destiny.
    -1 The black part of the eye.
    -11 The (Indian) cuckoo.
    -12 The planet Saturn.
    -13 N. of Śiva; N. of Rudra; उग्ररेता भवः कालो वामदेवो धृतव्रतः Bhāg.3.12.12.
    -14 A measure of time (in music or prosody).
    -15 A person who distils and sells spirituous liquor.
    -16 A section, or part.
    -17 A red kind of plumbago.
    -18 Resin, pitch.
    -19 N. of an enemy of Śiva.
    -2 (with the Jainas) One of the nine treasures.
    -21 A mystical name for the letter म्.
    -22 N. of the one of four contentments mentioned in साङ्ख्यकारिका; प्रकृत्युपादानकालभागाख्याः Śāṅ. K.5.
    -ला 1 N. of several plants.
    -2 N. of a daughter of Dakṣa.
    -3 An epithet of Durgā.
    -ली 1 Blackness.
    -2 Ink, black ink.
    -3 An epithet of Pārvatī, Śiva's wife.
    -4 A row of black clouds.
    -5 A woman with a dark complexion.
    -6 N. of Satyavatī, mother of Vyāsa. जनयामास यं काली शक्तेः पुत्रात्पराशरात् Mb.1.6.2; Bu. ch.4.76.
    -7 Night.
    -8 Censure, blame.
    -9 One of the seven tongues of Fire: काली कराली च मनोजवा च सुलोहिता या च सुधूम्रवर्णा । स्फुलिङ्गिनी विश्वरुची च देवी लेलायमाना इति सप्तजिह्वाः ॥ Muṇḍ.1.2.4.
    -1 A form of Durgā कालि कालि महा- कालि सीधुमांसपशुंप्रिये Mb.4.6.17. कालीतनयः a buffalo.
    -11 One of the Mātṛis or divine mothers.
    -12 N. of a wife of Bhīma.
    -13 A sister of Yama.
    -14 A kind of learning (महाविद्या)
    -15 A small shrub used as a purgative.
    -16 A kind of insect.
    -लम् 1 Iron. क्षुरो भूत्वा हरेत्प्राणान्निशितः कालसाधनः Mb.1.14.89.
    -2 A kind of perfume.
    -Comp. -अयसम् iron.
    -अक्षरिकः a scholar, one who can read and decipher.
    -अगरु n. a kind of sandal tree, black kind of aloe; कालागुरुर्दहनमध्यगतः सम- न्ताल्लोकोत्तरं परिमलं प्रकटीकरोति Bv.1.7, R.4.81. (-n.) the wood of that tree. शिरांसि कालागुरुधूपितानि Ṛs.4.5;5.5.
    -अग्निः, -अनलः 1 the destructive fire at the end of the world.
    -2 an epithet of Rudra.
    -3. a kind of bead (रुद्राक्ष).
    -अङ्ग a. having a dark-blue body (as a sword with a dark-blue edge) Mb.4.8.1.;
    -अजिनम् the hide of a black antelope.
    -अञ्जनम् a sort of colly- rium; न चक्षुषोः कान्तिविशेषबुद्ध्या कालाञ्जनं मङ्गलमित्युपात्तम् Ku.7.2,82. (
    -नी) a small shrub used as a purga- tive (Mar. काळी कापशी).
    -अण्डजः the (Indian) cuckoo.
    -अतिक्रमः, -क्रमणम् delay, being late; कालातिक्रमणं वृत्तेर्यो न कुर्वति भूपतिः Pt.1.154.
    -अतिपातः, -अतिरेकः loss of time, delay; Māl.2.
    -अतीत a. elapsed, passed by.
    -अत्ययः 1 delay, lapse of time.
    -2 loss by lapse of time.
    -अध्यक्षः 1 'presiding over time', epithet of the sun.
    -2 the Supreme Soul.
    -अनुनादिन् m.
    1 a bee.
    -2 a sparrow.
    -3 the Chātaka bird.
    -अनुसारकः 1 Tagara tree.
    -2 yellow sandal.
    -अनुसारिः, -अनु- सारिन्, -अनुसारिवा, -अनुसार्यः, -र्यकः benzoin or benja- min.
    (-र्यम्) 1 a yellow fragrant wood (पीतचन्दन).
    -2 Sissoo wood.
    -अन्तकः time, regarded as the god of death, and the destroyer of every thing.
    -अन्तरम् 1 an interval.
    -2 a period of time.
    -3 another time or opportunity. ˚आवृत a. hidden or concealed in the womb of time. ˚क्षम a. able to bear delay; अकालक्षमा देव्याः शरीरावस्था K.263; Ś.4. ˚प्रेक्षिन् Pt.3.172. ˚विषः an animal venomous only when enraged, as a rat.
    -अभ्रः a dark, watery cloud.
    -अयनम् See कालचक्र Bhāg.5.22.11.
    -अवधिः appointed time.
    -अवबोधः knowledge of time and circumstances; Māl.3.11.
    -अशुद्धिः f.
    -अशौचम् period of mourning, ceremonial impurity caused by the birth of a child or death of a relation in the family; see अशौच.
    -अष्टकम् 1 first to eighth days of the dark half of the month आषाढ (festival period of कालभैरव)
    -2 a stotra of कालभैरव by Śhaṅkarāchārya.
    -आकृष्ट a.
    1 led to death.
    -2 produced or brought by time.
    -आत्मक a. depending on time or desti- ny.
    -आत्मन् m. the Supreme Spirit.
    -आदिकः The month चैत्र.
    -आम्रः 1 a mango-kind; कालाम्ररसपीतास्ते नित्यं संस्थित- यौवनाः Mb.6.7.18.
    -2 N. of a Dvīpa; Hariv.
    -आयसम् iron. -a. made of iron; ततः कालायसं शूलं कण्टकैर्बहुभिश्च तम् Rām.7.8.15.
    -उप्त a. sown in due season.
    -कञ्जम् a blue lotus.
    -कटम्, -कटः an epithet of Śiva; Mb.13.
    -कण्ठः 1 a peacock.
    -2 a sparrow.
    -3 a wagtail.
    -4 a gal- linule.
    -5 an epithet of Śiva; कालिन्दीकालकण्ठः कलयतु कुशलं को$पि कापालिको नः Udb.; U.6.
    -कण्ठी Pārvatī, the wife of कालकण्ठ i. e. शिव. नृत्यन्तीमिव रजनी नटीं प्रतीमो गानश्री- र्विलसति नाथ कालकण्ठी Rām Ch.7.23.
    -कण्टक, -कण्ठकः a gallinule.
    -कण़्डकः a water-snake.
    -करणम् appointing or fixing time.
    -कर्णिका, -कर्णी misfortune.
    -कर्मन् n.
    1 death.
    -2 destruction; त्रैलोक्यं तु करिष्यामि संयुक्तं काल- कर्मणा Rām.3.64.62.
    -कलायः dark pulse.
    -कल्प a fatal, deadly.
    -कल्लकः A water-snake.
    -कालः Supreme Being.
    -कीलः noise.
    -कुण्ठः Yama.
    -कुष्ठः a myrrh.
    -कूटः, -टम् (a) a deadly poison; अहो बकी यं स्तनकाल- कूटं अपाययत् Bhāg.3.2.23; Ś.6. (b) the poison churned out of the ocean and drunk by Śiva; अद्यापि नोज्झति हरः किल कालकूटम् Ch. P.5. कालकूटस्य जननीं तां स्तुवे वामलोचनाम् Vb.
    -कूटकः a poison; Mb.1.
    -कृत् m.
    1 the sun.
    -2 a peacock.
    -3 Supreme Spirit.
    -कृत 1 produced by time.
    -2 fixed, appointed.
    -3 lent or deposited,
    -4 done for a long time. (
    -तः) the sun.
    -क्रमः lapse of time, course of time; कालक्रमेण in course or process of time; Ku.1.19.
    -क्रिया 1 fixing a time.
    -2 death.
    -क्षेपः 1 delay, loss of time; कालक्षेप ककुभसुरभौ पर्वते पर्वते ते (उत्पश्यामि) Me.22; मरणे कालक्षेपं मा कुरु Pt.1.
    -2 passing the time.
    -खञ्जम्, -खञ्जनम् -खण्डम् the liver; स्वादुकारं कालखण्डोपदंशम् Śi.18.77.
    -गङ्गा the river Yamu- nā.
    -ग्रन्थिः a year.
    -घातिन् a. killing by degrees or slowly (as a poison).
    -चक्रम् 1 the wheel of time (time being represented as a wheel always moving).
    -2 a cycle.
    -3 (hence fig.) the wheel of fortune, the vicissitudes of life. (
    -क्रः) an epithet of the sun.
    -चिह्नम् a symptom of approaching death.
    -चोदित a. summoned by the angel of death.
    -जोषकः One who is satisfied with sparse food at the proper time.
    -ज्येष्ठः a. senior in years, grown up; U.5.12.
    -ज्ञ a. knowing the proper time or occasion (of any action); अत्यारूढो हि नारीणामकालज्ञो मनोभवः R.12.33; Śi.2.83.
    (-ज्ञः) 1 an astrologer.
    -2 a cock.
    -ज्ञानिन् m. an epithet of Śiva.
    -तिन्दुकः a kind of ebony.
    -त्रयम् the three times; the past, the present, and the future; ˚दर्शी K.46.
    -दण्डः death; श्रेयस्त्रैविक्रमस्ते वितरतु विबुधद्वेषिणां कालदण्डः Dk.
    -दमनी an epithet of Durgā.
    -दष्ट a. doomed to death; कालदष्टं नृपं ज्ञात्वा Bm.1.18.
    -धर्मः, -धर्मन् m.
    1 the line of conduct suitable to any parti- cular time.
    -2 the law or rule of time.
    -3 effects proper to the time.
    -4 fated time, death; कालधर्मं गते सगरे Rām.1.42.1. न पुनर्जीवितः कश्चित्कालधर्ममुपागतः Mb.; परीताः काल- धर्मणा &c.
    -धारणा prolongation of time.
    -नरः (in astro- logy) the figure of a man's body.
    -नाथः; -निधिः Śiva.
    -नियोगः decree of fate or destiny; लङ्घ्यते न खलु काल- नियोगः Ki.9.13.
    -निरूपणम् determination of time, chronology.
    -निर्यासः Bdellium (Mar. गुग्गुळ).
    -नेमिः 1 the rim of the wheel of time.
    -2 N. of a demon, uncle of Rāvaṇa, deputed by him to kill Hanūmat.
    -3 N. of a demon with 1 hands killed by Viṣṇu. ˚अरिः, रिपुः, हरः, हन् m. epithets of Kṛiṣṇa.
    -पक्व a. ripened by time; i. e. spontaneously; Ms.6.17,21; Y.3.49.
    -परिवासः standing for a time so as to become stale.
    -पर्णः the flower plant (Mar. नगर).
    -पर्ययः a delay (कालातिक्रम); वक्तुमर्हसि सुग्रीवं व्यतीतं कालपर्यये Rām.4.31.8.
    -पर्यायः the revolution or course of time; मन्ये लोकविनाशो$यं कालपर्यायनोदितः Mb.11.15.41.
    -पाशः the noose of Yama or death.
    -पाशिकः a hang- man.
    -पु (पू) रुषः an attendant of Yama.
    -पृष्ठम् 1 a species of antelope.
    -2 a heron.
    (-कम्) 1 N. of the bow of Karṇa; Ve.4.
    -2 a bow in general.
    -प्रभातम् autumn or Śarad; (the two months following the rainy season considered as the best time).
    -बन्धन a. being under control of death (काल); प्रत्यक्षं मन्यसे कालं मर्त्यः सन् कालबन्धनः Mb.3.35.2.
    -भक्षः an epithet of Śiva.
    -भृत् m. the sun.
    -भैरवः an epithet of Śiva.
    -मल्लिका, -मान (लः) the plant ocimum (Mar. तुळस).
    -मालम् a measure of time.
    -मुखः a species of ape; Mb.3.292.12.
    -मेषी, -मेशिका, -मेषिका f. the Manjiṣṭha plant.
    -यवनः a kind of yavanas and enemy of Kṛiṣṇa and an invincible foe of the Yādavas. Kṛiṣṇa, finding it impossible to vanquish him on the field of battle, cunningly decoyed him to the cave where Muchakunda was sleeping who burnt him down.
    -यापः, -यापनम् procrastination, delay, putting off.
    -योगः fate, destiny.
    -योगतः according to the requirements of the time; Pt.1.184.
    -योगिन् m. an epithet of Śiva.
    -रात्रिः, -रात्री f.
    1 a dark night.
    -2 a sister of Yama.
    -3 the Amāvasyā on which lamps are lighted (in the Divali holidays).
    -4 the night of destruction at the end of the world (iden- tified with Durgā); कालरात्रीति तां (सीतां) विद्धि सर्वलङ्का- विनाशिनीम् Rām.5.51.34.
    -5 a particular night in the life of man, on the 7th day of the 7th month of the 77th year.
    -रुद्रः Rudra regarded as the fire that is to destroy the world.
    -लवणम् the बिड salt. (Mar. संचळखार)
    -लोहक्, -लौहम् steel.
    -वलनम् the armour.
    -विप्रकर्षः prolongation of time. विषयबाहुल्यं कालविप्रकर्षश्च स्मृतिं प्रमुष्णाति Mv.5.9.
    -विभक्तिः f. a section or part of time; Ms.1.24.
    -वृद्धिः f. periodical interest (payable monthly, quarterly, or at stated times); Ms.8.153.
    -वृन्तः a kind of pulse (कुलत्थ).
    -वेला the time of Saturn, i. e. a particular time of the day (half a watch every day) at which any religious act is improper.
    -संकर्षा a girl nine years old personating Durgā at a festival.
    -संकर्षिन् a. shortening time (as a mantra); कालसंकर्षिणीं विद्यां दीक्षापूर्वमुपादिशत् Ks.68.65.
    -संगः a. delay; जानामि कार्यस्य च कालसंगम् Rām.4.33.53.
    -संरोधः 1 keeping back for a long time; Ms.8.143.
    -2 lapse of a long period of time; Ms.8.143.
    -सदृश a. opportune, timely.
    -समन्वित, -समायुक्त a. dead; Rām.2.65.16.
    -संपन्न a. dated, bearing a date.
    -सर्पः the black and most poisonous variety of the snake; Gīt.1.12.
    -सारः the black antelope. (
    -रम्) a yellow sort of sandal wood. a. having a black centre or pupil; न कालसारं हरिणं तदक्षिद्वयं प्रभुर्बुद्धुमभून्मनोभूः N.6.19.
    -सूत्रम्, -सूत्रकम् 1 thread of time or death.
    -2 N. of a particular hell; Y.3.222; Ms.4.88.
    -स्कन्दः the Tamāla tree.
    -स्वरूप a. terrible as death, (deathlike in form).
    -हरः an epithet of Śiva.
    -हरणम् loss of time, delay; Ś.3; U.5; यात्वन्येन (वरेण) विहाय कालहरणं रामो वनं दण्डकाम् Mv.4.41.
    -हानिः f. delay; मामक्षमं मण्डनकालहानेर्वेत्तीव बिम्बाधरबद्धतृष्णम् R.13.16.

    Sanskrit-English dictionary > काल _kāla

  • 33 सौम्य _saumya

    सौम्य a. (
    -म्या or
    -म्यी f.) [सोमो देवतास्य तस्येदं वा अण्]
    1 Relating or sacred to the moon.
    -2 Having the properties of Soma.
    -3 Handsome, lovely, charming; pleasing, agreeable.
    -4 Gentle, soft, mild, placid; संरंम्भं मैथिलीहासः क्षणसौम्यां निनाय ताम् R.12.36; सौम्यस्व- भावो$पि पृथुप्रतापः (where सौम्य means both 'gentle' and 'lunar') Bu. Ch.1.1; (the voc. सौम्य is often used in the sense of 'good sir', 'gentle sir', 'good man'; प्रीतास्मि ते सौम्य चिराय जीव R.14.59; सौम्येति चाभांष्य यथार्थवादी 14. 44; Me.51; Ku.4.35; Māl.9.25).
    -5 Auspicious.
    -6 Bright, brilliant.
    -7 Cool, moist.
    -8 Northern.
    -म्यः 1 N. of Budha or the planet Mercury.
    -2 A proper epithet by which a Brāhmaṇa should be ad- dressed; आयुष्मान् भव सौम्येति वाच्यो विप्रो$भिवादने Ms.2.125.
    -3 A Brāhmaṇa.
    -4 The Udumbara tree.
    -5 Blood before it becomes red, serum.
    -6 The gastric juice.
    -7 N. of one of the nine divisions of the earth.
    -8 An auspicious planet.
    -9 A Brāhmaṇa drinking the Soma juice.
    -1 A kind of penance (सौम्यकृच्छ्र).
    -11 An ad- herent, worshipper; पपुर्ज्ञानमयं सौम्या यन्मुखाम्बुरुहासवम् Bhāg. 2.4.24.
    -12 The left hand.
    -13 The month मार्गशीर्ष.
    -म्यम् 1 Gentleness.
    -2 The मृगशिरस् constellation.
    -3 The left eye.
    -4 The middle of the hand.
    -म्या 1 N. of Durgā.
    -2 The moon-plant.
    -3 A pearl.
    -4 The मृगशिरस् constellation.
    -म्यी Moon-shine. -m. pl.
    1 N. of the five stars in Orion's head.
    -2 A particular class of Pitṛis or Manes; अग्निष्वात्तांश्च सौम्यांश्च विप्राणामेव निर्दिशेत् Me.3.199.
    -Comp. -उपचारः a gentle measure, mild remedy.
    -कृच्छ्रः, -च्छ्रम् a kind of religious penance; पिण्याकाचामतक्राम्बुसक्तूनां प्रतिवासरम् । एकरात्रोपवासश्च कृच्छ्रः सौम्यो$यमुच्यते ॥ Y.3.321.
    -गन्धी the Indian white rose.
    -गोलः the northern hemisphere.
    -ग्रहः a benign or auspicious planet (as बुध, गुरु, शुक्र and चन्द्र).
    -धातुः the phlegmatic humour, phlegm.
    -नामन् a. having a pleasing or agreeable name; Ms.3.1.
    -वारः, -वासरः Wednesday.

    Sanskrit-English dictionary > सौम्य _saumya

  • 34 बृहत् _bṛhat

    बृहत् a. (
    -ती f.) [बृह्-अति]
    1 Large, great, big, bulky; वितरति बृहदश्मा पर्वतः प्रीतिमक्ष्णोः Māl.9.5.
    -2 Wide, broad, extensive, far-extended; दिलीपसूनोः स बृहद्भुजान्तरम् R.3.54.
    -3 Vast, ample, abundant.
    -4 Strong, powerful.
    -5 Long, tall; देवदारुबृहद्भुजः Ku.6.51.
    -6 Fullgrown.
    -7 Compact, dense.
    -8 Eld- est, or oldest.
    -9 Bright.
    -1 Clear, loud (as sound). -m. N. of Viṣṇu; अणुर्बृहन् कृशः स्थूलः V. Sah. -f. Speech; शिष्याय बृहतां पत्युः प्रस्तावमदिशद्दृशा Śi.2.68.
    -ती 1 A large lute.
    -2 The lute of Nārada.
    -3 A symbolical expres- sion for the number 'thirty-six'.
    -4 A part of the body between the breast and backbone.
    -5 A mantle, wrapper.
    -6 A reservoir.
    -7 The egg-plant.
    -8 N. of a metre.
    -9 A speech; दक्षां पृश्निं बृहतीं विप्रकृष्टां...... गङ्गां गता ये त्रिदिवं गतास्ते Mb.13.26.86; अनन्तपारां बृहतीं सृजत्याक्षिपते स्वयम् Bhāg.11.21.4. -n.
    1 The Veda; जामदग्न्यो$पि...... वर्तयिष्यति वै बृहत् Bhāg.9.16.25.
    -2 N. of a Sāman; बृहत्साम तथा साम्नां गायत्री छन्दसामहम् Bg.1.35; cf. Ch. Up.2.14.1.
    -3 Brahman; बृहदुपलब्धमेतदवयन्त्यवशेषतया Bhāg.1.87.15.
    -4 Devoted celibacy (नैष्ठिक ब्रह्मचर्यम्); सावित्रं प्राजापत्यं च ब्राह्मं चाथ बृहत्तथा Bhāg.3.12.42. (बृहत्, बृहता ind.
    1 Greatly, highly.
    -2 Clearly, brightly)
    -Comp. -अङ्ग, -काय a. large-bodied, gigantic. (
    -ङ्गः) a large elephant.
    -आरण्यम्, -आरण्यकम् N. of a celebrated Upaniṣad, forming the last six chapters of the Śatapatha Brāhmaṇa.
    -उत्तरतापिनी N. of an Upaniṣad.
    -एला large cardamoms.
    -कथा N. of a work ascribed to Guṇāḍhya; हरलीलेव नो यस्य विस्मयाय बृहत्कथा Hch.
    -काय a. big-bodied, bulky, gigantic.
    -कुक्षि a. large-bellied.
    -केतुः an epithet of Agni.
    -गृहः N. of a country.
    -गोलम् a water-melon.
    -चित्तः the citron tree.
    -जनः an illustrious person.
    - जघन a. broad-hipped.
    -जीवन्तिका, -जीवन्ती a kind of plant.
    -ढक्का a large drum.
    -तृणम् 1 strong grass.
    -2 the bamboo cane.
    -तेजस् m. the planet Jupiter.
    -देवता N. of a large work enumerating Vedic Deities.
    -नटः, -नलः, -ला the name assumed by Arjuna when residing as dancing and music master at the court of Virāṭa.
    -नलः the arm.
    -नारदीयम् N. of an Upapurāṇa.
    -नालः, -नालिकम्, -नालिकायन्त्रम् a cannon; Śukra 1.254.
    -निवेश a. large, protuberant.
    -नेत्र a. far-sighted, prudent.
    -पाटलिः the thorn-apple (Mar. धोत्रा).
    -पादः the fig-tree.
    -पालः the Indian fig-tree.
    -पालिन् m. wild cumin.
    -फल a.
    1 having or bearing large fruits.
    -2 yielding good fruit or reward. (
    -ला) N. of various plants (Mar. कडू भोपळा, कोहळा etc.).
    -भट्टारिका an epithet of Durgā.
    -भानुः 1 fire.
    -2 the sun; वराहो$ग्निर्बृहद्भानुः Mb.12. 43.8.
    -3 N. of Viṣṇu.
    -भास a. very bright, brightly shining.
    -रथः 1 an epithet of Indra.
    -2 N. of a king, father of Jarāsandha.
    -वादिन् a. talking much, a boaster, swaggerer.
    -राविन् m. a kind of small owl.
    -शल्कः a sprawn.
    -श्रवस् a. highly praised, farfamed.
    -संहिता N. of a work on astrology by Varāha- mihira.
    -सामन् N. of a Sāman; बृहत्साम तथा साम्नाम् Bg.1.35.
    -स्फिच् a. broad-hipped, having large buttocks.

    Sanskrit-English dictionary > बृहत् _bṛhat

  • 35 श्याम _śyāma

    श्याम a. [श्यै-मक Uṇ.1.134] Black, dark-blue, dark coloured; प्रत्याख्यातविशेषकं कुरबकं श्यामावदातारुणम् M. 3.5; श्यामं द्वयोर्भागयोः V.2.7; कुवलयदलश्यामस्निग्धः U.4. 19; Me.15,23.
    -2 Brown.
    -3 Shady, dusky.
    -4 Dark-green.
    -मः 1 The black colour.
    -2 The green colour.
    -3 A cloud.
    -4 The cuckoo.
    -5 N. of a sacred fig-tree at Allahabad on the bank of the Yamunā; अयं च कालिन्दीतटे वटः श्मामो नाम U.1; सोयं वटः श्याम इति प्रतीतः R. 13.53.
    -6 The thorn-apple.
    -7 The Tamāla tree; दृश्यन्ते बन्धुजीवाश्च श्यामाश्च गिरिसानुषु Rām.4.3.62.
    -मम् 1 Sea-salt.
    -2 Black pepper.
    -Comp. -अङ्ग a. dark. (
    -ङ्गः) the planet Mercury.
    - आनन a. having a black face; निर्जित्य च निजामस्य श्यामाननमयीं चमूम् Śiva B.3.45.
    -कण्ठः 1 an epithet of Śiva (नीलकण्ठ).
    -2 a peacock.
    -कर्णः a horse suitable for a horse-sacrifice (अश्वमेध).
    -काण्डा, -ग्रन्थिः a kind of Dūrvā grass.
    - the tamāla tree.
    -भास्, -रुचि a. glossy-black.
    -वल्ली black pepper.
    -गबलौ the two four-eyed watch-dogs of Yama; cf. (श्वानौ) चतुरक्षौ शबलौ साधुना पथा Ṛv.1.14.1.
    -सुन्दरः an epithet of Kṛiṣṇa.

    Sanskrit-English dictionary > श्याम _śyāma

  • 36 सप्तन् _saptan

    सप्तन् num. a. (always pl.; सप्त nom. and acc.) Seven.
    -Comp. -अंशुः N. of Agni.
    -अंशुपुङ्गवः the planet Saturn.
    -अङ्ग a. see सप्तप्रकृति below.
    -अर्चिस् a.
    1 having seven tongues or flames.
    -2 evil-eyed, of in- auspicious look. (-m.)
    1 N. of fire.
    -2 of Saturn.
    -3 the Chitraka plant.
    -अशीतिः f. eighty-seven.
    -अश्रम् a heptagon.
    -अश्वः the sun; नप्ता सप्ताश्वसंनिभः Śiva B. 25.45. ˚वाहनः the sun.
    -अस्र a. septangular.
    -अहः seven days, i. e. a week.
    -आत्मन् m. an epithet of Brahman.
    -ऋषि (सप्तर्षि) m. pl.
    1 the seven sages; i. e. मरीचि, अत्रि, अङ्गिरस्, पुलस्त्य, पुलह, क्रतु, and वसिष्ठ.
    -2 the constellation called Ursa Major (the seven stars of which are said to be the seven sages mentioned above).
    -कोण a. septangular.
    -गङ्गम् ind. in the place of the seven streams of the Ganges.
    -गुण a. seven-fold.
    -चत्वारिंशत् f. forty-seven.
    -च्छदः N. of a tree (Mar. सातवीण); गजाश्च सप्तच्छद- दानगन्धिनः Karṇabhāra 1.11.
    -जिह्वः, -ज्वालः fire. (the seven tongues are काली, कराली, मनोजवा, सुलोहिता, सुधूम्रवर्णा, उग्रा and प्रदीप्ता).
    -तन्तुः a sacrifice; सप्ततन्तु- मधिगन्तुमिच्छतः Śi.14.6; पुनः प्रवर्तयिष्यामि सप्ततन्त्वादिकाः क्रियाः Śiva B.5.56; विधये सप्ततन्तूनाम् ibid.18.23. cf. note on N.11.1.
    -त्रिंशत् f. thirty-seven.
    -दशन् a. seventeen. ˚अरत्निन्यायः A rule of interpretation according to which an expression, if it is found to be inapplicable to the matter or thing with reference to which it is used, should be taken as being connected with or applying to a part or subsidiary thereof. This mode of construing an expression (in its literal sense) is preferable to लक्षणा. This rule is discussed and established by जैमिनि and शबर in the सूत्र 'आनर्थक्यात् तदङ्गेषु' MS.3.1.18 and भाष्या thereon.
    -दाधितिः N. of fire.
    -द्वारावकीर्ण a. dominated or affected by the seven gates (5 organs, mind and intellect); सप्तद्वाराकीर्णां च न वाचमनृतां वदेत् Ms.6.48 (see Kull.).
    -द्वीपा an epithet of the earth; पुरा सप्तद्वीपां जयति वसुधामप्रतिरथः Ś.7.33.
    -धातु m. pl. the seven constituent elements of the body; i. e. chyle, blood, flesh, fat, bone, marrow, and semen; (रसास्रमांस- मेदो$स्थिमज्जानः शुक्रसंयुताः).
    -नली birdlime.
    -नवतिः f. ninetyseven.
    -नाडीचक्रम् a kind of astrological diagram used as a means of foretelling rain.
    -पदी the seven steps at a marriage (the bride and bridegroom walk together seven steps, after which the marriage becomes irrevocable).
    -पर्णः (so सप्तच्छदः, सप्तपत्रः) N. of a tree. (
    -र्णी) the sensitive plant.
    -पातालम् the seven regions of the earth (i. e. अतल, वितल, सुतल, महातल, रसातल, तलातल and पाताल).
    -प्रकृतिः f. pl. the seven constituent parts of a kingdom; स्वाम्यमात्यसुहृत्कोशराष्ट्र- दुर्गबलानि च Ak.; see प्रकृति also.
    -भद्रः the Śirīsa tree.
    -भूमिक, -भौम a. seven stories high (as a palace).
    -मन्त्रः fire.
    -मातृ f. collective N. of seven mothers (i. e. ब्राह्मी, माहेश्वरी, कौमारी, वैष्णवी, वाराही, इन्द्राणी, and चामुण्डा).
    -मुष्टिकः a particular mixture used as a remedy for fever.
    -रक्तः one who has got the seven parts of the body red; (पाणिपादतले रक्ते नेत्रान्तरनखानि च । तालुकाधर- जिह्वाश्च प्रशस्ता सप्तरक्तता ॥).
    -रात्रम् a period of seven nights.
    -रुचिः fire; सप्तरुचेरिव स्फुलिङ्गाः Śi.2.53.
    -लोकाः the seven worlds (i. e. भूर्, भुवर्, स्वर्, महर्, जनस्, तपस्, and सत्यम्).
    -विंशतिः f. twentyseven.
    -विध a. seven-fold, of seven sorts.
    -शतम् 1 7.
    -2 17. (
    -ती) an aggregate or collection of 7 verses or stanzas.
    -शलाकः a kind of astronomical diagram used for indicating auspicious days for marriages.
    -शिरा betel.
    -सप्तिः an epithet of the sun; सर्वैरुस्रैः समग्रैस्त्वमिव नृपगुणैर्दीप्यते सप्तसप्तिः M.2.12; Ś.6.29; Ki.5.34.
    -स्वरः the seven musical notes (i. e. सा, रि, ग, म, प, ध, नी).

    Sanskrit-English dictionary > सप्तन् _saptan

  • 37 send

    send
    past tense, past participle - sent; verb
    1) (to cause or order to go or be taken: The teacher sent the disobedient boy to the headmaster; She sent me this book.) sende
    2) (to move rapidly or with force: He sent the ball right into the goal.) sende, skyte, sparke
    3) (to cause to go into a certain, usually bad, state: The news sent them into a panic.) få (noen) til å, bringe
    •
    - send away for
    - send down
    - send for
    - send in
    - send off
    - send off for
    - send out
    - send someone packing / send someone about his business
    - send packing / send someone about his business
    - send someone packing / send about his business
    - send packing / send about his business
    sende
    verb ( sent - sent) \/send\/
    1) sende, sende av gårde
    2) poste, sende (med post)
    3) kaste, sende ut, kaste ut, slenge
    4) sende bud, gi beskjed
    han advarte meg, han sendte en advarsel
    5) bringe, sende, gi, forårsake
    6) ( slang) glede, behage, få til å tenne, vekke noens interesse
    7) ( gammeldags) la, forunne
    • God send him a long life!
    • send him victorious!
    måtte han vinne! \/ la ham vinne!
    8) gjøre, få til, få noe(n) til å gjøre noe, få noe(n) til å bli noe
    9) ( jazz) forklaring: spille med improvisasjon og innlevelse
    10) (amer., slang) røyke marihuana
    be sent to prison bli satt i fengsel, bli satt inn
    send along ettersende, videresende
    send away sende bort, drive bort, kjøre ut, vise bort avvise
    send down presse ned
    vise bort ( universitet) relegere, utvise sende i fengsel ( parlamentarisk) forklaring: sende\/oversende et lovforslag fra overhuset til underhuset
    send for sende bud (etter), spørre etter, la hente
    gutten var syk, og de måtte sende bud etter legen
    send forth sende ut, springe ut
    send in sende (inn), levere (inn)
    send in one's resignation si opp, søke avskjed
    send off sende av gårde, sende av sted, poste, ekspedere
    ( sport) utvise, sende av banen
    kaste av gårde, slenge ut ta farvel med
    send on sende videre, ettersende, videresende
    send on (before) sende i forveien
    send out sende ut
    spre, bre ut, spre utover sende ut, slippe ut (på markedet)
    ( botanikk) slå ut, springe ut
    send round sende rundt, la sirkulere sende over
    send somebody to hospital legge inn noen på sykehus, forårsake at noen blir lagt inn på sykehus
    send up sende opp
    drive opp, presse opp
    ( parlamentarisk) sende\/oversende et lovforslag fra underhuset til overhuset ( skole) sende opp (til eksamen)
    (amer. slang) sette i fengsel, havne i fengsel
    parodiere, herme, karikere, latterliggjøre
    send word sende bud, gi beskjed, la høre fra seg, hilse, meddele
    han har ikke gitt beskjed, han har ikke latt høre fra seg

    English-Norwegian dictionary > send

  • 38 आरः _ārḥ _रम् _ram

    आरः रम् [आ-ऋ-घञ्]
    1 Brass; ताम्रारकोष्ठां परिखादुरा- सदाम् Bhāg.1.41.2.
    -2 Oxide of iron.
    -3 An angle, corner.
    -4 N. of a tree (मधुराम्रफल).
    -रः 1 The planet Mars.
    -2 The planet Saturn.
    -3 Going.
    -4 Distance.
    -5 nearness, as in आरात् q. v.
    -6 Extremity (प्रान्तभाग).
    -रा (आ-ऋ-अच्)
    1 A shoemaker's awl. ˚मुखम् An arrow-head shaped like an awl; आरामुखेन चर्मच्छेदनम् । Dhanur.66.
    -2 A knife, probe, instrument of iron.
    -3 A spoke; cf. अर.
    -4 A goad, or whip; उद्यम्याराम- ग्रकायोत्थितस्य Śi.18.7.
    -Comp. -अग्र 1 the point of an awl; आराग्रमात्रो ह्यवरो$पि दृष्टः Śvet.5.8.
    -2 the iron thong at the end of a whip.
    -आवलिः N. of a chain of mountains, a part of the Vindhya.
    -कूटः, -टम् brass; उत्तप्तस्फुरदारकूटकपिलज्योतिर्ज्वलद्दीप्तिभिः U.5.14. किमारकूटाभरणेन श्रियः N.

    Sanskrit-English dictionary > आरः _ārḥ _रम् _ram

  • 39 इन्दुः _induḥ

    इन्दुः [उनत्ति क्लेदयति चन्द्रिकया भुवनं उन्द्-उ आदेरिच्च Uṇ.1.12]
    1 The moon; दिलीप इति राजेन्दुरिन्दुः क्षीरनिधाविव R.1.12 (इन्दु is said to mean in the Veda a drop of Soma juice, a bright drop or spark; सुतास इन्दवः Rv.1.16.6).
    -2 The मृगशिरस् Nakṣatra.
    -3 (in Math.) The number 'one'.
    -4 Camphor.
    -5 The point on a die; तेभ्यो व इन्दवो हविषा विधेम Av.7.19.6.
    -6 Designation of the अनुस्वार. - (pl.)
    1 The periodical changes of the moon.
    -2 The time of moon-light, night.
    -Comp. -कमलम् the white lotus.
    -कला 1 a digit of the moon. (These are 16, each of which is mythologically said to be devoured by 16 deities in succession).
    -2 N. of several plants; अमृता, गुडूची, सोम- लता.
    -कलिका 1 N. of a plant (केतकी).
    -2 a digit of the moon.
    -कान्तः the moon-stone.
    (-ता) 1 night.
    -2 N. of a plant (केतकी).
    -क्षयः 1 waning or disappear- ance of the moon.
    -2 the new moon day. Ms.3.122.
    -जः, -पुत्रः the planet Mercury. (
    -जा) N. of the river Revā or Narmadā.
    -जनकः 1 the ocean (the moon being produced amongst other jewels at the churning of the ocean)
    -2 the sage अत्रि.
    -दलः a digit, crescent.
    -पुष्पिका N. of a plant (कलिकारी or जांगली).
    -भम् 1 the sign called Cancer.
    -2 the Nakṣatra called मृगशिरस्.
    -भा a kind of water-lily.
    -भृत्, -शेखरः, -मौलिः 'the moon-crested god, epithets of Śiva.
    -मणिः 1 the moon-stone.
    -2 a pearl.
    -मुखी A lotus-creeper.
    -मण्डलम् the orb or disc of the moon.
    -रत्नम् a pearl.
    -ले (रे) खा 1 a digit of the moon.
    -2 N. of several plants, especially, plant Flacourtia Sapida. Its seed is much used by women as a detergent to their oiled hair (Mar. बांवच्या).
    -3 Ligusticum Ajwaen (Mar. ओंवा). see इन्दुकला.
    -लोकः the world of the moon.
    -लोहकम्, लौहम् silver.
    -वदना A moon-faced lady. N. of a metre; see Appendix.
    -वल्ली The Soma plant.
    -वारः a kind of yoga in Astrology.
    -वासरः Monday.
    -व्रतम् a religious observance depending on the age of the moon. It consists in diminishing the quantity of food by a certain portion daily, for a fortnight or a month; cf. चान्द्रायण. इन्दुव्रतसहस्रं तु यश्चरेत्कायशोधनम् Mb.13.26.39.
    -शफरिन् A tree, Bauhinia tomentosa (Mar. आपटा)
    -सुतः or
    -सूनुः N. of the planet Mercury.

    Sanskrit-English dictionary > इन्दुः _induḥ

  • 40 उत्तर _uttara

    1
    उत्तर a. [उद्-तरप्]
    1 Being or produced in the north, northern (declined like a pronoun).
    -2 Upper, higher P.I.1.34 (opp. अधर); उत्तरे-अधरे दन्ताः Śat. Br.; अवनतोत्तरकायम् R.9.6; P.II.2.1.
    -3 (a) Later-latter, following, subsequent (opp. पूर्व); पूर्वमेघः, उत्तरमेघः, ˚मीमांसा; उत्तरार्धः &c. ˚रामचरितम् later adventures of Rāma U.1.2; पूर्वः उत्तरः former-latter H.1.9; एतानि मान्यस्थानानि गरीयो यद्यदुत्तरम् Ms.2.136. (b) Future; concluding; ˚कालः subsequent time; ˚फलम्; ˚वचनम् a reply.
    -4 Left (opp. दक्षिण).
    -5 Superior, chief, excellent; dominant, power- ful. आनयेङ्गुदिपिण्याकं चीरमाहर चोत्तरम् Rām.2.13.2; वाद्यमानेषु तूर्येषु मल्लतारोत्तरेषु च Bhāg.1.42.36.
    -6 Exceeding, transgressing, beyond; तर्कोत्तराम् Mv.2.6.
    -7 More, more than (generally as the last member of a comp. with numerals); षडुत्तरा विंशतिः 26; अष्टोत्तरं शतं 18; दशनागबलाः केचित् केचिद्दशगुणोत्तराः Rām.5.43.22.
    -8 Accompanied or attended with, full of, consisting chiefly of, followed by (at the end of comp.); राज्ञां तु चरितार्थता दुःखोत्तरैव Ś.5; चषकोत्तरा R.7.49; अस्रोत्तर- मीक्षिताम् Ku.5.61; उत्सवोत्तरो मङ्गलविधिः Dk.39,166; K.311; H.1.15; प्रवाल ˚पुष्पशय्ये R.6.5 over spread with; धर्मोत्तरम् 13.7 rich in; 18.7; कम्प ˚ 13.28;17.12; 19.23.
    -9 To be crossed over.
    -रः 1 Future time, futurity.
    -2 N. of Viṣṇu.
    -3 N. of Śiva.
    -रा 1 The north; अस्त्युत्तरस्यां दिशि देवतात्मा Ku.1.1.
    -2 A lunar mansion.
    -3 N. of the daughter of Virāṭa and wife of Abhimanyu.
    -4 N. of a plant (Mar. पिंपरी).
    -रम् 1 An answer, reply; प्रचक्रमे च प्रतिवक्तुमुत्तरम् R.3.47; उत्तरादुत्तरं वाक्यं वदतां संप्रजायते Pt.1.6; a reply is suggested to a reply वचस्तस्य सपदि क्रिया केवलमुत्तरम् Śi.
    -2 (In law) Defence, a rejoinder.
    -3 The last part or following member of a compound.
    -4 (In Mīm.) The fourth member of an अधिकरण q. v. the answer.
    -5 The upper surface or cover.
    -6 Con- clusion.
    -7 Remainder, rest, what followed or took place next; शान्तमथवा किमिहोत्तरेण U.3.26.
    -8 Superiority, excellence.
    -9 Result, the chief or prevalent result or characteristic.
    -1 Excess, over and above; see above (उत्तर a. 8).
    -11 Remainder, difference (in arith.).
    -12 A rectangular moulding (Mānasāra 13.67.)
    -13 The next step, further action; उत्तरं चिन्तयामास वानरो मरुतात्मजः Rām.5.13.59.
    -14 A cover (आच्छादन); सू<?>स्करं सोत्तरबन्धुरेषम् Mb.6.6.9.
    -रम् ind.
    1 Above.
    -2 Afterwards, after; तत उत्तरम्, इत उत्तरम् &c. शापं तं ते$भिविज्ञाय कृतवन्तः किमुत्तरम् Mb.1.36.1.
    -Comp. -अगारम् An upper room, garet.
    - अधर a. higher and lower (fig. also). (
    -रौ du.) the upper and under lip, the two lips; पुनर्विवक्षुःस्फुरितोत्तराधरः Ku.5.83 (स्फुरण- भूयिष्ठो$धरो यस्य Malli.).
    -अधिकारः, -रिता, -त्वम् right to property, heirship, inheritance.
    -अधिकारिन् m. an heir or claimant (subsequent to the death of the ori- ginal owner).
    -अपरा north-west.
    -अभिमुख a. Turned towards the north.
    -अयनम् (˚यणं. न being changed to ण)
    1 the progress of the sun to the north (of the equator); अग्निर्ज्योतिरहः शुक्लः षण्मासा उत्तरायणम् Bg.8.24. cf. भानोर्मकरसंक्रान्तेः षण्मासा उत्तरायणम् । कर्कादेस्तु तथैव स्यात् षण्मासा दक्षिणायनम् ॥
    -2 the period or time of the sum- mer solstice.
    -अरणिः, -णी f. the upper अरणि (which by cutting becomes the प्रमन्थ or churner); दारुपात्राणि सर्वाणि अरणिं चोत्तरारणिम् (दत्त्वा) Rām.6.111.116.
    -अर्थ a. for the sake of what follows.
    -अर्धम् 1 the upper part of the body.
    -2 the northern part.
    -3 the latter half (opp. पूर्वार्ध).
    -4 the further end.
    -अर्ध्य a. being on the northern side.
    -अहः the following day.
    -आभासः a false reply, an indirect, evasive, or prevaricating reply. ˚ता, -त्वम् the semblance of a reply without reality.
    -आशा the northern direction. ˚अधिपतिः, -पतिः the regent of the northern direction, an epithet of Kubera.
    -आषाढा 1 the 21st lunar mansion consisting of three stars.
    -2 N. of bread-fruit or Jak tree (Mar. फणस).
    -आसङ्गः 1 an upper garment; कृतोत्तरासङ्गम् K.43; Śi.2.19; Ku.5.16.
    -2 contact with the north.
    - इतर a. other than उत्तर i. e. southern. (
    -रा) the southern direction.
    -उत्तर a. [उत्तरस्मादुत्तरः]
    1 more and more, higher and higher, further and further.
    -2 successive, ever increasing; ˚स्नेहेन दृष्टः Pt. 1; Y.2.136.
    (-रम्) 1 a reply to an answer, reply on reply; अलमुत्तरोत्तरेण Mu.3.
    -2 conversation, a rejoinder.
    -3 excess, exceeding quantity or degree.
    -4 succession, gradation, sequence.
    -5 descending. (
    -रम्) ind. higher and higher, in constant continuation, more and more. उत्तरोत्तरमुत्कर्षः K. P.1; उत्तरोत्तरं वर्धते H.1.
    -उत्तरिन् a.
    1 ever-increasing.
    -2 one following the other.
    -ओष्ठः the upper lip (उत्तरो-रौ-ष्ठः). Vārt. on P.VI.1.94. ओत्वोष्ठयोस्समासे वा
    -काण्डम् the seventh book of the Rāmāyaṇa.
    -कायः the upper part of the body; तं वाहनादवनतोत्तरकायमीषत् R.9.6.
    -कालः 1 future time.
    -2 time calculated from one full moon to another.
    -कुरु (m. pl.) one of the nine divisions of the world, the country of the northern Kurus (said to be a country of eternal beatitude).
    -कोसलाः (m. pl.) the northern Kosalas; पितुरनन्तरमुत्तरकोसलान् R.9.1.
    -कोशला the city of Ayodhyā; यदुपतेः क्व गता मथुरा पुरी रघुपतेः क्व गतोत्तरकोशला ॥ Udb.
    -क्रिया funeral rites, obsequies.
    -खण्डम् the last section of book.
    -खण्डनम् refutation.
    -गीता N. of a section of the sixth book of the Mahābhārata.
    -ग्रन्थः supplement to a work.
    -च्छदः a bed-covering, covering (in general); शय्योत्तरच्छदविमर्द- कृशाङ्गरागम् R.5.65,17.21; नागचर्मोत्तरच्छदः Mb.
    -ज a. born subsequently or afterwards; चतुर्दश प्रथमजः पुनात्युत्तरजश्च षट् Y.1.59.
    -ज्या the versed sine of an arc (Wilson); the second half of the chord halved by the versed sine (B. and R.).
    -ज्योतिषाः (m. pl.) the northern Jyotiṣas.
    -ततिः f. Ectype (lit. subequent proceedings) उत्तरस्यां ततौ तत्प्रकृतित्वात् MS.1.4.25. शबर explains उत्तरस्यां ततौ as विकृतौ),
    -तन्त्रम् N. of a supplementary section in the medical work of Suśruta.
    -तापनीयम् N. of the second part of the नृसिंहतापनीयो- पनिषद्.
    -दायक a. replying, disobedient, pert, imperti- nent; दुष्टा भार्या शठं मित्रं भृत्याश्चोत्तरदायकाः H.2.11.
    -दिश् f. the north.
    ˚ईशः, -पालः 1 Kubera, the regent of the north.
    -2 the planet बुध. ˚बलिन्
    1 the planet Venus.
    -2 the moon.
    -देशः the country towards the north.
    -धेय a. to be done subsequently.
    -नारायणः the second part of the नारायणसूक्त or पुरुषसूक्त (Rv.1.9.).
    -पक्षः 1 the northern wing or side.
    -2 the dark half of a lunar month.
    -3 the second part of an argument, i. e. a reply, the reason pro. (opp. पूर्वपक्ष); प्रापयन् पवनव्याधेर्गिरमुत्तरपक्षताम् Śi.2.15.
    -4 a demonstrated truth or conclusion.
    -5 the minor proposition in a syllogism.
    -6 (in Mīm.) the fifth member of an Adhikaraṇa, q. v.
    -पटः 1 an upper garment.
    -2 a bed-covering (उत्तरच्छदः).
    -पथः the northern way, way leading to the north; the northern country; P.V.1 77. उत्तरपथेनाहृतं च.
    -पथिक a. travelling in the northern country.
    -पदम् 1 the last member of a compound.
    -2 a word that can be compounded with another.
    -पदिक, -पदकीय a. relating to, studying, or knowing the last word or term.
    -पर्वतकम् A variety of hides. Kāu. A.2.11.
    -पश्चार्धः the northwestern half.
    -पश्चिम a. northwestern. (
    -मः) the north-western country. (
    -मा) [उत्तरस्याः पश्चिमायाश्च दिशोन्तरालम्] the north-west; आलोकयन्नुत्तरपश्चिमेन Mb.12.335.8.
    -पादः the second division of a legal plaint, that part which relates to the reply or defence; पूर्वपक्षः स्मृतः पादो द्वितीयश्चोत्तरः स्मृतः । क्रियापादस्तृतीयः स्याच्चतुर्थो निर्णयः स्मृतः ॥
    -पुरस्तात् ind. north-eastward (with gen.).
    -पुराणम् N. of a Jaina work.
    -पुरुषः = उत्तमपुरुषः q. v.
    -पूर्व a. north-eastern. (
    -र्वा) the north-east.
    -प्रच्छदः a cover lid, quilt.
    -प्रत्युत्तरम् 1 a dispute, debate, a rejoinder, retort.
    -2 the pleadings in a law-suit.
    -फ (फा) ल्गुनी the twelfth lunar mansion consisting of two stars (having the figure of a bed).
    -भागः The second part.
    -भाद्रपद्, -दा 1 the 26 th lunar mansion consisting of two stars (figured by a couch).
    -2 N. of a plant (Mar. कडुनिंब).
    -मन्द्रा a loud but slow manner of singing. ˚मन्द्राद्या a. particular मूर्च्छना in music.
    -मात्रम् a mere reply.
    -मीमांसा the later Mīmāmsā, the Vedānta Philosophy, an inquiry into the nature of Brahman or Jñāna Kāṇḍa (distinguished from मीमांसा proper which is usually called पूर्वमीमांसा).
    -युगम् A particular measure (= 13 Aṅgulas).
    -रहित a. without a reply.
    -रामचरितम् -त्रम् N. of a celebrated drama by Bhavabhūti, which describes the later life of Rāma.
    -रूपम् The second of two combined vowels or consonants.
    -लक्षणम् the indication of an actual reply.
    -लोमन् a. having the hair turned upwards.
    -वयसम्, -स् n. old age, the declining period of life.
    -वरितः a kind of small syringe.
    -वल्ली f. N. of the second section of the काठकोपनिषद् when divided into two अध्यायs.
    -वस्त्रम्, -वासस् n. an upper garment, mantle, cloak; जग्राह तामुत्तरवस्त्रदेशे Mb.3.268. 24.
    -वादिन् m.
    1 a defendant, respondent; (Opp. पूर्ववादिन्.) साक्षिषूभयतः सत्मु साक्षिणः पूर्ववादिनः । पूर्वपक्षे$धरीभूते भवन्त्युत्तरवादिनः ॥ Y.2.17.
    -2 one whose claims are of later date than another's.
    -विद् -वेदन or
    वेदिन् An elephant sensitive to slight stimuli (Mātaṅga L.1.29; 9.39).
    -वीथिः f. The northern orbit; Bṛi. S.
    -वेदिः 1 the northern altar made for the sacred fire.
    -2 N. of a Tīrtha near the कुरुक्षेत्र.
    -सक्थम् the left thigh.
    -संझित a. denoted or named in reply (as a witness). (
    -तः) hearsay-witness.
    -साक्षिन् m.
    1 a witness for the defence.
    -2 a witness deposing to facts from the reports of others.
    -साधक a.
    1 finishing what remains or follows, assisting at a ceremony.
    -2 who or what proves a reply. (
    -कः) an assistant, helper
    -हनुः Ved. the upper jaw-bone.
    2
    उत्तर a.
    1 Crossing over.
    -2 To be crossed over, as in दुरुत्तर.

    Sanskrit-English dictionary > उत्तर _uttara

Страницы

См. также в других словарях:

  • Planet Ark — is an Australian not for profit environmental organisation that was set up by the Australian tennis player Pat Cash and international charity campaigner Jon Dee in June 1991. Planet Ark is best known internationally for its ‘World Environment… …   Wikipedia

  • Planet Earth (TV series) — Infobox nature documentary bgcolour = show name = Planet Earth caption = Series title card picture format = 576i (SDTV) 1080i / 1080p (HDTV) audio format = Stereo (SDTV) Dolby Digital 5.1 (HD DVD and Blu ray Disc) runtime = 50 minutes creator =… …   Wikipedia

  • Tree of life — For other uses, see Tree of life (disambiguation). An 1847 depiction of the Norse Yggdrasil as described in the Icelandic Prose Edda by Oluf Olufsen Bagge The concept of a tree of life, a many branched tree illustrating the idea that all life on… …   Wikipedia

  • Planet of the Apes (TV series) — Infobox Television show name = Planet of the Apes. caption = Part of the intertitle to Planet of the Apes format = Science fiction drama runtime = approx. 47 minutes creator = Anthony Wilson executive producer = Herbert Hirschman producer = Stan… …   Wikipedia

  • Planet Mechanics — Infobox Television show name = Planet Mechanics starring = Dick Strawbridge; Jem Stansfield genre = Documentary creator = National Geographic UK narrated = country = UK language = English num seasons = 1 num episodes = 8 runtime = 45 50 Minutes… …   Wikipedia

  • Tree — For other uses, see Tree (disambiguation). Trees on a mountain in northern Utah during early autumn …   Wikipedia

  • Planet Karen — Infobox comic strip title= Planet Karen caption= author= Karen Ellis url= http://planetkaren.girl wonder.org/ rss= atom= status= Updates every day syndicate= publisher= first= 2006 05 01 last= genre= Autobiographical, Slice of life rating=… …   Wikipedia

  • “Tree on the Hill, The“ —    Short story (4,280 words); written in collaboration with Duane W.Rimel, May 1934. First published in Polaris(September 1940); first collected in HM.    Near the town of Hampden, Idaho, the narrator, named Single, stumbles upon a strange… …   An H.P.Lovecraft encyclopedia

  • Fear of a Blank Planet — Not to be confused with Fear of a Black Planet. Fear of a Blank Planet Cover art by Carl Glover Studio album by Porcupine Tree …   Wikipedia

  • Fear of a Blank Planet — Studioalbum von Porcupine Tree …   Deutsch Wikipedia

  • List of Captain Planet episodes — The following is a list of episodes from the animated Captain Planet franchise. The series was the second longest running cartoon of the 1990s, producing 113 episodes. The final 13 episodes of the show were only shown in Europe, and never in the… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»