Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

person+of+note

  • 1 LEIÐA

    I)
    (-dda, -ddr), v.
    1) to lead, conduct (Ólafr konungr leiddi Kjartan til skips); leiða upp skip, to drag a ship ashore;
    2) fig., leiða augum (sjónum), to behold; leiða hugum, to consider; leiða huga at e-u, to mark, note; leiða spurningum at um e-t, to inquire; leiða getum um e-t, to guess at a thing; leiða ástum, to love; leiða af e-u, to result from;
    3) gramm. to pronounce (því at hann leiddi eigi svá sem tíðast er);
    4) to bury, lead to the grave (Steinarr leiddi hann uppi í holtum).
    (-dda, -ddr), v.
    2) refl., leiðast e-t (acc.), to loathe, get tired of (leiðist manngi gott, ef getr); impers., e-m leiðist, one feels discontented (man honum leiðast, ef deildr er verðrinn); mér leiðist e-t, I am tired of (leiðist mönnum opt á at heyra).
    * * *
    1.
    d, [A. S. lâdjan; Engl. to lead; Germ. leiten; Dan. lede]:—to lead, conduct, lead by the hand; hann tók í hönd henni ok leiddi hana eina saman, Nj. í 29: of guests, hvergi mun ek leiða þik, segir hón, ok far nú vel ok heill! Ld. 188; Ólafr konungr leiddi Kjartan til skips, 190; allir leiddu hann ofan til sjófar, 655 xvi. B. 2; leiddu Hildiríðarsynir hann virðuliga brott með gjöfum, Eg. 52; ef hón fær svá út leitt son sinn, at þat er með þvílíkri stórmensku sem nú leiðir hón hann inn, Ó. H. 31; þann skal út leiða, er maðr vill at aptr komi, a saying, Fær. 101; þá leiddi hann Eirík son sinn í hásæti sitt, Fms. i. 18; leiða fram, Nj. 91: metaph., leiða upp, to drag ashore; ætla þeir at leiða upp skipit undir honum, to draw it ashore, Ld. 78; ær þær er þeir telja at leitt hafi dilkana, Grág. i. 417: leiða konu í kirkju, to church a woman, N. G. L. i. 384, Vm. 76.
    II. metaph. phrases, leiða augum (sjónum), to behold, Hým. 13, Sks. 434, Fms. ii. 6, Stj. 719; leiða hugum, to consider, meditate, Sks. 334, 368 (hug-leiðing); leiða huga at, to mark, note, 301, Fms. iv. 33 (at-hugi); leiða spurningum at um e-t, to enquire, 230; leiða getum um e-t, to guess at a thing, Nj. 14, 205; leiða atkvæðum, to declare, Niðrst. 2, Bs. i. 295; leiða ástum, to love, Hkv. Hjörv. 41, Eb. 206 (in a verse): leiða af e-u, to result from, Nj. 38, 109, 169, 171, Fms. iii. 210, H. E. i. 497 (af-leiðing = result).
    2. gramm. to pronounce; þvíat hann leiddi eigi svá sem tíðast er, Glúm. 389; opt skipta orða-leiðingar öllu máli, hvárt inn sami hljóðstafr er leiddr skjótt eða seint, Skálda 171; hann kvaðsk Höskuldr heita, … Hvárt þótti þér hann seint leiða nafn sitt eðr skjótt?—Víst heldr seint, segir Rafn, þá kalla ek hann Haustskuld, Sturl. iii. 216.
    III. to bury, lead to the grave; Steinarr leiddi hann uppi í holtunum, Eg. 713, Karl. 128; hann sá þar haug mikinn, hann spurði hverir þar væri leiddir, Landn. (App.) 254, 326, Bret. 166, v. l.
    2.
    d, [different from the preceding word, see leiðr below; A. S. læddan = to hate; Engl. loathe]:—to make a person loathe a thing, with dat. of the person and acc. of the thing; hafði hann þat í hug sér, at leiða smá-mönnum at sækja mál á hendr honum, Hrafn. 18; en svá skal leiða dróttins-svikum, Fms. x. 271; ok leiða svá öðrum at brjóta lögin, vi. 98; ok leiðum svá öðrum frúm at svíkja sína herra, Karl. 59; ok l. honum svá landráð ok dróttins-svik, Fb. ii. 330.
    II. reflex., with acc., leiðask e-t, to loathe, get tired of; ungr leiddisk eldvelli, Hornklofi; leiðisk manngi gott ef getr, Hm. 13; krása, þá seðsk hann ok leiðisk þær, Greg. 28; leiðask andligar krásir, 3; bóndi leiðisk konu sína, Post. 656 A. ii. 15; þá leiðisk þér þá ( abhor ye them) sem villu-menn eðr heiðingja, Bs. i. 105; nú vill sveinn eigi nema ok leiðisk bók, K. Þ. K. 56.
    2. impers., e-m leiðisk e-ð, to become tired of; mér leiðisk at eiga fyrir höndum slíkan úfriðar-ágang, Fms. i. 188; ok leiðisk honum bók, Grág. (Kb.) i. 18; nú leiðisk mönnum hér at sitja, Fb. ii. 56: freq. in mod. usage, mér leiðist, ‘it irks me,’ I find the time long.

    Íslensk-ensk orðabók > LEIÐA

  • 2 UNNA

    (ann, unna, unnat and unnt), v.
    1) not to grudge; to grant, allow, bestow; unna e-m e-s (Hreiðmarr unni þeim einskis pennings af gullinu); unna e-m laga, to give one the benefit of the law, give one a fair trial; ek ann þér eigi faðmlagsins Helgu ennar fögru, I grudee thee the embrace of H. the Fair; with infinitive, hann unni øngum at njóta fjárins nema. sér, he could not bear that any one should enjoy the money but himself;
    2) to love, with dat. (eigi leyna augu, ef ann kona manni); unna e-m hugdstum, to love one dearly; þeim var ek verst, er ek unna mest, I was worst to him whom I loved the most;
    3) recipr., unnast, to love one another (þau unnust mikit systkin).
    * * *
    see Gramm. p. xxiii; pres. with a pret. form ann, annt, ann, pl. unnum, unnut, unnu; pret. unni; subj. ynni; part. neut. unnt and unnat; unnt, Band. (Cod. Reg.) 20, Sturl. i. 207, Ld. 94, 194, Nj. 146: unnat (as kunnat from kunna), Fb. i. 36, Str. 32, (Nj. a vellum fragment, Lat. Ed. 315, foot-note y): a weak pret. unti (Dan. undte) occurs in later vellums, Fb. iii. 469 (l. 6 from the bottom), Gísl. 129 (paper transcript), and is used in mod. speech: even a weak pres. occurs in the burden to an Icel. lullaby, sofðú, eg unni þér, sleep thou, I love thee: [A. S. and Hel. unnan; Engl. own; in Early Engl. with a pres. pret. an (Morris, Spec. 36, l. 19); Germ. g-önnen, qs. ge-unnan.]
    B. USAGE.—To grant, allow, bestow, with dat. of the person, gen. of the thing (unna e-m e-s); ann ek honum ísetu í dómi, Grág. i. 17, 78; bæta munda-baugi er jamnendr unnu, the sum which the umpires allowed, Hbl.; bið þú Ólaf, at hann unni þér grundar sinnar, Ó. H. (in a verse); unna e-m gamans, Skm. 39; Hreiðmarr unni þeim einskis pennings af gullinu, Edda 73, Þiðr. 308; hann unni honum öngra bóta fyrir, Fs. 125; þá penninga sem biskup vildi unna honum, Dipl. v. 2; unna e-m sætta, Fær. 113; unna e-m sæmdar, Fms. vi. 133; unna e-m laga, to give one the benefit of the law, give one a fair trial. Eg. 473; unna e-m sannmælis, to give a fair report; þeir unnu þeim bezt ríkis er þeim vóru undir hendi, Fms. i. 7; ef þú annt honum betr konungdómsins, Sks. 761: eigi má þat vita, þar sem margir koma saman, þeir sem lítt eru vandaðir, nema nökkurir ynni sér glæps, where many who are not very honest are gathered together, some will allow themselves evil, i. e. will do some wicked thing, Fms. xi. 275: allvel ann ek þér nafns þessa, vi. 229; gaf honum ríki, þvíat hann unni honum bezt at njóta, Fb. ii. 134; unna honum ennar æztu tignar, Ó. H. 35; varð þeim þá unnt af metorða, Laxdælum, Ld. 94; nú mætti svá vera, at svá kæmi málinu Odds, at oss frændum væri þess af unnt, at Bandamenn tæki sjálfdæmi, that we might succeed in getting sjálfdæmi, Band. 20 (MS.); ek meðkennist at ek hafi unnt ok veitt velbornum manni, Birni Guðnasyni, míns herra kongsins sýslu ok umboð, Safn ii. 191; ek ann þér eigi faðmlagsins Helgu innar Fögru, Ísl. ii. 269; Guð unti (sic) honum eigi ríkisins, Fb. iii. 469; ek ann eigi þess Þorkatli frænda mínum, Nj. 223; ek ann eigi þess frændum mínum ok fóstbræðrum ( I cannot bear that), at þeir hafi hingat þvílíka ferð, Eb. 332; ek ann engum manni tignar-namn(s) í þessu landi nema mér einum, O. H. L. 18.
    2. the phrase, unna e-m ást, to bestow one’s love on one; öll Engla fylki unnu heita ást Guði, ‘paid warm love to God,’ i. e. loved God, Hom. 136; (þeir) er svá heita ást unnu Guði, 135: hence
    II. with dat. to love, prop, ellipt., qs. unna e-m ást, to bestow one’s love on a person; unna e-m hugástum, to love dearly, Fms. x. 239; maðr sá er manngi ann, Hm. 49; unna frá vísum vilja, 98; Egill unni henni lítið, Eg. 702; einn son er hann ann lítið, Hkr. i. 204; meistari þinn ann þér mikit, Bs. i. 228; hón unni honum mikit, Nj. 27; ek mun þér vel unnandi verða, 24; hón varð honum lítt unnandi, Ísl. ii. 274; Magnúss varð henni eigi unnandi, Fms. vii. 176; hvárt unni öðru með leyndri ást. Fb. ii. 134; hón þú annt at vísu, … þú mátt unna, Str. 8; hinir sem Guði hafa unnat, Fb. i. 36; aldrei hafði hann henni meirr unnt enn þá, Sturl. i. 207; þú hefir engum manni jamnmikit unnt sem Bolla, Ld. 194; eigi leyna augu, ef ann kona manni, a saying, Ísl. ii. 251; lengi hefi ek mikit unnt Þráni, Nj. 146; þeim var ek verst er ek unna mest, Ld. 334.
    2. recipr., unnusk þau af öllu hjarta, Mar.; þau unnusk mikit systkin, Fms. iii. 107; ok unnumk vit mikit, Glúm. 326, Gísl. 44; þeir unnusk mikit fóstbræðr, Ld. 110; svá unntusk (sic) þau mikit, Gísl. 129.

    Íslensk-ensk orðabók > UNNA

  • 3 HAFA

    * * *
    (hefi; hafða, höfðum; hafðr), v.
    1) to have (þeir höfðu sjau skip ok flest stór);
    hafa elda, to keep up a five;
    2) to hold, celebrate (hafa vinaboð, blót, þing);
    3) to keep, retain (rifu þær vefinn í sundr, ok hafði hverr þat er hélt á);
    4) to use (tvau net eru rý, ok hafa eigi höfð verit);
    orð þau sem hann hafði um haft, which he had made use of;
    hafa fagrmæli við e-n, to flatter one;
    hafa hljóðmæli við e-n, to speak secretly to one;
    hafa tvimæli á e-u, to speak doubtfully of a thing;
    hafa viðrmæli um e-t, to use mocking words;
    hann var mjök hafðr við mál manna, much used to, versed in, lawsuits;
    5) to have, hold, maintain;
    hafa vináttu við e-n, to maintain friendship with one;
    hafa hættumikit, to run a great risk;
    hafa heilindi, to have good health;
    6) to bring, carry;
    hafa e-n heim með sér, to bring one home;
    hann hafði lög, út hingat ór Noregi, he brought laws hither from Norway;
    hafa sik (to betake oneself) til annara landa;
    7) to take, carry off;
    troll hafi þik, the trolls take thee;
    8) to get, gain, win;
    hann hafði eigi svefn, he got no sleep;
    hefir sá jafnan, er hættir, he wins that ventures;
    hafa gagn, sigr, to gain victor;
    hafa meira hlut, to get the upper hand, gain the day;
    hafa sitt mál, to win one’s suit;
    hafa tafl, to win the game;
    hafa erendi, to do one’s errand, succeed;
    hafa bana, to suffer death, to die;
    hafa sigr, to be worsted;
    hafa góðar viðtökur, to be well received;
    hafa tíðindi af e-m, to get tidings of, or from, one;
    hafa sœmd, óvirðing af e-m, to get honour, disgrace from one;
    with gen., hafa e-s ekki, to fail to catch one (hann kemst á skóg undan, ok höfðu þeir hans ekki);
    ekki munu vér hans hafa at sinni, we shall not catch him at present;
    9) to wear carry (clothes, weapons);
    hann hafði blán kyrtil, he wore a blue kirtle;
    hafa kylfu í hendi sér, to have a club in one’s hand;
    10) to behave, do, or fare, so an so esp. with an adv.;
    hafa vel, illa, vetr, to behave (do) well, badly, be worse;
    hafa sik vel, to behave;
    11) with infin., hafa at varðveita, to have in keeping at selja, to have on sale;
    lög hafið þér at mæla, you are right;
    12) hafa e-n nær e-u, to expose one to (þú hafðir svá nær haft oss úfœru);
    hafa nær e-u, to come near to, esp. impers.;
    nær hafði okkr nú, it was a narrow escape;
    svá nær hafði hausinum, at, the shot so nearly touched the head, that;
    ok er nær hafði, skipit mundi fljóta, when the ship was on the point of flloating;
    13) as an auxiliary verb, in the earliest time with the pp. of transitive verbs in acc.;
    hefir þú hamar um fólginn, hast thou hidden the hammer?;
    ek hefi sendan mann, I have sent a man;
    later with indecl. neut. pp.;
    hefir þú eigi sét mik, hast thou not seen me?;
    14) with preps.:
    hafa e-t at, to do, act;
    hann tók af þér konuna, en þú hafðir ekki at, but thou didst not stir, didst take it tamely;
    absol., viltu þess freista, ok vita hvat at hafi, wilt thou try and see what happens?;
    hafa e-t at hlífiskildi (skotspœni), to use as a shield (as a target);
    hafa e-n háði, hlátri, to mock, laugh at;
    hafa e-t at engu, vettugi, to hold for naught, take no notice of;
    hafa sakir á e-n have charges against one;
    hafa á rás, to take to one’s heels, run off;
    hafa e-t fram, to produce (vápn þorgils vóru fram höfð); to carry out, hold forth;
    hafa mál fram, to proceed with a suit;
    var um búit, ekki fram haft, all was made ready but nothing done;
    hafa e-t frammi, í frammi, to use, make use of (hafa í frammi kúgan);
    ok öll lögmæt skil frammi hafa, and discharge all on official duties;
    hafa e-t fyrir satt, to hold for true;
    eigi em ek þar fyrir sönnu hafðr, I am not truly aimed for that, it is a false charge;
    hafa e-n fyrir sökum um e-t, to charge one with;
    hafa í hótum við e-n, to threaten one;
    hafa e-t með höndum, to have in hand;
    höfum eiai sigrinn ór hendi, let not victory slip out of our hands;
    hafa ór við e-n, to behave so and so towards one (hefir þú illa ór haft við mik);
    hafa e-t til e-s to use for (höfðu þeir til varnar skot ok spjót); to be a reason or ground for;
    vér hyggjum þat til þess haft vera, at þar hafi menn sézt, we believe the foundation of the story is that men have been seen there;
    hafa mikit (lítit) til síns máls, to have much (little) in support of one’s case;
    hafa e-t til, to have at hand, possess;
    orð þau, sem hann hafði um haft, the words which he had used;
    keisari hafði fátt um, did not say much;
    hafa e-n undir, to get one under, subdue one;
    hafa e-t uppi, to take (heave) up (hafa uppi fœri, net);
    Skarpheðinn hafði uppi øxina, S. heaved up the axe;
    hafa flokk uppi, to raise a party, to rebel;
    hafa uppi tafl, to play at a game;
    hafa e-n uppi, to bring one to light;
    hafa uppi rœður, to begin a discussion;
    hafa e-t úti, to have done, finished (hafa úti sitt dagsverk);
    hafa við e-m, to be a match for one;
    hafa sik við, to exert oneself;
    hafa mikit (lítit) við, to make a great (little) display;
    hann söng messu ok bafði mikit við, and made much of it;
    hann bad jarl leita, bann hafði lítit við þat, he did it lightly;
    haf ekki slíkt við, do not say so;
    haf þú lítit við at eggja sonu þina, refrain from egging on thy sons;
    15) refl., hafast.
    * * *
    pret. hafði; subj. hefði; pres. sing. hefi (less correctly hefir), hefir, hefir; plur. höfum, hafit, hafa: the mod. pres. sing. is monosyllabic hefr or hefur, and is used so in rhymes—andvara engan hefur | … við glys heims gálaus sefur, Pass. 15. 6, but in print the true old form hefir is still retained; the monosyllabic present is used even by old writers in the 1st pers. before the personal or negative suffix, e. g. hef-k and hef-k-a ek for hefi-g and hefig-a ek, see e. g. Grág. (Kb.) 79, 82, in the old oath formula, hef-k eigi, Hallfred; hef ek, Fms. iii. 10 (in a verse); but not so in 3rd pers., e. g. hefir-a or hefir-at, Grág. l. c.: imperat. haf, hafðu: part. pass. hafðr, neut. haft;—hafat is an απ. λεγ., Vsp. 16, and is prob. qs. hafit from hefja, to heave, lift: [Ulf. haban; A. S. habban; Engl. have; Hel. hebben; Germ. haben; Dutch hebben; Dan. have, Swed. hafva: it is curious the Lat. form habere retains the consonant unchanged, cp. the Romance forms, Ital. avere, Fr. avoir, Span. haber, etc. ☞ Hafa is a weak verb, and thus distinguished from hefja (to lift, begin), which is a strong verb, answering to Lat. capere, incipere; but in sundry cases, as will be seen below, it passes into the sense of this latter word; as also in some instances into that of another lost strong verb, hafa, hóf, to behave, and hœfa, to hit]:—to have.
    A. To have; hann hafði með sér ekki meira lið, Fms. i. 39; hafði hverr hirð um sik, 52; höfðu þeir áttján skip, viii. 42; Sverrir hafði tvau hundrað manna, … þeir höfðu annan samnað á landi, 328; hann hafði mikit lið ok frítt, x. 36; þeir höfðu sjau skip ok flest stór, 102; hafa fjölmennar setur, Eb. 22; hann hafði menn sína í síldveri, Eg. 42; mun ek naut hafa þar sem mér þykkir hagi beztr, 716.
    II. to hold:
    1. to keep, celebrate; hafa ok halda, Dipl. i. 6; hafa átrúnað, 10; hafa dóma, 12; hafa blót, Fms. iv. 254; hafa vina-veizlu, id.; hafa vina-boð, Nj. 2; hafa Jóla-boð, Eg. 516; hafa þing, Fms. ix. 449; hafa haust-boð, Gísl. 27; hafa drykkju, Eb. 154; hafa leik, Fms. x. 201, passim.
    2. to hold, observe; hlýðir þat hvergi at hafa eigi lög í landi, Nj. 149; skal þat hafa, er stendr …, Grág. i. 7; skal þat allt hafa er finsk á skrá þeirri …, id.; en hvatki es mis-sagt es í fræðum þessum, þá es skylt at hafa þat (to keep, hold to be true) es sannara reynisk, Íb. 3; ok hafða ek (I kept, selected) þat ór hvárri er framarr greindi, Landn. 320, v. l.
    3. to hold, keep, retain; ef hann vill hafa hann til fardaga, Grág. i. 155; skal búandinn hafa hann hálfan mánuð, 154; ok hafði hvárr þat er hélt á, Nj. 279; hitt skal hafa er um fram er, Rb. 56; kasta í burt þrjátigi ok haf þat sem eptir verðr, 494.
    4. to hold an office; hafa lögsögu, to hold the office of lögsaga, Íb. passim; hafa jarldóm, konungdóm, passim; þat höfðu haft at fornu Dana-konungar, Eg. 267; þér berit konunga-nöfn svá sem fyrr hafa haft ( have had) forfeðr yðrir, en hafit lítið af ríki, Fms. i. 52; hafa ríki, to reign, Hkr. pref.
    5. phrases, hafa elda, to keep a fire, cook, Fms. xi. 129; hafa fjárgæzlu, to tend sheep, Eg. 740; hafa embætti með höndum, Stj. 204; hafa gæzlur á e-u, Fms. ix. 313; hafa … vetr, to have so many winters, be of such an age (cp. Fr. avoir … ans), Íb. 15; margir höfðu lítið fátt þúsund ára, Ver. 7: hafa vörn í máli, Nj. 93; hafa e-t með höndum, to have in hand, Fms. viii. 280, ix. 239; hafa e-t á höndum, Grág. i. 38; hafa fyrir satt, to hold for true, Fms. xi. 10; hafa við orð, to intimate, suggest, Nj. 160; hafa e-t at engu, vettugi, to hold for naught, take no notice of, Fas. i. 318.
    6. with prepp. or infin.,
    α. with prep.; hafa til, to have, possess; ef annarr þeirra hefir til enn annarr eigi, þá er sá skyldr til at fá honum er til hefir, Grág. i. 33; ef annarr hefir til …, id.; þér ætlið at ek muna eigi afl til hafa, Ld. 28.
    β. with infin.; hafa at varðveita, to have in keeping, Eg. 500; lög hafit þér at mæla, you have the law on your tongue, i. e. you are right, Nj. 101; hörð tíðindi hefi ek at segja þér, 64; sá er gripinn hefir at halda, Grág. i. 438; hafa at selja, to have on sale, Ld. 28.
    III. to use; var haft til þess sker eitt, Eb. 12; þá höfðu þeir til varnar skot ok spjót, Fms. vii. 193; er þín ráð vóru höfð, that thy advice was taken, Fs. 57; Gríss hafði þessi ráð, Fms. iii. 21; ek vil at þat sé haft er ek legg til, x. 249; þykki mér þú vel hafa ( make good use of) þau tillög er ek legg fyrir þik, xi. 61; til þess alls er jarli þótti skipta, þá hafði hann þessa hluti, 129; tvau ný (net), ok hafa eigi höfð verit ( which have not been used), haf þú ( take) hvárt er þú vilt, Háv. 46; þær vil ek hafa enar nýju, en ek vil ekki hætta til at hafa enar fornu, id.; önnur er ný ok mikil ok hefir ( has) til einskis höfð ( used) verið, id.; buðkr er fyrir húslker er hafðr, Vm. 171; gjalda vápn þau er höfð eru, N. G. L. i. 75; þat hafði hann haft ( used) fyrir skála, Edda 29; þeir vóru hafðir til at festa með hús jafnan, Nj. 118; sá hólmr var hafðr til at …, Fms. i. 218; hann skyldi hafa hinn sama eið, x. 7; orð þau sem hann hafði ( had) um haft ( used), Nj. 56; orð þau er hann hafði ( made use of) í barnskírn, K. Þ. K. 14.
    2. more special phrases; hafa fagrmæli við e-n, to flatter one, Nj. 224; hafa hljóðmæli við e-n, to speak secretly to one, 223; allmikil fjölkyngi mun vera við höfð áðr svá fái gört, Edda 27; hafa mörg orð um e-t, Ld. 268; hafa tvímæli á e-u, to discuss, doubt, speak diffidently of a thing, Lv. 52; hafa viðrmæli um e-t, to use mocking words, Nj. 89; hafa nafn Drottins í hégóma, to take the Lord’s name in vain, Fms. i. 310; (hann var) mjök hafðr við mál manna, much used to, versed in lawsuits, Dropl. 8: hafa sik til e-s, to use oneself to a thing, i. e. to do a mean, paltry thing; þeir er til þess vilja hafa sik, at ganga í samkundur manna úboðit, Gþl. 200; ef hann vill sik til þessa hafa, Fms. i. 99: hafa sik við, to exert oneself; skaltú ok verða þik við at hafa um þetta mál, ef þú getr þat af þér fært, Grett. 160: hafa e-n at skotspæni, to use one as a target, Nj. 222; hafa e-n at hlífi-skildi sér, to use one as a shield, 262; hafa e-n at ginningar-fifli, auga-bragði, háði, hlátri, Hm. 133, Nj. 224, passim.
    IV. to have, hold, maintain, of a state or condition; hafa vináttu við e-n, to maintain friendship with one, Sks. 662; hafa vanmátt, to continue sick, Eg. 565; hafa hættu-mikit, to run a great risk, Nj. 149; hafa vitfirring, to be insane, Grág. i. 154; hafa heilindi, to have good health, 26, Hm. 67; hafa burði til e-s, to have the birthright to a thing. Eg. 479; hafa hug, áræði, hyggindi, to have the courage …, Hom. 28; hafa vit ( to know), skyn, greind … á e-u, to have understanding of a thing; hafa gaman, gleði, skemtun, ánægju af e-u, to have interest or pleasure in a thing; hafa leiða, ógeð, andstygð, hatr, óbeit á e-u, to dislike, be disgusted with, hate a thing; hafa elsku, mætr, virðing á e-u, to love, esteeem … a thing; hafa allan hug á e-u, to bend the mind to a thing; hafa grun á e-m, to suspect one; hafa ótta, beyg af e-u, to fear a thing; and in numberless other phrases.
    2. with prepp.:
    α. hafa e-t frammi (fram), to carry out, hold forth; hafa frammi róg, Nj. 166; hafa mál fram, to proceed with a suit, 101; stefnu-för, 78; heitstrengingar, Fms. xi. 103; ok öll lögmælt skil frammi hafa, and discharge all one’s official duties, 232; var um búit en ekki fram haft, all was made ready, but nothing done, viii. 113; beini má varla verða betri en hér er frammi hafðr, xi. 52; hafðú í frammi ( use) kúgan við þá uppi við fjöllin, Ísl. ii. 215; margir hlutir, þó at hann hafi í frammi, Sks. 276.
    β. hafa mikit, lítið fyrir e-u, to have much, little trouble about a thing; (hence fyrir-höfn, trouble.)
    γ. hafa við e-m (afl or the like understood), to be a match for one, Fms. vii. 170, Lv. 109, Nj. 89, Eg. 474, Anal. 176; hafa mikit, lítið við, to make a great, little display; (hence við-höfn, display, pomp); hann söng messu ok hafði mikit við, he sang mass and made a great thing of it, Nj. 157; þú hefir mikit við, thou makest a great show of it, Boll. 351; hann bað jarl leita, hann hafði lítið við þat, he did it lightly, Nj. 141; haf ekki slíkt við, do not say so, Ld. 182.
    B. To take, carry off, win, wield, [closely akin to Lat. capere]:
    I. to catch, take, esp. in the phrase, hafa ekki e-s, to miss one; hann kemsk á skóg undan, ok höfðu þeir hans ekki, he took to the forest and they missed him, Nj. 130; ekki munu vér hans hafa at sinni, we sha’nt catch him at present, Fms. vi. 278; hafða ek þess vætki vífs, Hm. 101; þeygi ek hana at heldr hefik, 95: in swearing, tröll, herr, gramir hafi þik, the trolls, ghosts, etc. take thee! tröll hafi líf, ef …, Kormak; tröll hafi Trefót allan! Grett. (in a verse); tröll hafi þína vini, tröll hafi hól þitt, Nj.; herr hafi Þóri til slægan, confound the wily Thorir! Fms. vi. 278, v. l. (emended, as the phrase is wrongly explained in Fms. xii. Gloss.); gramir hafi þik! vide gramr.
    II. to carry, carry off, bring; hafði einn hjartað í munni sér, one carried the heart off in his mouth, Nj. 95; hann hafði þat ( brought it) norðan með sér, Eg. 42; hafði Þórólfr heim marga dýrgripi, 4; hann hafði með sér skatt allan, 62; skaltú biðja hennar ok hafa hana heim hingat, Edda 22; fé þat er hann hafði ( had) út haft ( carried from abroad), Gullþ. 13; á fimm hestum höfðu þeir mat, Nj. 74; bókina er hann hafði ( had) út haft, Fms. vii. 156; konungr hafði biskup norðr til Björgynjar með sér, viii. 296; biskup lét hann hafa með sér kirkju-við ok járn-klukku, Landn. 42; hann hafði með sér skulda-lið sitt ok búferli, Eb. 8; hann tók ofan hofit, ok hafði með sér flesta viðu, id.; ok hafa hana í brott, Fms. i. 3; tekr upp barnit, ok hefir heim með sér, Ísl. ii. 20; hann hafði lög út hingat ór Noregi, he brought laws hither from Norway, Íb. 5; haf þú heim hvali til bæjar, Hým. 26; ok hafa hann til Valhallar, Nj. 119.
    III. to take, get; hann hafði þá engan mat né drykk, he took no food nor drink, Eg. 602; hann hafði eigi svefn, he got no sleep, Bs. i. 139.
    2. to get, gain, win; öfluðu sér fjár, ok höfðu hlutskipti mikit, Eg. 4; eigi þarftú at biðja viðsmjörs þess, þvíat hann mun þat alls ekki hafa, né þú, for neither he nor thou shall get it, Blas. 28; jarl vill hafa minn fund, he will have a meeting with me, 40, Skv. 1. 4: the sayings, hefir sá jafnan er hættir, he wins that risks, ‘nothing venture, nothing have,’ Hrafn. 16; sá hefir krás er krefr, Sl. 29.
    3. phrases, hafa meira hlut, to get the better lot, gain the day, Nj. 90, Fms. xi. 93; hafa gagn, sigr, to gain victory, ix. 132, Eg. 7, Hkr. i. 215, Ver. 38; hafa betr, to get the better; hafa verr, miðr, to have the worst of it, Fms. v. 86, Þorst. S. St. 48, passim; hafa mál sitt, to win one’s suit, Grág. i. 7, Fms. vii. 34; hafa kaup öll, to get all the bargain, Eg. 71; hafa tafl, to win the game, Fms. vii. 219; hafa erendi, to do one’s errand, succeed, Þkv. 10, 11, Fas. ii. 517: hafa bana, to have one’s bane, to die, Nj. 8; hafa úsigr, to be worsted, passim; hafa úfrið, to have no peace; hafa gagn, sóma, heiðr, neisu, óvirðing, skömm, etc. af e-u, to get profit, gain, honour, disgrace, etc. from a thing; hafa e-n í helju, to put one to death, Al. 123; hafa e-n undir, to get one under, subdue him, Nj. 95, 128; höfum eigi, sigrinn ór hendi, let not victory slip out of our hands, Fms. v. 294.
    4. to get, receive; hann hafði góðar viðtökur, Nj. 4; hón skal hafa sex-tigi hundraða, 3; skyldi Högni hafa land, 118; selja skipit, ef hann hafði þat fyrir ( if he could get for it) sem hann vildi; Flosi spurði í hverjum aurum hann vildi fyrir hafa, hann kvaðsk vildu fyrir hafa land, 259; hafa tíðindi, sögur af e-m, to have, get tidings of or from one, Ld. 28; hafa sæmd, metorð óvirðing, to get honour, disgrace from one’s hands, Nj. 101; hafa bætr, to get compensation, Grág. i. 188; hafa innstæðuna eina, id.; hafa af e-m, to have the best of one, cheat one.
    IV. to carry, wear, of clothes, ornaments, weapons:
    1. of clothes, [cp. Lat. habitus and Icel. höfn = gear]; hafa hatt á höfði, Ld. 28; hafa váskufl yztan klæða, … þú skalt hafa undir ( wear beneath) hin góðu klæði þín, Nj. 32; hann hafði blán kyrtil, … hann hafði svartan kyrtil, Boll. 358; hafa fald á höfði, to wear a hood; hón hafði gaddan rautt á höfði, Orkn. 304; hann hafði um sik breitt belti, he wore a broad belt, Nj. 91; hafa fingr-gull á hendi, 146: to have about one’s person, vefja saman ok hafa í pungi sínum, Edda 27; hlutir sem mönnum var títt at hafa, Fms. xi. 128.
    2. of weapons, to wield, carry; spjót þat er þú hefir í hendi, Boll. 350; hafa kylfu í hendi sér, to have a club in one’s hand, Fms. xi. 129; hafa staf í hendi, to have a stick in the hand, Bárð.; Gunnarr hafði atgeirinn ok sverðit, Kolskeggr hafði saxit, Hjörtr hafði alvæpni, Nj. 93; hann hafdi öxi snaghyrnda, Boll. 358; hann hafði kesjuna fyrir sér, he held the lance in rest, Eg. 532.
    V. here may be added a few special phrases; hafa hendr fyrir sér, to grope, feel with the hands (as in darkness); hafa vit fyrir sér, to act wisely; hafa at sér hendina, to draw one’s hand back, Stj. 198; hafa e-t eptir, to do or repeat a thing after one, Konr.; hafa e-t yfir, to repeat (of a lesson): hafa sik, to betake oneself; hafa sik til annarra landa, Grett. 9 new Ed.; hann vissi varla hvar hann átti at hafa sik, he knew not where ( whither) to betake himself, Bs. i. 807; hefir hann sik aptr á stað til munklífisins, Mar.
    C. Passing into the sense of hefja (see at the beginning); hafa e-t uppi, to heave up, raise; hafa flokk uppi, to raise a party, to rebel, Fb. ii. 89: hafa uppi færi, net, a fisherman’s term, to heave up, take up the net or line, Háv. 46; Skarphéðinn hafði uppi ( heaved up) öxina, Nj. 144: hafa uppi tafl, to play at a game, Vápn. 29; þar vóru mjök töfl uppi höfð ok sagna-skemtan, Þorf. Karl. 406, v. l.: hafa e-n uppi, to hold one up, bring him to light; svá máttu oss skjótast uppi hafa, Fær. 42: metaph. to reveal, vándr riddari hafði allt þegar uppi, Str. 10.
    2. with the notion to begin; Bárðr hafði uppi orð sín ( began his suit) ok bað Sigríðar, Eg. 26, Eb. 142; hafa upp stefnu, to begin the summons, Boll. 350; hafa upp ræður, to begin a discussion; ræður þær er hann hafði uppi haft við Ingigerði, Fms. iv. 144, where the older text in Ó. H. reads umræður þær er hann hafði upp hafit (from hefja), 59; cp. also Vsp., þat langniðja-tal mun uppi hafat (i. e. hafit) meðan öld lifir, 16, (cp. upp-haf, beginning); þó at ek hafa síðarr um-ræðu um hann, better þó at ek hafa (i. e. hefja) síðarr upp ræðu um hann, though I shall below treat of, discuss that, Skálda (Thorodd) 168; er lengi hefir uppi verit haft síðan (of a song), Nj. 135; cp. also phrases such as, hafa á rás, to begin running, take to one’s heels, Fms. iv. 120, ix. 490; næsta morgin hefir út fjörðinn, the next morning a breeze off land arose, Bs. ii. 48: opp. is the phrase, hafa e-t úti, to have done, finished; hafa úti sitt dags-verk, Fms. xi. 431; hafa úti sekt sína, Grett. 149.
    D. Passing into the sense of a lost strong verb, hafa, hóf (see at the beginning), to behave, do, act:
    I. with an adverb, hafa vel, ílla, or the like, to behave, and in some instances to do well or badly, be happy or unhappy,
    α. to behave; en nú vil ek eigi verr hafa en þú, Fms. iv. 342; þeir sögðu at konungr vildi verr hafa en þeir, 313; hefir þú ílla ór (málum or the like understood) haft við mik, Fs. 140; ólikr er Gísli öðrum í þolinmæði, ok hefir hann betr en vér, Gísl. 28.
    β. to do so and so (to be happy, unhappy); verr hafa þeir er trygðum slitu, Mkv. 3; ílla hefir sá er annan svíkr, 18; vel hefir sá er þat líða lætr, 6; vel hefir sá ( he is happy) er eigi bíðr slíkt íllt þessa heims, Fms. v. 145; hvílíkt hefir þú, how dost thou? Mar.; hafa hart, to do badly, to be wretched; at sál Þorgils mætti fyrir þær sakir eigi hart hafa, Sturl. iii. 292, Mar.; Ólafr hafði þá hölzti ílla, O. was very poorly, D. N. ii. 156; þykisk sá bezt hafa ( happiest) er fyrstr kemr heim, Fms. xi. 248; þá hefir hann bazt af hann þegir, i. e. that is the best he can do if he holds his tongue, Hm. 19; þess get ek at sá hafi verr ( he will make a bad bargain) er þik flytr, Nj. 128; úlfgi hefir ok vel, the wolf is in a bad plight, Ls. 39; mun sá betr hafa er eigi tekr við þér, id.; betr hefðir þú, ef …, thou wouldest do better, if …, Akv. 16.
    γ. adding sik; hafa sik vel, to behave well, Fms. x. 415, Stj. 436.
    II. with the prep. at, to do, act, (hence at-höfn, at-hæfi, act, doing); hann lét ekki til búa vígs-málit ok engan hlut at hafa, Nj. 71; en ef þeim þykkir of lítið féit tekit, þá skulu þeir hafa at hit sama, to act in the same way, Grág. ii. 267; hvatki es þeir hafa at, Fms. xi. 132; hann tók af þér konuna, en þú hafðir ekki at, but thou didst not stir, didst take it tamely, Nj. 33; bæði munu menn þetta kalla stórvirki ok íllvirki, en þó má nú ekki at hafa, but there is no help for it, 202; eigi sýnisk mér meðal-atferðar-leysi, at vér höfum eigi at um kvámur hans, i. e. that we submit tamely to his coming, Fs. 32: absol., viltú þess freista, ok vita þá hvat at hafi, wilt thou try and see how it will do? Bjarn. 27; en nú skaltú fara fyrir, ok vita hvat at hafi, Bs. i. 712.
    III. phrases, hafa hátt, to be noisy, talk loud, Fms. i. 66; við skulum ekki hafa hátt ( do not cry loud) hér er maðr á glugganum, a lullaby song; hafa lágt, to keep silent; hafa hægt, to keep quiet; hafa sik á (í) hófi, to compose oneself, Ls. 36; hafa í hótum við e-n, to use threatening ( foul) language, Fb. i. 312; hafa í glett við e-n, to banter one, Fms. viii. 289; hafa íllt at verki, to do a bad deed, Ísl. ii. 184.
    E. Passing into the sense of the verb hæfa (see at the beginning), to aim at, hit, with dat.:
    I. to hit; svá nær hafði hausinum, at …, the shot so nearly hit the head, that …, Fms. ii. 272; þat sama forað, sem henni hafði næst váða, those very precipices from which she had so narrow an escape, Bs. i. 200, Fms. ix. 357; nær hafði nú, at skjótr mundi verða okkarr skilnaðr, Al. 124; nær hafði okkr nú, it struck near us, it was a narrow escape, Fms. viii. 281; kvaðsk svá dreymt hafa ( have dreamed), at þeim mundi nær hafa, ix. 387, v. l.; ok er nær hafði at skipit mundi fljóta, when the ship was on the point of floating, Ld. 58; ok hafði svá nær (it was within a hair’s breadth), at frændr Þorvalds mundu ganga at honum, Nj. 160; ok hafði svá nær at þeir mundi berjask, Íb. 11, cp. Bs. i. 21: the phrase, fjarri hefir, far from it! Edda (in a verse).
    2. to charge; eigi em ek þar fyrir sönnu hafðr, I am not truly aimed at for that, ‘tis a false charge, Eg. 64; þeim manni er fyrir sökum er hafðr, i. e. the culprit, Grág. i. 29; cp. the mod. phrase, hafa á e-u, to make a charge of a thing; það varð ekki á því haft, they could not make a case for a charge of it.
    II. metaph. to be the ground or reason for, (hence til-hæfa, reason, fact, foundation); til þess ætla vitrir menn þat haft at Ísland sé Tile (i. e. Thule) kallað, at …, learned men suppose that is the reason that Iceland is called Thule, that …, Landn. (pref.); mikit mun til haft, er einmæli er um (there must be some reason for it, because all people say so), Þorgils segir, eigi er fyrir haft ( there is no ground whatever for it), at ek mæla betr fyrir griðum en aðrir menn, Ísl. ii. 379; vér hyggjum þat til þess haft vera, at þar hafi menn sésk, we believe the substance of the story is that men have been seen there, Fms. xi. 158; hvat er til þess haft um þat (what is the truth of the matter?), hefir sundr-þykki orðit með ykkr? Boll. 364: in the saying, hefir hverr til síns ágætis nokkut, every one gets his reputation for something, Nj. 115.
    2. to happen, coincide; hefir svá til, at hann var þar sjálfr, Fms. xi. 138, v. l.
    β. the phrase, hafa mikit (lítið) til síns máls, to have much ( little) reason for one’s tale, i. e. to be much, little, in the right, Fms. vii. 221, xi. 138 (v. l.), Nj. 88: um þenna hefir svá stórum, it matters so much with this man, (v. l. for mun stórum skipta), Fms. xi. 311.
    F. REFLEX. to keep, dwell, abide, but only of a temporary shelter or abode, cp. Lat. habitare, (cp. also höfn, a haven); hann hefsk á náttartíma niðri í vötnum, at night-time he keeps down in the water, Stj. 77: to live, þeir höfðusk mjök í kaupferðum, they spent much of their life in travelling, Hkr. i. 276; hann hafðisk löngum í bænum, Bs. i. 353.
    β. with prep. við; hér mun ek við hafask ( I will stay here) en þú far til konungs, Fb. ii. 125; hafðisk hann við á skógum eðr í öðrum fylgsnum, 302; því at hann hafðisk þá á skipum við, Fms. viii. 44; hvílsk heldr ok hafsk við í því landi, rest and stay in that land, Stj. 162; Ásgeirr hafðisk við uppi í dalnum, Sd. 154; hafask lind fyrir, to cover oneself with a shield (?), Vsp. 50; hafask hlífar fyrir, to be mailed in armour, Hkm. 11.
    2. hafask at, to do, behave (cp. D. above); vóru þeir þá svá móðir, at þeir máttu ekki at hafask, Fms. ii. 149; en síðan skulut þér at hafa slíkt sem ek kann fyrir segja, i. 158; þat eitt munu við at hafask, at ek mun betr göra en þú, Nj. 19; Lambi sá hvat Steinarr hafðisk at, Eg. 747.
    3. hafask vel, to do well, thrive; vaxa ok vel hafask, to wax and do well, Hm. 142; nú er þat bæn mín, at þér hafisk við vel, that you bear yourself well up, Fms. ix. 497; Jungfrúin hafðisk vel við í ferðinni, x. 86; at fé hans mundi eigi hafask at betr at meðal-vetri, Grág. ii. 326.
    4. recipr., hafask orð við, to speak to one another; ok er þat ósiðlegt, at menn hafisk eigi orð við, Fs. 14; þar til er þeir hafask réttar tölur við, N. G. L. i. 182.
    II. part. hafandi is used in the sense of having conceived, being with child; þá verit hann varr við at hón var hafandi, 656 B. 14; hón skyldi verða hafandi at Guðs syni, id.; generally, allt þat er hafanda var lét burð sinn ok ærðisk, Fms. vii. 187; svá sem hón verðr at honum hafandi, Stj. 178; (hence barns-hafandi, being with child.)
    G. The word hafa is in the Icel., as in other Teut. languages, used as an auxiliary verb with a part. pass. of another verb, whereby a compound preterite and pluperfect are formed as follows:
    I. in transitive verbs with acc. the participle also was put in acc., agreeing in gender, number, and case with the objective noun or pronoun; this seems to have been a fixed rule in the earliest time, and is used so in all old poems down at least to the middle of the 11th century, to the time of Sighvat (circ. A. D. 990–1040), who constantly used the old form,—átt is an apostrophe for átta in the verse Ó. H. 81:
    1. references from poets, Gm. 5, 12, 16; þá er forðum mik fædda höfðu, Vsp. 2; hverr hefði lopt lævi blandit eðr ætt jötuns Óðs mey gefna, 29; þær’s í árdaga áttar höfðu, 60: ek hafða fengna konungs reiði, Ad. 3; en Grjótbjörn um gnegðan hefir, 18; mik hefir marr miklu ræntan, Stor. 10; þó hefir Míms-vinr mér um fengnar bölva bætr, 22: gaupur er Haraldr hafi sveltar, Hornklofi: Loka mær hefir leikinn allvald, Ýt. 7; sá hafði borinn brúna-hörg, 14; jarlar höfðu veginn hann, 15: ek hef orðinn ( found) þann guðföðr (verða is here used as trans.), Hallfred; höfum kera framðan, id.: hann hefir litnar, sénar, hár bárur, Ísl. ii. 223, thus twice in a verse of A. D. 1002; göngu hefik of gengna, Korm. (in a verse); hann hafði farna för, Hkr. i. (Glum Geirason); ek hefi talðar níu orustur, Sighvat; þú hefir vanðan þik, id.; ér hafit rekna þá braut, Ó. H. 63 (Óttar Svarti); hann hefir búnar okkr hendr skrautliga, Sighvat (Ó. H. 13); þeir hafa færð sín höfuð Knúti, id.; hvar hafit ér hugðan mér sess, id.; hafa sér kenndan enn nørðra heims enda, id.; Sighvatr hefir lattan gram, id.; hefir þú hamar um fólginn, Þkv. 7, 8; þú hefir hvatta okkr, Gkv. 6; ek hefi yðr brennda, Am. 39, cp. 56; hefi ek þik minntan, 81; hefir þú hjörtu tuggin, Akv. 36; hefir þú mik dvalðan, Hbl. 51; ek hefi hafðar þrár, I have had throes, Fsm. 51; en ek hann görvan hef-k, svá hefi ek studdan, 12 (verse 13 is corrupt); hann hefir dvalða þik, Hkv. Hjörv. 29; lostna, 30; mik hefir sóttan meiri glæpr, 32; ek hefi brúði kerna, id.; þú hefir etnar úlfa krásir, opt sár sogin, Hkv. 1. 36; sá er opt hefir örnu sadda, 35; hefir þú kannaða koni óneisa, 23; þá er mik svikna höfðut, Skv. 3. 55; hann hafði getna sonu, Bkv. 8; þann sal hafa halir um görvan, Fm. 42; bróður minn hefir þú benjaðan, 25; er hann ráðinn hefir, 37; sjaldan hefir þú gefnar vargi bráðir, Eg. (in a verse).
    2. references from prose; this old form has since been turned into an indecl. neut. sing. part. -it. The old form was first lost in the strong verbs and the weak verbs of the first conjugation: in the earliest prose both forms are used, although the indecl. is more freq. even in the prose writers, as Íb., the Heiðarv. S., the Miracle-book in Bs., Njála, Ó. H., (Thorodd seems only to use the old form,) as may be seen from the following references, Björn hafði særða þrjá menn, Nj. 262; hann mundi hana hafa gipta honum, 47; hann hafði þá leidda saman hestana, 264: ek hefi sendan mann, Ísl. (Heiðarv. S.) ii. 333; ek nefi senda menn, id.: hafa son sinn ór helju heimtan, Bs. (Miracle-book) i. 337; en er þeir höfðu niðr settan sveininn, 349; hann hafði veidda fimm tegu fiska, 350: er þér hefir ílla neisu gorva, Ó. H. 107: þá hefi ek fyrri setta þá í stafrófi, Skálda (Thorodd) 161; þar hefi ek við görva þessa stafi fjóra, id.; hafa hann samsettan, 167: góða fylgd hefir þú mér veitta, Þorst Síðu H. 2: sagði, at Ólafr konungr hafði sendan hann, Bs. i. 11: Þyri, er hertogi hafði festa nauðga, Fms. x. 393 (Ágrip): hefi ek þá svá signaða ok magnaða, v. 236: hefir sólin gengna tvá hluti, en einn úgenginn, K. Þ. K. 92 (Lund’s Syntax, p. 12).
    β. again, neut. indecl., hana hafði átt fyrr Þoróddr, Ísl. ii. 192: hón hafði heimt húskarl sinn …, Ísl. (Heiðarv. S.) ii. 339; hann hefir ekki svá vel gyrt hest minn, 340; hefir þú eigi séð mik, 341; hve hann hafði lokkat hann. id.; gistingar hefi ek yðr fengit, 343: þeir höfðu haft úfrið ok orrostur, Íb. 12; hann hafði tekið lögsögu, 14: stafr er átt hafði Þorlákr, Bs. (Miracle-book) i. 340; er þær höfðu upp tekit ketilinn ok hafit …, 342; göngu es hann hafði gingit, 344; es sleggjuna hafði niðr fellt, 346; sem maðr hefði nýsett (hana) niðr, id.; jartein þá er hann þóttisk fingit hafa, 347; hafði prestrinn fært fram sveininn, 349: hjálm er Hreiðmarr hafði átt, Edda 73: hafa efnt sína heitstrenging, Fms. (Jómsv. S.) xi. 141: slíkan dóm sem hann hafði mér hugat, Ó. H. 176, etc. passim:—at last the inflexion disappeared altogether, and so at the present time the indecl. neut. sing. is used throughout; yet it remains in peculiar instances, e. g. konu hefi eg mér festa, Luke xiv. 20, cp. Vídal. ii. 21. ☞ This use of the inflexive part. pass. may often serve as a test of the age of a poem, e. g. that Sólarljóð was composed at a later date may thus be seen from verses 27, 64, 72, 73, 75, 79; but this test is to be applied with caution, as the MSS. have in some cases changed the true forms (-inn, -ann, and -it, -an being freq. abbreviated in the MSS. so as to render the reading dubious). In many cases the old form is no doubt to be restored, e. g. in vegit to veginn, Fm. 4, 23; búit to búinn, Hkv. Hjörv. 15; borit to borinn, Hkv. 1. 1; beðit to beðinn, Fsm. 48; orðit to orðin, Og. 23; roðit to roðinn, Em. 5; brotið to brotinn, Vkv. 24, etc.: but are we to infer from Ls. 23, 26, 33, that this poem is of a comparatively late age?
    II. the indecl. neut. sing. is, both in the earliest poems and down to the present day, used in the following cases:
    1. with trans. verbs requiring the dat. or gen.; ek hefi fengit e-s, hann hafði fengit konu; hafa hefnt e-s, Fms. xi. 25; sú er hafði beðit fjár, Þkv. 32; stillir hefir stefnt mér, Hkv. Hjörv. 33, and so in endless cases.
    2. in the reflex. part. pass.; þeir (hann) hafa (hefir) látisk, farisk, sagsk, etc.
    3. in part. of intrans. neut. verbs, e. g. þeir þær (hann, hón), hafa (hefir) setið, staðit, gengit, legit, farit, komit, verit, orðit, lifað, dáit, heitið …, also almost in every line both of prose and poetry.
    4. in trans. verbs with a neut. sing. in objective case the difference cannot be seen.
    ☞ The compound preterite is common to both the Romance and Teutonic languages, and seems to be older in the former than in the latter; Grimm suggests that it originated with the French, and thence spread to the Teutons. That it was not natural to the latter is shewn by the facts, that
    α. no traces of it are found in Gothic, nor in the earliest Old High German glossaries to Latin words.
    β. in the earliest Scandinavian poetry we can trace its passage from declinable to indeclinable.
    γ. remains are left in poetry of a primitive uncompounded preterite infinitive, e. g. stóðu = hafa staðit, mundu, skyldu, vildu, etc., see Gramm. p. xxv, col. 2. ☞ We may here note a curious dropping of the verb hefir, at ek em kominn hingat til lands, ok verit áðr ( having been) langa hríð utan-lands, Ó. H. 31, cp. Am. 52; barn at aldri, en vegit slíka hetju sem Þorvaldr var, Glúm. 382. On this interesting matter see Grimm’s remarks in his Gramm. iv. 146 sqq.

    Íslensk-ensk orðabók > HAFA

  • 4 haf-rekr

    m. sea-drifted. Heine havreki or Heine the sea-drifted is the name of the hero of a Faroe legend, told by Schlyter in Antiqu. Tidskrift, 1849–1851. The legend makes him the father of the arch-pirate Magnus Heineson, a historical person, whose exploits are told in Debes’ book; this Magnus, we may presume, served as a model to Scott’s Pirate (that Scott knew of Debes is scon from note K to the Pirate). The Faroe legend bears a striking likeness to the Anglo-Norman Haveloc the Dane; both name and story may have a common origin, ‘Haveloc’ being a corrupted French form, with r changed into l for the sake of euphony, haf-rót, n. a violent swell of the sea.

    Íslensk-ensk orðabók > haf-rekr

  • 5 HEIMR

    (-s, -ar), m.
    1) a place of abode, a region or world (níu man ek heima); spyrja e-n í hvern heim, to ask one freely;
    2) this world (segðu mér ór heimi, ek man ór helju); koma í heiminn, to be born; fara af heiminum, to depart this life; liggja milli heims ok heljar, to lie between life and death;
    3) the earth; kringla heimsins, the globe.
    * * *
    m. [Ulf. heimos (fem. pl.) = κώμη; A. S. hâm; cp. Eng. home, and in local names -ham; O. H. G. haim; Germ. heim; Dan. hjem; Swed. hem]:—prop. an abode, village, and hence land, region, world:
    I. abode, land,
    1. partly in a mythol. sense, each heimr being peopled with one kind of beings, gods, fairies, men, giants, etc.; níu man ek heima, I remember nine abodes, Vsp. 2, and also Alm. 9 sqq., Vþm. 45, refer to the mythol. conception of nine heavens, nine kinds of beings, and nine abodes, cp. Goð-heimr, God-land, Yngl. S., Stor.; Mann-heimar, Man-land, the abode of men, Yngl. S.; Jötun-heimar, Giant-land; Álf-heimr, Elf-land, Fairy-land; Nifl-heimr, Mist-land, the world below, Edda, Gm.; Undir-heimar, the nether world, Fms. iii. 178, Fas. iii. 391; Upp-heimr, the ‘Up-land,’ Ether, Alm. 13; cp. also Sól-heimar, ‘Sun-ham,’ Sunniside, freq. as a local name, Landn.; vind-h., ‘wind-ham,’ the heaven, Vsp. 62; sá heimr er Múspell heitir, Edda 3; heyrir blástr hans í alla heima, 17: the phrase, spyrja einn í alla heima, to ask one freely; er slíkt harla úhöfðinglegt at spyrja úkunna menn í hvern heim, Fb. i. 211.
    2. the region of the earth or sky; Austr-heimr, the East; Norðr-h., the North; Suðr-h., the South; Vestr-h., the West; Jórsala-heimr, Palestine: poët., dvalar-heimr, a dwelling-place, Sól. 35; ægis-h., 33; alda-h., the abode of men, 41; heimar goða, the abode of gods, Hkm. 13; munar-h., a place of bliss, Hkv. Hjörv. 42; ljóð-h., the abode of men, Gg. 2; myrk-h., the mirky abode, Akv. 42; sólar-h., the sun’s abode, heaven, Geisli.
    3. a village, in local names, Engl. -ham, Germ. -heim; but in mod. Dan., Norse, and Swed. local names contracted to -om or -um, so that in many instances it is doubtful whether it is from heim or a dat. pl. in um, thus Veom, Viom may be Véheimr or Véum; Sæ-heimr = mod. Norse Sæm; Há-heimr = Hæm; Fors-heimr = Forsum, Munch, Norge’s Beskr. Pref.: in Icel. not very freq., Sól-heimar, Man-heimar (cp. Safn i. 353 note), Vind-h.: the mythical Glaðs-h., ‘Bright-ham,’ Þrym-h., Þrúð-h., Gm. 4, 8, 11.
    II. this world, opp. to Hel or other worlds; fyrst fólkvíg í heimi, Vsp. 26; segðu mér ór heimi ek man ór Helju, Vtkv. 6, Hkv. Hjörv. 40, Skv. 3, 62, Vþm. 49, Am. 83, Stor. 19, Vsp. 46, Helr. 4; koma í heiminn, to be born, Fas. ii. 513; þessa heims, in this world, 623. 48, Gþl. 42, Hom. 48; opp. to annars heims, in the other world; þessa heims ok annars, Nj. 200, Sks. 354; kringla heimsins, the globe, orbis terrarum, Hkr. (init.); um allan heim, Grág. i. 169; heimr er bygðr, Ísl. ii. 381; spor þín liggja lengra út í heim en ek fæ séð, Orkn. 142; var heimrinn allr greindr í þriðjunga, Al. 117, Sks. 194, Rb. 134; al-heimr, the universe; minni-h., microcosmos, Eluc. 19.
    2. phrases, liggja (vera) milli heims ok Heljar, to lie between life and death, in extreme illness, Fb. i. 260 (of a swoon); lá Þorsteinn þá milli heims ok heljar ok vætti sér þá ekki nema dauða, Fas. ii. 437; þá sigaði svá at honum, … ok lá náliga í milli heims ok heljar, Grett. 114; sýna e-m í tvo heimana, to make one look into two worlds, i. e. to treat a person roughly; cp. laust hann svá at hann vissi lítið í þenna heim, he struck him so that he nearly swooned, Karl. 35.
    3. eccl. the world, mundus; heims ágirni, Hom. 73; stíga yfir heiminn, to overcome the world, 49, N. T. passim, e. g. John xvi. 8, 11, 20, 33; heims börn, the children of the world, Pass.; heims dýrð, the glory of the world, Post.; heims skraut, the pomp of the world, Hom. 83; hold ok heimr, the flesh and the world, N. T. 4. denoting people, only in the compd þing-heimr, an assembly, cp. Fr. monde.
    COMPDS: heimsaldr, heimsálfa, heimsbrestr, heimsbygð, heimsendi, heimskringla, heimsskapan, heimsskaut, heimsslit, heimssól, heimsstaða, heimsstjórn, heimsstýrir, heimsvist, heimsþriðjungr.

    Íslensk-ensk orðabók > HEIMR

  • 6 leiða

    I)
    (-dda, -ddr), v.
    1) to lead, conduct (Ólafr konungr leiddi Kjartan til skips); leiða upp skip, to drag a ship ashore;
    2) fig., leiða augum (sjónum), to behold; leiða hugum, to consider; leiða huga at e-u, to mark, note; leiða spurningum at um e-t, to inquire; leiða getum um e-t, to guess at a thing; leiða ástum, to love; leiða af e-u, to result from;
    3) gramm. to pronounce (því at hann leiddi eigi svá sem tíðast er);
    4) to bury, lead to the grave (Steinarr leiddi hann uppi í holtum).
    (-dda, -ddr), v.
    2) refl., leiðast e-t (acc.), to loathe, get tired of (leiðist manngi gott, ef getr); impers., e-m leiðist, one feels discontented (man honum leiðast, ef deildr er verðrinn); mér leiðist e-t, I am tired of (leiðist mönnum opt á at heyra).
    * * *
    u, f. irksomeness, Sks. 325.

    Íslensk-ensk orðabók > leiða

  • 7 LETJA

    * * *
    (let; latta, lóttum; lattr), v. to hold back, dissuade (one from something), l. e-n e-s (Björn latti ferðar; konungr fór eigi at síðr);
    refl., letjast, to become loth, unwilling (þrællinn tók at l. mjök á starfanum).
    * * *
    pres. let; pret. latti; subj. letti; part. lattr; with neg. suff. pres. reflex. leti-a, Skv. 3. 44; letsk-a-ðu, Ls. 47 (Bugge, see the foot-note): [A. S. latjan; Old Engl. let ( to hinder)]:—to hold back, dissuade, with acc. of the person, gen. of the thing; hvetið mik eða letið mik, Bkv. 14, Vþm. 2, Am. 29, 46, Skv. 3. 41; fýstu sumir, en sumir löttu, Eg. 242; fieiri löttu, ok kölluðu þat ráð at …, Ó. H. 145, Fs. 108, Gkv. 1. 2; sumir aflöttu fyrir konungi, Fms. ix. 370; sumir löttu fyrir-sátinnar, Sturl. i. 36; aðrir góðir menn löttu fyrirsátar, 38; Björn latti ferðar, Ó. H. 174; heldr löttu þeir þess, ok kváðu slíkt ekki kvenna ferð, Ld. 240; um várit vill Leifr í hernað en Ingólfr latti þess, Fs. 121; hann latti þá ( dissuaded them) at vera með konungi, Gullþ. 5; mun ek þat eigi göra, af ek sé ek fæ eigi latt, Ld. 238.
    II. reflex. to be let or hindered, slacken, desist; hví né letskaðú, Loki, Ls.; eigi mun ek letjask láta nema þú sér eptir, Eg. 257, Boll. 346; en þá ætla ek, at þú letisk meirr fyrir sakir hræðslu en hollostu við konung, Ó. H. 145; þrællinn tók at letjask mjök á starfanum, Grett. 148; herr lattisk at ganga, they did not go, could not do it, Glúm. 396 (in a verse); letjask Guði at þjóna, Stj. 388.
    2. part., lífs of lattr, poët. reft of life, Ýt. 12.

    Íslensk-ensk orðabók > LETJA

  • 8 SETJA

    (set, setta, settr), v.
    1) to seat, set, place, put (hann setti sveininn í kné konungi; hón var í haug sett);
    setja e-n inn, to put in prison;
    setja inn fénað, svín, hross, to pen up, take in;
    setja dóm, to set a court;
    setja tjöld, herbúðir, to set up tents;
    setja grundvöll til kirkju, to lay the foundation of;
    setja borð, to set up tables;
    setja e-m gisla, to give one hostages;
    2) to drive (hann setti øxina í höfuð honum);
    3) to make, establish (setja lög, frið, grið);
    setja ráð, ráðagørð, to set on foot (contrive) a plan, plot (báðu þeir hann setja aðra ráðagørð);
    setja e-m torg, markað, to set up a market;
    4) to order, prescribe (setja e-m skript);
    setja e-m dag, stefnu, to fix a day for one to appear;
    5) with dat., setja e-u, to settle (setja máli);
    6) to appoint (hann setti Guthorm son sinn til landvarnar);
    7) to allay (sá dauði mun setja mína sút);
    8) setja e-t e-u or með e-u, to set, inlay (hann lét gøra gullkaleik ok setja gimsteinum);
    to embroider (seglit var sett með fögrum skriptum);
    9) intrans., to set off (hann lagði halann á bak sér ok setti í burtu);
    setja undan, to escape;
    10) impers. it settles;
    þegar er niðt setti moldrykit (acc.), when the dust settled;
    jarl (acc.) setti svá rauðan sem blóð (dreyrrauðan), the earl turned red as blood;
    þá setti at honum hósta, a fit of coughing seized him;
    þá setr at henni grát mikinn, she bursts into tears;
    11) with preps. and advs.:
    setja e-n af kirkju, to put out of the church, excommunicate;
    setja e-n af ríki, to depose one;
    setja e-n af lífi, af sinni eign, to deprive one of life, of one’s property;
    setja e-n aptr, hold one back, check (hann setti þá harðliga aptr, er á Þráin leituðu);
    setja at e-m, to attack;
    setja e-t á skrá, to enter, set in a scroll;
    setja á sik hjálm, to put on a helmet;
    setja á, to push (H. bað Ketil ganga fyrir skut ok setja á);
    setja e-n eptir, to leave one behind;
    setja fram skip, to launch a ship;
    setja e-t fyrir, to prescribe (eptir fyrir-settri skipan);
    setja þvert nei fyrir, to deny flatly (Þyri setti þvert nei fyrir, at hón myndi giptast gömlum konungi);
    setja e-n í fjötur, bönd, to put in fetters;
    hann hafði sett spjót í völlinn hjá sér, he had stuck his spear in the ground beside him;
    setja e-n niðr, to make one sit down, put one down (H. þreif til hans ok setti hann niðr hjá sér);
    setja niðr lík, to lay a corpse in earth, bury it;
    setja niðr mál, deilu, vandræði, to settle it;
    setja e-t saman, to put together, set up (setja bú saman);
    to compose, write (eptir bókum þeim, er Snorri setti saman);
    setja e-n til bókar, to set one to learn;
    setja e-n til ríkis, to put one on the throne;
    setja upp, to raise, erect, put up (setja upp skurðgoð);
    setja upp segl, to hoist sail;
    setja upp boga, to bend a bow;
    setja skip upp, to draw a ship up, ashore;
    setja skip út, to launch, = setja skip fram;
    setja e-t við e-u, to set against (þat þótti höfðingjum ofrausn ok settu mjök hug sinn við);
    to bet (ek set við hundrað marka silfrs, at hann ríðr mik eigi af baki);
    setja e-n yfir e-t, to put one over, at the head of (H. konungr setti Eystein jarl yfir Vestfold);
    12) refl., setjast.
    * * *
    set, setti, sett; a causal to sitja, q. v.; [Ulf. satjan, ga-satjan, = τιθέναι, φυτεύειν; Engl. to set; Dan. sætte; Swed. sätta.]
    A. To seat, set, place, put; hann setti sveininn í kné konungi, Fms. i. 16; hón var í haug sett, Ld. 20; bar hann inn ok setti hann í sæti, Nj. 179; hann setti hann í næsta sér, 46; setti hann í hásæti hjá sér, 282; setja höfuðit aptr á bolinn, Fms. x. 213; setja á sik hjálm, Nj. 42, 144; var settr undir hann stóll, 269; s. forsæti með endi-löngum bekkjum, 220; setja inn, to put in; s. inn fénað, svín, hross, to pen them, take them in, Gþl. 386, Grág. i. 436: to put in prison, Fms, x. 49; s. í fjötra, bönd, to ‘set in the stocks,’ put in fetters, ii. 173, x. 301; hann hafði sett spjótið ( stuck it) í völlinn hjá sér, Nj. 58; s. hest fyrir sleða, Landn. 94; s. e-n til bókar, to set one to book, set one to learn, Fms. vii. 199, viii. 9; s. til ríkis, to set one to reign, Eg. 366; hann setti sonu sína hina ellri til lands, Orkn. 4 old Ed.; s. á skrá, to enter, set in a scroll, Stj.; setja inn, to insert, Bs. i. 280:—þar var fimmtar-dómr settr, Nj. 241; þar er dómrinn var settr, Eg. 340; setja tjöld, to set up tents, Fms. xi. 85; s. herbúðir, id.; s. gamma sinn annan veg brekkunnar, 38, 79; s. grundvöll til kirkju, to lay the foundation of, 33; s. e-m borð, Nj. 220; setja e-m gísla, to give hostages, Fms. xi. 392.
    2. special usages, to drive; hann setti öxina í höfuð honum, Nj. 53; þau setja þegar af þeim nýrun, they bite them clean off, Stj. 94.
    3. intrans. to set off; hann lagði halann á bak sér ok setti í burtu, Fb. i. 565; enn úhreini andi greip grís, ok setti braut síðan, Greg. 56: s. undan, to escape, Nj. 136, Fms. ii. 325; s. undan e-m, s. undan á-gangi e-s, to make one’s escape, Al. 99, Fms, vi. 379.
    4. with prepp.; setja af, to depose, see above:—s. e-n aptr, to repel, hold back, check, Hkr. i. 20, Fms. xi. 81, Nj. 123, Stj. 21:—setja at, to set against, attack; mun ek s. at hinni rauðu töflunni, of a move in chess, Fas. ii. 67:—setja á, to put up; s. á langar tölur, Sturl. i. 105; s. e-t á sig, to mark, notice; svá var á sett, at Böðvarr, 32: setja á vetr, of livestock in the autumn = Germ. anbinden:—s. eptir, to leave behind, Eg. 368, Fms. ix. 43:—setja e-ð fyrir sig, to set a thing before one, i. e. be sad and depressed on account of it:—setja fram, to put forward, produce, Mar. (fram-setja): setja fyrir, to set before, as a thing ordered; eptir fyrir settri skipan, Sks. 37; setja nei fyrir e-t, to deny, refuse, Fms. ii. 131, ix. 242; setja e-m e-t fyrir, to set as a task to one; hann (the teacher) setti mér þetta fyrir:—setja niðr, to set down, quash; þeir settu Þorgeir niðr á Ánabrekku, put him there, Eg. 237; cp. niðr-setningr, in mod. usage s. niðr ómaga, to distribute the paupers among the households in a parish: s. niðr lík, to lay a corpse in earth, H. E. i. 491, Fms. iv. 110; s. upp óp, gnegg, Hrafn. 7: metaph. to stop, Fms. ix. 355, 452, xi. 260, Hkr. ii. 136, Eg 729: to dispose, s. niðr eptir reglu, Fms. xi. 428:—s. saman, to put together; s. bú saman, iii. 29, Ld. 10, s. saman kvið, kviðburð, Grág., Nj.: to compose, K. Á. 220, Fms. vii. 242; eptir bókum þeim er Snorri setti saman, Sturl. ii. 123; bók þessi heitir Edda, hana hefir saman setta Snori Sturluson, Edda ii. 250; hér er lukt þeim hlut bókar er Ólafr Þórðarson hefir saman sett, 427:—s. fram skip, to launch a ship, Eg. 160, Fms. ix. 478: s. út skip, to launch, 480, Gþl. 371:—s. upp skip, to draw her up ashore (as used to be done for the winter months), Hkr. i. 152, Fms. i. 62, ix. 478, Nj. 281, Eg. 180, Gþl. 371 (upp-sátr); þar fellr á er heitir Gufu-á, í hann setti Ketill upp skip sitt ( laid her up in the river), Eg. 592; (in mod. usage setja (absol.) is to launch a boat); s. upp, to put up, erect, raise, Eg. 492, Fms. vii. 265., Ó. H. 170; s. upp segl, to hoist sail, 165, Fms. ix. 10; s. upp boga, Fas. ii. 543; hann lét s. upp skurðgoð, Ver. 41: s. út, to set out for sale, Bs. i. 636:—5. við, to let, Bær. 6.
    II. metaph. usages, to make, establish; setja lög, lands-rétt (laga-setning), Kristinn-rétt setti hann við ráð Grímkels biskups, Ó. H. 44; lög þau er Hákon Aðalsteins-fóstri hafði sett í Þrándheimi, id.: svá settu þeir Ketill biskup ok Þorlákr biskup Kristinna laga þátt, K. Þ. K.; hann setti þat í lögum, at …, Ó. H. 4; hann setti Gulaþings-lög með ráði Þorieifs spaka, hann setti ok Frostaþings-lög með ráði Sigurðar jarls, … enn Heiðsefis-lög hafði fyrst sett Hálfdán Svarti, Fms. i. 23; á því þingi (in Nicea) var settr allr Kristinn-dómr, 625. 48; máldagi vel ok skynsamliga settr ok skipaðr, Dipl, i. 5; svá skulu hreppar settir, at hverr bóndi skal sitja it næsta öðrum, Grág. i. 443; setja frið um heim allan, setja frið millum landa, Rb. 412, Eg. 282; settum friði, Grág. ii. 167; s. grið, to make a truce, Nj. 248 (griða-setning); Julius setti misseris-tal, Rb. 412; setja á stofn, to start, begin, Fms. ii. 35: with dat. to settle, settu þeir þessu, Fms. ix. 452; s. þeim málum er konungar áttu um at dæma, Ld. 28; þeir (búar) áttu eigi at s. málinu, Nj. 87:—to appoint, hann setti Guthorm son sinn til landvarnar, Ó. H. 4, Fms. i. 24, 29, Eg. 272, 537, Nj. 129, Hom. 51, Dipl. v. 8; ef hann leysir þat svá af höndum sem hann er til settr, Grág. i. 497:—af-setja, to depose; setja e-n af kirkju, to put out of the church, excommunicate, Sturl. iii. 167; af setja e-n konungdómi, Stj.; s. e-n af ríki, af lífi, Hkr. i. 170; hann hefir af sett mik allri minni eign, Fms. i. 264, ii. 243:—to order, s. e-m skript, ii. 174; hann setti þeim þvílíkan markað, x. 237:—so in the law phrases, s. e-m dag, stefnu, stefnu-dag, fimmt, to fix a day for one to appear, etc., N. G. L. passim, Bs. i. 742; setja mál í dóm, Hrafn. 25:—to plan, contrive, setja ráð, ráða-görð, bragð, Fms. vii. 128, x. 305, 315, xi. 21, Nj. 106.
    2. to allay; sá dauði mun setja mína, sút, Al. 110; setið svá fyrnsku yðra, H. E. i. 251: to settle, s. mál, Grág. i. 490; enda sé settar sakir þær allar eðr dæmdar, 116: to humble, ek skal s. þik ok semja dramb þitt, Fas. i. 38.
    3. to set, inlay, by way of ornament; hann lét göra gullkaleik ok setja gimsteinum, Bs. i. 83; hjálm gimsteinum settan, Ld. 128, Fms. i. 15; slæður settar gull-knöppum, Eg. 516; segl sett pellum, Hkr. iii. 243; seglit var sett með fögrum skriptum, Fms. x. 77; skjöld settan járnslám, Fas. i. 415; brynja sett hringum, 215.
    III. impers. it settles; þegar er niðr setti moldrykit (acc.), when the dust settled, Al. 109:—to turn of a sudden, jarl (acc.) setti svá rauðan sem blóð, Ísl. ii. 220, Finnb. 260; Páll jarl þagði, ok setti dreyr-rauðan, Orkn. 194; konungr þagði, ok setti hann dreyr-rauðan á at sjá, Eg. 113; þá setti at honum hósta ok þröngd svá mikla, a fit of coughing set on him, Fms. i. 282; þá setr at henni grát mikinn, she burst into tears, iii. 113; setr nú at honum kvarða, Skíða R. 41.
    B. Reflex. to seat oneself, take a seat; ek settumk á fótskörina, Fms. ii. 188; setzk hann undir höfuð honum, Finnb. 238; þeir settusk niðr á völlinn, Nj. 144; s. á tal við, e-n, to sit down to talk with a person, Eg. 37; setjask í hásæti, Fms. i. 18; Hrapp þraut vistir, settisk hann þá at með þeim, Nj. 128:—to take up one’s abode, fór hann í Odda ok settisk þar, 117; at hann mundi fá hennar ok seljask þar, 280; setjask í kyrrsetu, Eg. 367; setjask um kyrrt, to settle oneself to rest, Fas. ii. 530: setjask í stein, to go into a cell, as an anchorite, Nj. 268; s. at ríki sínu, Fas. i. 531: setjask aptr, to desist from, esp. of a journey, Fms. xi. 129; setjask eptir, to remain behind, i. 62; s. heima, to stay at home, Grág. i. 491, N. G. L. i. 127; ek hefi hér upp sezk at þér ( I have taken up my abode with thee) ok tekit hér þrifnað, Lv. 36 (in mod. usage with a notion of intrusion, hann settisk þar upp); setjask fyrir e-t, to withstand, Finnb. 320; lét Sturla þá lausa lögsögu, ok settisk hjá öllum vandraeðum, Sturl. iii. 308; setjask um, to lay siege to (um-sátr), Fms. i. 103, x. 237; en þar sem hin himneski meistari sezk um, leggr hann …, Bs. i. 742 (or sesk um, i. e. sésk um, from sjá?), see the foot-note; nú setjask þeir yfir ( to seize upon) staðinn, ok alla staðarins eign, Sturl. ii. 13.
    2. to set, go down; er ok þat meiri virðing at aukask af litlum efnum en at hefjask hátt ok setjask með lægingu, Fs. 13: of the sun and stars, þat er víða á því landi, at sól setzk eigi um nætr, Fms. i. 233; vetrardag, en (= er) sól setzk, when the sun sets, N. G. L. i. 348; frá jafndægrí er haust til þess er sól setzk í eyktar-stað, Edda 103 (see sólsetr = sunset); stjörnur renna upp ok setjask, Rb. 466; en þar er á millum allt einn dagr, svá at aldregi setzk dagr á allri þeirri stundu, Sks. 67 (see dagsetr); síðan sólu er sett, Gþl. 442; þegar degi er sett, when day is closing in, Fas. ii. 110.
    3. to be settled, ended; nú skortir eigi sókn, ok setzk með því ( ends thus) at Sunnan-menn láta undan, Ísl. ii. 366; síðan settisk úfriðr í Svíþjóð, Fms. x. 47; freista ef þessi kurr mætti niðr setjask, Hkr. ii. 140; en niðr settusk allar sakar, Fms. iii. 39.
    II. pass., ef þeir setjask (= eru settir, are appointed) til at dæma um mál manna, Sks. 649; setjask þá grið allra vinda á millum, 234 (influenced by the Latin).
    III. part. settr, placed, situated, doing well or ill; Rútr var eptir með frændum sínum vel settr, Ld. 20; hón skal hér svá vel sett sem hón væri mín dóttir, Eg. 156; lítt var hann ok settr at klæðum, Fas. ii. 327, Grett. 91 A; langt kvæði ok íllt, ok sett með (set, studded with) mörgum hlutum íllum ok fáheyrðum, Fms. x. 264:—of a ship, deep in the water, heavy, var skútan mjök sett, Finnb. 254; sá þeir at skipit var sett mjök, Ó. H. 170; skip konungs vóru sett mjök ok sollin, Fms. iii. 44.
    2. as adj. settled; eru eigi þá sakarnar settri en áðr, Grág. i. 362:—composed, settr ok stillir, ráð-settr, q. v.

    Íslensk-ensk orðabók > SETJA

  • 9 SYNGJA

    * * *
    (syng; söng, sungum; sunginn), v.
    1) to ring, clash, whistle, of metals, weapons (sverðit syngr; syngr í atgeirinum);
    2) to sing; s. messu, to sing mass; absol. to officiate in a mass (þar söng prestr sá, er Þrándr hét).
    * * *
    pres. syng; pret. saung or söng, pl. sungu; subj. syngi; imperat. syng, syngdu; part. sunginn; older syngva, and then even sounded singva, as seen from rhymes, þ ings, s ingva., Eb. 27 new Ed. l. 24, in a verse of the 10th century: [Ulf. siggwan = ἄδειν; A. S. and O. H. G. singan; Engl. sing; Dan. synge; Swed. and early Dan. sjunga]:—to sing, prop. to ring, clash, of metals, weapons; to whistle, of wind, or the like; hurð syngr í lási, Fms. iii. 67; syngr í atgeirinum, Nj. 44, 119; bítia þat sverð, nema sjálfum þér syngvi um höfði, Hkv. 2; (örvar) sungu á mínum skjaldi, Eb. (in a verse); sverð saung of vanga mér, Kormak; það syngr í reiðanum, syngr í böndum, of the rigging of a ship in a storm, see Lex. Poët.: of the swan’s single sad note, syngi, syngi svanir mínir.
    II. to sing, in tunes; sungu ok slungu snúðga steini, Gs. (of the maids at a hand-mill); s. sálm, to sing a hymn.
    2. in an eccl. sense; s. messu, to sing the mass, Nj. 157; prestr á eigi at syngva fleiri messur enn tvær, K. Þ. K. 21 new Ed.; s. messu heiman, Bs. i. 440; um morguninn er sungnar vóru tíðir, Fms. x. 10; ok sungu upp responsorium, 15; s. psaltara, Bs. i. 74, Fms. xi. 274; syngja tíðir, to chant the ‘hours,’ passim: absol. to officiate in a mass, þar söng prestr sá er Þrándr hét, Fms. ix. 232; þangat söng haun einn hátíðar-dag, Bs. i. 435: spec. phrases, s. e-n til moldar, ‘to sing a person into the earth,’ to perform the funeral rites; þeim lærðum manni er mik syngr til moldar gef ek þrjú kúgildi, Dipl. iv. 8; syngja yfir e-m, to sing over one, i. e. to sing the burial service; syngja yfir líki, þær tiðir er til byrjar, N. G. L. i. 16, and so in mod. usage (yfir-söngr); also of the sick, Fms. vii. 39; s. e-n í bann (bannsyngja), to chant an excommunication, Bs. i. 768.
    III. pass., þann tíma er söngst óttu-söngr, Fms. vii. 310; þá er messa syngst, Am. 101; skal syngjast messa, Dipl. i. 10; syngjandi sálu-messa, iv. 8.

    Íslensk-ensk orðabók > SYNGJA

  • 10 TROLL

    * * *
    n.
    1) a monstrous, evil-disposed being, not belonging to the human race (hann var mikill sem t.); t. hafi þik, or þína vini, the trolls take thee, or thy friends;
    * * *
    n., the later but erroneous form is tröll; the rhymes require it to be troll; thus, troll and ollu, Fms. vi. 339; troll and kollr, Sturl. ii. 136 (a ditty); troll and sollinn, Rekst., Landn. 212 (in a verse); and so spelt in old vellums, trollz, Vsp. (Kb.) 39; in later vellums tröll, Mar. 1055; and so rhymed, tröll, öll, Mkv.: [Dan.-Swed. trold; Low Germ. droll, whence the mod. Dan. drollen; cp. also trylla and Dan. trylde = to charm, bewitch]
    A. A giant, fiend, demon, a generic term. The heathen creed knew of no ‘devil’ but the troll; in mod. Dan. trold includes any ghosts, goblins, imps, and puny spirits, whereas the old Icel. troll conveys the notion of huge creatures, giants, Titans, mostly in an evil, but also in a good sense; Þórr var farinn í Austrveg at berja troll, Edda; þar mátti engi maðr úti vera fyrir trolla-gangs sakir ok meinvætta, Ó. H. 187; et mat þinn, troll, Fas. iii. 178; trolla þing, ii. 131; trolla-þáttr, Fms. x. 330; maðr mikill sem troll, Eg. 408; hann var mikill vexti sem troll, Gísl. 132; hár sem tröll að líta, Ülf. 7. 13.
    2. a werewolf, one possessed by trolls or demons, = eigi einhamr, cp. hamr, hamramr; ef konu er tryllska kennd í héraði þá skal hón hafa til sex kvenna vitni at hón er eigi tryllsk, sykn saka ef þat fæsk, en ef hón fær þat eigi, fari brott or héraði með fjár-hluti sína, eigi veldr hón því sjólf at hón er troll, N. G. L. i. 351 (Maurer’s Bekehrung ii. 418, foot-note), see kveklriða and Eb. ch. 16; mun Geirríð, trollit, þar komit, G. that troll! Eb. 96, cp. the Dan. din lede trold; troll, er þik bíta eigi járn, troll whom no steel can wound! Ísl. ii. 364; þá þykki mér troll er þú bersk svá at af þér er fotrinn—nei, segir Þorbjörn, eigi er þat trollskapr at maðr þoli sár, 365; fjölkunnig ok mikit troll. Þiðr. 22; Sóti var mikit tröll í lífinu, Ísl. ii. 42; kosti ok skeri troll þetta, this fiendish monster, Eb. 116 new Ed. v. l.; trolli líkari ertú enn manni, þik bita engi járn, Háv. 56; mikit troll ertú, Búi, sagði hann, Ísl. ii. 451, Finnb. 264; þótti líkari atgangr hans trollum enn mönnum, 340; fordæðu-skap ok úti-setu at vekja troll upp (to ‘wake up a troll,’ raise a ghost) at fremja heiðni með því, N. G. L. i. 19.
    3. phrases; at tröll standi fyrir dyrum, a troll standing before the door, so that one cannot get in, Fbr. 57; troll milli húss ok heima, Fms. viii. 41, cp. the Engl. ‘between the devil and the deep sea;’ troll brutu hrís í hæla þeim, trolls brake fagots on their heels, beat them on their heels, pursued them like furies, Sighvat; glápa eins og troll á himna-ríki, to gaze like a troll on the heavens (to gaze in amazement): in swearing, troll hafi þik! Fms. vi. 216; troll hafi líf! Korm. (in a verse); troll hafi þik allan ok svá gull þitt! 188; hón bað troll hafa hann allan, Art. 5; troll hafi þá skikkju! Lv. 48; troll (traull) hafi þína vini! Nj. 52; troll hafi þitt hól! 258; troll vísi yðr til búrs! Bs. i. 601; þykki mér því betr er fyrr taka troll við þér, the sooner the trolls take thee the better! Band. 37 new Ed., Fs. 53; þú munt fara í trolla-hendr í sumar! Ld. 230, Fms. v. 183; þú munt fara allr í trollindr (= trolla hendr), Band. (MS.); munu troll toga, yðr tungu ór höfði, the evil one stretches your tongue, some evil demon speaks through your mouth, Fb. i. 507; honum þótti helzt troll toga tungu ór höfði honum er hann mælti slíkt, Rd. 276; þú ert fól, ok mjök toga troll tungu ór höfði þér, Karl. 534; the verse in Korm. 210 is corrupt; trautt man ek trúa þér, troll, kvað Höskollr, Sturl. ii. 136, from an ancient ballad. In one single instance the trolls, strange to say, play a good part, viz. as being grateful and faithful; trolls and giants were the old dwellers on the earth, whom the gods drove out and extirpated, replacing them by man, yet a few remained haunting lonely places in wildernesses and mountains; these trolls, if they meet with a good turn from man, are said to remain thankful for ever, and shew their gratitude; hence the phrases, tryggr sem tröll, faithful as a troll; and trygða-tröll, hann er mesta trygða-tröll, a faithful soul, faithful person; trölla-trygð, ‘trolls-trust,’ faithfulness to death; troll eru í trygðum bezt is a saying; these milder notions chiefly apply to giantesses (troll-konur), for the troll-carles are seldom well spoken of: for trolls and giants as the older dwellers on earth, see the interesting tale in Ólafs S. Trygg. by Odd, ch. 55, 56 (Fms. x. 328–332).
    II. metaph. usages, a destroyer, enemy of; þess hlutar alls er troll sem þat má fyrir fara, Edda ii. 513; bryn-tröll, q. v.
    III. in local names; Trolla-botnar = the Polar Bay, between Greenland and Norway, believed to be peopled by trolls, A.A.; Trolla-dingja, Trolla-gata, Trolla-háls, Trolla-kirkja, Ísl. Þjóðs. i. 142: [cp. Troll-hættan in Sweden.]
    B. COMPDS: trollagangr, trollagrös, trollshamr, trollsháttr, trollahlað, trollsliga, trollsligr, trollslæti, trollasaga, trollaslagr, trollaurt, trollaþáttr, trollaþing.

    Íslensk-ensk orðabók > TROLL

  • 11 val-bráð

    f. venison, cp. Germ. wildpret; in melta knáttú móðugr manna valbráðir, Akv. 36.
    2. (mod. val-brá), a livid spot on the skin, a ‘port-wine mark,’ medic. Lat. macula, Bs. i. 423 (see foot-note 10, so also vellums of Sturl. l. c.): freq. in mod. usage, e. g. hann hafði valbrá á hægri kinn: in Bs. i. l. c. as the nickname of a person so marked; this mythol. term reminds one of Hel, the northern Hecate, who is represented as black on one side, see Edda.

    Íslensk-ensk orðabók > val-bráð

  • 12 VILJA

    I) (vil, vilda, viljat), v.
    1) to will, wish, with infin. (nú vil ek spyrja yðr); Austmaðr kvazt vildu (pret. infin.) fyrir hafa land, the Easterling said he wished to have land for (the ship); with the infin. left out or understood; vildi Aðalráðr hann ekki þar, A. wished him not (to be) there; hón vildi hann feigan, she wished him dead; with subj., viltu, at ek fara til eyjanna, wilt thou that I shall go to the islands;
    2) with acc. to wish, want (eigi vil ek þessa); hvat vilt þú honum, what dost thou want with him?; v. hverjum manni gott, to wish good to everybody; v. heldr, to prefer (viltu heldr dóminn?);
    3) impers., var sigit inn eptir firðinum svá sem vera vildi, as best might be, at random; þá er vel vildi, when the luck was fair;
    4) v. e-m, to favour one (þat er ván, at þér mundi sœmdin v.);
    5) v. til, to happen (ef þat á. til at v.);
    6) refl., þeir viljast eigi við oss, they bear no good will towards us.
    II) from vili, will.
    * * *
    :—the FORMS of this verb,
    α. the 1st pers. pres. indic, was originally dissyllabic, like the pres. subj., both in Goth. and Icel.; the only form used in the Saga-times (10th century) being prob. vilja; vilja’k hljóð, Eyvind (Edda i. 248; the v. l. ‘vilra’ and ‘vilka’ shew that the scribes did not know the old form); eiga vilja heldr, Alm. 7 (but ek vil in the following verse); segðú mér þat ek vilja vita, Skm. 3; vilja ek sofna, Vkv. 31; né ek þik vilja níta, 37; ek vilja’k, Hým. 9; vilja ek þat líta, Am, 58: in prose, enn þó vilja ek heldr einn staf ríta, Skálda (Thorodd): in law formulas, at ek vilja skilja við félaga minn, = Gr. ὄτι βούλομαι; þat villag, Fms. vi. 205, v. l.: the monosyll. form is later, vil’k eigi ek, I will not, Gkv. 2. 27; accordingly the ‘ek vil’ in Alm. 8 should be restored to ‘allt þatz ek vilja’k vita,’ as is required by the preceding verse; so also in Vsp. 1 the true reading may be ‘vilja ek’ valfoður (see foot-note 5 in Bugge, l. c.)
    β. 2nd pers. pres. is monosyll. vill and vilt; þú vill, Vþm. 11, Hbl. 55, Gkv. 2. 8, 33; vill þú, Ls. 28: the older vellums have vill, the later vilt, ef þú vilt, Hm. 130, Ísl. ii. 214 (thrice), Nj. 41, 77, and so in mod. usage (ek vil, þú vilt, hann vili).
    γ. 3rd pers. vill, Skv. 1. 4, Hm. 63.
    δ. pret. vilda; part. viljat; pret. infin. vildu, Nj. 259, Ld. 216, Mork. 168.
    ε. forms with suffix; with pers. pron., 2nd pers. vil-du [Chaucer willow], wilt thou, Post. 134, 135, 231; but in mod. usage, viltu, and so Fb. i. 222, l. 36: with neg. suff., vilka ek, Am. 13; vilkat ek, I will not, Skv. i. 26; þú vill-at, thou willest not, Hm. 114; vildigak, I would not, Gkv. 2. 40; er ek vildigak, Helr. 13 (all the references to Bugge’s edition). [Ulf. wiljan = θέλειν, βούλεσθαι; A. S. willan; Engl. will; Dan. ville; Swed. vilja; Lat. velle; Gr. βούλεσθαι.]
    B. USAGES.—To will, wish:
    I. with infin., sá maðr hefir viljat villa leitina fyrir oss, Fms. i. 72; Guðrún kvaðsk vildu (pret. infin.) vita hvat þeir vildu at hafask, Ld. 216; hverjum vilt þú heldr gipta dóttur þína … ef þú vilt eigi … hverju þú vilt svara, Ísl. ii. 214; spurði ef hann vildi ríða, Gunnlaugr kvaðsk þat vilja, … hví býðr þú mýr eigi þat er ek vil þiggja, 212, 213; Austmaðr kvezk vildu ( said he would) fyrir hafa land, Nj. 259; hann létzk eigi þat vildu, Mork. 168; nú vil ek spyrja yðr, Nj. 35; hví vildo ljúga, Clem. 134; enda vildu trúa þá mundu miskunn fá, 135; hér vil ek bjóða fyrir góð boð, Nj. 77; sumir vilja skilja, 673. 51; Þorgeirr játaði því sem Kári vildi beitt hafa, Nj. 257.
    β. denoting futurity; maðr er andask vill, a person about to die, Hom. 155 (in a Norse vellum); in mod. Danish this usage has prevailed, but is hardly known in the old language, for in Icel. vilja always implies a notion of volition; hvárn þú vill (vilt, v. l.) hafa valit, Post. (Unger) 20.
    2. with subj., þat vilda ek bróðir, at þú, Nj. 2; vildir þú at ek stæða upp, … þá vildi (= vilda) ek, Fms. vi. 205; viltu at ek fara til eyjanna, Fb. i. 222.
    3. with acc., vita skyldir þú hvat þú vildir, Ísl. ii. 214; eigi vil ek þessa, 215; þú vilt eigi þessa kosti, Nj. 77; hvat vilt þú hánum, what do you want him for? 41; hvað viltú mér? vilja hverjum manni gott, to will (wish) good to everybody, Fms. i. 21.
    4. ellipt. an infin. being left out or understood; vildi Aðalráðr hann ekki þar, A. wished him not [ to be] there, Fms. xi. 419; ek vilda ekki vistir hans hér í landi, Eg. 523; hón vildi hann feigan, wished him dead, Nj. 269; ok skýra þat hvat hverr þeirra vill lög um þat mál, what he thinks to be the law, Grág. (Kb.) i. 214; ek vil á fund Ólvis, I wish to go, Nj. 41; ef hann vildi upp ór gröfinni, Eg. 234; hvárt sem heldr vildi (viz. göra), Nj. 251; vildi alþýðan hann til konungs, Fms. ix. 8; út vilja vegar þínir til Íslands, Fb. i. 222.
    5. impers., var siglt inn eptir firðinum svá sem vera vildi, as it would be, at random, Fms. ix. 22; sjaldan fór svá þá er vel vildi, seldom went it thus when the luck was fair, x. 408, Ld. 290 (of a bad omen); svá kann ok stundum at verða ef eigi vill vel, when matters go wrong, Sks. 323.
    6. vilja e-m, to favour one; þat er ván at þér mundi sæmðin vilja, Karl. 230.
    7. with prepp., vilja til, to happen; ef þat á til at vilja, Fas. i. 11.
    II. reflex., viljask e-t, to with for, Fr.
    2. to bear good will to one;(þeir) viljask eigi við oss, they bear no good will towards us, Fas. ii. 337 (but rare).
    3. part. viljandi, willing; göra e-t viljandi, Greg. 41, and passim.
    4. past pret. neut. vilt, q. v.

    Íslensk-ensk orðabók > VILJA

  • 13 viti

    * * *
    m.
    1) token, mark, signal; þat þótti eigi góðs v., it boded nothing good;
    2) as a naut. term; hafa vita af landi, to stand so near land as to be aware of it;
    3) a beacon, kindled as a warning signal (brenna, kveikja, kynda vita).
    * * *
    1.
    a, m. a signal; þat þótti eigi góðs viti, it boded nothing good, Fs. 20; ílls-viti, boding evil.
    2. as a naut. term; hafa vita af landi, to stand so near land as to be aware of it, of the marks by which sailors note the proximity of land; hann sigldi fyrir sunnan Ísland ok hafði vita af, Ó. H. 75; allir settu augu sín aptr um skut, meðan þeir máttu nokkurn vita sjá til fóstr-jarðar sinnar, Al. 12.
    3. a beacon kindled as a warning signal when a fleet or enemy was in sight or had arrived, see Hák. S. Góða ch. 21, and Orkn. ch. 71–74, N. G. L. i. 102; eld sé ek brenna fyrir austan borg … þat mun viti kallaðr, Gs. 18; vita skyldi göra á hám fjöllum … svá at hvern mætti sjá frá öðrum, sú var siðvenja, at vitar fóru austan eptir landi, Hkr. i. 147; skjóta upp vita, Fb. ii. 458; fleygja eldi í vitana, Fms. viii. 74, 188; lögðu þar í eld ok görðu þar vita, Eg. 222; brenna vita, Fær.; halda vita, gæta vita, kynda vita, slá eldi í vita, etc., Orkn. l. c.; veðr-viti, a vane, weather-cock. vita-karl, vita-vörðr, m. a beacon-watchman, Fms. viii. 73, 188, Gþl. 86, N. G. L. i. 102.
    2.
    a, m. a leader; in odd-viti; ú-viti, an artless person, e. g. a child; íll-viti, an evil boder; ör-viti or ör-vita, insane.
    3.
    n.(?), a moment, point of time (?); en hvert viti ( every time) er maðr festir útlegðar-eið, þá skal …, N. G. L. i. 161.

    Íslensk-ensk orðabók > viti

См. также в других словарях:

  • note — [nōt] n. [OFr < L nota, a mark, sign, character, letter < notus, pp. of noscere, to know < gnoscere, to KNOW] 1. a mark of some quality, condition, or fact; distinguishing or characteristic feature, mood, tone, etc. [a note of sadness] 2 …   English World dictionary

  • note — n. & v. n. 1 a brief record of facts, topics, thoughts, etc., as an aid to memory, for use in writing, public speaking, etc. (often in pl.: make notes; spoke without notes). 2 an observation, usu. unwritten, of experiences etc. (compare notes). 3 …   Useful english dictionary

  • person — noun 1 (C) plural people a human being, especially considered as someone with their own particular character: Tessa s a very intense person. | Hank s not the sort of person I find easy to talk to. | I like her as a person, but not as a boss. |… …   Longman dictionary of contemporary English

  • note — [[t]noʊt[/t]] n. v. not•ed, not•ing 1) a brief written record of something to assist the memory or for future reference 2) a short, informal letter: a thank you note[/ex] 3) notes, a written record or outline of something heard, read, experienced …   From formal English to slang

  • note — 1 n 1 a: a written promise to pay a debt; specif: promissory note in this entry bank note: a promissory note issued by a bank payable to bearer on demand but without interest and circulating as money cog·no·vit note /käg nō vit , kōg /: a note in …   Law dictionary

  • Note (disambiguation) — Note, notes, or NOTE may refer to: Note, a musical note Note, a security (finance), a type of bond Banknote, a form of cash currency, also known as bill in the United States and Canada Note (perfumery), a scent experienced as a perfume fades… …   Wikipedia

  • Person Centred Planning — Person Centered Planning(PCP) is a process designed to assist someone to make plans for their future. It is used most often as a life planning model to enable individuals with disabilities or otherwise requiring support to increase their personal …   Wikipedia

  • Person — • Discusses (1) the definition of person , especially with reference to the doctrine of the Incarnation; and (2) the use of the word persona and its Greek equivalents in connection with the Trinitarian disputes. Catholic Encyclopedia. Kevin… …   Catholic encyclopedia

  • Person — Per son, n. [OE. persone, persoun, person, parson, OF. persone, F. personne, L. persona a mask (used by actors), a personage, part, a person, fr. personare to sound through; per + sonare to sound. See {Per }, and cf. {Parson}.] 1. A character or… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Person-centered ethnography — is an approach within psychological anthropology that draws on techniques and theories from psychiatry and psychoanalysis to understand how individuals relate to and interact with their sociocultural context. The term was first used by Robert I.… …   Wikipedia

  • note ver|bale — «NT vehr BAL», French. 1. a diplomatic message written in the third person and sent unsigned. A note verbale is more formal than an aide mémoire but less so than a note. 2. (literally) verbal note …   Useful english dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»