-
1 excido
I ex-cido, cidī, —, ere [ cado ]1)а) падать (equo Sen; in flumen L)e. metu O — упасть в обморок от страхаб) выпадать ( de manibus C)e. sorte L — выпадать по жребию3) исчезать, пропадать ( spes excĭdit O)excĭdit omnis constantia attonĭtis Pt — (мы) были так поражены, что вся наша решимость пропалаmemoria alicujus rei excĭdit L или aliquid excidit de memoria L (ex animo L или animo V, O) — что-л. изглаживается из памяти (забывается)non excidit mihi me id fecisse C — я не забыл, что сделал этоnon e. sibi Sen — не терять самообладанияnon e. ab aevo Prp — стать достоянием вечности, остаться навеки в памяти потомстваexcĭdat illa dies aevo! St — да изгладится этот день из вечности (т. е. будь он проклят)!4) вырваться, освободиться ( vinculis V); перен. выскальзывать, ускользать ( a digitis O)verbum alicui или ex ore alicujus excĭdit C — слово сорвалось с чьих-л. уст6) терять, утрачивать, лишаться (e. ex familia Pl; de regno L или QC; uxore Ter)e. formula Sen, Su ( = cadĕre causā) — проиграть (судебное) делоe. ausis O — терпеть провал в начинаниях7) отклониться, разойтись ( ab aliquo LM)8) переходить, перерождаться ( in vitium H)II excīdo, cīdī, cīsum, ere [ex + caedo ]1) вырубать, выламывать ( lapides e terra C); срубать ( arborem C); высекать ( columnas rupibus V); продолбить, прорыть (montem Su; saxum C); прорубать, прокладывать ( vias inter montes PM); выкраивать, вырезать ( peltam V); отрезать (alicui linguam C, Pt); отрубать (alicui caput PM etc.)3) разорять ( urbes C); опустошать ( agros VP); разбивать, взламывать ( portas Cs); разрушать (murum H; domos C); уничтожать, истреблять (exercitum VP; gentem Teutonum VP)4) искоренять, подавлять (măla, vitia C, Sen etc.); вычеркнуть, изъять, исключить (aliquid ex animo C; aliquem numero civium PJ) -
2 excido [2]
2. ex-cīdo, cīdī, cīsum, ere (ex u. caedo), heraushauen, -schneiden, ausschneiden, abhauen, abschneiden, I) eig.: A) im allg.: exc. lapides e terra, Cic.: exc. columnas rupibus, Verg.: excisa in immensam altitudinem saxa, Sen.: arbor excisa, non evulsa, Cic.: haec tibi excidenda est lingua; quā evulsā etc., Cassius b. Cic.: exc. caput, Plin.: alci caput, Vulc. Cass. (u. caput eius excisum, Capit.): exc. partum mulieri, Marcell. dig.: exc. os, testiculum, Cels. – B) insbes.: 1) verschneiden, kastrieren, exc. genitalia, Sen.: virilitatem, Quint.: exc. alqm, Mart. u. ICt.: exc. se, Ov. – 2) prägn.: a) aushauen, aushöhlen = aushauend hohl machen od. durchbrechen, saxum, Cic.: montem, Suet.: latus rupis in (zu) antrum, Verg. – u. = aushauend, aushöhlend bereiten, peltam, Verg.: stagnum in petra, Col.: obeliscum, Plin.: vias inter montes, Plin.: bildl., Quint. 2, 4, 7. – b) einhauen, zertrümmern, zerstören, verwüsten (s. Bünem. Lact. 1, 18, 8. Beier u. Gernh. Cic. de off. 1, 76), α) eine Örtl.: portas, sprengen, Caes.: domos, Cic.: moenia, Flor.: murum, Hor.: urbem, Cic.: Antium, Vell.: Corinthum, Suet.: Germaniam, Vell.: agros, Vell. – β) eine Pers., vernichten, aufreiben, vertilgen, ihr den Untergang bereiten, exercitum, Vell.: gentem Teutonum, Vell.: hostem in aeternum, Tac.: Francorum vires penitus, Eumen. pan. – II) übtr.: a) tilgen, strei chen, alqm numero civium, Plin. ep. 8, 18, 6. – b) ausrotten, gänzlich verbannen, mit der Wurzel vertilgen, vernichten, gänzlich zerrütten, zugrunde richten, α) eig., silvas, Vell. – β) übtr., illud tristissimum tempus ex animo, Cic.: iram animis, Sen.: vitium irae, Hor.: iram penitus, Lact.: veritatem penitus, Lact.: illud malum, Brut. in Cic. ep. ad Brut.: causas bellorum, Tac.: multorum status (Wohlstand), Tac.: bis terrores rei publicae, Vell.
-
3 excido
1. ex-cido, cidī, ere (ex u. cado), heraus-, herabfallen, entfallen, I) eig.: A) im allg.: sol excidisse mihi e mundo videtur, Cic.: omnes illi nefarii gladii de manibus crudelissimis exciderunt, Cic.: excidit tabella mihi, Ov.: exc. lacertis, Hor.: exc. equo, Sen.: volvae (vulvae) excidunt, fallen vor, Plin. – poet., vinclis excidet, wird entkommen, entschlüpfen, Verg. georg. 4, 410. – mit Angabe wohin? sagitta excidit in pedem, Plin.: elephanti excidunt in flumen, Liv. – B) insbes.: 1) beim Losen = herauskommen, ut cuiusque sors exciderat, Liv. 21, 42, 3: quod primum sorte nomen excidit, Liv. 23, 3, 7. – 2) aus-, entfallen, verloren gehen, v. Geld, Plaut.: v. Zähnen, Plaut.: excidunt cornua cervis, Cic. fr.: litteras (Brief) excidisse in via, Cic. – II) übtr., A) im allg.: ut quodammodo victoria e manibus excideret, entschtüpfte, Cic. ad Brut. 1, 10, 2. – mit Angabe wohin? versus qui in breves (syllabas) excidunt, abfallen, ausgehen, Quint.: in vitium libertas excidit, sinkt herab, artet aus, Hor. – B) insbes.: 1) entfallen, entwischen, entschlüpfen (= von ungefähr od. wider Willen gesagt od. getan werden), verbum ex ore alcis od. bl. alci excidit, Cic.: vox horrenda per auras excidit, fiel aus den Lüften, Verg.: nefas excidit ore, Verg.: libellus me invito excidit, Cic.: quomodo exciderit (oratio), nescio, Cic. ep. – 2) entschwinden, vergehen, verloren gehen, a) übh.:————vultus, oratio, mens denique excidit, Cic.: vera virtus, cum semel excidit etc., Hor.: omnis luctus excidit, Ov.: posse fame vinci spes excidit, Ov. – excidit illa metu, verlor die Besinnung, Ov. art. am. 1, 539: excidere sibi, aufhören bei sich selbst zu sein, die Gewalt über sich od. die Besinnung verlieren, Sen. de ira 3, 14, 1. Sen. Phaedr. (Hippol.) 598. – b) insbes., dem Gedächtnisse entfallen, entschwinden = vergessen werden, memoria arcis excidit, Liv.: exciderunt praecepta dictatoris, Liv.: cogitatio mihi non excidit, Cic.: nomen tuum mihi excidit, Ov.: so auch ex omnium animis, Liv.: exc. animo, Verg., Quint. u.a.: excidere de memoria, Liv. – m. folg. Acc. u. Infin., excidit vobis eundem Democritum invenisse, quemadmodum etc., Sen. ep. 90, 33: non excidit mihi scripsisse me, ich habe nicht vergessen, Quint. 2, 3, 10; vgl. 11, 3, 130: m. folg. ut u. Konj., excidit, ut peterem iuvenes quoque protinus annos, Ov. met. 14, 139. – übtr., auf die Pers., excidens, einer, der etw. vergessen hat, vergeßlich, palam moneri excidentis est, zeugt von Vergeßlichkeit, Quint. 11, 3, 132; vgl. 11, 2, 19. – 3) wie εκπίπτειν, a) um etwas kommen, etwas einbüßen, einer Sache verlustig gehen, sie verlieren, ex familia, Plaut. Men. 667: de regno, Liv. epit. 29. – gew. m. bl. Abl., uxore, Ter.: regno, Curt.: primo aevo, Prop.: praeturā et vitā, Sen.: formulā, den Prozeß verlieren, Sen. u. Suet. – dah. b) etwas ver-————fehlen (= in etwas nicht glücklich sein), magnis ausis, Ov.: fine (des Zweckes), Quint. – 4) von jmd. = von jmds. Meinung abgehen, abweichen, ab Arciloco, Lucil. 698.————————2. ex-cīdo, cīdī, cīsum, ere (ex u. caedo), heraushauen, -schneiden, ausschneiden, abhauen, abschneiden, I) eig.: A) im allg.: exc. lapides e terra, Cic.: exc. columnas rupibus, Verg.: excisa in immensam altitudinem saxa, Sen.: arbor excisa, non evulsa, Cic.: haec tibi excidenda est lingua; quā evulsā etc., Cassius b. Cic.: exc. caput, Plin.: alci caput, Vulc. Cass. (u. caput eius excisum, Capit.): exc. partum mulieri, Marcell. dig.: exc. os, testiculum, Cels. – B) insbes.: 1) verschneiden, kastrieren, exc. genitalia, Sen.: virilitatem, Quint.: exc. alqm, Mart. u. ICt.: exc. se, Ov. – 2) prägn.: a) aushauen, aushöhlen = aushauend hohl machen od. durchbrechen, saxum, Cic.: montem, Suet.: latus rupis in (zu) antrum, Verg. – u. = aushauend, aushöhlend bereiten, peltam, Verg.: stagnum in petra, Col.: obeliscum, Plin.: vias inter montes, Plin.: bildl., Quint. 2, 4, 7. – b) einhauen, zertrümmern, zerstören, verwüsten (s. Bünem. Lact. 1, 18, 8. Beier u. Gernh. Cic. de off. 1, 76), α) eine Örtl.: portas, sprengen, Caes.: domos, Cic.: moenia, Flor.: murum, Hor.: urbem, Cic.: Antium, Vell.: Corinthum, Suet.: Germaniam, Vell.: agros, Vell. – β) eine Pers., vernichten, aufreiben, vertilgen, ihr den Untergang bereiten, exercitum, Vell.: gentem Teutonum, Vell.: hostem in aeternum, Tac.: Francorum vires penitus, Eumen. pan. – II) übtr.: a) tilgen, strei-————chen, alqm numero civium, Plin. ep. 8, 18, 6. – b) ausrotten, gänzlich verbannen, mit der Wurzel vertilgen, vernichten, gänzlich zerrütten, zugrunde richten, α) eig., silvas, Vell. – β) übtr., illud tristissimum tempus ex animo, Cic.: iram animis, Sen.: vitium irae, Hor.: iram penitus, Lact.: veritatem penitus, Lact.: illud malum, Brut. in Cic. ep. ad Brut.: causas bellorum, Tac.: multorum status (Wohlstand), Tac.: bis terrores rei publicae, Vell. -
4 levis
1.lĕvis, e, adj. [for leg-vis; Sanscr. laghu-s, little; cf. O. H. Germ. ring-i; Germ. gering; Gr. elachus], light in weight, not heavy (opp. gravis).I.Lit.:B.leviora corpora (opp. graviora),
Lucr. 2, 227:aether,
id. 5, 459:aura,
id. 3, 196:levior quam pluma,
Plaut. Men. 3, 2, 23:stipulae,
Verg. G. 1, 289: armatura, light armor:levis armaturae Numidae,
the light-armed Numidians, Caes. B. G. 2, 10; also, by metonymy, lightarmed troops; v. armatura, and cf.:sed haec fuerit nobis tamquam levis armaturae prima orationis excursio,
Cic. Div. 2, 10 fin.; so,miles,
a light-armed soldier, Liv. 8, 8; cf.of clothing: nudi, aut sagulo leves,
Tac. G. 6:flebis in solo levis angiportu,
Hor. C. 1, 25, 10.—Of the earth upon the dead:terraque securae sit super ossa levis,
Tib. 2, 4, 50;esp. freq. on tombstones: sit tibi terra levis (abbreviated, S. T. T. L.): per leves populos,
the shades, bodiless persons, Ov. M. 10, 14:virgaque levem coerces aurea turbam,
Hor. C. 1, 10, 18.— Poet. with inf.: fessis leviora tolli Pergama Grais, a lighter burden, i. e. easier to be destroyed, Hor. C. 2, 4, 11.—Transf.1.Light of digestion, easy to digest (mostly poet. and post-Aug.):2.quae in aqua degunt, leviorem cibum praestant. Inter domesticas quadrupedes levissima suilla est, gravissima bubula,
lightest of digestion, Cels. 1, 18:leves malvae,
Hor. C. 1, 31, 16 (cf.:gravi Malvae salubres corpori,
id. Epod. 2, 57).—Light in motion, swift, quick, fleet, nimble, rapid (syn.:3.agilis, alacer, pernix): ipsa (diva) levi fecit volitantem flamine currum (i. e. Argo),
a quick, favorable wind, Cat. 64, 9; cf.:leves venti,
Ov. M. 15, 346:flatus,
Sil. 15, 162:currus,
light, swift, Ov. M. 2, 150:levi deducens pollice filum,
light, nimble, id. ib. 4, 36; so,pollex,
id. ib. 6, 22:saltus,
id. ib. 7, 767;3, 599: peltam pro parma fecit, ut ad motus concursusque essent leviores,
Nep. Iphicr. 1:Messapus levis cursu,
Verg. A. 12, 489:leves Parthi,
id. G. 4, 314:equus,
Val. Fl. 1, 389:Nympharumque leves cum Satyris chori,
Hor. C. 1, 1, 31:quaere modos leviore plectro,
nimbler, gayer, id. ib. 2, 1, 40:et levis erecta consurgit ad oscula plantā,
Juv. 6, 507.—With inf. ( poet.):omnes ire leves,
Sil. 16, 488:exsultare levis,
id. 10, 605:levior discurrere,
id. 4, 549:nullo levis terrore moveri,
Claud. IV. Cons. Hon. 514:hora,
fleeting, Ov. M. 15, 181:terra,
light, thin soil, Verg. G. 2, 92:et ubi montana (loca) quod leviora et ideo salubriora,
Varr. R. R. 1, 6, 3;so (opp graviora),
id. ib. —Slight, trifling, small (mostly poet.): ignis, Ov. M. 3, 488:II.tactus,
a slight, gentle touch, id. ib. 4, 180:strepitus,
id. ib. 7, 840:stridor,
id. ib. 4, 413.Trop.A.Without weight, i. e. of no consequence; hence, in gen., light, trifling, unimportant, inconsiderable, trivial, slight, little, petty, easy (class.):(β).nunquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,
Plaut. Trin. 3, 2, 58:grave est nomen imperii atque id etiam in levi persona pertimescitur,
Cic. Agr. 2, 17, 45:leve et infirmum,
id. Rosc. Com. 2, 6: quae mihi ad spem obtinendae veritatis gravissima sunt;ad motum animi... leviora,
id. Deiot. 2, 5:quod alia quaedam inania et levia conquiras,
id. Planc. 26, 63:auditio,
a light, unfounded report, Caes. B. G. 7, 42:cui res et pecunia levissima et existimatio sanctissima fuit semper,
something very insignificant, Cic. Rosc. Com. 5, 15:dolor,
id. Fin. 1, 12, 40:proelium,
Caes. B. G. 7, 36:periculum,
id. B. C. 3, 26:in aliquem merita,
id. ib. 2, 32, 10:leviore de causa,
id. B. G. 7, 4 fin.:praecordia levibus flagrantia causis,
Juv. 13, 182:effutire leves indigna tragoedia versus,
Hor. A. P. 231.—As subst.:in levi habitum,
was made little of, was regarded as a trifle, Tac. H. 2, 21; id. A. 3, 54:levia sed nimium queror,
Sen. Herc. Fur. 63:quid leviora loquor? Petr. poët. 134, 12: non est leve tot puerorum observare manus,
no easy matter, Juv. 7, 240:quidquid levius putaris,
easier, id. 10, 344.—With gen. ( poet.):B.opum levior,
Sil. 2, 102.—In disposition or character.1.Light, light-minded, capricious, fickle, inconstant, unreliable, false:2.homo levior quam pluma,
Plaut. Men. 3, 2, 23:ne me leviorem erga te putes,
id. Trin. 5, 2, 34:tu levior cortice,
Hor. C. 3, 9, 22:vitium levium hominum atque fallacium,
Cic. Lael. 25, 91:quidam saepe in parva pecunia perspiciuntur quam sint leves,
id. ib. 17, 63:leves ac nummarii judices,
id. Clu. 28, 75:sit precor illa levis,
Tib. 1, 6, 56:levi brachio aliquid agere,
Cic. Att. 4, 16, 6:quid levius aut turpius,
Caes. B. G. 5, 28 fin.:auctor,
Liv. 5, 15:leves amicitiae,
Cic. Lael. 26, 100:spes,
vain, empty, Hor. Ep. 1, 5, 8:leviores mores,
Ulp. Fragm. 6, 12.—Mild, gentle, pleasant (rare):1.quos qui leviore nomine appellant, percussores vocant,
Cic. Rosc. Am. 33, 93; and:levior reprehensio,
id. Ac. 2, 32, 102:tandem eo, quod levissimum videbatur, decursum est,
the gentlest, mildest, Liv. 5, 23 fin.:nec leves somnos timor aut cupido Sordidus aufert,
Hor. C. 2, 16, 15; id. Epod. 2, 28:exsilium,
mild, tolerable, Suet. Aug. 51.—Hence, adv.: lĕ-vĭter, lightly, not heavily.Lit. (rare):2.armati,
light-armed, Curt. 4, 13.—Of the blow of a weapon:levius casura pila sperabat,
Caes. B. C. 3, 92, 2.—Trop.a.Slightly, a little, not much, somewhat:b.leviter densae nubes,
Lucr. 6, 248:inflexum bacillum,
Cic. Div. 1, 17, 30:genae leviter eminentes (al. leniter),
id. N. D. 2, 57, 143:qui (medici) leviter aegrotantes leniter curant, gravioribus autem morbis, etc.,
id. Off. 1, 24, 83:saucius,
id. Inv. 2, 51, 154:non leviter lucra liguriens,
id. Verr. 2, 3, 76, § 177:agnoscere aliquid,
id. Fin. 2, 11, 33:eruditus,
id. de Or. 3, 6, 24.— Comp.:quanto constantior idem In vitiis, tanto levius miser,
so much less, Hor. S. 2, 7, 18:dolere,
Ov. P. 1, 9, 30.— Sup.:ut levissime dicam,
to express it in the mildest manner, Cic. Cat. 3, 7 fin. —Easily, lightly, without difficulty, with equanimity:2.id eo levius ferendum est, quod, etc.,
Cic. Fam. 4, 3, 2; cf.:sed levissime feram, si, etc.,
id. Prov. Cons. 20, 47; Liv. 29, 9.— Comp.:levius torquetis Arachne,
more dexterously, Juv. 2, 56.lēvis (erroneously laevis), e, adj. [Gr. leios, leuros], smooth, smoothed, not rough, opp. asper (class.).I.Lit.A.In gen.:B.corpuscula quaedam levia, alia aspera, etc.,
Cic. N. D. 1, 24, 66:in locis (spectatur): leves an asperi,
id. Part. Or. 10, 36:Deus levem eum (mundum) fecit et undique aequabilem,
id. Univ. 6:pocula,
smooth, shining, Verg. A. 5, 91:pharetrae,
id. ib. 5, 558:brassica,
Cato, R. R. 15, 7:levissima corpora,
Lucr. 4, 659:coma pectine levis,
Ov. M. 12, 409:nascunturque leves per digitos umerosque plumae,
Hor. C. 2, 20, 11:levior assiduo detritis aequore conchis,
Ov. M. 13, 792: inimicus pumice levis, rubbed (cf. pumicatus), Juv. 9, 95.— Poet.: levi cum sanguine Nisus labitur infelix, slippery, [p. 1055] Verg. A. 5, 328:levis Juventas ( = imberbis),
smooth, without hair, beardless, Hor. C. 2, 11, 6; so,ora,
Tib. 1, 9 (8), 31:crura,
Juv. 8, 115:sponsus,
id. 3, 111:caput,
id. 10, 199; 2, 12; hence, also, poet. for youthful, delicate, beautiful:pectus,
Verg. A. 11, 40:frons,
id. E. 6, 51:umeri,
id. A. 7, 815:colla,
Ov. M. 10, 698.—Also, finely dressed, spruce, effeminate:vir,
Ov. A. A. 3, 437; Pers. 1, 82: argentum, smooth, not engraved or chased, Juv. 14, 62.—In neutr. absol.:externi ne quid valeat per leve morari,
smoothness, Hor. S. 2, 7, 87; so,per leve,
Pers. 1, 64:per levia,
Aus. Idyll. 16, 4.—Transf., rubbed smooth, ground down, softened, soft (rare), Scrib. Comp. 228; Cels. 2, 8.—II.Trop., of speech, smooth, flowing (rare but class.):oratio (opp. aspera),
Cic. Or. 5 fin.; so,levis verborum concursus (opp. asper),
id. de Or. 3, 43, 171:levis et aspera (vox),
Quint. 11, 3, 15:levis et quadrata compositio,
id. 2, 5, 9:levia ac nitida,
id. 5, 12, 18:(aures) fragosis offenduntur et levibus mulcentur,
id. 9, 4, 116.— Adv. does not occur.
См. также в других словарях:
SALII — I. SALII German. populi qui et Franci dicuntur, quorum regio Franconia: Sidonius Apollin. Salius pede, falce Gelonus. Amm. Marcellin. l. 17. de Constantio scribens: Quibus paratis, petit primos omnium Francos, eos videlicet, quos consuetudo… … Hofmann J. Lexicon universale
SCUTUM — I. SCUTUM Graece θυρεὸς, Romanae armaturae genus, cuius latitudo curvae superficiei pedum duorum semis, longitudo pedum quatuor; maiori additi amplius quatuor digiti, duplici tabulato, glutino taurino, linteolo infuso compactum; exterior… … Hofmann J. Lexicon universale