Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

not+answer

  • 1 SITJA

    * * *
    (sit; sat, sátum; setinn), v.
    1) to sit, be seated;
    hann sat it næsta honum, he sat next him;
    sitja upp, to sit erect (þeir létu hann sitja upp í hauginum); to sit at table;
    2) to stay, sojourn;
    sitja heima, to stay at home (sitr Gunnarr nú heima nökkura hríð);
    sitja kyrr, to remain quiet, stay at home;
    sitja í festum, to sit as one’s betrothed (of the bride between the betrothal and wedding);
    to reside (Haraldr konungr sat optast á Rogalandi);
    to sit fishing (þeir vóru komnir á þær vastir, er hann var vanr at sitja);
    3) to tarry (gørði liðinu leitt at sitja);
    sitja veðrfastr, to lie weather-bound;
    4) with acc., sitja e-t ór hendi sér, to let it slip through idleness;
    sitja byr ór hendi sér, to miss a fair wind;
    5) sitja vel (illa) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order;
    sitja launþing, to hold a secret meeting;
    6) sitja e-t, to put up with, endure (eigi mundu þeir þvílíka skömm eða hneisu setið hafa);
    sitja e-m e-t, to submit to, put up with at one’s hand (sitja mönnum skammir ok skapraunir);
    er slíkt engum manni sitjanda, it is not to be endured from any man;
    7) sitja e-m e-t, to cut one off from (hugðust þeir Sveinn at sitja honum vatn);
    8) with preps.:
    sitja at sumbli, to sit at a banquet;
    sitja at tafli, to sit at chess;
    sitja at fé, nautum, to tend sheep, cattle;
    sitja at málum, to sit over a case, debate it;
    sitja á sannindum, to withhold (conceal) the truth;
    sitja á sér, to control oneself, keep down one’s temper (Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn);
    sitja á svikrædum, svikum við e-n, to plot against one;
    sitja fyrir, to be on the spot (úvíst er at vita, hvar úvinir sitja á fleti fyrir);
    sitja fyrir e-u, to be a hindrance to (sitja fyrir sœmd e-s);
    to be exposed to, have to bear (sitja fyrir hvers manns ámæli);
    sitja fyrir ádrykkju e-s, to be one’s drinking-mate;
    sitja fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman;
    sitja fyrir málum, to lead the discussion;
    sitja hjá e-u, to be present at (sitja hjá ráðagerðum e-s);
    to sit idly by (þú munt þó drepa vilja bróður minn, ok er þat skömm, ef ek sit hjá);
    sitja inni, to sit in prison;
    sitja til e-s, to wait;
    er þar til at sitja, we may wait till then;
    to plot against (hann sitr um ríki hans);
    sitja um líf e-s, to seek one’s life;
    sitja um e-n, to lie in wait for, waylay;
    sitja um e-u, to be busy with (sitja um nauðsynjamálum);
    sitja um borðum, to sit at table;
    sitja undir e-u, to be subject to;
    sitja yfir e-u, to sit over a thing, be busy with (ekki mun ek lengr yfir þessu sitja);
    sitja yfir drykkju, borðum, to sit drinking, at table;
    to attend to (sitja yfir málum manna);
    sitja yfir kvæðum, to listen to songs;
    sitja yfir e-u, to take possession of;
    to bear down (hann sat yfir virðland);
    sitja yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right;
    sitja yfir sjúkum manni, to sit up with (nurse) a sick person, esp. a woman in labour;
    9) recipr., sitjast nær, to sit near one another.
    * * *
    pres. sit; pret. sat, sazt, sat, pl. sátu; subj. sæti; imperat. sit, sittú; part. setinn; with the neg. suff. sit-k-a, I sit not, Hkv. 2. 34: [Ulf. sitan = καθησθαι; A. S. sittan; Engl. sit; Germ. sitzen; Swed. sitta; Dan. sidde; Lat. sedere; Gr. ἔδος, ἔζεσθαι]:—to sit; s. á haugi. Vsp. 34, Þkv. 6, Skm. 11; þeir sátu á vellinum, Nj. 114; þar sem búarnir sitja, 110, Grág. i. 4; konungr sat á hesti, Fms. x. 255, 408; hann sat it næsta honum, Nj. 2; ganga til matar, ok sátu þeir um hríð, Eg. 483; svá vildi hverr maðr sitja ok standa sem hann bauð, … ok var rétt at segja at hann væri bæði konungr ok biskup yfir landinu, Bs. i. 67; s. fyrir, to be on the spot, Hm. 1: in greetings, sit heill! sitið heilir, ‘sit hale,’ be seated and welcome, Fms. x. 201, Ísl. ii. 438; nú sittú heill, Sighvat (Ó. H. in a verse); seggi biðr hann s. í frið, Skíða R. 28; s. at mat, to sit at meat, Fms. x. 378; s. at sumbli, Ls. 10; s. at tafli, to sit at chess, Ísl. ii. 359; s. at fé, s. at nautum, to tend sheep, neat-cattle, Boll. 336, Eg. 714, Sturl. i. 77; s. at málum, to sit over a case, debate it, Ld. 18; s. á stefnu, to be in the chair at a meeting, Ó. H. 85: s. upp, to sit up, sit erect; þeir létu hann s. upp í hauginum, Nj. 118: to sit at table, Jökull sat upp ok orti vísu, Ó. H. 191; gékk konungrinn at sjá þá er upp sátu, who sate at table, Greg. 43; Eyvindr hafði mest forráð at veizlunni, ok sat ekki upp, Orkn. 246; þeim sinnum er jarl sat upp (uppi Ed.) mataðisk sveinninn með honuni, Fms. ix. 245: s. úti, to sit outside (at night), of wizards (úti-seta), Vsp. 21, Orkn. 234, 246; þat er úbóta-verk at s. úti, N. G. L. i. 350; svá segja menn at Gunnhildr, fóstra Hákonar, léti s. úti til sigrs honum … en Þórdís skeggja er sú kona kölluð sem sagt er at úti sæti, Fms. vii. 275.
    2. with prepp.; sitja á svikræðum, svikum við e-n, to plot against, Fms. i. 263, ii. 34; sitja á sér, to control, constrain oneself; Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn, Nj. 25; hann gat ekki á sér setið, he could not keep quiet:—s. fyrir e-u, to be exposed to, to have to stand the brunt of; s. fyrir ámæli, hættu, afar-kostum, Nj. 71, Fms. v. 71, vii. 125; s. fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman, iv. 274, vi. 13, Ölk. 36, Band. 12; s. fyrir málum, to lead a discussion, Fms. ix. 98; s. fyrir e-m, to sit in ambush (fyrir-sát), Nj. 94, 107. Ld. 218: ellipt., Nj. 94, Eg. 577, 743:—s. hjá, to sit by:—s. til e-s, to watch for; er þar til at sitja, Nj. 103:—s. um e-t, to watch for an opportunity; þeir sátu um at rengja, 242; er ætíð sátu um þat at spilla friðinum, Magn. 464: to plot against, s. um sæmd e-s, Fms. v. 273; hann sitr um ríki hans, 293; s. um líf e-s, to seek one’s life, Ld. 40, Fms. i. 223; s. um e-n, to waylay, Landn. 287, Nj. 131:—s. undir, to sit under one, keep him on one’s knees; s. undir barni, sittu undir mér! s. undir lestri, to ‘sit under’ a preaching; s. undir hlyðni, to be subject to, Sks. 476 B:—s. yfir e-u, to sit over a thing; s. yfir drykkju, Eg. 6; s. yfir sjúkum manni, to sit up with a sick person, Fms. vii. 166, x. 250; esp. with a woman in labour, iv. 32, viii. 8 (yfirsetu-kona = a midwife); also, sitja yfir málum manna, to attend to (as judge), Ó. H. 86, Fms. vii. 60, Nj. 189; ekki er nú tóm at s. yfir kvæðum, to listen to songs, Ísl. ii. 235; s. yfir varningi sínum, to sit over one’s wares, Sks. 28: to superintend, Fms. viii. 5 (Fb. ii. 533): sitja yfir e-u, to take possession of what belongs to another person; at úvinir mínir siti eigi yfir mínu, Ísl. ii. 146, 224; þeir menn hafa setið yfir eignum várum ok ættleifð, Fms. i. 223; sitr nú yfir fé því Atli inn skammi, Eg. 468; hann sat yfir virðingu allra höfðingja, Nj. 173; s. yfir hlut e-s, 89, Ld. 66, Eg. 512: s. yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right, Ld. 266.
    II. to abide, stay, sojourn; sitja heima, to stay at home; sitr Gunnarr nú heima nokkuta hríð, Nj. 106; s. heima sem dóttir (heima-sæta); s. heima sem mær til kosta, Sams. S. 6; sat hann þar hálfan mánuð, Nj. 106; þat var engi siðr at s. lengr en þrjár nætr at kynni, Eg. 698; viku var at boðinu setið, Ld. 200; í slíkum fagnaði sem þeir sátu, Fms. x. 260; hann sat at Gufuskálum inn þriðja vetr, Eg. 592; setið hefir þú svá nær, at þú mættir hafa hefnt þessa, Nj. 178; sátu þingmenn Runólfs í hverju húsi, Bs. i. 20; s. kyrr, to remain quiet, stay at home, Grág. i. 163; s. í festum, of a betrothed woman between the espousals and the wedding, Nj. 4: to reside, Haraldr konungr sat optast á Rogalandi, Eg. 367, Nj. 268, Fms. i. 23, Ver. 60: s. at löndum, to reign, Hkr. ii. 3; s. at búum sínum, Fs. 12; sitja búðsetu, to live in a booth, Grág. i. 187, ii. 71; s. strandsetri, to live on the coast(fishing), i. 263, 290; s. slímu-setri, to hang on to a place, living upon other people, Gþl. 200, N. G. L. i. 70; þér munut þurrt hafa um setið allar vitundir, had no part nor knowledge of it, Sturl. iii. 261: to stay, answer not to a call, Grág. i. 447; nú sitr einn hverr lengr niðri, N. G. L. i. 40; s. um stefnu, 344; ef hann sitr svá þrjá vetr at hann geldr eigi tíund sína rétta, K. Á. 94; s. hjá e-u, to be neutral, take no part; hann hafði áðr setið hj;á málum þessum, Lv. 9, Ísl. ii. 267, Nj. 84, 97; þú lætr þá menn s. hjá kyrra, remain undisturbed, Ld. 258; s. hjá fé, to tend sheep.
    2. a fishing term, to sit fishing on a mið, q. v.; á þær vastir er hann var vanr at s. ok draga flata fiska … þeir váru komnir svá langt út, at hætt var at s. útarr fyrir Miðgarðs-ormi, Edda 35.
    3. to tarry; görði liðinu leitt at sitja, Fms. x. 344; s. veðr-fastr, to lie weather-bound, Eg. 482; s. í díblissu, to sit in a dungeon, Fms. ix. 219; s. kyrr, Grág. i. 163; s. fyrir, to remain sitting, Fms. v. 66; sitja til járns, to sit preparing for the ordeal, 308, 311; s. fyrir ádrykkju e-s, to be one’s cup-mate, Eg. 253.
    III. with acc.; sitju e-t ór hendi sér, to ‘sit a thing out of one’s hands,’ let it slip through idleness, Fms. v. 276: mod., s. e-t af sér, id.; skulut ér ekki sitja byri því heldr, miss a fair wind, vi. 358; þegjandi sitr þetta Þórir jarl á Mæri, Orkn. (in a verse); hafði annat bréf komit til Lopts á sama sumri, ok sat hann bæði (acc.), he ‘sate it off,’ i. e. did not answer to the call, Bs. i. 726; (so in mod. usage, s. e-n af stokki, to ‘sit him off,’ wait till he is gone;) sátu margir af sínum hestum, many ‘sate off’ dismounted from, their horses, Fms. vi. 211; sitja rétti sínum, to remain inactive until one’s right is prescribed, Grág. ii. 91, K. Þ. K. 26.
    2. sitja vel (ílla) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order; sal hann þann bæ vel, Brandkr. 57; þessi jörð er vel setin; sátu þessir allir brullaup sitt í Gautavík, Vígl. 33; s. launþing, to hold a secret meeting, Fms. xi. 219.
    3. sitja e-t, to put up with an injury; eigi mundu þeir þvilíka skömm eðr hneisu setið hafa, Ísl. ii. 338; þykkisk hann þá lengr hafa setið Sveini þann hlut er hann mundi eigi öðrum þola, Fms. xi. 62; menn munu þat eigi s. þér, ef þú meiðir fé manna, Glúm. 342; s. mönnum slíkar hneisur, Ld. 278; s. mönnum skammir ok skapraunir, Fms. ii. 14; s. e-m frýju, Hkr. iii. 397; er slíkt engum manni sitjanda (gerund.), ‘tis not to be endured from any man, Korm. 162.
    4. to cut one off from; fyrr munu þér svelta í hel, enn þér sitið oss mat, Fms. vi. 152; hugðusk þeir Sveinn at s. honum vatn, x. 407; ok mundi svá ætla at s. þeim mat þar í Eyjunum, Orkn. 410.
    IV. reflex. in recipr. sense; þeir skulu svá nær sitjask ( sit so near one another) at hvárir-tveggi nemi orð annarra, Grág. i. 69; er mér lítið um at hætta til lengr at þit sitisk svá nær, Ld. 158.
    2. part., nú mun eigi mega sitjanda hlut í eiga, there is no time to rest, Nj. 110.

    Íslensk-ensk orðabók > SITJA

  • 2 gegna

    (-da, -t), v.
    1) to go against, meet (gegna e-m);
    2) to suit one, be meet for one;
    velit þat er yðr gegnir, choose what best suits you;
    3) to signify, mean, matter;
    spurði, hverju gegndi úgleði sú, er hann hafði, asked what his sadness meant;
    sumir mæltu í móti ok kváðu øngu gegna, some denied it, and said it was of no use;
    meira en hófi gegnir, more than is due, above measure;
    gegna tíðendum, to be of importance;
    svá at mörgum hundruðum gegndi, so that it amounted to many hundreds.
    * * *
    d, [Germ. begegnen, cp. gegn, the adv.], to go against, meet, encounter; hann hafði þar mikit lið ok skyldi g. Birkibeinum, Fms. vii. 324; g. þeim er á sund hlaupa, ix. 22; skyldu þeir g. um njósnir ok annask vegu alla, Sturl. iii. 236.
    II. metaph.,
    1. to meet an engagement, to pay, discharge; ef hann á bú, þótt hann gegni eigi tillögum, though he pays no rates, Grág. i. 160; þá á hón at g. þriðjungi ( take the third part of the charges) fyrir ómaga þeirra, 337; ok skal hann þá g. (account, redress) við hinn ef landsleigur væri minni en verðit, ii. 239: as a law term, of a duty, to meet, discharge; but also of rights, to be entitled to; þá g. börn beggja arfi, N. G. L. i. 33; ok g. réttum öllum, 55; g. kostnaði, Fms. viii. 371: to pay, g. þingfarar-kaupi, Grág. passim, Ísl. ii. 344, Íb. ch. 10; g. skyldu sinni, to do one’s duty:—g. líkum, ok syngja sálu-messu, to meet the bodies, of the officiating clergyman, N. G. L. i. 390.
    2. to suit one, be meet for one; velit þat er yðr gegnir, choose what best suits you, 623. 30; leyfi þér honum at fara sem honum gegnir bezt, Nj. 10, Fms. viii. 102; þat man bezt g. ( be meetest) at þín ráð sé höfð, Nj. 24, Fs. 155; kjöri hann þat af er betr gegndi, Fms. i. 202; mun þat betr g., it will do better, iv. 209; ok mun mér þat allvel g., 237; hve ílla mönnum gegndi ( how ill it suited men) at fara, Íb. 8; þann kost er þér gegnir verr, Fs. 134; þá gegnir þat, it is fit, Sks. 433.
    3. to signify, mean, matter; ok spurði, ef hann vissi nökkut hverju gegndi, if he knew what was the matter, Eg. 53; spurðu hverju at gegndi um ferðir hans, Rd. 237; spurði, hverju gegndi úgleði sú er hann hafði, asked, what his sadness meant, Eg. 518; spyrr, hverju gegndi þyss sjá eða kliðr, Gísl. 56; sumir maeltu í móti, ok kváðu öngu g., some denied it, and said it went for nothing, Nj. 25; Háls kvað þat mundu öngu g., Rd. 237; það gegnir furðu, it means a wonder, it is astonishing; hví gegnir (what means?) þetta atkvæði? 656 B. 5; er helzt sá at ráði gegndi, i. e. where he saw that there was reason in it, Fms. vii. 257; g. tíðendum, to be of importance, of great consequence; séð hefi ek þat er ek ætla tíðendum muni g., Ld. 272; meir en hófi gegnir, more than is due, above measure, Fms. vii. 132; er viti gegnir, which has sense or meaning, Al. 6; um hluti þá er íþróttum gegndi, which imply or can be called art, Ó. H. 102:—of numbers, to amount to, svá at mörgum hundruðum gegndi, so that it amounted to several hundreds, by many hundreds, Fas. iii. 356; svá náttum gegndi, i. e. several nights, Ld. 304, v. l.; at degi einum vas fleira en heilum vikum gegndi í tveim misserum, i. e. that in a year there is one day over the complete number of weeks, Íb. 7: with gen. (rare), mér þyki tvennra vandræða g., it is a double difficulty, i. e. on both sides, Grett. 143 A.
    4. to answer, reply, freq. in mod. usage, with dat. of the person and the reply; hann gegnir öngu, he gives no reply; hann gegnir mér ekki, he does not answer me.
    β. to yield, be obedient; hann gegnir öngum, he obeys none, is cross and disobedient, freq. in mod. usage.

    Íslensk-ensk orðabók > gegna

  • 3 TAKA

    * * *
    I)
    (tek; tók, tókum; tekinn), v.
    1) to take, catch, seize (tóku þeir laxinn ok otrinn ok báru með sér);
    G. tók inni vinstri hendi spjótit á lopti, G. caught the spear with his left hand;
    man hón taka fé okkart allt með ráni, she will take all our goods by force;
    taka e-n höndum, to seize one, take captive;
    tökum vápn vár, let us take to our weapons;
    2) fig., taka trú, to take the faith, become a Christian;
    taka skírn, to be baptized;
    taka hvíld, to take a rest;
    taka flótta, to take to flight;
    taka rœðu, umrœðu, to begin a parley;
    taka ráð, to take a counsel (= taka til ráðs);
    taka e-n orðum, to address one;
    taka sættir or sættum, to accept terms;
    taka þenna kost, to take this choice;
    taka stefnu, to fix a meeting;
    taka boði, to accept an offer;
    taka sótt, to be taken ill;
    taka úgleði, to get out of spirits;
    taka konung, to take, elect a king;
    taka konu, to take a wife;
    taka úkunna stigu, to take to unknown ways;
    taka e-n or e-m vel, to receive one well;
    taka e-t þvert, to take a thing crossly, deny flatly;
    taka upp höndum, to raise the hands;
    3) to reach, stretch forth, touch;
    fremri hyrnan tók viðbeinit, the upper horn caught the collar bone;
    því at ek tek eigi heim í kveld, for I shall not reach home to-night;
    hárit tók ofan á belti, the hair came down to her waist;
    4) to reach and take harbour (þeir tóku land á Melrakka-sléttu);
    5) to take, hold, of a vessel (ketill, er tók tvær tunnur);
    6) to be equivalent to, be worth (hringrinn tók tólf hundruð mórend);
    7) with infin., to begin (hann tók at yrkja, þegar er hann var ungr);
    nú taka öll húsin at lóga, now the whole house began to blaze;
    impers., þá tók at lægja veðrit, then the wind began to fall;
    8) to touch, regard, concern (þat allt, sem leikmenn tekr);
    9) to catch (up), come up with (hann var allra manna fóthvatastr, svá at engi hestr tók hann á rás);
    10) to start, rush (Eirikr tók út or stofunni, en konungr bað menn hlaupa eptir honum);
    taka á rás, taka frá, to take to running, run away (svá illt sem nú er frá at taka, þá mun þó síðarr verra);
    11) impers. it is taken;
    þá tók af veðrit (acc.) then the storm abated;
    kom á fótinn, svá at af tók, the stroke came on his leg, so that it was cut off;
    sýnina tekr frá e-m, one becomes blind;
    tók út skip Þangbrands, Th.’s ship drifted out;
    um várit er sumarhita tók, when the summer heat set in;
    12) with preps, and advs., taka e-n af lífi, lífdögum, taka e-n af, to take one’s life, put to death;
    taka e-n af nafni ok veldi, to deprive one of his title and power;
    taka e-t af e-m, to take a thing from one, deprive one of (er vér tókum seglit af honum, þá grét hann);
    taka af sér ópit, to cease weeping;
    taka e-t af e-m, to get frotn one (tekr hann af öllu fólki mikil lof);
    taka mikinn (mikil), lítinn (lítil) af e-u, to make (say) much, little of;
    hón tók lítil af öllu, she said little about it, took it coldly;
    øngan tek ek af um liðveizlu við þik, I will not pledge myself as to helping thee;
    taka e-t af, to choose, take;
    G. bauð þér góð boð, en þú vildir engi af taka, G. made thee good offers, but thou wouldst take none of them;
    fara sem fœtr mega af taka, at the top of one’s speed;
    hann sigldi suðr sem af tók, as fast as possible;
    to abolish, do away with (lagði á þat allan hug al taka af heiðni ok fornar venjur);
    taka e-t aptr, to take back, render void (taka aptr þat, er ek gef); to recall (taka aptr orð, heil sín);
    taka á e-u, to touch (hón tók á augum hans);
    taka vel, auðvelliga, lítt, illa á e-u, to take (a thing) well, in good part, ill, in ill part (fluttu þeir þetta fyrir jarli, en hann tók vel á);
    taka e-t á sik, to take upon oneself (kvaðst heldr vilja taka þat á sik at gefa honum annát augat);
    tóku þeir á sik svefn mikinn, they fell fast asleep;
    taka arf eptir e-n, to inherit one;
    taka e-t eptir, to get in return;
    með því at þú gerir svá, sem ek býð þér, skaltu nökkut eptir taka, thou shalt have some reward;
    taka e-t frá e-m, to take a thing away from one (þeir tóku spjótin frá þeim ok báru út á ána);
    taka e-n frá e-u, to deprive one of (taka e-n frá landi, ríki);
    taka e-t fyrir e-t, to take in return for (hann keypti sveinana ok tók fyrir þá vesl gott ok slagning); to take for, look upon as (lökum vér þat allt fyrir satt; því tek ek þat fyrir gaman);
    taka fyrir e-t, to refuse (tók E. eigi fyrir útanferð at sumri);
    taka hendi í e-t, to thrust one’s hand into;
    taka í hönd e-m, to shake hands with one;
    taka í móti, to offer resistance (þeir brendu víða bygðina, en bœndr tóku ekki í móti);
    taka niðr, to pull down, demolish (taka niðr til grundvallar allt þat verk); to graze a little, = taka til jarðar (þeir láta nú taka niðr hesta sína);
    taka ofan, to take down (Högni tekr ofan atgeirinn); to pull down (hann hafði látil taka ofan skála sinn);
    taka í sundr, to cut asunder;
    impers., slœmdi sverðinu til hans, svá at í sundr tók manninn, so that the man was cleft asunder;
    taka til e-s, to take to (tóku þá margir til at níða hann);
    taka til máls (orðs, orða), to begin to speak;
    nú er þar til máls at taka, at, now we must take up the story at this point, that;
    taka til varnar, to begin the defence;
    taka til e-s, to have recourse to, resort to (taka e-t til ráðs, bragðs); to concern (þetta mál, er til konungs tók);
    láta e-t til sín taka, to let it concern oneself, meddle with (Gísli lét fátt til sín taka);
    taka e-n til e-s, to choose, elect (Ólafr var til konungs tekinn um allt land);
    absol., taka til, to begin (hann hélt allt austr um Svínasund, þá tók til vald Svíakonungs);
    taka e-t til, to take to, do;
    ef hann tekr nökkut illt til, if he takes to any ill;
    taka um e-t, to take hold of, grasp (nú skaltu taka um fót honum);
    taka e-t undan, to take away;
    impers., undan kúnni tók nyt alla, the cow ceased to give milk;
    taka undan, to run away, escape (B. tók undan með rás);
    hann tók undir kverkina ok kyssti hana, he took her by the chin and kissed her;
    to undertake, take upon oneself;
    H. kvaðst ekki taka mundu undir vandræði þeira, H. said he would have nothing to do with their troubles;
    taka undir e-t með e-m, to back, help one in a thing (vil ek, at þér takit undir þetta mál með mér);
    þau tóku undir þetta léttiliga, they seconded it readily;
    hann tók seinliga undir, he was slow to answer;
    taka undir, to echo, resound (fjöllin tóku undir);
    taka e-t undir sik, to take on hand (Gizurr tók undir sik málit); to lay hold of (hann tekr undir sik eignir þær, er K. átti í Noregi);
    taka e-t upp, to pick up (S. tók upp hanzka sinn);
    taka upp fé fyrir e-m, to seize on, confiscate;
    taka upp borð, to set up the tables before a meal, but also to remove them after a meal;
    taka upp bygð sína, to remove one’s abode;
    hón tekr mart þat upp, er fjarri er mínum vilja, she takes much in hand that is far from my will;
    drykk ok vistir, svá sem skipit tók upp, as the ship could take;
    taka upp ný goðorð, to establish new priesthoods;
    taka upp verknað, to take up work;
    taka upp stœrð, to take to pride;
    taka upp sök, to take up a case;
    taka upp draum, to interpret a dream;
    taka e-t upp, to choose (seg nú skjótt, hvern kost þú vill upp taka);
    absol., taka upp, to extend, rise (rekkjustokkr tekr upp á millum rúma okkarra);
    taka út, to run out (E. tók út ór stofunni);
    taka við e-u, to receive (A. hafði tekit við föðurarf sínum);
    taka vel við e-m, to receive one well, give one a hearty welcome;
    taka við trú, to take the faith;
    þeir tóku vel við, they made a bold resistance;
    tók við hvárr af öðrum, one took up where the other left off;
    taka yfir e-t, to extend over (hann skal eignast af Englandi þat, sem uxahúð tekr yfir);
    impers. to come to an end, succeed (kveðst nú vænta, at nú mundi yfir taka);
    þeir munu allt til vinna at yfir taki við oss, to get the better of us;
    13) refl., takast;
    f.
    1) taking, capture, of a fortress, prisoner;
    2) taking, seizing, of property;
    * * *
    pres. tek, tekr; tökum, takit, taka; pret. tók, tókt (tókst), tók, pl. tóku; subj. tæki (tœki); imperat. tak, taktú; part. tekinn: with neg. suff. tek’k-at ek, I take not, Kristni S. (in a verse); tak-a-ttu, take thou not, Fas. i. (in a verse); tekr-at, Grág. (Kb.) i. 9: [Ulf. têkan, pret. taitok = απτεσθαι; Swed. take; Dan. tage, sounded , ‘du tar det ikke, vil du ta det;’ Engl. take is a word borrowed from the Dan., which gradually displaced the Old Engl. niman.]
    A. To take hold of, seize, grasp; taka sér alvæpni, Eg. 236; tóku menn sér þar byrðar ok báru út, Egill tók undir hönd sér mjöð-drekku, 237; nú taki hest minn, ok skal ek ríða eptir honum, 699; tóku þeir skíð sín ok stigu á, 545; hann tók inni vinstri hendi spjótið ok skaut, Nj. 42; lauk upp kistu ok tók upp góð kvennmanna-klæði, Ld. 30; hann tekr nú bogann, … tekr nú kaðal einn, Fas. ii. 543; taka upp net, K. Þ. K. 90; hross skal maðr taka ok teyma ok hepta, þótt heilagt sé, id.
    2. to seize; þeir tóku þar herfang mikit, Nj. 43; tóku skipit ok allt þat er á var, Fms. vii. 249; þeir tóku þar skútu, viii. 438; tóku skip hans, landtjald, klæði, ix. 275; taka fé okkat allt með ráni, Nj. 5; engi maðr skal fyrir öðrum taka, Gþl. 473; hann leiddi þik til arfs … munu taka óvinir þínir ef þú kemr eigi til, Nj. 4; þeir tóku bæinn, seized, Sturl. ii. 149; kona hafði tekit ( stolen) … ok vildi hann refsa henni, Fms. vii. 330.
    3. to catch; Skotar munu hafa tekit njósnir allar, Nj. 126; standi menn upp ok taki hann, 130; hann skyldi taka hundinn, 114; þeir tóku á sundi mann einn, Fms. vii. 225; gröf, at taka í dýr, Flóv. 33; taka höndum, to lay hold of, take captive, Nj. 114, 275; in a good sense, Fms. x. 314.
    4. taka e-n af lífi, to take one from life, Fms. x. 3, Eg. 70; taka e-n af lífdögum, id., Fms. vii. 204: ellipt., taka af (af-taka), to take one off, put to death, Js. 23; taka e-n af nafni ok veldi, to deprive of …, Eg. 268; tóku þeir af eignum jarla konungs, Fms. i. 6: taka af e-m, to take a thing from one, x. 421, Nj. 103, 131, Eg. 120, Ld. 288; taka frá e-m, to take from, off, Nj. 253, K. Þ. K. 48; taka ofan, to take down, pull down, Nj. 119, 168; taka ór, to set apart, 232; taka undir sik, to take under oneself, subject, Fms. x. 24: to take charge of, Nj. 110, Eg. 725: taka upp, to take up, pick up, assume, 23.
    5. to take, grasp; taka í hönd e-m, to shake hands, Nj. 129; taka á lopti, to interrupt, Fms. x. 314; taka í ketil, of the ordeal, Grág. i. 381, Gkv. 3. 7; taka í jörð, to graze, of an animal, Bs. i. 338; jó lætr til jarðar taka, Skm. 15; skulu þér láta taka niðr hesta yðra, to graze a little, Band. 14 new Ed.; tók einn þeirra niðr í sinn klæðsekk, Stj.
    II. metaph., taka upphaf, to begin, Hom. 49; taka vöxt ok þroska, to increase, Rb. 392; taka konungdóm, Eg. 646; taka ráð, 49; taka skírn, 770; taka trú, to take the faith, become a Christian, Nj. 273; taka hvíld, to take rest, 43, 115; taka á sik svefn, 252; taka ræðu, to begin a parley, Eg. 578; taka umræðu, id., Nj. 146; þau taka þá tal, Ld. 72, Fms. ii. 254; taka nærri sér, see nær l. 2; taka á sik göngu, Fbr. 101 new Ed.; taka á sik svefn, Nj.; taka eld, to light a fire, 199; taka e-n orðum, to address; taka í sætt, to receive into reconciliation, Eg. 168; taka sættir, to accept terms, id. (also taka sættum, id.); taka þenna kost, 280; taka samheldi, Fms. ix. 344; ok tóku þat fastliga, at friðr skyldi standa, declared firmly that, x. 40, v. l.; taka stefnu, to fix a meeting, xi. 400; tóku þeir stefnu í milli sín, 402; nú er svá tekið um allt landit, at …, fixed by law that …, Gþl. 275; þeir tóku fastmælum sín í milli, at …, Bret. 82; taki í lög, to take into fellowship, Fms. xi. 96; lög-taka, cp. lófa-tak, vápna-tak; Gunnarr bauð þér góð boð enn þú vildir engi af taka, thou wouldst accept none of them, Nj. 77; tók hann þann kost af, at leggja allt á konungs vald, Fms. iv. 224; ok þat tóku þeir af, ix. 367; Ólafr kvaðsk þat mundu af taka, Ld. 72; taka e-t til ráðs, or taka ráðs, bragðs, to resort to, Nj. 75, 124, 199: also, taka e-t til, to resort to, 26, Fms. xi, 253, passim (til-tæki); taka mót, to receive, Edda 15; taka e-t við, to receive in return, Fms. ii. 269; taka bætr fyrir e-t, xi. 253; með því þú görir sem ek býð þér, skaltú nökkuð eptir taka, take some reward for it, Ld. 44; þat er bæði at vér róum hart, enda mun nú mikit eptir taka, a great reward, Finnb. 232 (eptir-tekja); taka fæðu, to take food; taka corpus Domini, Mar.; taka samsæti, Fms. ii. 261; taka arf, Eg. 34; taka erfð, Gþl. 241; taka fé eptir föður sinn, Fms. xi. 47; taka laun, Nj. 68; taka veizlu, to take, receive a veizla (q. v.), Fms. xi. 239; konungr … hann tekr ( receives) af mörgum, skal hann því mikit gefa, 217; taka mikit lof, x. 367; taka helgun af Guði, Rb. 392; taka heilsu, to recover, Stj. 624; ek skal taka hæði-yrði af þér, Nj. 27; taka af honum rán ok manntjón, Ld. 64; taka úskil af íllum mönnum, Greg. 44; taka píslir ok dauða, 656 B. 30; drap hann þar menn nökkura, þótti mönnum hart at taka þat af útlendum manni, Bs. i. 19; þeir tóku mikinn andróða, Fms. viii. 438; taka andviðri, Eg. 87; þeir tóku norðan-veðr hörð, were overtaken by, Nj. 124; taka sótt, to be taken sick or ill (North E. to take ill), 29, Fms. xi. 97, Eg. 767; taka þyngd. id., Ísl. ii. 274; taka fótar-mein, Nj. 219; taka úgleði, to get out of spirits, Eg. 322; hann tók þá fáleika ok úgleði, Fms. vii. 103; hann tók langt kaf, 202; taka arftaki, to adopt, Grág. i. 232; taka konung, to take, elect a king, Fms. ix. 256; taka konu, to take a wife, x. 397; hann kvángaðisk ok tók bróður-dóttur þess manns er Finnr hét, 406; tók Magnús konungr Margrétu, 413; taka konu brott nauðga, to carry off a woman, Grág. i. 353; tók hann þá til háseta, he hired them, Eg. 404; taka far or fari, Landn. 307, Grág. ii. 406 (far, ii. 3); taka úkunna stigu, to take to unknown ways, Fms. viii. 30; taka ferð, to start, Stj.; taka til konungs, or the like, Eg. 367, 400, Fms. vii. 252; taka til siðar, Sks. 313; taka e-n vel, to receive well; ok taki ér, herra, vel þá Hjalta ok Gizur, Bs. i. 19; tók Skota-konungr hann vel, Fms. xi. 419; taka e-t þvert, to take a thing crossly, deny flatly, Nj. 26; taka fyrir e-t, to stop, interrupt, refuse, Fms. x. 251.
    III. to reach, stretch forth, touch; hann beit skarð, allt þat er tennr tóku, Eg. 605; eigi djúpara enn þeim tók undir hendr, Ld. 78; skurðrinn tók á framan-verðan bakkann, Krók.; hyrnan tók andlitið, Nj. 253; rödd tekr eyru, Skálda 175; döggskórinn tók niðr akrinn upp-standanda, Fas. i. 173; hafði flóð tekit þær, swept them away, Fms. xi. 393; spjót langskept svá at vel taki skipa meðal, Sks. 385; nef hans tók austr til landsenda … véli-fjarðar tóku norðr í Finnabú, Fms. viii. 10; tekr mörkin náliga allt it efra suðr, Eg. 58; þvíat ekki tek ek heim í kveld, Nj. 275; mun ek taka þangat í dag? Hbl.; bóndans bót tekr fyrir ( encompasses) konu, hans ok börn ok hjón, N. G. L. i. 341; taka niðri, to take the ground, of a ship or thing floating, Fas. iii. 257; svá at upp tekr um klaufir, Boll. 336; at eigi tæki hann (acc.) regnit, Stj. 594; skulu vér varask, at eigi taki oss þau dæmi, Hom. 70; svá mikit er uxa-húð tekr yfir, Fas. i. 288; nær því er þú sér at taka mun en ekki ór hófi, Sks. 21; hundr bundinn svá at taki eigi til manna, Grág. ii. 119; taka höndum upp, to lift up hands, Bs. i. 735, Edda 22; ek sé fram undir brekkuna, at upp taka spjóts-oddar fimtán, Finnb. 286; þetta smíði (Babel) tók upp ór veðrum, Edda 146 (pref.); hárit tók ofan á belti, Nj. 2; stöpul er til himins tæki, 645. 71; hér til tekr en fyrsta bók, reaches here, 655 vii. 4; taka mátti hendi til fals, Eg. 285; þeir tóku fram árum, took the oars, Fms. vii. 288; smeygði á sik ok tók út höndunum, 202; þeir tóku undun, to escape, viii. 438: to reach, land, take harbour, gaf honum vel byri ok tóku Borgarfjörð, Nj. 10; tóku þeir Friðar-ey, 268; þeir tóku land á Melrakka-sléttu, Ísl. ii. 246; byrjaði vel ok tóku Noreg, Ld. 72, 310; tóku þar land sem heitir Vatnsfjörðr, Landn. 30: ellipt., hann tók þar sem nú heitir Herjólfs-höfn, id.; þeir tóku fyrir sunnan land, 175.
    2. to take, hold, of a vessel; ketill or tók tvær tunnur, Fb. i. 524; lands þess er tæki ( of the value of) fjóra tigi hundraða, Sturl. i. 98, v. l.; hringrinn tók tólf hundruð mórend, Nj. 225: so in the phrase, það tekr því ekki, it is not worth the while; þann enn eina grip er hann átti svá at fé tæki, the sole object of value he had, Bs. i. 636.
    3. spec. usages; fara sem fætr mega af taka, Finnb. 288; konur æpa sem þær megu mest af taka, Al. 47, (aftak, aftaka-veðr, q. v.), Karl. 109, 196; fóru hvárir-tveggju sem af tók, went as fast as possible, Fms, iv. 304; hann sigldi suðr sem af tók, Eg. 93: in the phrase, taka mikinn, lítinn … af e-u, to make much, little of, take it to heart or lightly; mikit tekr þú af þessu, thou takest it much to heart, Lv. 10; öngan tek ek af um liðveizlu við þik, I will not pledge myself as to helping thee, Ld. 105; eigi töku vér mikit af at tortryggva þá bók, þótt mart sé undarligt í sagt, we will not strongly question the truth of the book, although many wonders are told therein, Sks. 78; Óspakr kvað hana mikit af taka, said he used very strong language, Ld. 216; mikinn tekr þú af, segir konungr, thou settest much by it, said the king, Fms. vi. 206: munda ek sýnu minna hafa af tekit ef ek væra údrukkinn, I would have kept a better tongue, xi. 112; Þórvarðr tók eigi af fyrir útanferð sína, did not quite refuse the going abroad, Sturl. iii. 244; hann kvaðsk eigi taka mega af því hvat mælt væri, he did not much mind what folks said, Nj. 210; hón tók lítið af öllu, said little about it, took it coolly, Eg. 322; tók hann minna af enn áðr við Íslendinga, he spoke not so strongly of them as he used to do, Glúm. 328; ok er sendi-menn kómu tók hann lítið af, Fms. x. 101; Flosi svaraði öllu vel, en tók þó lítið af, F. gave a civil but reserved answer, Nj. 180.
    IV. with prepp.; taka af hesti, to take (the saddle) off a horse, Nj. 4, 179; taka af sér ópit, to cease weeping, Ölk. 35; taka skriðinn af skipinu, Fms. ii. 305; taka e-t af, to abolish, vii. 1, x. 152, Ísl. ii. 258:—taka á e-u, to touch (á-tak), Nj. 118; þegar sem nær þeim er komit ok á þeim tekit, Stj. 76; sá er tekr fyrst á funa, Gm.; þat er ok, áðr þeir taki á dómum sinum ( ere they deliver sentence), at þeir skolu eið vinna áðr, Grág. i. 64; taka vel, auðvelliga, lítt, ekki vel, ílla … á e-u, to take a thing so and so, take it well, in good part, ill, in ill part, etc., Ld. 50, 248, Fms. xi. 124, Nj. 206, 265; Gunnarr talaði fátt um ok tók á öngu úlíkliga, 40; tak glaðan á ( cheerfully) við konunginn, Fms. xi. 112; þeir höfðu sagt hversu hann hafði á tekit þeim feðgum, Rd. 284; Leifr tekr á þessu eigi mjök, Fb. ii. 397; tók Börkr (á) því seinliga, Eb. 15 new Ed.:—taka eptir, to notice, observe, Sturl. i. 2 (eptir-tekt):—taka móti, to withstand, resist, Nj. 261, Fms. ix. 307, 513 (mót-tak):—taka með, to reserve, accept, iv. 340, xi. 427 (með-taka): taka við, hann tókþar ok við mörg önnur dæmi, bæði konunga æfi, he tacked to it many records, the lives of kings, etc., Ó. H. (pref.): this isolated phrase has led editors (but wrongly) to substitute hann ‘jók’ þar við:—taka aptr, to take back, render void, undo, Bs. i. 631, Nj. 191, Sks. 775; eigi má aptr taka unnit verk, a saying, Fms. ii. 11: to recall, unsay, mun ek þau orð eigi aptr taka, Ld. 42, Fms. ii. 253:—taka í, to pull off; taktu í hann, to pull his stocking off:—taka um, to take hold of, grasp, Eg. 410, Hkr. ii. 322:—taka upp, to pick up, assume; niðr at fella ok upp at taka, 625. 68, Eg. 23; taka upp borð, to put up the tables before a meal; tekr upp borð ok setr fyrir þá Butralda, Fbr. 37; vóru borð upp tekin um alla stofuna ok sett á vist, Eg. 551: but also to remove them after a meal (= taka borð ofan), 408, Hkr. ii. 192, Fms. i. 41, Orkn. 246 (see borð II); taka upp vist, to put food on the table, Vm. 168; taka upp bygð sína, to remove one’s abode, passim; taka upp, of a body, to take up, disinter, Hkr. ii. 388; taka upp, to seize on, confiscate, Nj. 73, 207, Ld. 38, Eg. 73; þeir tóku upp ( laid waste) þorp þat er heitir Tuma-þorp, Fms. i. 151; var þá tekin upp bygð Hrolleifs, Fs. 34; hón tekr þat mart upp er fjarri er mínum vilja, Nj. 6l; at þú gefir ró reiði ok takir þat upp er minnst vandræði standi af, 175; taka upp verknað, to take up work, Ld. 34; taka upp stærð, to take to pride, Fms. x. 108; halda upp-teknu efni, i. 263; taka upp sök, mál, to take up a case, Nj. 31, 71, 231: to interpret, eigi kann ek öðruvís at ráða þenna draum … glíkliga er upp tekit, Sturl. iii. 216; ok skal svá upp taka ‘síks glóð,’ þat er ‘gull,’ Edda 127; kvæði, ef þau eru rétt kveðin ok skynsamliga upp tekin, Hkr. (pref.); tók hann svá upp, at honum væri eigi úhætt, Fms. ix. 424; drykk ok vistir svá sem skipit tók upp, as the ship could take, iv. 92; er þat skip mikit, ok mun þat taka oss upp alla, Nj. 259; þat hjóna er meira lagði til félags skal meira upp taka, Gþl. 220; þótti þeim í hönd falla at taka upp land þetta hjá sér sjálfum, Ld. 210; skal sá sem at Kálfafelli býr taka upp vatn at sínum hlut, Vm. 168; taka upp giptu hjá Dana-konungi, Fms. xi. 426; taka upp goðorð, Nj. 151, 168, Grág. i. 24; taka upp þing. Ann. 1304 ( to restore); tókusk þá upp lög ok landsréttr, Fs. 27; taka upp vanda, Fms. vii. 280:—taka til, to take to; hefna svá at ekki fýsi annan slík firn til at taka, 655 xiii. A. 3; tóku margir þá til at níða hann, Bs. i; taka til ráða, ráðs, bragðs, Nj. 19, 75, 124; hann tók til ráða skjótt, 19; enn þó munu vér þat bragðs taka, 199; hvat skal nú til ráða taka, 124; ef hann tekr nökkut íllt til, 26; hverja úhæfu er hann tekr til, Fms. xi. 253; taka til máls, to take to talking, Nj. 16, 71; taka til orðs, or orða, 122, 230, 264; hann tók nú til at segja söguna, to take to telling a story; taka til varnar, to begin the defence, Grág. i. 60, Nj. 271; nú er þar til at taka, at …, 74; er blót tóku til, Landn. 111; þá tók til ríki Svía-konungs, Fms. iv. 118; um Slésvík þar sem Dana-ríki tók til, xi. 417: to concern, þat mun taka til yðar, Hom. 150; þetta mál er til konungs tók, Fms. xi. 105; láta til sín taka, to let it concern oneself, meddle with, Band. 23 new Ed.; Gísl lét fátt til sín taka, Fms. vii. 30; vil ek nú biðja þik at þú létir ekki til þín taka um tal várt, Nj. 184: to have recourse to, þú tekr eigi til þeirra liðsinnis ef ekki þarf, Fms. vii. 17, Grág. i. 41; taka til segls, Eg. 573, Fms. ix. 22; taka til sunds, 24; taka til e-s, to note, mark, with dislike:—taka undir, to take under a thing; hann tók undir kverkina, took her by the chin, Nj. 2; þá tók Egill undir höfða-hlut Skalla-grími, Eg. 398: to undertake, þat mál er þeir skyldi sjálfir undir taka, Hkr. i. 266; þá skal hann taka undir þá sömu þjónostu, Ó. H. 120: to back, second, hann kvaðsk ekki mundu taka undir vandræði þeirra, Nj. 182; undir þann kviðling tók Rúnolfr goði, ok sótti Hjalta um goðgá, Bs. i. 17: ek mun taka undir með þér ok styðja málit, Fms. xi. 53; hann tók ekki undir þat ráð, Fb. ii. 511; þau tóku undir þetta léttliga, seconded it readily, Ld. 150; hann tók seinliga undir, Nj. 217; hann hafði heyrt tal þeirra ok tók undir þegar, ok kvað ekki saka, Ld. 192: göra tilraun hversu þér tækit undir þetta, Fb. i. 129: to echo, blésu herblástr svá at fjöllin tóku undir, Fas. i. 505; taka undir söng, to accompany singing:—taka við, to receive; nú tóktú svá við sverði þessu, Fms. i. 15; siðan hljópu menn hans, enn hann túk við þeim, 105; jörð tekr við öldri, Hm.; til þess er akkerit tók við, grappled, took hold, Dan. holde igen, Fms. x. 135. v. l.; þar til er sjár tók við honum, Edda 153 (pref.); taka við ríki, Eg. 241, Fms. i. 7; taka við trú, Nj. 158, 159; taka við handsölum á e-u, 257; ef maðr görr við at taka við dæmdum úmaga, Grág. i. 258; taka vel við e-m, to receive well, Nj. 5; ekki torleiði tekr við yðr, no obstacle stops you, Al. 120; þeir tóku við vel ok vörðusk, made a bold resistance, Fms. i. 104; eggjuðu sumir at við skyldi taka, vii. 283; at þeir skyldi verja landit, en þeir vildu eigi við taka, xi. 386; ganga fram á mel nökkurn, ok segir Hrútr at þeir mundu þar við taka, Ld. 62; þar stóð steinn einn mikill, þar bað Kjartan þá við taka, 220; seg þú æfi-sögu þína, Ásmundr, en þá skal Egill við taka, tell thy life’s tale, Asmund, and then shall Egil take his turn, Fas. iii. 374; tók við hvárr af öðrum, one took up where the other left off:—taka yfir, hann vildi eigi til ráða nema hann ætlaði at yfir tæki, Fms. iv. 174; þeir munu allt til vinna, at yfir taki með oss, Nj. 198; at eyrendi þeirra skyldi eigi lyktuð né yfir tekin, Fms. iv. 224.
    V. to take to, begin:
    1. with infin., tóku menn at binda sár sín, Eg. 93; hann tók at yrkja þegar er hann var ungr, 685; hans afli tók at vaxa, Fms. viii. 47; á þeim veg er ek tæka ganga, Sks. 3; taka at birtask, 568; tekr at dimma, birta … rigna, it gets dim, takes to darken … rain; allt þat er hann tekr at henda, Nj. 5; þá tók at lægja veðrit, 124; tók þá at morna, 131; tók þá at nátta, Fms. ix. 54; kvölda tekr = Lat. vesperascit, Luke xxiv. 29.
    2. in other phrases, taka á rás, to take to running, to run, Nj. 253, Eg. 216, 220, Eb. 62 (hófu á rás, 67 new Ed.), Hrafn. 7: ellipt., tók bogmaðr ok hans menn á land upp undan, they took to the inland and escaped, Fms. ix. 275; tók hann þegar upp um brú, viii. 169; svá íllt sem nú er frá at taka (to escape, shun), þá mun þó síðarr verr, Fs. 55; taka flótta, to take to flight, Hm. 30; Eirekr tók út ór stofunni, took out of the room, ran out, Sturl. ii. 64; þeir tóku út eitt veðr allir, stood out to sea with the same wind, Fb. ii. 243.
    VI. with dat., to take to, receive (perh. ellipt. for taka við- e-u); jarl tók vel sendi-mönnum ok vináttu-málum konungs, Fms. i. 53; konungr tók honum vel ok blíðliga, vii. 197; tekit mundu vér hafa kveðju þinni þóttú hefðir oss fyrri fagnat, Ld. 34; Grímr tók því seinliga, Eg. 764; Sigurðr tók því máli vel, 38, Fms. x. 2; konungr tók þá vel orðum Þórólfs, Eg. 44; hann tók því þakksamliga, Fms. i. 21; taka vel þeirra eyrendum, x. 33; Barði tók þessu vel, Ld. 236; Hákon tók því seinliga, Fms. i. 74; eigi mun konungr taka því þótt slík lygi sé upp borin fyrir hann, Eg. 59; tók Brynjólfr þá sættum fyrir Björn, 168; Njáll átti hlut at, at þeir skyldi taka sættum, Nj. 120; taka handsölum á fé, 257; taka heimildum á e-u, Fms. x. 45; taka fari, Grág. ii. 399, Nj. 111, 258 (see far); taka bóli, to take a farm (on lease), Gþl. 328, 354; mun ek máli taka fyrir alla Íslenzka menn þá er á skipi eru, speak for them, Bs. i. 421.
    VII. impers. it is taken; hann brá upp hendinni ok tók hana af honum ok höfuðit af konunginum, Nj. 275; ok tók af nasarnar, Fms. x. 135, v. l.; þá tók af veðrit (acc.), the weather ‘took up’ (as is said in North of England), the storm abated. Fas. i. 157; svá at þar tæki af vega alla, all roads were stopped, Fms, iii. 122; af þeim tók málit ok görask úfærir, Fas. ii. 549; kom á höndina fyrir ofan úlflið svá at af tók, Nj. 84; kom á fótinn svá at af tók, 123; þá tók efa af mörgum manni, Fms. iii. 8; sýnina tekr frá e-m, to become blind, x. 339; undan kúnni tók nyt alla, Eb. 316; jafnskjótt tók ór verkinn allan, Fms. iv. 369; tók út skip Þangbrands ór Hitará, she drifted out, Bs. i. 15; í þat mund dags er út tók eykðina, when the time of ‘eykð’ was nearly passed, Fms. xi. 136; um várit er sumar-hita tók, when the summer heat set in, Fs. 67; réru svá skjótt at ekki tók (viz. þá) á vatni, Fms. vii. 344.
    2. as a naut. term, to clear, weather a point; veðr var litið ok tók þeim skamt frá landi, the weather was still, and they kept close in shore, Fms. vi. 190: hence the mod. naut. phrase, e-m tekr, to clear, weather; mér tók fyrir nesit, I cleared, weathered the ness; vindr þver, svo að þeim tekr ekki.
    3. þar er eigi of tekr torf eðr grjót, where neither is at hand, Grág. ii. 262; þau dæmi tekr til þessa máls, the proofs of this are, that when …, Hom. 127.
    B. Reflex., takask mikit á hendr, to take much in hand, Band. 3, Nj. 228, Fms. i. 159; tókumk ek þat á hendr, xi. 104; láta af takask, to let oneself be deprived of, Eg. 296; takask e-n á hendr.
    2. to be brought about, take effect, succeed; cp. þykkir mikit í hættu hversu þér teksk, Ld. 310; þat tóksk honum, he succeeded, Bárð. 167; tekst þá tveir vilja, it succeeds when two will, i. e. joint efforts prevail, a saying:—takask til, to happen; Ásgrími tóksk svá til (it so happened to A.), sem sjaldan var vant, at vörn var í máii hans, Nj. 92; ef svá vill til takask. Fas. i. 251; svá erviðliga sem þeim hafði til tekizk at herja á þá feðga, Fms. i. 184; mér hefir úgiptuliga tekizk, Ld. 252; þætti mér allmiklu máli skipta at þér tækisk stórmannliga, that thou wouldst behave generously, Hkr. ii. 32; hefir þetta svá tekizk sem ván var at, er hann var barn at aldri, 268.
    3. to take place, begin; tóksk orrosta, Nj. 8; teksk þar orrosta, 122; ráð takask, of a marriage; en ef þá takask eigi ráðin, if the wedding takes not place then, Grág. i. 311; lýkr svá at ráðin skyldi takask, 99; ráð þau skyldi takask at öðru sumri, Eg. 26, Fms. x. 40: to be realised, hvatamaðr at þessi ferð skyldi takask, Ld. 240; síðan er mægð hafdi tekizk með þeim, since they had intermarried, Eg. 37; takask með þeim góðar ástir, they came to love one another much, of newly-married people, passim; féráns dómr teksk, Grág. i. 95; takask nú af heimboðin, to cease, Ld. 208; ok er allt mál at ættvíg þessi takisk af, 258.
    II. recipr., takask orðum, to speak to one another, Fms. xi. 13; ok er þeir tókusk at orðum, spurði hann …, Eg. 375; bræðr-synir takask arf eptir, entreat one another, Gþl. 241; ef menn takask fyrir árar eða þiljur, take from one another, 424: takask á, to wrestle, Bárð. 168; takask fangbrögðum, Ld. 252, Ísl. ii. 446: takask í hendr, to shake hands, Grág. i. 384, Nj. 3, 65.
    III. part. tekinn; vóru þá tekin ( stopped) öll borgar-hlið ok vegar allir, at Norðmönnum kæmi engi njósn, Fms. vi. 411: Steinþórr var til þess tekinn, at …, S. was particularly named as …, Eb. 32, 150; hann var til þess tekinn, at honum var verra til hjóna en öðrum mönnum, Grett. 70 new Ed. (cp. mod. usage, taka til e-s, to wonder at): lá hann ok var mjök tekinn, very ill, Sturl. i. 89: Álfhildr var þungliga tekin, ok gékk henni nær dauða, Fms. iv. 274; hann var mjök tekinn ok þyngdr af líkþrá, ii. 229; þú ert Ílla at tekin fyrir vanheilsu sakir, vii. 244; ú-tekin jörð, an untaken, unclaimed estate, Sturl. iii. 57, Gþl. 313.
    2. at af teknum þeim, except, Fms. x. 232; at af teknum úvinum sínum, 266, (Latinism.)

    Íslensk-ensk orðabók > TAKA

  • 4 HEITA

    I)
    (heit; hét, hétum; heitinn), v.
    Grímni mik hétu, they called me G.;
    heitinn eptir e-m, called (named) after one;
    heita e-n á brott, to call on one to be gone, bid one go (heitit mik héðan);
    heita á e-n, to exhort one (in battle);
    to invoke (heita á hinn heilaga Ólaf);
    heita á e-n til e-s, to invoke (appeal to) one for a thing (hann hét á Þór til fulltings);
    3) intrans., the pres. ‘heiti’ (not ‘heit’), to be hight, be called;
    Óðinn ek, nú heiti, now I am called Odin;
    Ólafr heiti ek, my name is O.;
    Úlfr hét maðr, there was a man, whose name was U.;
    bœr heitir á Bakka (at búrfelli), there is a farm called B.;
    heita (to be reckoned) frjáls maðr, hvers manns níðingr;
    4) with dat. to promise (heita e-m e-u);
    mantu, hverju þú hézt mér, do you remember what you promised me?
    heita e-m hörðu, to threaten one;
    Bárði var heitit meyjunni, the maid was promised to B.;
    5) refl., heitast, to vow, plight one’s faith (þeir hétust reka Hákon ór landi);
    heitast e-m, to vow one’s person to one (heitast hinum heilaga Ólafi konungi);
    (heitta, heittr), v.
    1) to heat (heita spjót í eldi);
    2) to brew (heita mungát, heita öl).
    f. brewing (cf. ölheita).
    * * *
    pres. heit, heitr, and in A. II. heiti, heitir (bisyllabic), in mod. usage heiti through all significations; pret. hét, hétu, 2nd pers. hézt; part. heitinn.
    A. [Ulf. haitan = καλειν; A. S. hâtan; Old Engl. hight, pret. hot; O. H. G. haizan; Germ. heissen; Swed. heta; Dan. hede]:
    I. trans. with acc. to call, give name to; hve þik hétu hjú? Fsm. 47; Urð hétu eina, Vsp. 20; Heiði hana hétu, 25; Grímni mik hétu, Gm. 49; hve þik heitir halr, Hkv. Hjörv. 14; Hnikar hétu mik, Skv. 2. 18; hétu Þræl, Rm. 8; hétu Erna (Ernu?), 36: the naming of infants was in the heathen age accompanied by a kind of baptism (ausa vatni), vide ausa, p. 35.
    2. metaph. to call on one; in the phrase, heita e-n á brott, to turn one out, call on one to be gone; þá er maðr á brott heitinn ef honum er eigi deildr matr at málum, Grág. i. 149; Vermundr hét hann á brott ok kvað hann eigi þar lengr vera skyldu, Sturl. ii. 230; so also, ef bóndi heitr griðmann sinn af vist foráttalaust, Grág. i. 157; eða heitið mik héðan, Ls. 7; ek var heitinn út ( turned out) fjórum sinnum, Sighvat:—with prep., heita á e-n, to call upon one (for help); hón hét á konur at skilja þá, Landn. 49: to exhort one (in battle), hét á Hólmrygi, Hkm. 2; Úlfr hét á oss, Hkr. iii. (in a verse); Gísli spratt upp skjótt ok heitr á menn sína, at skýli, Gísl. 22: to invoke one (a god, saint), hann trúði á Krist, en hét á Þór til sjófara ok harðræða, Landn. 206; hann heitr nú á fulltrúa sína Þorgerði ok Irpu, Fb. i. 213; ef ek heit á guð minn, Mar.; á Guð skal heita til góðra hluta, Sól. 4.
    3. part. pass. hight, called; sú gjöf var heitin gulli betri, Ad. 9; löskr mun hann æ heitinn, Am. 57, Fms. vi. 39 (in a verse); sá maðr mun eigi ílla heitinn ( will not get a bad report) í atferð sinni, Sks. 55 new Ed.
    β. heitinn, the late, of one dead; eptir Odd heitinn föður sinn, Dipl. iv. 13; Salgerðr h., the late S., Vm. 37: very freq. in mod. usage, hann Jón heitinn, hún Guðrún heitin, etc.
    II. absol. or intrans., in which case pres. bisyllabic heiti (not heit), to be hight, be called, as in Goth. the pass. of haitan; Andvari ek heiti, A. am í hight, Skv. 2. 2; Ólafr heiti ek, Fms. x. 226; ek heiti Ari, Íb. (fine); Jósu vatni, Jarl létu heita, Rm. 31; Óðinn ek nú heiti, Yggr ek áðan hét, Gm. 54; Gangráðr ek heiti, Vþm. 8; Ask veit ek standa, heitir Yggdrasill, Vsp. 19: esp. freq. in an hist. style in introducing a person for the first time, Mörðr hét maðr, hann átti dóttur eina er Unnr hét, móðir hennar hét Þorgerðr, Rútr hét bróðir hans, Nj. 1, 2; þau áttu eptir dóttur er Þuríðr hét, hinn elzti son Bjarnar hét Grímkell, Ísl. ii. 4; Oddr hét maðr, son Önundar breiðskeggs, hann átti þá konu er Jórunn hét; annarr son þeirra hét Þóroddr en annarr Þorvaldr, Þuriðr hét dóttir Odds en önnur Jófriðr, 121, 122; Þorsteinn hét maðr, hann var Egilsson, en Ásgerðr hét móðir Þorsteins, 189; þau gátu son, ok var vatni ausinn ok hét Þórólfr, 146, etc.; and in endless instances answering to Engl. there was a man, and his name was ( he was hight) so and so. The ancients said, hve (or hversu) heitir þú, ‘how’ art thou named? Germ. wie heisst du? thus, hve þú heitir? hve þik kalla konir? answer, Atli ek heiti, and hve þú heitir, hála nágráðug? Hrímgerðr ek heiti, Hkv. Hjörv. 14–17; hve sú jörð heitir, hve sá himinn heitir, hversu máni heitir, hve sjá sól heitir, etc., Alm. 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, Vþm. 11, 13, 15, 17; the northern Icelanders still say, hvers’ (i. e. hversu) heitir maðrinn, sælir verið þér, hvörs’ heitir maðrinn? answer, Hrólfr heitir hann, Asgrímsson að norðan, Sig. Pétr. in Hrólfr (a play), p. 4: in mod. usage, hvat ( what) heitir þú? hvað heitir þú? Eg heiti Jón, Stef. Ól.: the same phrase occurs now and then in old writers, hvat heitir bær sjá? Ld. 234; hvat heitir hón? Helga heitir hón, Ísl. ii. 201 (Cod. Holm. hvart = hversu?): as also in the poem Fsm. (but only preserved in paper MSS.) 9, 11, 13, 19, 23, 31, 35, 37; but hve, 46, 47.
    β. of places, often with dat. and prep. of the place; á þeim bæ er á Brjámslæk heitir, Bs. i. 379; land pat er í Hvammi heitir, Gísl. 121; bær hans hét á Stokkum, Fb. iii. 324; á þeim bæ er at Hóli heitir, Hrafn. 5; ok því heitir þat síðan í Geitdal, 3; bær heitir á Bakka, á Meðalhúsum, at Búrfelli, á Auðúlfsstöðum, at Svínavatni, í Vestrhópi, í Sléttadal, Ísl. ii. 322–325.
    2. to be called, reckoned so and so; þá heitir hón sönn at sök, then she stands convicted, N. G. L. i. 351; þú skalt frá þessum degi frjáls maðr heita, Ld. 50; heit hvers manns níðingr ella, Nj. 176; heldr en h. kotkarl, eigi er þat nafn fyrir-lítanda, at heita húskarlar konungs, Sks. 270; sá er vill heitinn horskr, Hm. 61.
    3. reflex., hétomc, to name oneself or to be called; hétomc Grímnir, hétomc Gangleri, einu nafni hétomc aldregi, hétomc Þundr fyrir þat, Gm. 46, 48, 54.
    B. With dat., [cp. Goth. fauraga heitan; A. S. hâtan, pret. het; Germ. verheissen]:—to promise, with dat. both of the person and thing, or the thing in infin., or absol.; heita hörðu, to threaten, Am. 78; h. góðu, Sól.; h. bölvi, Hdl. 49; afarkostum, Fms. i. 75; hann heitr þeim þar í mót fornum lögum, Ó. H. 35; engu heit ek um þat, 167; mantú nokkut hverju þú hézt mér í fyrra, Anal. 190; at lítið mark sé at, hverju þú heitr, Fms. vii. 120; fyrir þau hin fögru fyrirheit er þú hézt þeim manni, er bana-maðr hans yrði—þat skal ek efna sem ek hét þar um, i. 217; kom Þorsteinn þar, sem hann hafði heitið, as he had promised, 72; þú munt göra okkr slíka sæmd sem þú hefir heitið, Nj. 5; Njáll hét at fara, 49.
    II. to make a vow, the vow in dat., the god or person invoked with prep. and acc. (h. á e-n), cp. A. above; þat sýndisk mönnum ráð á samkomunni, at h. til verðr-bata, en um þat urðu menn varla ásáttir hverju heita skyldi, vill Ljótr því láta h. at gefa til hofs, en bera út börn en drepa gamal-menni, Rd. 248; þá heitr Ingimundr prestr at bóka-kista hans skyldi á land koma ok bækr, Bs. i. 424; ok skyldu menn taka at heita, þeir hétu at gefa …, 483; hét Haraldr því til sigrs sér, at hann skyldi taka skírn, Fms. i. 107; eptir þat hét hón miklum fégjöfum á hinn helga Jón biskup, Bs. i. 201 and passim, esp. in the Miracle-books.
    III. reflex. and pass. to plight oneself, be betrothed; þá sá hón þat at ráði ok með henni vinir hennar at heitask Þórólfi, Eg. 36; þeim hétumk þá þjóðkonungi, Skv. 3. 36: to betroth, varkat ek heima þá er (hón) þér heitin var, when she (the bride) was given to thee, Alm. 4; kom svá, at Bárði var heitið meyjunni, that the maid was betrothed to B., Eg. 26.
    2. to vow, plight one’s faith; þeir hétusk reka Hákon ór landi, Jd.: to vow one’s person to one, at hann heitisk hinum heilaga Ólafi konungi, Hkr. iii. 288: to bind oneself, þá menn er honum höfðu heitisk til föruneytis, Fms. vii. 204.

    Íslensk-ensk orðabók > HEITA

  • 5 SKIPA

    * * *
    I)
    (að), v.
    1) to arrange, place in order, draw up, with dat. (Egill skipaði svá mönnum þeim, er merkit báru); s. e-m fyrir e-t or yfir e-t, to put one in charge of; s. e-m hjá e-m, to assign a seat to one beside another (jarlinn skipaði þeim hjá Gunnlaugi); fig. to explain; s. draumi, to interpret a dream;
    2) with acc. to take up, occupy; skipuðu konur pall, the women were seated on the pallr; hann skipaði öndvegi, he had his place in the high-seat; to arrange, array, s. fylking sína, to draw up one’s line of battle; var skjöldum skipat allt húsit um veggina, the walls were all hung with shields;
    3) s. e-m e-t, to assign a thing to one (skipaði hann nú allt land sínum sýslumönnum); also without dat. (Geirmundr skipar jarðir sínar á laun);
    4) to man (skipuðu þeir skipin sem bezt); ek skal s. húskörlum mínum annat skipit, I will man one of them with my house-carles;
    5) s. til e-s, to arrange, make ready for (s. til atlögu); s. til búa sinna, to put one’s household in order; þó mun eigi of skipat til ánna, there will not be too many rams for the ewes;
    6) to change; bið hann, at þit skipit máldaga, ask him to change the bargain;
    7) reflex., skipast, to draw up (gengu þeir þá inn allir ok skipuðust í dyrrin); skipuðust menn þar í sæti, the men took their seats; to undergo a change (mart hefir skipazt í Haukadal, ok vertu varr um þik); s. á betri leið, to change for the better; s. við e-t, to yield to, he moved by (s. við orð, fortölur e-s); s. við orðsending e-s, to answer to one’s call; þenna kost gerðum, vér Hákoni, skipaðist hann vel við, he took it in good part; impers., var heitit fyrir henni mörgu, ok skipaðist henni ekki viðr, it had no effect.
    (að), v., s. e-t upp, to unload (þeir tóku land ok skipuðu þar upp).
    * * *
    að, [from this word has come the Fr. équiper; Engl. equip]:— to give order or arrangement to things, with dat., i. e. to draw up, place in order, arrange them, of seats, lines, rows; hann skipaði mönnum í skjaldborg, Ó. H. 206; þá fylktu þeir liði sínu ok skipaðu, 205; þeirra hverr á at skipa tveim mönnum í Lögréttu, öðrum fyrir sér, en öðrum á bak sér, Grág. i. 5; Gunnarr hafði marga boðsmenn, ok skipaði hann svá sínum mönnum, hann sat á miðjan bekk, en innar frá Þráinn … þá var skipat konum í annat sinn, sat þá Þorgerðr meðal brúða, Nj. 50, 51; svá var skipat sessum, at …, Fms. x. 16; Egill skipaði svá mönnum þeim er merkit báru, Hkr. i. 150; skipaðu höfðingjar herinum til atlögu, Fms. ii. 303; jarl skipaði svá atlögunni, ix. 430; þeir skipaðu svá sinni ferð, at …, 468; konungr skipaði Haraldi í sína sveit, vi. 168; Gizurr skipaði Oddi yfir Skaga-fjörð, x. 60; hann skipaði sonum sínum til landa, Rb. 316; skipuðu Ribbungar þar öllum sýslum, Fms. ix. 393; bændr ok þingu-nautar skyldu fyrst gunga á þingit ok skipa dómum eptir lögum, vii. 138; hann skipaði allri bygð ok skipti í skipreiður, Hkr. i. 146; er skipat í þáttu allri skrá þessi, Rb. 4.
    2. metaph. to explain; skipa draumi, to read a dream, Fms. xi. 6; skipaði konungr fyrst þeirra máli, ix. 396; ok skipuðu málum þeim sem nauðsyn bar til, x. 32: in the phrase, of a song, eg kann kvæðið, en kann ekki að skipa því, I know the song by heart, but cannot give the order of the verses.
    II. with acc. to take up, occupy; konur skipuðu pall, Nj. 11; Haraldr ok hans lið skipaði langbekkinn, Fms. vi. 193; hann skipaði öndvegi, Vígl. 52 new Ed.; skipa fylking sína, to draw up one’s line of battle, Eg. 292; Vagn ok Björn skipa annan arm, Fms. xi. 126: part., vágrinn var skipaðr herskipnm, ix. 360; var skipuð öll höllin, Nj. 269; hirð hans er skipuð afreks-mönnum einum, Eg. 19; höllin var skipuð hæverskum höfðingjum, Fms. vi. 3; vóru skipaðir þrettán stólar, x. 16; var skjöldum skipat allt húsit um veggina, the walls all hung with shields, vii. 147.
    2. to establish, ordain, appoint, the place or office given being in acc.; þá skipaði hann lög, … ok setti þat í lögum, at …, Fms. i. 6; skipaði hann héraðit sínum félögum, Landn. 57; skipuðu þeir löndin Arnfinni jarli, Fms. i. 201; skipaði hann nú allt land sínum sýslu-mönnum, viii. 244; vóru þeim skipuð ríki þau á Íslandi sem konungr hafði þá heimildum á tekit, x. 45; skipa klerkum kirkjur, K. Á. 232; skipaði konungr ríki sín um öll Upplönd, ix. 410; Skúli hertogi hafði skipat allar sýslur fyrir norðan Staði, 478; fór hann inn í Sogn ok skipaði allt ríkit, x. 189; ok er skipat var ríkit með þessum hætti, Fas. i. 376; hann fékk honum umboð sitt at s. jarðir sínar, Eg. 590; Geirmundr skipar jarðir sínar á laun, Ld. 112; láta drepa stórmenni en hefja upp lítilmenni, hafa þeir verr skipat landit, Fms. vii. 183; hann skipaði dalinn vinum sínum, Gullþ. 44.
    3. to compose, arrange; skipa bækr, Sks. 568; skipa máldaga (acc.), Nj. 4; skyldi Ólafr frálsliga mega skipa þenna skurð til hverrar jarðar sem hann vildi, Dipl. iv. 12; at hann skipaði ( settled matters) milli þeirra, Fms. vii. 270:—skipa til e-s, to arrange; skipa til um fylkingar, ix. 489; skipa til atlögu, vii. 357; þeir skipuðu til bús með Sigríði, Eg. 94; at s. þar til bús, Nj. 54; skipuðu þeir til á hverju skipi, 8; s. til búa sinna, to put one’s household in order, 219, 251, 259; um daginn eptir var þar skipat til leiks, Ld. 196; s. til um fylkingar, Ó. H. 215; þó mun eigi of skipat til ánna, there will not be too many rams for the ewes, Fms. xi. 149.
    4. to man; skipaði konungr hana (i. e. the hall) hraustum drengjum, Fms. vi. 3; ek skal s. húskörlum mínum annat skipit en bóndum annat, Nj. 42; skipuðu þeir skipin sem bezt, Fms. ix. 401; hverr skal þau (the ships) skipa, Nj. 42; sex skip, öll vel skipuð, Eg. 87; tré alskipað af epluni, Stj. 73.
    III. to bid, command, Lat. jubere: s. e-m e-ð, freq. in mod. but not found in old writers; hann skipaði mér að fara.
    B. Reflex. to take a seat or place, draw themselves up; gengu þeir þá inn allir ok skipuðusk í dyrrin, Nj. 198; er menn skipuðusk í sæti sín, Eg. 248; þar var fjöldi fyrir boðs-manna, skipuðusk menn þar í sæti, Nj. 11; víl ek at menn skipisk í sveitir, … skipisk menn nú í sveitir, en síðan skal sveitum skipa í fylking, Ó. H. 205 (skipta, Fms, v. 53, v. l.); þá skipaðisk jarl til atlögu, Fms. i. 169.
    2. to undergo a change, sometimes with the notion for the better, to be improved; hugr yðvarr hefir skipask, 656 C. 42; mart hefir skipask í Haukadal, ok vertú varr um þik, Gísl. 20; ok er hann hafði þessa vísu kveðit, skipask nokkut hugr þeirra bræðra, Fas. i. 267; hví skipaðisk svá skjótt hugr þinn um málin í dag? Fs. 75; hefir þu mikit skipask síðan vit sámk næst, Fms. vi. 303; kvað eigi son sinn hafa vel skipask, Fas. i. 528; litr hennar skipaðisk á engan veg, Hkr. i. 102; hversu skipaðisk máttr konungsins, Fms. ix. 214: skipask á betri leið. Eg. 416: the saying, mart skipask á manns æfinni, Ó. H. 139, Fms. vii. 156; skjótt hefir hér nú skipask, 148; hvegi er síðan hefir skipask, Grág. i. 227: skipask við e-t, to yield to, be moved by; ekki er þess ván, at pit skipisk við framhvöt orða, ef þit íhugit ekki …, Ld. 260; skipask við fortölur e-s, Fms. i. 285; konungr skipaðisk við fortölur Magnúss, vii. 210, Eg. 167; skipask við orð e-s, id., Fms. ii. 134, xi. 38, Ó. H. 48; s. við orðsending e-s, to answer to one’s call, Fms. xi. 29; hann hét þeim dauða ok meiðslum, þeir skipuðusk ekki við þat, Hkr. i. 277; þenna kost görðu vér Hákoni, skipaðisk hann vel við, he took it in good part, Fms. ii. 35; of health, var heitið fyrir henni ok skipaðisk henni ekki viðr, it took no effect, Bs. i. 791; lagði Hrani um hana beltið ok skipaðisk skjótt við, Fb. ii. 9.
    II. pass., þeir skipuðusk múrr ok skjöldr, Mar. (a Latinism).
    III. part. fit, meet; vel skipaðr til klerks, Fms. x. 88; skipaðrar þjónustu af Guði, ii. 199; til-skipað sacramentum, xi. 443.

    Íslensk-ensk orðabók > SKIPA

  • 6 VARÐA

    I)
    (að), v.
    1) to warrant, guarantee, answer for;
    varða fyrir e-n, to stand bail for one;
    ek vil, at Flosi einn varði við mik, my will is that F. alone shall be answerable (for the fines) to me;
    2) to bargain for (S. hefir áðr varðat viðinn fyrir þrjú hundruð einlit);
    3) to be of importance (ef þér þykkir varða um mína vináttu);
    varða e-n, to concern one, be of importance to one (at segja þér þat, er þik varðar);
    varða miklu, litlu, engu, to matter much, little, naught;
    hann kvað þá engu þat varða, said it was no business of theirs;
    varðar engu um vára aptrkomu, it does not matter whether we come back or not;
    4) to guard, watch, defend (varða land, alla vega);
    varða mér bátinn: to forbid me the boat, by force;
    varða e-m, with infin. to hinder, prevent (varðar hann fé váru at komast yfir ána);
    5) to be liable to, punishable by (varðar þat fjörbaugsgarð);
    hvat varðar, þótt vér reynim, what risk though we try?;
    varða e-m e-t, to entail as a penalty upon one (spurði, hvat konu varðaði, ef hón væri í brókum jafnan svá sem karlar);
    varða við lög, to be punishable by law (þat ætla ek við lög varða at vinna á Mikjálsdegi);
    ok lét varða þriggja marka útlegð, he asked for a fine of three marks;
    6) to belong to (sú jörð er klaustrinu varðaði).
    f. pile of stones, cairn (hlaða, reisa vörðu).
    * * *
    að, [Ulf. in fra-wardian; A. S. wardian; Engl. ward, warrant; Germ. warten; Fr. guarder, etc.; cp. vara]:—to warrant, guarantee, answer for; esp. as a law term, björn ok úlfr, þeirra verk skal engi maðr varða, N. G. L. i. 45; varðar hann þat alls ekki nema við Guð, … varða orð ok verk fyrir e-n, Grág. (Kb.) i. 139; handsala-menn þá er varða vildi, at …, Sturl. iii. 43; ek vil at Flosi einn varði við mik, I shall be my sole surety, Nj. 256; vill hann sjálfr varða ( bail) fyrir honum, Þiðr. 75; ef maðr kaupir man at manni, þá skal sa varða, er sölumaðr er, við stinga ok við stjarfa, N. G. L. i. 29; skal bóndi hverr einum húsum varða, at eigi falli krossar, 11; bú hans varðar taki, is bailable, 47; varða taki fyrir e-n, to be bail for a person, 48; varði lóð þar til lokit er, Gþl. 331: ok varða við hey sínu við hey hans. Grág. (Kb.) ii. 96 (Jb. 243); ok skal varða við engi því, Kb. ii. 94: ok svá skulu þeir við varða, Jb. 277; einyrkjar skulu varða fjögur þing. Gþl. 438; skal hann varða þeim af þessum eignum fulla lögskyld, D. N. iii. 88; sá vita-vörðr skal varða þrjár … örtugar, N. G. L. ii. 37; þess viðar er hann hafði áðr varðat fyrir sína hönd, secured, bought, Rd. 253.
    2. metaph. to be of importance; ef þér þykkir varða um mína vináttu, Fms. ii. 119; lézk hann skyldr at segja þér þat er þik varðar, Glúm.; þá hluti er þeim þætti sik varða, Eb. 112; v. mikla, litlu, önga, to matter much, little, naught: um þá hluti er mér þykkir mestu varða, Fms. ii. 120, v. 102: varðar engu um vára aptrkvámu, vi. 13; varðar mest til allra orða, at …, Lil.: with a double dat., e-m varðar e-u, miklu varðar þeim, at þeir sé, Gþl. ix: acc., hvat mun v. þótt vér heyrim, what will it matter? i. e. why not hear it? Fms, vii, 60, vi. 95: hvat mun v. (þótt ek eta)? Eg. 604: acc. of the person, þat varðar þik engu, ‘tis no business of thine; þeir spurðu hví hann var þar kominn, hann kvað þá engu þat varða, Þorf. Karl. 414: so in mod. usage, þig varðar ekki um það, ‘tis no business of thine!
    II. to guard, defend; varða sjálfs þíns land, Lv.; v. e-m e-t, to ward a thing off from a person, i. e. In warn one off from a thing (= Lat. arcere); varða mér bátinn, to forbid me the boat, by force, Fms. vii. 32; v. mér skarðit, Ölk. 37: v. fé váru at komask yfir ána, Krók. 38; v. þeim öll vöð ok vatns-föll á ánni, Stj. 394; hann kvaðsk mundu varða, at eigi kæmisk hann þar útan, Rd. 244: to guard, þá vegu er hann varðaði, Sól. 1; er þú á haugi sitr ok varðar alla vega, Skm. 11. Fsm.: of boundaries, himinn varðar fyrir ofan, en hafit Rauda fyrir útan, Ísl. ii. 489; þaðan ræðr á … þaðan varðar lækr er, fellr, D. I. 577.
    III. as a law term, denoting the fine, punishment, and liability legally incurred, absol. or with dat. of the person (Gr. ὀφείλω, ὀφλισκάνω), to be liable to, finable, punishable; þeim varðar elði þeirra, Grág. (Kb.) i. 108; varðar þeim þat ekki við lög, they incur no penalty by the law …, 44, passim: the penalty (amount) in acc., slíkt (acc.) varða bjargir hins, ii. 25; ljúgvitni varðar skóggang, varða N.M. marka sekð, to be finable so many marks: þá varðar ekki þótt gögnum sé haldit, Kb. i. 143; eigi varðar haga-beit, ii. 107; varðaði eigi um bjargir hans, Sturl. i. 92 C; hvat konu varðaði, ef …, Ld. 136, Grág. in countless instances; skóggangr (nom.) varðar, ef …, Grág. ii. 89 (is prob. an error for acc.); skyldi varða fjörbaugs-garði (better garð, acc.) et váttum kæmi við, Bs. i. 25

    Íslensk-ensk orðabók > VARÐA

  • 7 GUÐ

    m. (and n.), God.
    * * *
    m.; the plur. used to render the Lat. dii is guðir; [for etymology and changes of this word see p. 207]:—God.
    A. Though the primitive form Goð rhymes with boð ( bidding), stoð ( help), and many other words, the second form Guð rhymes with no single word, so that in hymns the poets are wont to use incomplete rhymes, as brauð ( bread), nauð ( need); and exact rhymes can only be obtained by the last syllables of derivatives, e. g. Iðranin blíðkar aptur Guð | ei verður syndin tilreiknuð, Pass. 40. 4; or Upphaf alls mesta ófögn uðs | áklögun ströng og reiði Guðs, 3. 14; Svo er nú syndin innsigl | iðrandi sála kvitt við Guð, 50. 14; but these rhyme-syllables can only occur in trisyllabic words (Gramm. p. xv):—the following are examples of incomplete rhymes, Vinir þér enga veittu stoð | svo vinskap fengi eg við sannan Guð, Pass. 3. 7; Föðurlegt hjarta hefir Guð | við hvern sem líðr kross og nauð, 3. 16; Herra minn þú varst hulinn Guð | þá hæðni leiðst og krossins nauð, 40. 16; as also in the hymn, Til þín Heilagi Herra Guð | hef eg lypt sálu minni | af hug og hjarta í hverri neyð | hjástoð treystandi þinni, Hólabók 108, rendering of Ps. xxv; Luther’s hymn, Ein feste burg ist unser Gott, is in the Icel. rendering, Óvinnanlig borg er vor Guð | ágæta skjöldr og verja | hann frelsar oss af allri nauð, Hólabók 182; Fyrir valtan veraldar auð | set þína trú á sannan Guð | sem allt skapaði fyrir sitt boð, 208 (in Hans Sachs’ hymn); hugsjúkir eta harma brauð | hollari fæðu gefr Guð | sér ljúfum þá þeir sofa, 124, Ps. cxxvii. 2.
    B. PHRASES:—Guðs ást, Guðs elska, the love of God; Guðs gata, the way of God, 625. 87; Guðs gæðska, Guðs náð, the grace, goodness of God; Guðs miskunn, Guðs mildi, the mercy of God; Guðs ótti, the fear of God; Guðs gjöf, God’s gift; Guði friðr, the peace of God; Guðs hús, the house of God; Guðs musteri, the temple of God; Guðs orð, the word of God; and in popular usage, Guðsorða-bók, ‘God’s word-book,’ i. e. a religious book, not only of the Bible, but generally of hymns, sermons, etc., opp. to historical or secular books, sögu-bækr; Guðs maðr, a man of God, Stj. passim; Guðs ríki, the kingdom of God; Guðs Kristni, the Church of God, 625. 82; Guðs vin, God’s friend, Fms. i. 139; Guðs þjónn, God’s servant; Guðs þræll, the thrall of God, Greg. 54, Bs. i. 638; Guðs Sonr, the Son of God; Guðs trú, faith in God; Guðs þjónusta, Divine service (in Papal times the mass), K. Á. 36; of the sacrament, Bs. i. 638; Guðs akr, Germ. Gottes acker, ‘God’s acre,’ a churchyard; Guðs kista, God’s chest, the temple-treasury, Mark xii. 41; Guðs líkami = Corpus Domini, K. Á. 38; Guðs móðir, God’s mother (the Virgin Mary):—in Papal times, Guðs eign, God’s property = church glebes; Guðs lög, God’s law, i. e. the ecclesiastical law, as opp. to lands lög, the law of the land, i. e. the secular or civil law, K. Á. ch. 9, (for an interesting note upon this subject vide H. E. i. 133, note b); Guðs réttr, God’s right, i. e. ecclesiastical right, Fms. vii. 305; Guðs þakkir, ‘God’s thanks,’ charity, Grág. i. 222, K. Þ. K. 142, Hom. 34; whence the popular contracted form gustuk, a charity, pittance, in such phrases as, það er ekki gustuk, ‘tis no charity, ‘tis a pity, e. g. of dealing harshly with the poor; gustuka-verk, a work of charity; göra e-t í gustuka skyni, to do a thing as a charity: in former times the phrases Guðs þakkir and sálu-gjafir (soul’s gifts) were synonymous, including not only gifts to churches, clergy, and the poor, but also the building of bridges, erecting hostelries, especially in desert places, and the like, whence the words, sælu-brú, soul’s bridge; sælu-hús, soul’s house.
    2. in Icel. many sayings referring to the name of God are still household words, e. g. in entering a house, as a greeting, hér sé Guð, God be here! (from Luke x. 5): in returning thanks, Guðs ást, God’s love! Guð laun or Guð laun’ fyrir mig, God’s reward! Germ. vergelt’s Gott! or gefið þið í Guðs friði! to which the reply is, Guð blessi þig, God bless thee ! (which is also the answer to a greeting or to thanks); Guðs friði! or vertu í Guðs friði, be in God’s peace! is the usual farewell; and the answer is, Guð veri með þér, God be with thee! Guð hjálpi þér, God help thee! Germ. helf Gott! Engl. God bless you! (to one sneezing); Guð varðveiti þig, God ward thee! (to one playing with dangerous things); biddu Guð fyrir þér! (denoting wonder), pray God! gáðu að Guði, heed God! take heed! fyrir Guðs skuld, for God’s sake! ef Guð lofar, proncd. as one word (ef-guðlogar, changing f into g), God willing, a common phrase when speaking of plans for the future, eg skal koma á morgun, ef-guðlogar, I will come to-morrow, God willing (from James iv. 13–15), occurs in Skálda (Thorodd) 165, as also, ef Guð vill, if God will (less freq.); Guði sé lof, God be praised! Guð gæfi, God grant! Guðs mildi, by God’s grace; það var mesta Guðs mildi hann slasaði sig ekki; Guð gefi þér góðan dag, Guð gefi þér góðar nætr, whence abbreviated góðan dag, good day; góðar nætr, good night: the sayings, sá er ekki einn sem Guð er með; and þann má ekki kefja sem Guð vill hefja, Fb. iii. 408; eitthvað þeim til líknar legst, sem ljúfr Guð vill bjarga.

    Íslensk-ensk orðabók > GUÐ

  • 8 NE

    a negative particle (poet.) with a verb,
    1) not;
    út þú ne kemr, thou comest not out;
    sól þat ne vissi, hvar hún sali átti, the sun knew not, etc.;
    2) ne einn, not one;
    lifa þeir ne einir þriggja tega manna, not one of those thirty men is left;
    ne einu sinni, not once;
    preceded by a negation, any = neinn (vórum vér ekki mjök við búnir ne einum úfriði).
    * * *
    or né, a negative conjunction. The Goth. makes a distinction between ni = A. S. ne, O. H. G. ni; and the compound particle nih, from ni + the suffix uh, O. H. G. noh, Germ. noch, Lat. nec, of which Icel. né is a contr. form; etymologically, therefore, the single particle ought to be written ne and the compound né; but this distinction is not made. The particle ne is not found out of composition except in ancient poetry; it is found as a prefix in the compounds neinn, nekkverr, nema (q. v.), qs. ne-einn, ne-hverr, ne-ifa.
    A. The single particle, not:
    1. with a verb, sól þat né vissi, máni þat né vissi, stjörnur þat né vissu, Vsp. 5; óð þau né höfðu, 18; löst né vissi, Skv. 3. 5; né fá, Hm. 92; finna né máttu, 46; ek né kunna, 11; né þat máttu, Hým. 4; né sváfu, Þd. 6:—with subj., út þú né komir, Vþm. 7:—ef né, if not, unless, were it not that …; ef þú geldr né værir, Hkv. Hjörv. 20; ef þú sverðs né nytir, Fm. 29:—with a double negation, svá at mér mann-gi mat né bauð, Gm. 2; aptr né komið, 20; ef föður né áttað, Fm. 3; hví né lezkaðu, Ls. 47; né máttuð, Kormak; né hlöðut, Vellekla; þar er hrafn né svalt-a, Ó. H. (in a verse); sofa þeir né máttuð, Gkv. 2. 3:—the negation is understood, niðjar hvöttu Gunnar náungr annarr, rýnendr né ráðendr, né ( nor) þeir er ríkir vóru, Akv. 9,
    2. used to begin a verse or sentence in a running narrative, answering to ok (which see A. III); né hamfagrt höldum þótti skáldfé mitt, Ad. 7; né þat máttu, Hým. 2; né hann konu kyssa görði né ( nor) …, Skv. 3. 4; né ek þat vilda at mik ver ætti, 35; né djúpakorn drápu, Þd. 10.
    II. with an adverb or noun; né sjaldan, not seldom, Fms. xi. 198 (in a verse); né allvel, not over-well, Skv. 1. 49; gumnum hollr né gulli, fond of men not of gold, Hkr. i. (in a verse).
    2. but esp. in né einn, not one, none (cp. Early Lat. noenus = ne unus), also not any; lifa þeir né einir, Gkv. 3. 5; né einu sinni, not once, Fms. xi. 13; kvaðsk eigi muna at hann hefði heit strengt né eins, 112; hann lét þá af at eggja konung á né eina herferð, vii. 28; vórum vér ekki mjök við búnir við né einum lífriði, iv. 73; né eina sekð, Grág. i. 136; né eitt úhreint, Stj. 409; allir duldu at né eitt vissi til Hrapps, Nj. 133; eigi finnsk sá né einn, Fas. i. 243; eigi né eins staðar, not anywhere, Stj. 618; eigi vill hann at né einn tortryggi, Hom. (St.); eigi … at ek hafa né eina manns konu tekit, Þorst. Síðu H. 5; hann fyrir-bauð né einum leikmönnum, at …, Bs. i. 702.
    3. in composition in ne-kkverr and n-ema, q. v.
    B. The compound particle preceded by a negation, neither … nor, not … nor, as a disjunctive copula between two nouns or sentences; at þú gáir eigi þings né þjóðans mála, Hm. 115; skósmiðr þú verit né skeptismiðr, 127; óð þau né ( not) áttu, lá né ( neither) læti né ( nor) litu góða, Vsp. 18; svefn þú né ( not) sefr né ( nor) um sakar dæmir, Skv. I. 29; varat harm yðr um likr, né …, 36; vilkat ek mann trauðan né torbænan, 49.
    2. in prose; þú skalt þá eigi með örum raufa né sverði slá, Stj. 620; höggormr hefir þar eigi vist né froskr, né ekki ( nor any) eitr-kykvendi, 655 xii. 2; má af öngum fremjask né fullkomask, nema biskupi, K. Á. 22; eigi meira né skemra, Fms. xi. 304:—irregular usage, því at eins ( only in that case) ferjanda né ( nor) festum helganda, nema (if, unless), i. e. neither … nor … unless, Nj. 240.
    3. the negation may also be indirect or understood; né sé þess örvænt at hér verði grátr né stynr, Niðrst. 7; fen né forað (= fen eðr forað), Gþl. 382 A; linar lítið dag né nótt, Bs. ii. 49; fár treystisk eld at ríða né yfir stíga, Fas. i. (in a verse); síð muntú hringum ráða né Röðuls-völlum, Hkv. Hjörv. 6, where the negation lies in örvænt, lítið, fár, síð: as also in ironical questions, hvat megi fótr fæti veita, né holdgróin hönd annarri, i. e. what? to which a negative answer is expected.
    II. in hvárgi … né, neither … nor; hvárrgi þeirra, Erlingr né féhirðinn, neither of them, E. nor the shepherd, Fr.; hvárngan ykkarn, Hákon né þik, Fb. i. 182:—hvárki … né, neither … nor, hvárki fyrir forboðan né taksetningar, H. E. i. 419; hvárki af dæmum né ástar hirtingum, 677. 6; hvárki gull né jarðir, Skv. 3. 37; hvárki styn né hósta, Nj.; hvárki gott né íllt, and so in countless instances.
    III. if the sentence has three or more limbs; hvárki … né … né, neither … nor … nor; or also hvárki … né … eðr, neither … nor … or; thus, lá né læti, né litu góða, Vsp.; fals né flærð eða rangindi, Fms. ix. 330; the former is more emphatic, see hvárrgi B. III.

    Íslensk-ensk orðabók > NE

  • 9 GEFA

    * * *
    (gef; gaf, gáfum; gefinn), v.
    1) to give (gefa e-m e-t);
    hann gaf þeim góðar gjafar, he gave them good gifts;
    gefa e-m ráð, to give one advice;
    gefa hljóð, to give a hearing;
    gefa e-m sök, e-t at sök, to lay to one’s charge, to bring a charge against one;
    gefa slög, to deal blows;
    gefa e-m drekka, to give one to drink;
    impers., e-m gefr byr (byri), one gets a fair wind (gaf þeim byr ok sigla þeir í haf);
    absol., gaf þeim vel, they got a fair wind;
    ef fœri gefr á, if you get a chance;
    ef yðr (dat.) gefr eigi missýi í þessu máli, if you are not mistaken in this matter;
    þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand;
    2) to give, grant;
    gefa heimleyfi, to grant furlough;
    gefa e-m líf, to grant one his life;
    3) to give in matrimony (ek var ung gefin Njáli);
    4) to give fodder to cattle, to feed (gefa göltum, nautum, kúm, hestum);
    5) gefa staðar, to stop;
    lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing;
    6) e-m er e-t svá gefit, or svá gefit um e-t, one is so and so disposed, thinks so and so of a thing (ef þér er þetta svá gefit sem þú segir);
    7) with preps.:
    gefa sér litit (mikit) af (or at) e-u, to take little (much) notice of;
    gefa á e-t, to pour water on;
    fig. to press on (gefr Ormr þá á);
    gefa e-m til e-s, to give in return for a thing (gefa fé til sátta);
    impers., honum hafði vel gefit til (had good luck) um hefndina;
    gefa sér mikit (lítit) um e-t, to take great (little) interest in (= gefa sér mikit, lítit, af or at e-u);
    gefa sér fátt um e-t, to take coldly, take little notice of;
    gefa e-t upp, to give up (gefa upp alla mótstöðu);
    gefa sik upp, to surrender;
    gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve;
    gefa upp leiguna, to remit the rent;
    gefa upp sakir, to remit offences;
    upp gefinn, exhausted;
    gefa e-t við e-u, to give in payment for;
    gefa sik við, to give in (þat er líkara, at ek gefa mik við);
    8) refl., gefast.
    * * *
    pret. gaf, 2nd pers. gaft, mod. gafst, pl. gáfu; pres. gef; pret. subj. gæfi; part. gefinn; with neg. suff. gef-at, gaft-attu, Fm. 7; mid. form gáfumk ( dabat or dabant mihi, nobis), Stor. 23, Bragi, Edda: [Goth. giban = διδόναι; A. S. gifan; Engl. give; Dutch geven; O. H. G. gepan; Germ. geben; Swed. gifva; Dan. give.]
    A. To give, with acc. of the thing, dat. of the person; g. gjafar, to give gifts, Fm. 7, Fms. vii. 40, Nj. 29, Hm. 48; mikit eitt skala manni gefa, 51; hann kvaðsk eingin yxn eiga þau áðr at honum þætti honum gefandi (gerundial, worth giving to him), Rd. 256; hann gaf stórgjafir öllu stórmenni, Ld. 114; hann gaf þeim góðar gjafir at skilnaði, Gísl. 9; Rútr gaf henni hundrað álna, Nj. 7; viltú g. mér þá, 73, 75, 281, passim.
    II. to give in payment, to pay; gefa vildim vit þér fé til, we will give thee money for it, Nj. 75; yðr væri mikit gefanda (gerundial) til, at þér hefðit ekki íllt átt við Gunnar, you would have given a great deal not to have provoked Gunnar, 98; ek mun g. þér til Guðrúnu dóttur mína ok féit allt, id.: to lay out, hann gaf sumt verðit þegar í hönd, Gísl. 12; gefa e-t við e-u, to pay for a thing; at þér gefit mjök margra Kristinna manna líf við yðvarri þrályndi, that you will cause the loss of many Christian lives with your stubbornness, Fms. iv. 195; þat er líkara at ek gefa mikit við, Nj. 53; gefa sik við e-u, to give oneself to a thing, attend to, be busy about, mod.: gefa í milli, to discount; hygg at hvat þú gefr í milli tveggja systra, Fms. iv. 195 (hence milli-gjöf, discount).
    III. in special sense, to give in matrimony; Njáll bað konu til handa Högna ok var hon honum gefin, Nj. 120; Vígdís var meir gefin til fjár en brautargengis, V. had been more wedded to the money than to her advancement, Ld. 26; segir at dóttir þeirra muni eigi betr verða gefin, 114:—gefa saman, to betroth, Fms. x. 381:—in mod. sense to marry, of the clergyman.
    2. to give as a dowry, portion; búum þeim er Sveinn hafði gefit til hennar, Fms. x. 310 (hence til-gjöf, dowry); eigi skal ok í klæðum meira heiman gefask með konu en þriðjungr (hence heiman-gjöf, dowry), Gþl. 212:—so also, gefa í erfðir, to give as inheritance, Bs. i. 285:—gefa ölmusu, to give alms, Bs. passim; gefa fátækum, to give to the poor, passim.
    IV. to give, grant; hann gaf honum vald yfir öllu landi, Fms. i. 18; gefa heimleyfi, to grant ‘home-leave,’ furlough, ix. 474; gefa orlof, ii. 64; gefa grið, to grant a truce to one, pardon, Nj. 165, Fms. ix. 479; gefa e-m líf, to grant one his life, 470.
    V. in various phrases; gefa e-m nafn, to give one a name, Nj. 91, Fms. i. 23, Grág. ii. 146; gefa þakkir, to give thanks, Fms. i. 231; gefa e-m tillæti, to indulge one, Nj. 169; gefa e-m rúm, to give place to one, Fms. ii. 254, vi. 195; gefa ráð, to give counsel, advice, Nj. 75, 78; gefa góð orð, to give good words, answer gently; gefa e-m stór orð, to give one big words, Fms. v. 158; gefa slög, to deal blows, ix. 313; gefa gaum at, to give heed to, Nj. 57, Eg. 551; gefa hljóð, to give a hearing, in public speaking, Nj. 230; gefa tóm, to give time, leisure, 98; gefa ró reiði, to calm one’s wrath, 175:—gefa e-m sök, to bring a charge against, complain of, 82; ok gaf ek þó hjálminum enga sök á því, I did not like the helmet less for that, Ld. 128; at eigi sé mælt, at þú gefir dauðum sök, that thou bringest a charge against a dead man (which was unlawful), Nj. 82; en hvártki okkat gefr þat öðru at sök, neither of us likes the other the less for that, 52; ekki gef ek þér þat at sök þótt þú sér engi bleyðimaðr, 54; engi þorði þó sakir á at gefa, none durst complain, Al. 123; Sigurðr jarl bað konung eigi gefa Þrændum þetta at sök, Fms. i. 57; gefa kæru upp á e-n, to give in a complaint against one, Dipl. ii. 13.
    2. gefa sér um …, to give oneself trouble about, take interest in, mostly followed by a noun; gefa sér fátt um e-t, to take coolly; gefa sér mikit um, to take great interest in; Þorfinnr lét gefa honum mat, en gaf sér lítið at honum, but else took little notice of him, Grett. 96; ekki er þess getið, at hann gæfi sér mikit um, that he shewed great interest, Fms. i. 289; mun ek mér ok ekki um þetta gefa, I will let this pass, not take offence at it, Boll. 354; en ef til mín kæmi tveir eða þrír, þá, gaf ek mér ekki um, then I took no notice of it, Fms. ii. 151; konungr gaf sér fátt um þat, Fb. i. 261; hann þóttisk vita hvat keisaranum mislíkaði ok gaf sér þó ekki um at sinni, Fms. vi. 71; ok gáfu sér ekki um viðbúnaðinn, vii. 87; so also, Skúli gaf sér litið at hvat biskup sagði, S. troubled himself little at what the bishop said, Bs. i. 873:—akin is the mod. phrase, eg gef ekki um það, I do not want it; gefðu ekki um það, do not care for it, mind it not; eg gaf ekki um að sjá það, I did not want to see it, etc.
    3. gefa staðar, to stop; lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing, Fms. vi. 384; konungr gaf staðar ok hlýddi til frásagnar þeirra, viii. 400; ok þá er sá íss gaf staðar ok rann eigi, Edda 3; ok þeir gefa eigi stað ferðinni fyrr en þeir kómu norðr, 151 (pref.); svá at staðar gaf (MS. naf) höndin við sporðinn, 40.
    VI. to give out, deal out; hón bað gefa sér drekka, bade give him to drink, Eg. 604: to give a dose, gefa e-m eitr, Al. 156:—absol. to give fodder to cattle, gefa göltum, Hkv. 2. 37; gefa nautum, kúm, hestum, Sturl. ii. 42, Gísl. 28:—gefa á, to dash over, of sea-water, cp. ágjöf: to pour water on, var gluggr á ofninum syá at útan mátti á gefa, Eb. 134; síðan lét hann gefa útan á baðit í glugg, 136; gefa á ker, to fill a goblet, Clar.: metaph. to press on, gefr Ormr þá á, Fb. i. 530 (in wrestling).
    VII. with prepp., fyrir-gefa, to forgive, freq. in mod. usage, but scarcely found in old writers; so also gefa til, cp. Dan. tilgive, D. N., vide Safn i. 96, (rare and obsolete):—gefa upp, to give up; gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve, Fms. ii. 225; gefa upp föður eða móður, 227; bændr báðu hann gefa upp eyna, Grett. 145: to remit, en þó vil ek nú upp gefa þér alla leiguna, Nj. 128; gaf honum upp reiði sína, Fms. x. 3, 6; ok gefit oss upp stórsakir, ii. 33; Brján konungr gaf upp þrysvar útlögum sínum inar sömu sakir, Nj. 269: absol., hvárt vilit þér gefa honum upp, pardon him, 205; gefa upp alla mótstöðu, to give up all resistance, Fms. ix. 322; gefa sik upp, to give oneself up, surrender, i. 198; þá gefum vér upp várn stað, 104; gefa upp ríki, konungdóm, to give up the kingdom, abdicate, resign, x. 4, xi. 392: to give up, hand over to one, Magnús konungr gaf honum upp Finnferðina með slíkum skildaga, vii. 135; ek vil gefa ykkr upp búit at Varmalæk, Nj. 25; allir hafa þat skaplyndi at gefa þat fyrst upp er stolit er, 76: to give up, leave off, gefa upp leik, to give up playing, Fas. iii. 530; gefa upp horn, Fms. vi. 241: to exhaust, empty, upp ætlu vér nú gefnar gersimar yðrar, vii. 197.
    B. IMPERS., a naut. term; e-m gefr byri, byr (acc. pl. or sing.), one gets a fair wind; gaf þeim byr ok sigla þeir í haf, Nj. 4; gaf þeim vel byri, 138; er þeir vóru búnir ok byr gaf, Eg. 99: so also absol. with or without dat. of the person, gaf kaupmönnum burt af Grænlandi, the sailors got a wind off Greenland, so as to sail from it, Fb. iii. 454; því at eigi gaf suðr lengra, Fms. ii. 185; gaf þeim vel, ix. 268; gaf honum ílla, x. 4; gaf honum eigi austan, Nj. 63: so in the saying, svo gefr hverjum sem hann er góðr.
    2. in other phrases, to get a chance; ef færi (acc.) gefr á, if you get a chance, Nj. 266; halda njósnum, nær bezt gæfi færi á honum, to keep a look-out, when there was best chance to get at him, 113; til þess gefr nú vel ok hógliga, ‘tis a fair and easy opportunity for that, Al. 156; mæltu menn at honum hafði vel gefit til ( had good luck) um hefndina, Fms. vii. 230; ef yðr (dat.) gefr eigi missýni í þessu máli, if you are not mistaken in this matter, Fbr. 32; gaf þeim glámsýni (q. v.) er til vóru komnir, Sturl. i. 179, Stj. 401; þá gaf mér sýn, then I beheld (in a vision), Fms. vii. 163; þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand, it lay open to all, vi. 70; e-m gefr á að líta, one can see, i. e. it is open and evident.
    C. REFLEX., gefask vel (ílla), to shew oneself, prove good ( bad); það sé ván at þú gefisk honum eigi vel, er þú gefsk öllum öðrum mönnum ílla, Nj. 32; eigi deilir litr kosti ef þú gefsk vel, 78; hversu gafsk Björn þér, Kári, 265; opt hafa mér vel gefisk yður ráð, your counsels have often proved good to me, Ld. 252; hefir þeim þat ok aldri vel gefisk ( it has never turned out well) í þessu landi, Fms. vii. 22; ílla gefask ílls ráð, a saying, Nj. 20; hétu allir góðu um at gefask vel (i. e. to fight manfully), Fms. vii. 262:—to happen, turn out, come to pass, sem síðan gafsk, x. 416; svá honum gafsk, so it turned out for him, Sl. 20; ok svá gæfisk, ef eigi hefði Guð þá sína miskun til sent, and so it would have come to pass, unless …, Fms. x. 395:—gefsk mér svá, it seems to me so, methinks it is so, Karl. 290, 308 (vide A. V. 2. above); þat allsheri at undri gefsk, to all people it is a wonder, Ad. 18; e-m er e-t svá gefit, to be so and so disposed, to think so and so of a thing; ef þér er þetta svá gefit sem þú segir, Fms. v. 236; svá er mér gefit, son minn, at ek em þér fegin orðin, Ó. H. 33; sagði hann at svá mundi jarli gefit, Fms. ix. 244; en svá ætla ek flestum lendum mönnum gefit, at eigi munu skiljask frá Skúla jarli, 429, v. l.; þyki mér ok sem svá muni flestum gefit, at fé sé fjörvi firr, Ld. 266; en þat mun þó mestu um stýra hversu Þórdísi er um gefit, 302; síðan talaði konungr þetta mál við systur sína, ok spurði hversu henni væri um þetta gefit, Fms. ii. 221: of the gifts of nature, mikill máttr er gefinn goðum várum, Nj. 132; ok er þat mál manna, at henni hafi allt verit ílla gefit þat er henni var sjálfrátt, i. e. that she was a bad woman in everything of her own making (but well gifted by nature), 268; ok svá er sagt at honum hafi flestir hlutir höfðinglegast gefnir verit, 254.
    2. with prepp., gefask upp, to give up, give in, surrender, Nj. 64, 124, Eg. 79: mod. to lose one’s breath: upp gefinn, upset; eigi þykjumk ek upp gefinn þó at ek sjá smávofur, Grett. 112; eigi þyki mér vit upp gefnir, ef vit veitumk at, 131; en þó at þeir feðgar sé ríkir menn, þá eru vér þó ekki upp gefnir fyrir þeim, Fb. ii. 195: in mod. usage, exhausted, having lost one’s breath, eg er uppgefinn; also of a horse, hann gafsk upp, harm er stað-uppgefinn:—e-m gefsk yfir, to do wrong, commit a fault, fail; þat mæla menn at þessi hlutr hafi konunginum yfir gefisk helzt, Fms. xi. 283; ef göfgum mönnum gáfusk stórir hlutir yfir, if the noble gave gross offence, did evil things, Bs. i. 107; engi er svá vitr at eigi gefisk yfir nokkut sinn, Karl. 451:—to give oneself to one, gefask Kristi, N. G. L. i. 339; gefsk þú hánum þá í dag með Guði, Nj. 157; gefask á vald e-s, to give oneself into another’s power, Fms. ix. 479.
    II. recipr. to give to one another; gefask gjöfum, Bret. 48; gáfusk þeir gjöfum áðr þeir skildu, Bs. i. 274.
    III. part. gefinn, given to a thing, in a spiritual sense, devout; g. fyrir bækr, lestr, smíðar, etc., given to books, reading, workmanship, etc.

    Íslensk-ensk orðabók > GEFA

  • 10 AF

    of
    * * *
    prep. w. dat.
    I. Of place:
    1) off, from;
    G. hljóp af hesti sínum, G. jumped off his horse;
    ganga af mótinu, to go away from the meeting;
    Flosi kastaði af sér skikkjunni, threw off his cloak;
    Gizzur gekk af útsuðri at gerðinu, from the south-west;
    hann hafði leyst af sér skúa sína, he had taken off his shoes;
    Steinarr vildi slíta hann af sér, throw him off;
    tók Gísli þá af sér vápnin, took off his arms;
    bréf af Magnúsi konungi, a letter from king Magnus;
    hverr af öðrum, one after another, in succession;
    vil ek þú vinnir af þér skuldina, work off the debt;
    muntu enga sætt af mér fá, no peace at my hand;
    rísa af dauða, to rise from the dead;
    vakna af draumi, to awaken from a dream;
    lúka upp af hrossi, to open a gate from off a horse;
    vindr stóð af landi, the wind blew from the land;
    2) out of;
    verða tekinn af heimi, to be taken out of the world;
    gruflar hón af læknum, she scrambles out of the brook;
    Otradalr var mjök af vegi, far out of the way.
    Connected with út; föstudaginn fór út herrinn af borginni, marched out of the town.
    II. Of time; past, beyond:
    af ómagaaldri, able to support oneself, of age;
    ek em nú af léttasta skeiði, no longer in the prime of life;
    þá er sjau vikur eru af sumri, when seven weeks of summer are past;
    var mikit af nótt, much of the night was past.
    III. In various other relations:
    1) þiggja lið af e-m, to receive help from one;
    hafa umboð af e-m, to be another’s deputy;
    vera góðs (ills) maklegr af e-m, to deserve good (bad) of one;
    féll þar lið mart af Eyvindi, many of Eyvind’s men fell there;
    þá eru þeir útlagir ok af goðorði sínu, have forfeited their goðorð;
    þá skalt þú af allri fjárheimtunni, forfeit all the claim;
    ek skal stefna þér af konunni, summon thee to give up;
    2) off, of;
    höggva fót, hönd, af e-m, to cut off one’s foot, hand;
    vil ek, at þú takir slíkt sem þér líkar af varningi, whatever you like of the stores;
    þar lá forkr einn ok brotit af endanum, with the point broken off;
    absol., beit hann höndina af, bit the hand off;
    fauk af höfuðit, the head flew off;
    3) of, among;
    hinn efniligasti maðr af ungum mönnum, the most promising of the young men;
    4) with;
    hláða, (ferma) skip af e-u, to load (freight) a ship with;
    fylla heiminn af sínu kyni, to fill the world with his offspring;
    5) of (= ór which is more frequent);
    húsit var gert af timbr stokkum, was built of trunks of trees;
    6) fig., eigi vita menn hvat af honum er orðit, what has become of him;
    hvat hefir þú gert af Gunnari, what hast thou done with Gunnar?;
    7) denoting parentage, descent, origin;
    ok eru af þeim komnir Gilsbekkingar, are descended from them;
    kominn af Trójumönnum, descended from the Trojans;
    8) by, of (after passive);
    ek em sendr hingat af Starkaði, sent hither by;
    ástsæll af landsmónnum, beloved of;
    9) on account of, by reason of, by;
    úbygðr at frosti ok kulda, because of frost and cold;
    ómáli af áverkum, speechless from wounds;
    af ástæld hans, by his popularity;
    af því, therefore;
    af hví, wherefor why;
    af því at, because;
    10) by means of, by;
    framfœra e-n af verkum sínum, by means of his own labour;
    af sínu fé, by one’s own means;
    absol., hann fekk af hina mestu sœmd, derived great honour from it;
    11) with adjectives, in regard to;
    mildr af fé, liberal of money;
    góðr af griðum, merciful;
    12) used absol. with a verb, off away;
    hann bað hann þá róa af fjörðinn, to row the firth off;
    ok er þeir höfðu af fjörðung, when they had covered one forth of the way;
    sofa af nóttina, to sleep the night away.
    * * *
    prep. often used elliptically by dropping the case, or even merely adverbially, [Ulf. af; A. S. and Engl. of, off; Hel. ab; Germ. ab; Gr. άπό; Lat. a, ab.] With dat. denoting a motion a loco; one of the three prepp. af, ór, frá, corresponding to those in locoá, í, við, and ad locumá, í, at. It in general corresponds to the prepp. in locoá, or in locum til, whilst ór answers more to í; but it also frequently corresponds to yfir, um or í. It ranges between ór and frá, generally denoting the idea from the surface of, while ór means from the inner part, and frá from the outer part or border. The motion from a hill, plain, open place is thus denoted by af; by ór that from an enclosed space, depth, cavity, thus af fjalli, but ór of a valley, dale; af Englandi, but ór Danmörk, as mörk implies the notion of a deep wood, forest. The wind blows af landi, but a ship sets sail frá landi; frá landi also means a distance from: af hendi, of a glove, ring; ór hendi, of whatever has been kept in the hand (correl. to á hendi and í hendi). On the other hand af is more general, whilst frá and ór are of a more special character; frá denoting a departure, ór an impulse or force; a member goes home af þingi, whereas ór may denote an inmate of a district, or convey the notion of secession or exclusion from, Eb. 105 new Ed.; the traveller goes af landi, the exile ór landi: taka e-t af e-m is to take a thing out of one’s hand, that of taka frá e-m to remove out of one’s sight, etc. In general af answers to Engl. of, off, ór to out of, and frá to from: the Lat. prepp. ab, de, and ex do not exactly correspond to the Icelandic, yet as a rule ór may answer to ex, af sometimes to ab, sometimes to de. Of, off, from among; with, by; on account of by means of, because of concerning, in respect of.
    A. Loc.
    I. With motion, off, from:
    1. prop. corresp. to á,
    α. konungr dró gullhring af hendi sér (but á hendi), Ld. 32; Höskuldr lætr bera farm af skipi, unload the ship (but bera farm á skip), id.; var tekit af hestum þeirra, they were unsaddled, Nj. 4; Gunnarr hafði farit heiman af bæ sínum, he was away from home, 82; Gunnarr hljóp af hesti sínum, jumped off his horse (but hl. á hest), 83; hlaupa, stökkva af baki, id., 112, 264 ; Gunnarr skýtr til hans af boganum, from the bow, where af has a slight notion of instrumentality, 96; flýja af fundinum, to fly from off the battle-field, 102; ríða af Þríhyrningshálsum, 206; út af Langaholti, Eg. 744 ; sunnan ór Danmörk ok af Saxlandi, 560; ganga af mótinu, to go from the meeting, Fms. vii. 130; af þeirra fundi reis María upp ok fór, 625. 85 ; Flosi kastaði af ser skikkjunni, threw his cloak off him (but kasta á sik),Nj. 176; taka Hrungnis fót af honum, of a load, burden, Edda 58; land þat er hann fiskði af, from which he set off to fish, Grág. i. 151, is irregular, frá would suit better; slíta af baki e-s, from off one’s back, ii. 9 ; bera af borði, to clear the table, Nj. 75.
    β. where it more nearly answers to í; þeir koma af hafi, of sailors coming in (but leggja í haf), Nj. 128 ; fara til Noregs af Orkneyjum (but í or til O.), 131; þeim Agli fórst vel ok komu af hafi i Borgarfjörð, Eg. 392 ; hann var útlagi ( outlawed) af Noregi, where ór would be more regular, 344; af Islandi, of a traveller, Fms. x. 3; búa her af báðum ríkjunum, to take a levy from, 51; hinir beztu bændr ór Norðlendingafjórðungi ok af Sunnlendingafjórðungi, the most eminent Southerners and Northerners, 113; Gizzurr gékk af útsuðri at gerðinu, from south-west, Sturl. ii. 219; prestar af hvárutveggja biskupsdæmi, from either diocess, Dipl. ii. 11; verða tekinn af heimi, to be taken out of the world, 623. 21; gruflar hon af læknum, scrambles out of the brook, Ísl. ii. 340; Egill kneyfði af horninu í einum drykk, drained off the horn at one draught, literally squeezed every drop out of it, Eg. 557; brottuaf herbúðunurn, Fms. x. 343.
    γ. of things more or less surrounding the subject, corresp. to yfir or um; láta þeir þegar af sér tjöldin, break off, take down the tents in preparing for battle, Eg. 261; kyrtillinn rifnaði af honum, his coat burst, caused by the swollen body, 602; hann hafði leyst af sér skúa sína, he untied his shoes (but binda á sik), 716; Steinarr vildi slíta hann af sér, throw him off, of one clinging to one’s body, 747; tók Gísli þá af sér vápnin, took off his arms, Fms. vii. 39. Of putting off clothes; fara af kápu, Nj. 143; far þú eigi af brynjunni, Bs. i. 541; þá ætlaði Sigurðr at fara af brynjunni, id.; þá var Skarphéðinn flettr af klæðunum, Nj. 209: now more usually fara or klæðum, fötum, exuere, to undress.
    δ. connected with út; föstudaginn for út herrinn af borginni, marched out of the town, Nj. 274; ganga út af kirkjunni, to go out of the church, now út úr, Fms. vii. 107: drekki hann af þeirri jörðunni, of something impregnated with the earth, Laekn. 402.
    ε. more closely corresponding to frá, being in such cases a Latinism (now frá); bréf af páfa, a pope’s bull, Fms. x. 6; rit af hánum, letter from him, 623. 52; bréf af Magnúsi konungi, a letter from king Magnus, Bs. i. 712; farið þér á brautu af mér í eilífan eld, Hom. 143; brott af drottins augliti, Stj. 43.
    ζ. denoting an uninterrupted continuity, in such phrases as land aflandi, from land to land, Eg. 343, Fas. ii. 539; skip af skipl. from ship to ship, Fms. v. 10; brann hvat af öðru, one after another, of an increasing fire, destroying everything, i. 128; brandr af brandi brenn, funi kveykist af funa, one from another, Hm. 56; hverr af öðrum, one after another, in succession, also hverr at öðrum, Eb. 272, 280 (where at in both passages).
    2. metaph., at ganga af e-m dauðum, to go from, leave one dead on the spot, of two combatants; en hann segiz bani hins ef hann gekk af dauðum manni, Grág. ii. 88, Hkr. 1. 327; undr þykir mér er bróðir þinn vildi eigi taka af þér starf þetta, would not take this toil from thee, Nj. 77; þegnar hans glöddust af honum, were fain of him, Fms. x. 380; at koma þeim manni af sér er settr var á fé hans, to get rid of, Ld. 52; vil ek þú vinriir af þér skuldina, work off the debt, Njarð. 366; reka af sér, to repel, Sturl. ii. 219; hann á þá sonu er aldri munu af oss ganga, who will never leave us, whom we shall never get rid of, Fas. i. 280; leysa e-n af e-u, to relieve, 64; taka e-n af lífi, to kill, Eg. 48, 416, Nj. 126; af lífdögum, Fms. vii. 204; ek mun ná lögum af því máli, get the benefit of the law in this case, Eg. 468; muntu enga sætt af mér fá, no peace at my hand, 414; rísa af dauða, to rise from death, Fms. ii. 142; guð bætti honum þó af þessi sótt, healed him of this sickness, ix. 390; vakna af sýn, draumi, svefni, to awaken from a vision, dream, sleep, 655 xxxii. I, Gísl. 24, Eb. 192, Fas. i. 41. Rather with the notion out of, in the phrase af sér etc., e. g. sýna e-t af scr, to shew, exhibit a disposition for or against, Ld. 18; gera mikit af sér, to shew great prowess, Ísl. ii. 368; éf þú gerir eigi meira af þér um aðra leika, unless you make more of thyself, Edda 32; Svipdagr hafði mikit af sér gert, fought bravely, Fas. i. 41; góðr (illr) af sér, good ( bad) of oneself, by nature; mikill af sjálfum sér, proud, bold, stout, Nj. 15; ágætastr maðr af sjálfum sér, the greatest hero, Bret.: góðr af ser, excellent, Hrafn. 7; but, on the contrary, af sér kominn, ruinous, in decay; this phrase is used of old houses or buildings, as in Bs. i. 488 = Sturl. l. c.; af sér kominn af mæði can also be said of a man fallen off from what he used to be; kominn af fotum fram, off his legs from age, Sturl. i. 223, Korm. 154 (in a verse).
    II. WITHOUT MOTION:
    1. denoting direction from, but at the same time continuous connection with an object from which an act or thing proceeds, from; tengja skip hvárt fram af stafni annars, to tie the ships in a line, stem to stern, Fms. i. 157, xi. 111; svá at þeir tóku út af borðum, jutted out of the boards, of rafters or poles, iv. 49; stjarna ok af sem skaft, of a comet, ix. 482; lúka upp af hrossi, to open a gate from off a horse, Grág. ii. 264; hon svarar af sínu sæti sem álpt af baru, Fás. i. 186; þar er sjá mátti utau af firði, af þjóðleið, that might be seen from the fareway on the sea when sailing in the firth, Hkr. ii. 64; þá mun hringt af (better at) Burakirkju, of bells rung at the church, Fms. xi. 160; gengr þar af Meðalfellsströnd, projects from, juts out, of a promontory, Ld. 10.
    2. denoting direction alone; upp af víkinni stóð borg mikil, a burg inland from the inlet, Eg. 161; lokrekkja innar af seti, a shut bed inward from the benches in the hall, Ísl. ii. 262; kapella upp af konungs herbergjum, upwards from, Fms. x. 153; vindr stóð af landi, the wind stood off the land, Bárð. 166.
    β. metaph., stauda af e-u, vide VI. 4.
    γ. ellipt., hallaði af norðr, of the channel, north of a spot, Boll. 348; also, austr af, suðr af, vestr af, etc.
    3. denoting absence; þingheyendr skulu eigi vera um nótt af þingi ( away from the meeting), eðr lengr, þá eru þeir af þingi ( away from (be meeting) ef þeir eru or ( out of) þingmarki, Grág. i. 25; vera um nótt af várþingi, 115; meðan hann er af landi héðan, abroad, 150.
    β. metaph., gud hvíldi af öllum verkum sínum á sjaunda degi, rested from his labours, Ver. 3.
    4. denoting distance; þat er komit af þjóðleið, out of the high road, remote, Eg. 369; af þjóðbraut, Grág. ii. 264, i. 15; Otradalr (a farm) var mjök af vegi, far out of the way, Háv. 53.
    B. TEMP, past, from, out of, beyond:
    1. of a person’s age, in the sense of having past a period of life; af ómaga aldri, of age, able to support oneself, Grág. i. 243; af aeskualdri, stricken in years, having past the prime of life, Eg. 202; lítið af barnsaldri, still a child, Ld. 74; ek em nú af léttasia skeiði, no longer in the prime of life, Háv. 40.
    2. of a part or period of time, past; eigi síðar en nótt er af þingi, a night of the session past, Grág. i. 101; þá er sjau vikur eru af sumri, seven weeks past of the summer, 182; tíu vikur af sumri, Íb. 10; var mikit af nótt, much of the night was past, Háv. 41; mikið af vetri, much of the winter was past, Fas. ii. 186; þriðjungr af nótt, a third of the night past, Fms. x. 160; stund af degi, etc.; tveir mánoðr af sumri, Gþl. 103.
    3. in adverbial phrases such as, af stundu, soon; af bragði, at once; af tómi, at leisure, at ease; af nýju, again; af skyndingu, speedily; af bráðungu, in a hurry, etc.
    C. In various other relations:
    I. denoting the passage or transition of an object, concrete or abstract, of, from.
    1. where a thing is received, derived from, conferred by a person or object; þiggja lið af e-m, to derive help from, Edda 26; taka traust af e-m, to receive support, comfort from, Fms. xi. 243; taka mála af e-m, to be in one’s pay, of a soldier, Eg. 266; halda land af e-m, to hold land of any one, 282; verða viss af e-m, to get information from, 57, Nj. 130; taka við sök af manni (a law term), to undertake a case, suit, Grág. i. 142; hafa umboð af e-m, to be another’s deputy, ii. 374; vera góðs (ills) maklegr af e-m, to deserve good (bad) of, Vd. 88 (old Ed., the new reads frá), Fs. 45; afla matar af eyjum, to derive supplies from, Eb. 12.
    2. where an object is taken by force:
    α. prop. out of a person’s hand; þú skalt hnykkja smíðit af honum, wrest it out of his hand, Nj. 32; cp. taka, þrífa, svipta e-u (e-t) af e-m, to wrest from.
    β. metaph. of a person’s deprival of anything in general; hann tók af þér konuna, carried thy wife off, Nj. 33; tók Gunnarr af þér sáðland þitt, robbed thee of seedland, 103; taka af honum tignina, to depose, degrade him, Eg. 271; vinna e-t af e-m, to carry off by force of arms, conquer, Fms. iii. 29; drepa menn af e-m, for one, slay one’s man, Eg. 417; fell þar lið mart af Eyvindi, many of Eyvind’s people fell there, 261.
    γ. in such phrases as, hyggja af e-u (v. afhuga), hugsa af e-u, to forget; hyggja af harmi; sjá af e-u, to lose, miss; var svá ástúðigt með þeim, at livargi þóttist mega af öðrum sjá, neither of them could take his eyes off the other, Sturl. i. 194; svá er mörg við ver sinn vær, at varla um sér hon af hoiuun nær, Skálda 163.
    3. denoting forfeiture; þá eru þeir útlagir, ok af goðorði sínu, have forfeited their priesthood, Grág. i. 24; telja hann af ráðunum fjár síns alls, to oust one, on account of idiocy or madness, 176; verða af kaupi, to be off the bargain, Edda 26; þá skalt þú af allri fjárheimtunni, forfeit all the claim, Nj. 15; ek skal stefna þér af konunni, summon thee to forfeit, a case of divorce, id.; ella er hann af rettarfari um hana, has forfeited the suit, Grág. i. 381.
    β. ellipt., af ferr eindagi ef, is forfeited, Grág. i. 140.
    II. denoting relation of a part to a whole, off, of, Lat. de; höggva hönd, höfuð, fót af e-um, to cut one’s hand, head, foot off, Nj. 97, 92, Bs. i. 674; höggva spjót af skapti, to sever the blade from the shaft, 264; hann lét þá ekki hafa af föðurarfi sínum, nothing of their patrimony, Eg. 25; vil ek at þú takir slíkt sem þér líkar af varningi, take what you like of the stores, Nj. 4; at þú eignist slíkt af fé okkru sem þú vili, 94.
    β. ellipt., en nú höfum vér kjörit, en þat er af krossinum, a slice of, Fms. vii. 89; Þórðr gaf Skólm frænda sínum af landnámi sínu, a part of, Landn. 211; hafði hann þat af hans eigu er hann vildi, Sturl. ii. 169; þar lá forkr einn ok brotið af endanum, the point broken off, Háv. 24, Sturl. i. 169.
    γ. absol. off; beit hann höndina af, þar sem nú heitir úlfliðr, bit the hand off, Edda 17; fauk af höfuðit, the head flew off, Nj. 97; jafnt er sem þér synist, af er fótrinn, the foot is off, id.; af bæði eyru, both ears off, Vm. 29.
    2. with the notion ofamong; mestr skörungr af konum á Norðrlöndum, the greatest heroine in the North, Fms. i. 116; hinn efniligasti maðr af ungum mönnum í Austfjörðum, the most hopeful of youths in the Eastfirths, Njarð. 364; af ( among) öllurn hirðmönnuni virði konungr mest skáld sín, Eg. 27; ef hann vildi nokkura kaupa af þessum konum, Ld. 30; ör liggr þar útiá vegginum, ok er sú af þeirra örum, one of their own arrows, Nj. 115.
    β. from, among, belonging to; guð kaus hana af ollum konum sér til móður, of the Virgin Mary, Mar. A. i. 27.
    γ. metaph., kunna mikit (lítið) af e-u, to know much, little of, Bragi kann mest af skáldskap, is more cunning of poetry than any one else, Edda 17.
    δ. absol. out of, before, in preference to all others; Gunnarr bauð þér góð boð, en þú vildir eingi af taka, you would choose none of them, Nj. 77; ráða e-t af, to decide; þó mun faðir minn mestu af ráða, all depends upon him, Ld. 22; konungr kveðst því mundu heldr af trúa, preferred believing that of the two, Eg. 55; var honum ekki vildara af ván, he could expect nothing better, 364.
    3. with the additional sense of instrumentality, with; ferma skip af e-u, to freight a ship with, Eg. 364; hlaða mörg skip af korni, load many ships with corn, Fms. xi. 8; klyfja tvá hesta af mat, Nj. 74; var vágrinn skipaðr af herskipum, the bay was covered with war ships, 124; fylla ker af glóðum, fill it with embers, Stj. 319; fylla heiminn af sínu kyni, to fill the world with his offspring, Ver. 3.
    III. denoting the substance of which a thing is made, of; used indifferently with ór, though ór be more frequent; þeir gerðu af honum jörðina, af blóði hans sæinn ok vötnin, of the creation of the world from the corpse of the giant Ymir; the poem Gm. 40, 41, constantly uses ór in this sense, just as in modern Icelandic, Edda 5; svá skildu þeir, at allir hlutir væri smíðaðir af nokkru efni, 147 (pref.); húsit var gert af timbrstokkum, built of trunks of timber, Eg. 233; hjöhin vóru af gulli, of gold, golden, Fms. i. 17; af osti, of cheese, but in the verse 1. c. ór osti, Fms. vi. 253; línklæði af lérepti, linen, Sks. 287.
    2. metaph. in the phrases, göra e-t af e-n ( to dispose of), verða af ( become of), hvat hefir þú gört af Gunnari, what hast thou done with Gunnar? Njarð. 376; hvat af motrinuni er orðit, what has become of it? of a lost thing, Ld. 208; hverfr Óspakr á burt, svá eigi vita menn hvat af honum er orðit, what has become of him? Band. 5.
    IV. denoting parentage, descent, origin, domicile, abode:
    1. parentage, of, from, used indifferently with frá; ok eru af þeim komnir Gilsbekkingar, descend from them, but a little below—frá honum eru konmir Sturlungar, Eb. 338, cp. afkvæmi; af ætt Hörðakára, Fms. i. 287; kominn af Trojumönnum, xi. 416; af Ása-ætt (Kb. wrongly at), Edda I.
    β. metaph., vera af Guði (theol.), of God, = righteous, 686 B. 9; illr ávöxtr af íllri rót, Fms. ii. 48; Asia er kölluð af nafni nokkurar konu, derives her name from, Stj. 67; af honum er bragr kallaðr skáldskapr, called after his name, Edda 17.
    2. of domicile; af danskri tungu, of Danish or Scandinavian origin, speaking the Danish tongue, Grág. ii. 73; hvaðan af löndum, whence, native of what country? Ísl.
    β. especially denoting a man’s abode, and answering to á and í, the name of the farm (or country) being added to proper names, (as in Scotland,) to distinguish persons of the same name; Hallr af Síðu, Nj. 189; Erlingr af Straumey, 273; Ástríðr af Djúpárbakka, 39; Gunnarr af Hlíðarenda (more usual frá); þorir haklangr konungr af Ögðum, king of Agdir, Eg. 35, etc.; cp. ór and frá.
    V. denoting a person with whom an act, feeling, etc. originates, for the most part with a periphrastic passive:
    1. by, the Old Engl. of; as, ek em sendr hingað af Starkaði ok sonum hans, sent hither by, Nj. 94; inna e-t af hendi, to perform, 257; þó at alþýða væri skírð af kennimönnum, baptized of, Fms. ii. 158; meira virðr af mönnum, higher esteemed, Ld. 158; ástsæll af landsmönnum, beloved, íb. 16; vinsæll af mönnum, Nj. 102; í allgóðu yfirlæti af þeim feðgum, hospitably treated by them, Eg. 170; var þá nokkut drukkið af alþjóð, there was somewhat hard drinking of the people, Sturl. iii. 229; mun þat ekki upp tekið af þeim sükudólgum mínum, they will not clutch at that, Nj. 257; ef svá væri í hendr þér búit af mér, if í had so made everything ready to thy hands, Ld. 130; þá varð fárætt um af föður hans, his father said little about it, Fms. ii. 154.
    2. it is now also sometimes used as a periphrase of a nom., e. g. ritað, þýtt af e-m, written, translated, edited by, but such phrases scarcely occur in old writers.
    VI. denoting cause, ground, reason:
    1. originating from, on account of, by reason of; af frændsemis sökum, for kinship’s sake, Grág. ii. 72; ómáli af áverkum, speechless from wounds, 27; af manna völdum, by violence, not by natural accident, of a crime, Nj. 76; af fortölum Halls, through his pleading, 255; af ástsæld hans ok af tölum þeirra Sæmundar, by his popularity and the eloquence of S., Íb. 16; af ráðum Haralds konungs, by his contriving, Landn. 157; úbygðr af frosti ok kulda, because of frost and cold, Hkr. i. 5.
    β. adverbially, af því, therefore, Nj. 78; af hví, why? 686 B. 9; þá verðr bóndi heiðinn af barni sínu, viz. if he does not cause his child to be christened, K. Þ. K. 20.
    2. denoting instrumentality, by means of; af sinu fé, by one’s own means, Grág. i. 293; framfæra e-n af verkum sinum, by means of one’s own labour, K. Þ. K. 142; draga saman auð af sökum, ok vælum ok kaupum, make money by, 623. I; af sínum kostnaði, at hi s own expense, Hkr. i. 217.
    β. absol., hún fellir á mik dropa svá heita at ek brenn af öll, Ld. 328; hann fékk af hina mestu sæmd, derived great honotur from it, Nj. 88; elli sótti á hendr honum svá at hann lagðist í rekkju af, he grew bedridden from age, Ld. 54; komast undan af hlaupi, escape by running, Fms. viii. 58; spinna garn af rokki, spin off a wheel (now, spinna á rokk), from a notion of instrumentality, or because of the thread being spun out (?), Eb. 92.
    3. denoting proceeding, originating from; lýsti af höndum hennar, her hands spread beams of light, Edda 22; allir heimar lýstust ( were illuminated) af henni, id.; en er lýsti af degi, when the day broke forth, Fms. ii. 16; lítt var lýst af degi, the day was just beginning to break, Ld. 46; þá tók at myrkja af nótt, the ‘mirk-time’ of night began to set in, Eg. 230; tók þá brátt at myrkva af nótt, the night grew dark, Hkr. ii. 230.
    4. metaph., standa, leiða, hljótast af, to be caused by, result from; opt hlýtst íllt af kvenna hjali, great mischief is wrought by women’s gossip (a proverb), Gísl. 15, 98; at af þeim mundi mikit mein ok úhapp standa, be caused by, Edda 18; kenna kulda af ráðum e-s, to feel sore from, Eb. 42; þó mun her hljótast af margs manns bani, Nj, 90.
    5. in adverbial phrases, denoting state of mind; af mikilli æði, in fury, Nj. 116; af móð, in great emotion, Fms. xi. 221; af áhyggju, with concern, i. 186; af létta, frankly, iii. 91; af viti, collectedly, Grág. ii. 27; af heilu, sincerely, Eg. 46; áf fári, in rage; af æðru, timidly, Nj. (in a verse); af setning, composedly, in tune, Fms. iii. 187; af mikilli frægð, gallantly, Fas. i. 261; af öllu afli, with all might, Grág. ii. 41; af riki, violently, Fbr. (in a verse); af trúnaði, confidently, Grág. i. 400.
    VII. denoting regard to, of, concerning, in respect of, as regards:
    1. with verbs, denoting to tell of, be informed, inquire about, Lat. de; Dioscorides segir af grasi því, speaks of, 655 xxx. 5; er menn spurðu af landinu, inquired about it, Landn. 30; halda njósn af e-u, Nj. 104; er þat skjótast þar af at segja, Eg. 546, Band. 8.
    β. absol., hann mun spyrja, hvárt þér sé nokkut af kunnigt hversu for með okkr, whether you know anything about, how, Nj. 33; halda skóla af, to hold a school in a science, 656 A. i. 19 (sounds like a Latinism); en ek gerða þik sera mestan mann af öllu, in respect of all, that you should get all the honour of it, Nj. 78.
    2. with adjectives such as mildr, illr, góðrafe-u, denoting disposition or character in respect to; alira manna mildastr af fo, very liberal, often-banded, Fms. vii. 197; mildr af gulli, i. 33; góðr af griðum, merciful, Al. 33; íllr af mat en mildr af gulli, Fms. i. 53; fastr af drykk, close, stingy in regard to, Sturl. ii. 125; gat þess Hildigunnr at þú mundir góðr af hestinum, that you would be good about the horse, Nj. 90, cp. auðigr at, v. at, which corresponds to the above phrases; cp. also the phrase af sér above, p. 4, col. I, ll. 50 sqq.
    VIII. periphrasis of a genitive (rare); provincialis af öllum Predikaraklaustrum, Fms. x. 76; vera af hinum mesta fjandskap, to breathe deep hatred to, be on bad terms with, ix. 220; af hendi, af hálfu e-s, on one’s behalf, v. those words.
    IX. in adverbial phrases; as, af launungu, secretly; af hljóði, silently; v. those words.
    β. also used absolutely with a verb, almost adverbially, nearly in the signification off, away; hann bað þá róa af fjörðinn, pass the firth swiftly by rowing, row the firth off, Fms. ix. 502; var pá af farit þat seni skerjóttast var, was past, sailed past, Ld. 142; ok er þeir höfðu af fjórðung, past one fourth of the way, Dropl. 10: skína af, to clear up, of the skv, Eb. 152; hence in common language, skína af sér, when the sun breaks forth: sofa af nóttina, to sleep it away, Fms. ii. 98; leið af nóttin, the night past away, Nj. 53; dvelja af stundir, to kill the time, Band. 8; drepa af, to kill; láta af, to slaughter, kill off;
    γ. in exclamations; af tjöldin, off with the awnings, Bs. i. 420, Fins, ix. 49.
    δ. in the phrases, þar af, thence; hér af, hence, Fms. ii. 102; af fram, straight on, Nj. 144; now, á fram, on, advance.
    X. it often refers to a whole sentence or to an adverb, not only like other prepp. to hér, hvar, þar, but also redundantly to hvaðan, héðan, þaðan, whence, hence, thence.
    2. the preposition may sometimes be repeated, once elliptically or adverbially, and once properly, e. g. en er af var borit at borðinu, the cloth was taken off from the table, Nj. 176; Guð þerrir af (off, away) hvert tár af ( from) augum heilagra manna, God wipes off every tear from the eyes of his saints, 655 xx. vii. 17; skal þó fyrst bætr af lúka af fé vegaiula, pay off, from, Gþl. 160, the last af may be omitted—var þá af borið borðinu—and the prep. thus be separated from its case, or it may refer to some of the indecl. relatives er or sem, the prep. hvar, hér, þar being placed behind them without a case, and referring to the preceding relative, e. g. oss er þar mikit af sagt auð þeim, we have been told much about these riches, Band. 24; er þat skjótast þar af at segja, in short, shortly. Eg. 546; þaðan af veit ek, thence í infer, know, Fms. i. 97.
    XI. it is moreover connected with a great many verbs besides those mentioned above, e. g. bera af, to excel, whence afbragð, afbrigði; draga af, to detract, deduct, hence afdráttr; veita ekki af, to be hard with; ganga at, to be left, hence afgangr; standast af um e-t, to stand, how matters stand; sem af tekr, at a furious rate; vita af, to be conscious, know about (vide VII).
    D. As a prefix to compounds distinction is to be made between:
    I. af privativum, denoting diminution, want, deduction, loss, separation, negation of, etc., answering indifferently to Lat. ab-, de-, ex-, dis-, and rarely to re- and se-, v. the following COMPDS, such as segja, dicere, but afsegja, negare; rækja, colere, but afrækja, negligere; aflaga, contra legem; skapligr, normalis, afskapligr, deformis; afvik, recessus; afhús, afhellir, afdalr, etc.
    II. af intensivum, etymologically different, and akin to of, afr-, e. g. afdrykkja = ofdrykkja, inebrietas; afbrýði, jealously; afbendi, tenesmus; afglapi, vir fatuus, etc. etc. Both the privative and the intensive af may be contracted into á, esp. before a labial f, m, v, e. g. á fram = af fram; ábrýði = afbrýði; ávöxtr = afvöxtr; áburðr = afburðr; ávíta = afvíta (?). In some cases dubious. With extenuated and changed vowel; auvirðiligr or övirðiligr, depreciated, = afv- etc., v. those words.

    Íslensk-ensk orðabók > AF

  • 11 AT

    I) prep.
    A. with dative.
    I. Of motion;
    1) towards, against;
    Otkell laut at Skamkatli, bowed down to S.;
    hann sneri egginni at Ásgrími, turned the edge against A.;
    Brynjólfr gengr alit at honum, quite up to him;
    þeir kómust aldri at honum, they could never get near him, to close quarters with him;
    3) to, at;
    koma at landi, to come to land;
    ganga at dómi, to go into court;
    4) along (= eptir);
    ganga at stræti, to walk along the street;
    dreki er niðr fór at ánni (went down the river) fyrir strauminum;
    refr dró hörpu at ísi, on the ice;
    5) denoting hostility;
    renna (sœkja) at e-m, to rush at, assault;
    gerði þá at þeim þoku mikla, they were overtaken by a thick fog;
    6) around;
    vefja motri at höfði sér, to wrap a veil round one’s head;
    bera grjót at e-m, to heap stones upon the body;
    7) denoting business, engagement;
    ríða at hrossum, at sauðum, to go looking after horses, watching sheep;
    fara at landskuldum, to go collecting rents.
    II. Of position, &c.;
    1) denoting presence at, near, by, upon;
    at kirkju, at church;
    at dómi, in court;
    at lögbergi, at the hill of laws;
    2) denoting participation in;
    vera at veizlu, brullaupi, to be at a banquet, wedding;
    3) ellipt., vera at, to be about, to be busy at;
    kvalararnir, er at vóru at pína hann, who were tormenting him;
    var þar at kona nökkur at binda (was there busy dressing) sár manna;
    4) with proper names of places (farms);
    konungr at Danmörku ok Noregi, king of;
    biskup at Hólum, bishop of Holar;
    at Helgafelli, at Bergþórshváli;
    5) used ellipt. with a genitive, at (a person’s) house;
    at hans (at his house) gisti fjölmenni mikit;
    at Marðar, at Mara’s home;
    at hins beilaga Ólafs konungs, at St. Olave’s church;
    at Ránar, at Ran’s (abode).
    III. Of time;
    1) at, in;
    at upphafi, at first, in the beginning;
    at skilnaði, at parting, when they parted;
    at páskum, at Easter;
    at kveldi, at eventide;
    at fjöru, at the ebb;
    at flœðum, at the floodtide;
    2) adding ‘komanda’ or ‘er kemr’;
    at ári komanda, next year;
    at vári, er kemr, next spring;
    generally with ‘komanda’ understood;
    at sumri, hausti, vetri, vári, next summer, &c.;
    3) used with an absolute dative and present or past part.;
    at sér lifanda, duing his lifetime;
    at öllum ásjándum, in the sight of all;
    at áheyranda höfðingjanum, in the hearing of the chief;
    at upprennandi sólu, at sunrise;
    at liðnum sex vikum, after six weeks are past;
    at honum önduðum, after his death;
    4) denoting uninterrupted succession, after;
    hverr at öðrum, annarr at öðrum, one after another;
    skildu menn at þessu, thereupon, after this;
    at því (thereafter) kómu aðrar meyjar.
    IV. fig. and in various uses;
    1) to, into, with the notion of destruction or change;
    brenna (borgina) at ösku, to burn to ashes;
    verða at ormi, to become a snake;
    2) for, as;
    gefa e-t at gjöf, as a present;
    eiga e-n at vin, to have one as friend;
    3) by;
    taka sverð at hjöltum, by the hilt;
    draga út björninn at hlustunum, by the ears;
    kjósa at afli, álitum, by strength, appearrance;
    auðigr at fé, wealthy in goods;
    vænn (fagr) at áliti, fair of face;
    5) as a law term, on the grounds of, by reason of;
    ryðja ( to challenge) dóm at mægðum, kvið at frændsemi;
    6) as a paraphrase of a genitive;
    faðir, móðir at barni (= barns, of a child);
    aðili at sök = aðili sakar;
    7) with adjectives denoting colour, size, age, of;
    hvítr, svartr, rauðr at lit, while, black, red of colour;
    mikill, lítill at stœrð, vexti, tall, small of stature;
    tvítugr at aldri, twenty years of age;
    kýr at fyrsta, öðrum kálfi, a cow that has calved once, twice;
    8) determining the source from which anything comes, of, from;
    Ari nam ok marga frœði at Þuríði (from her);
    þiggja, kaupa, geta, leigja e-t at e-m, to receive, buy, obtain, borrow a thing from one;
    hafa veg (virðing) styrk at e-m, to derive honour, power, from one;
    9) according, to, after (heygðr at fornum sið);
    at ráði allra vitrustu manna, by the advice of;
    at landslögum, by the law of the land;
    at leyfi e-s, by one’s leave;
    10) in adverbial phrases;
    gróa (vera grœddr) at heilu, to be quite healed;
    bíta af allt gras at snøggu, quite bare;
    at fullu, fully;
    at vísu, surely;
    at frjálsu, freely;
    at eilífu, for ever and ever;
    at röngu, at réttu, wrongly, rightly;
    at líku, at sömu, equally, all the same;
    at mun, at ráði, at marki, to a great extent.
    B. with acc., after, upon (= eptir);
    sonr á at taka arf at föður sinn, to take the inheritance after his father;
    at þat (= eptir þat), after that, thereafter;
    connected with a past part. or a., at Gamla fallinn, after the fall of Gamli;
    at Hrungni dauðan, upon the death of Hrungnir.
    1) as the simple mark of the infinitive, to;
    at ganga, at ríða, at hlaupa, to walk, to ride, to run;
    2) in an objective sense;
    hann bauð þeim at fara, sitja, he bade (ordered) them to go, sit;
    gefa e-m at eta, at drekka, to give one to eat, to drink;
    3) denoting design or purpose, in order to (hann gekk í borg at kaupa silfr).
    1) demonstrative particle before a comparative, the, all the, so much the;
    hón grét at meir, she wept the more;
    þykkir oss at líkara, all the more likely;
    þú ert maðr at verri (so much the worse), er þú hefir þetta mælt;
    2) rel. pron., who, which, that (= er);
    þeir allir, at þau tíðindi heyrðu, all those who heard;
    sem þeim er títt, at ( as is the custom of those who) kaupferðir reka.
    conj., that;
    1) introducing a subjective or objective clause;
    þat var einhverju sinni, at Höskuldr hafði vinaboð, it happened once that H.;
    vilda ek, at þú réðist austr í fjörðu, I should like you to go;
    2) relative to svá, denoting proportion, degree;
    svá mikill lagamaðr, at, so great a lawyer, that;
    3) with subj., denoting end or purpose, in order that (skáru þeir fyrir þá (viz. hestana) melinn, at þeir dœi eigi af sulti);
    4) since, because, as (= því at);
    5) connected with þó, því, svá;
    þó at (with subj.), though, although;
    því at, because, for;
    svá at, so that;
    6) temp., þá at (= þá er), when;
    þegar at (= þegar er), as soon as;
    þar til at (= þar til er), until, till;
    áðr at (= á. en), before;
    7) used superfluously after an int. pron. or adv.;
    Ólafr spurði, hvern styrk at hann mundi fá honum, what help he was likely to give him;
    in a relative sense; með fullkomnum ávexti, hverr at (which) þekkr ok þægiligr mun verða.
    V)
    negative verbal suffix, = ata; var-at, was not.
    odda at, Yggs at, battle.
    * * *
    1.
    and að, prep., often used ellipt. dropping the case and even merely as an adverb, [Lat. ad; Ulf. at = πρός and παρά, A. S. ät; Engl. at; Hel. ad = apud; O. H. G. az; lost in mod. Germ., and rare in Swed. and Dan.; in more freq. use in Engl. than any other kindred language, Icel. only excepted]:—the mod. pronunciation and spelling is (); this form is very old, and is found in Icel. vellum MSS. of the 12th century, e. g. aþ, 623. 60; yet in earlier times it was sounded with a tenuis, as we may infer from rhymes, e. g. jöfurr hyggi at | hve ek yrkja fat, Egill: Sighvat also makes it rhyme with a t. The verse by Thorodd—þar vastu at er fjáðr klæðið þvat (Skálda 162)—is hardly intelligible unless we accept the spelling with an aspirate (), and say that þvað is = þvá = þváði, lavabat; it may be that by the time of Thorodd and Ari the pure old pronunciation was lost, or is ‘þvat’ simply the A. S. þvât, secuit? The Icelanders still, however, keep the tenuis in compounds before a vowel, or before h, v, or the liquids l, r, thus—atyrða, atorka, athöfn, athugi, athvarf, athlægi; atvinna, atvik; atlaga, atlíðanði ( slope), atriði, atreið, atróðr: but aðdjúpr, aðfinsla (critic), aðferð, aðkoma, aðsókn, aðsúgr (crowding), aðgæzla. In some words the pronunciation is irregular, e. g. atkvæði not aðkv-; atburðr, but aðbúnaðr; aðhjúkran not athjúkran; atgörvi not aðgörfi. At, to, towards; into; against; along, by; in regard to; after.
    Mostly with dat.; rarely with acc.; and sometimes ellipt.—by dropping the words ‘home,’ ‘house,’ or the like—with gen.
    WITH DAT.
    A. LOC.
    I. WITH MOTION; gener. the motion to the borders, limits of an object, and thus opp. to frá:
    1. towards, against, with or without the notion of arrival, esp. connected with verbs denoting motion (verba movendi et eundi), e. g. fara, ganga, koma, lúta, snúa, rétta at…; Otkell laut at Skamkatli, O. louted (i. e. bowed down) towards S., Nj. 77, Fms. xi. 102; sendimaðrinn sneri ( turned) hjöltum sverðsins at konungi, towards the king, i. 15; hann sneri egginni at Ásgrími, turned the edge towards A., Nj. 220; rétta e-t at e-m, to reach, hand over, Ld. 132; ganga at, to step towards, Ísl. ii. 259.
    2. denoting proximity, close up to, up to; Brynjólfr gengr … allt at honum, B. goes quite up to him, Nj. 58; Gunnarr kom þangat at þeim örunum, G. reached them even there with his arrows, 115; þeir kómust aldri at honum, they could never get near him, to close quarters, id.; reið maðr at þeim (up to them), 274; þeir höfðu rakit sporin allt at ( right up to) gammanum, Fms. i. 9; komu þeir at sjó fram, came down to the sea, Bárð. 180.
    3. without reference to the space traversed, to or at; koma at landi, to land, Ld. 38, Fms. viii. 358; ríða at dyrum, Boll. 344; hlaupa at e-m, to run up to, run at, Fms. vii. 218, viii. 358; af sjáfarganginum er hann gekk at landinu, of the surf dashing against the shore, xi. 6; vísa ólmum hundi at manni, to set a fierce hound at a man, Grág. ii. 118; leggja e-n at velli, to lay low, Eg. 426, Nj. 117; hníga at jörðu, at grasi, at moldu, to bite the dust, to die, Njarð. 378; ganga at dómi, a law term, to go into court, of a plaintiff, defendant, or bystander, Nj. 87 (freq.)
    4. denoting a motion along, into, upon; ganga at stræti, to walk along the street, Korm. 228, Fms. vii. 39; at ísi, on the ice, Skálda 198, Fms. vii. 19, 246, viii. 168, Eb. 112 new Ed. (á is perh. wrong); máttu menn ganga bar yfir at skipum einum, of ships alone used as a bridge, Fas. i. 378; at höfðum, at nám, to trample on the slain on the battle-field, Lex. Poët.; at ám, along the rivers; at merkiósum, at the river’s mouth, Grág. ii. 355; at endilöngu baki, all along its back, Sks. 100.
    5. denoting hostility, to rush at, assault; renna at, hlaupa at, ganga, fara, ríða, sækja, at e-m, (v. those words), whence the nouns atrenna, athlaup, atgangr, atför, atreið, atsókn, etc.
    β. metaph., kom at þeim svefnhöfgi, deep sleep fell on them, Nj. 104. Esp. of weather, in the impers. phrase, hríð, veðr, vind, storm görir at e-m, to be overtaken by a snow storm, gale, or the like; görði þá at þeim þoku mikla, they were overtaken by a thick fog, Bárð. 171.
    6. denoting around, of clothing or the like; bregða skikkju at höfði sér, to wrap his cloak over his head, Ld. 62; vefja motri at höfði sér, to wrap a snood round her head, 188; sauma at, to stick, cling close, as though sewn on; sauma at höndum sér, of tight gloves, Bs. i. 453; kyrtill svá þröngr sem saumaðr væri at honum, as though it were stitched to him, Nj. 214; vafit at vándum dreglum, tight laced with sorry tags, id.; hosa strengd fast at beini, of tight hose, Eg. 602; hann sveipar at sér iðrunum ok skyrtunni, he gathers up the entrails close to him and the skirt too, Gísl. 71; laz at síðu, a lace on the side, to keep the clothes tight, Eg. 602.
    β. of burying; bera grjót at einum, to heap stones upon the body, Eg. 719; var gör at þeim dys or grjóti, Ld. 152; gora kistu at líki, to make a coffin for a body, Eb. 264, Landn. 56, Ld. 142.
    γ. of summoning troops or followers; stefna at sér mönnum, to summon men to him, Nj. 104; stefna at sér liði, Eg. 270; kippa mönnum at sér, to gather men in haste, Ld. 64.
    7. denoting a business, engagement; ríða at hrossum, at sauðum, to go looking after after horses, watching sheep, Glúm. 362, Nj. 75; fara at fé, to go to seek for sheep, Ld. 240; fara at heyi, to go a-haymaking, Dropl. 10; at veiðum, a-hunting; at fuglum, a-fowling; at dýrum, a-sbooting; at fiski, a-fishing; at veiðiskap, Landn. 154, Orkn. 416 (in a verse), Nj. 25; fara at landskuldum, to go a-collecling rents, Eg. 516; at Finnkaupum, a-marketing with Finns, 41; at féföngum, a-plundering, Fms. vii. 78; ganga at beina, to wait on guests, Nj. 50; starfa at matseld, to serve at table, Eb. 266; hitta e-n at nauðsynjum, on matters of business; at máli, to speak with one, etc., Fms. xi. 101; rekast at e-m, to pursue one, ix. 404; ganga at liði sér, to go suing for help, Grág. ii. 384.
    β. of festivals; snúa, fá at blóti, veizlu, brullaupi, to prepare for a sacrificial banquet, wedding, or the like, hence at-fangadagr, Eb. 6, Ld. 70; koma at hendi, to happen, befall; ganga at sínu, to come by one’s own, to take it, Ld. 208; Egill drakk hvert full er at honum kom, drained every horn that came to him, Eg. 210; komast at keyptu, to purchase dearly, Húv. 46.
    8. denoting imaginary motion, esp. of places, cp. Lat. spectare, vergere ad…, to look or lie towards; horfði botninn at höfðanum, the bight of the bay looked toward the headland, Fms. i. 340, Landn. 35; also, skeiðgata liggr at læknum, leads to the brook, Ísl. ii. 339; á þann arminn er vissi at sjánum, on that wing which looked toward the sea, Fms. viii. 115; sár þau er horft höfðu at Knúti konungi, xi. 309.
    β. even connected with verbs denoting motion; Gilsáreyrr gengr austan at Fljótinu, G. extends, projects to F. from the east, Hrafh. 25; hjá sundi því, er at gengr þingstöðinni, Fms. xi. 85.
    II. WITHOUT MOTION; denoting presence at, near, by, at the side of, in, upon; connected with verbs like sitja, standa, vera…; at kirkju, at church, Fms. vii. 251, K. f). K. 16, Ld. 328, Ísl. ii. 270, Sks. 36; vera at skála, at húsi, to be in, at home, Landn. 154; at landi, Fms. i. 82; at skipi, on shipboard, Grág. i. 209, 215; at oldri, at a banquet, inter pocula; at áti, at dinner, at a feast, inter edendum, ii. 169, 170; at samförum ok samvistum, at public meetings, id.; at dómi, in a court; standa (to take one’s stand) norðan, sunnan, austan, vestan at dómi, freq. in the proceedings at trials in lawsuits, Nj.; at þingi, present at the parliament, Grág. i. 142; at lögbergi, o n the hill of laws, 17, Nj.; at baki e-m, at the back of.
    2. denoting presence, partaking in; sitja at mat, to sit at meat, Fms. i. 241; vera at veizlu, brullaupi, to be at a banquet, nuptials, Nj. 51, Ld. 70: a law term, vera at vígi, to be an accessory in manslaying, Nj. 89, 100; vera at e-u simply means to be about, be busy in, Fms. iv. 237; standa at máli, to stand by one in a case, Grág. ii. 165, Nj. 214; vera at fóstri, to be fostered, Fms. i. 2; sitja at hégóma, to listen to nonsense, Ld. 322; vera at smíð, to be at one’s work, Þórð. 62: now absol., vera at, to go on with, be busy at.
    3. the law term vinna eið at e-u has a double meaning:
    α. vinna eið at bók, at baugi, to make an oath upon the book by laying the band upon it, Landn. 258, Grág., Nj.; cp. Vkv. 31, Gkv. 3. 3, Hkv. 2. 29, etc.: ‘við’ is now used in this sense.
    β. to confirm a fact (or the like) by an oath, to swear to, Grág. i. 9, 327.
    γ. the law phrase, nefna vátta at e-u, of summoning witnesses to a deed, fact, or the like; nefna vátta at benjum, to produce evidence, witnesses as to the wounds, Nj., Grág.; at görð, Eg. 738; at svörum, Grág. i. 19: this summoning of witnesses served in old lawsuits the same purpose as modern pleadings and depositions; every step in a suit to be lawful must be followed by such a summoning or declaration.
    4. used ellipt., vera at, to be about, to be busy at; kvalararnir er at vóru at pína hann, who were tormenting him; þar varstu at, you were there present, Skálda 162; at várum þar, Gísl. (in a verse): as a law term ‘vera at’ means to be guilty, Glúm. 388; vartattu at þar, Eg. (in a verse); hence the ambiguity of Glum’s oath, vask at þar, I was there present: var þar at kona nokkur ( was there busy) at binda sár manna, Fms. v. 91; hann var at ok smíðaði skot, Rd. 313; voru Varbelgir at ( about) at taka af, þau lög …, Fms. ix. 512; ek var at ok vafk, I was about weaving, xi. 49; þeir höfðu verit at þrjú sumur, they had been busy at it for three summers, x. 186 (now very freq.); koma at, come in, to arrive unexpectedly; Gunnarr kom at í því, G. came in at that moment; hvaðan komtú nú at, whence did you come? Nj. 68, Fms. iii. 200.
    5. denoting the kingdom or residence of a king or princely person; konungr at Danmörk ok Noregi, king of…, Fms. i. 119, xi. 281; konungr, jarl, at öllum Noregi, king, earl, over all N., íb. 3, 13, Landn. 25; konungr at Dyflinni, king of Dublin, 25; but í or yfir England!, Eg. 263: cp. the phrase, sitja at landi, to reside, of a king when at home, Hkr. i. 34; at Joini, Fms. xi. 74: used of a bishop; biskup at Hólum, bishop of Hólar, Íb. 18, 19; but biskup í Skálaholti, 19: at Rómi, at Rome, Fbr. 198.
    6. in denoting a man’s abode (vide p. 5, col. 1, l. 27), the prep. ‘at’ is used where the local name implies the notion of by the side of, and is therefore esp. applied to words denoting a river, brook, rock, mountain, grove, or the like, and in some other instances, by, at, e. g. at Hofi (a temple), Landn. 198; at Borg ( a castle), 57; at Helgafelli (a mountain), Eb. constantly so; at Mosfelli, Landn. 190; at Hálsi (a hill), Fms. xi. 22; at Bjargi, Grett. 90; Hálsum, Landn. 143; at Á ( river), 296, 268; at Bægisá, 212; Giljá, 332; Myrká, 211; Vatnsá, id.; þverá, Glúm. 323; at Fossi (a ‘force’ or waterfall), Landn. 73; at Lækjamoti (waters-meeting), 332; at Hlíðarenda ( end of the lithe or hill), at Bergþórshváli, Nj.; at Lundi (a grove), at Melum (sandhill), Landn. 70: the prep. ‘á’ is now used in most of these cases, e. g. á Á, á Hofi, Helgafelli, Felli, Hálsi, etc.
    β. particularly, and without any regard to etymology, used of the abode of kings or princes, to reside at; at Uppsölum, at Haugi, Alreksstöðum, at Hlöðum, Landn., Fms.
    γ. konungr lét kalla at stofudyrum, the king made a call at the hall door, Eg. 88; þeir kölluðu at herberginu, they called at the inn, Fms. ix. 475.
    7. used ellipt. with a gen., esp. if connected with such words as gista, to be a guest, lodge, dine, sup (of festivals or the like) at one’s home; at Marðar, Nj. 4; at hans, 74; þingfesti at þess bóanda, Grág. i. 152; at sín, at one’s own home, Eg. 371, K. Þ. K. 62; hafa náttstað at Freyju, at the abode of goddess Freyja, Eg. 603; at Ránar, at Ran’s, i. e. at Ran’s house, of drowned men who belong to the queen of the sea, Ran, Eb. 274; at hins heilaga Ólafs konungs, at St. Olave’s church, Fms. vi. 63: cp. ad Veneris, εις Κίμωνος.
    B. TEMP.
    I. at, denoting a point or period of time; at upphafi, at first, in the beginning, Ld. 104; at lyktum, at síðustu, at lokum, at last; at lesti, at last, Lex. Poët., more freq. á lesti; at skilnaði, at parting, at last, Band. 3; at fornu, in times of yore, formerly, Eg. 267, D. I. i. 635; at sinni, as yet, at present; at nýju, anew, of present time; at eilífu, for ever and ever; at skömmu, soon, shortly, Ísl. ii. 272, v. l.
    II. of the very moment when anything happens, the beginning of a term; denoting the seasons of the year, months, weeks, the hours of the day; at Jólum, at Yule, Nj. 46; at Pálmadegi, on Palm Sunday, 273; at Páskum, at Easter; at Ólafsvöku, on St. Olave’s eve, 29th of July, Fms.; at vetri, at the beginning of the winter, on the day when winter sets in, Grág. 1. 151; at sumarmálum, at vetrnáttum; at Tvímánaði, when the Double month (August) begins, Ld. 256, Grág. i. 152; at kveldi, at eventide, Eg. 3; at því meli, at that time; at eindaga, at the term, 395; at eykð, at 4 o’clock p. m., 198; at öndverðri æfi Abra hams, Ver. II; at sinni, now at once, Fms. vi. 71; at öðruhverju, every now and then.
    β. where the point of time is marked by some event; at þingi, at the meeting of parliament (18th to the 24th of June), Ld. 182; at féránsdómi, at the court of execution, Grág. i. 132, 133; at þinglausnum, at the close of the parliament (beginning of July), 140; at festarmálum, eðr at eiginorði, at betrothal or nuptials, 174; at skilnaði, when they parted, Nj. 106 (above); at öllum minnum, at the general drinking of the toasts, Eg. 253; at fjöru, at the ebb; at flæðum, at flood tide, Fms. viii. 306, Orkn. 428; at hrörum, at an inquest, Grág. i. 50 (cp. ii. 141, 389); at sökum, at prosecutions, 30; at sinni, now, as yet, v. that word.
    III. ellipt., or adding ‘komanda’ or ‘er kemr,’ of the future time:
    1. ellipt., komanda or the like being understood, with reference to the seasons of the year; at sumri, at vetri, at hausti, at vári, next summer, winter…, Ísl. ii. 242; at miðju sumri, at ári, at Midsummer, next year, Fas. i. 516; at miðjum vetri, Fms. iv. 237,
    2. adding ‘komanda’ or ‘er kemr;’ at ári komanda, Bárð. 177; at vári er kemr, Dipl. iii. 6.
    IV. used with an absolute dat. and with a pres. part.:
    1. with pres. part.; at morni komanda, on the coming morrow, Fms. i. 263; at sér lifanda, in vivo, in his life time, Grág. ii. 202; at þeim sofundum, illis dormientibus, Hkr. i. 234; at öllum ásjándum, in the sight of all, Fms. x. 329; at úvitanda konungi, illo nesciente, without his knowledge, 227; at áheyranda höfðingjanum, in the chief’s bearing, 235.
    2. of past time with a past part. (Lat. abl. absol.); at hræjum fundnum, on the bodies being found, Grág. ii. 87; at háðum dómum ok föstu þingi, during the session, the courts being set, i. 484; at liðnum sex vikum, after six weeks past, Band. 13; at svá búnu, so goru, svá komnu, svá mæltu (Lat. quibus rebus gestis, dictis, quo facto, dicto, etc.), v. those words; at úreyndu, without trial, without put ting one to the test, Ld. 76; at honum önduðum, illo mortuo.
    3. ellipt. without ‘at;’ en þessum hlutum fram komnum, when all this has been done, Eb. 132.
    V. in some phrases with a slight temp, notion; at görðum gildum, the fences being strong, Gþl. 387; at vörmu spori, at once, whilst the trail is warm; at úvörum, unawares, suddenly, Nj. 95, Ld. 132; at þessu, at this cost, on that condition, Eb. 38, Nj. 55; at illum leiki, to have a narrow escape, now við illan leik, Fms. ix. 473; at því, that granted, Grág. ii. 33: at því, at pessu, thereafter, thereupon, Nj. 76.
    2. denoting succession, without interruption, one after another; hverr at öðrum, annarr maðr at öðrum, aðrir at öðrum; eina konu at annarri, Eg. 91, Fms. ii. 236, vi. 25, Bs. i. 22, 625. 80, H. E. i. 522.
    C. METAPH. and in various cases:
    I. denoting a transformation or change into, to, with the notion of destruction; brenna at ösku, at köldum kolum, to burn to ashes, to be quite destroyed, Fms. i. 105, Edda 3, Sturl. ii. 51: with the notion of transformation or transfiguration, in such phrases as, verða at e-u, göra e-t at e-u, to turn it into:
    α. by a spell; verða at ormi, to become a snake, Fms. xi. 158; at flugdrekum, Gullþ. 7; urðu þau bönd at járni, Edda 40.
    β. by a natural process it can often be translated by an acc. or by as; göra e-n at urðarmanni, to make him an outlaw, Eg. 728; græða e-n at orkumlamanni, to heal him so as to maim him for life, of bad treatment by a leech, Eb. 244: in the law terms, sár görist at ben, a wound turning into a ben, proving to be mortal, Grág., Nj.; verða at ljúgvætti, to prove to be a false evidence, Grág. i. 44; verða at sætt, to turn into reconciliation, Fms. i. 13; göra e-t at reiði málum, to take offence at, Fs. 20; at nýjum tíðindum, to tell as news, Nj. 14; verða fátt at orðum, to be sparing of words, 18; kveðr (svá) at orði, to speak, utter, 10; verða at þrifnaði, to geton well, Fms. vii. 196: at liði, at skaða, to be a help or hurt to one; at bana, to cause one’s death, Nj. 223, Eg. 21, Grág. ii. 29: at undrum, at hlátri, to become a wonder, a laughing-stock, 623. 35, Eg. 553.
    II. denoting capacity, where it may be translated merely by as or for; gefa at Jólagjöf, to give for a Christmas-box, Eg. 516; at gjöf, for a present; at erfð, at láni, launum, as an inheritance, a loan; at kaupum ok sökum, for buying and selling, Ísl. ii. 223, Grág. i. 423; at solum, ii. 204; at herfangi, as spoil or plunder; at sakbótum, at niðgjöldum, as a compensation, weregeld, i. 339, ii. 171, Hkr. ii. 168; taka at gíslingu, to take as an hostage, Edda 15; eiga e-n at vin, at óvin, to have one as friend or foe, illt er at eiga þræl at eingavin, ‘tis ill to have a thrall for one’s bosom friend (a proverb), Nj. 77; fæða, eiga, at sonum (syni), to beget a son, Edda 8, Bs. i. 60 (but eiga at dóttur cannot be said); hafa möttul at yfirhöfn, Fms. vii. 201; verða nökkut at manni (mönnum), to turn out to be a worthy man; verða ekki at manni, to turn out a worthless person, xi. 79, 268.
    2. in such phrases as, verða at orðum, to come towards, Nj. 26; var þat at erindum, Eg. 148; hafa at veizlum, to draw veizlur ( dues) from, Fms. iv. 275, Eg. 647; gora e-t at álitum, to take it into consideration, Nj. 3.
    III. denoting belonging to, fitting, of parts of the whole or the like; vóru at honum (viz. the sword) hjölt gullbúin, the sword was ornamented with a hilt of gold, Ld. 330; umgörð at ( belonging to) sverði, Fs. 97 (Hs.) in a verse; en ef mór er eigi at landinu, if there be no turf moor belonging to the land, Grág. ii. 338; svá at eigi brotnaði nokkuð at Orminum, so that no harm happened to the ship Worm, Fms. x. 356; hvatki er meiðir at skipinu eðr at reiðinu eðr at viðum, damage done t o …, Grág. ii. 403; lesta ( to injure) hús at lásum, við eðr torfi, 110; ef land hefir batnað at húsum, if the land has been bettered as to its buildings, 210; cp. the phrase, göra at e-u, to repair: hamlaðr at höndum eðr fótum, maimed as to hands or feet, Eg. 14; heill at höndum en hrumr at fótum, sound in band, palsied in foot, Fms. vii. 12; lykill at skrá, a key belonging, fitting, to the latch; hurð at húsi; a key ‘gengr at’ ( fits) skrá; and many other phrases. 2. denoting the part by which a thing is held or to which it belongs, by; fá, taka at…, to grasp by …; þú tókt við sverði hans at hjöltunum, you took it by the bill, Fms. i. 15; draga út björninn at hlustum, to pull out the bear by the ears, Fas. ii. 237; at fótum, by the feet, Fms. viii. 363; mæla ( to measure) at hrygg ok at jaðri, by the edge or middle of the stuff, Grág. i. 498; kasta e-m at höfði, head foremost, Nj. 84; kjósa e-n at fótum, by the feet alone, Edda 46; hefja frændsemi at bræðrum, eða at systkynum, to reckon kinship by the brother’s or the sister’s side, Grág. i. 28; kjósa at afli, at álitum, by strength, sight, Gs. 8, belongs rather to the following.
    IV. in respect of, as regards, in regard to, as to; auðigr at fé, wealthy of goods, Nj. 16, 30, 51; beztir hestar at reið, the best racehorses, 186; spekingr at viti, a man of great intellect, Ld. 124; vænn (fagr) at áliti, fair of face, Nj. 30, Bs. i. 61; kvenna vænst at ásjónu ok vits munum, of surpassing beauty and intellect, Ld. 122; fullkominn at hyggju, 18; um fram aðra menn at vinsældum ok harðfengi, of surpassing popularity and hardihood, Eb. 30.
    2. a law term, of challenging jurors, judges, or the like, on account of, by reason of; ryðja ( to challenge) at mægðum, guðsifjum, frændsemi, hrörum …; at leiðarlengd, on account of distance, Grág. i. 30, 50, Nj. (freq.)
    3. in arithm. denoting proportion; at helmingi, þriðjungi, fjórðungi, tíunda hluta, cp. Lat. ex asse, quadrante, for the half, third… part; máttr skal at magni (a proverb), might and main go together, Hkr. ii. 236; þú munt vera at því mikill fræðimaðr á kvæði, in the same proportion, as great, Fms. vi. 391, iii. 41; at e-s hluta, at… leiti, for one’s part, in turn, as far as one is con cerned, Grág. i. 322, Eg. 309, Fms. iii. 26 (freq.): at öðrum kosti, in the other case, otherwise (freq.) More gener., at öllu, öngu, in all (no) respects; at sumu, einhverju, nokkru, partly; at flestu, mestu, chiefly.
    4. as a paraphrase of a genitive; faðir, móðir at barni (= barns); aðili at sök (= sakar a.); morðingi at barni (= barns), faðerni at barni (barns); illvirki at fé manna (cp. Lat. felo de se), niðrfall at sökum (saka), land gangr at fiskum (fiska), Fms. iv. 274, Grág. i. 277, 416, N. G. L. i. 340, K. Þ. K. 112, Nj. 21.
    5. the phrase ‘at sér,’ of himself or in himself, either ellipt. or by adding the participle görr, and with the adverbs vel, ilia, or the like; denoting breeding, bearing, endowments, character …; væn kona, kurteis ok vel at sér, an accomplished, well-bred, gifted lady, Nj. I; vitr maðr ok vel at sér, a wise man and thoroughly good in feeling and bearing, 5; þú ert maðr vaskr ok vel at þér, 49; gerr at sér, accomplished, 51; bezt at sér görr, the finest, best bred man, 39, Ld. 124; en þó er hann svá vel at sér, so generous, Nj. 77; þeir höfðingjar er svá vóru vel at sér, so noble-minded, 198, Fms. i. 160: the phrase ‘at sér’ is now only used of knowledge, thus maðr vel að sér means clever, a man of great knowledge; illa að sér, a blockhead.
    6. denoting relations to colour, size, value, age, and the like; hvitr, svartr, grár, rauðr … at lit, white, swarthy, gray, red … of colour, Bjarn. 55, 28, Ísl. ii. 213, etc.; mikill, lítill, at stærð, vexti, tall, small of size, etc.; ungr, gamall, barn, at aldri, young, old, a child of age; tvítugr, þrítugr … at aldri, twenty, thirty … years of age (freq.): of animals; kyr at fyrsta, öðrum … kálfi, a cow having calved once, twice…, Jb. 346: value, amount, currency of money, kaupa e-t at mörk, at a mark, N. G. L. 1. 352; ok er eyririnn at mörk, amounts to a mark, of the value of money, Grág. i. 392; verðr þá at hálfri murk vaðmála eyrir, amounts to a half a mark, 500.
    β. metaph. of value, connected with verbs denoting to esteem, hold; meta, hafa, halda at miklu, litlu, vettugi, engu, or the like, to hold in high or low esteem, to care or not to care for (freq.): geta e-s at góðu, illu, öngu, to mention one favourably, unfavourably, indifferently … (freq.), prop. in connection with. In many cases it may be translated by in; ekki er mark at draumum, there is no meaning in dreams, no heed is to be paid to dreams, Sturl. ii. 217; bragð er at þá barnið finnr, it goes too far, when even a child takes offence (a proverb): hvat er at því, what does it mean? Nj. 11; hvert þat skip er vöxtr er at, any ship of mark, i. e. however small, Fms. xi. 20.
    V. denoting the source of a thing:
    1. source of infor mation, to learn, perceive, get information from; Ari nam ok marga fræði at Þuríði, learnt as her pupil, at her hands, as St. Paul at the feet of Gamaliel, (just as the Scotch say to speer or ask at a person); Ari nam at Þorgeiri afraðskoll, Hkr. (pref.); nema kunnáttu at e-m, used of a pupil, Fms. i. 8; nema fræði at e-m, xi. 396.
    2. of receiving, acquiring, buying, from; þiggja e-t at e-m, to receive a thing at his hands, Nj. 51; líf, to be pardoned, Fms. x. 173; kaupa land at e-m, to buy it from, Landn. 72, Íb. II, (now af is more freq. in this sense); geta e-t at e-m, to obtain, procure at one’s hands, impetrare; þeirra manna er þeir megu þat geta at, who are willing to do that, Grág. i. I; heimta e-t at e-m (now af), to call in, demand (a debt, money), 279; fala e-t at e-m (now af), to chaffer for or cheapen anything, Nj. 73; sækja e-t at e-m, to ask, seek for; sækja heilræði ok traust at e-m, 98; leiga e-t at e-m (now af), to borrow, Grág. ii. 334; eiga e-t (fé, skuld) at e-m, to be owed money by any one, i. 399: metaph. to deserve of one, Nj. 113; eiga mikit at e-m, to have much to do with, 138; hafa veg, virðing, styrk, at, to derive honour, power from, Fms. vi. 71, Eg. 44, Bárð. 174; gagn, to be of use, Ld. 216; mein, tálma, mischief, disadvantage, 158, 216, cp. Eg. 546; ótta, awe, Nj. 68.
    VI. denoting conformity, according to, Lat. secundum, ex, after; at fornum sið, Fms. i. 112; at sögn Ara prests, as Ari relates, on his authority, 55; at ráði allra vitrustu manna, at the advice of, Ísl. ii. 259, Ld. 62; at lögum, at landslögum, by the law of the land, Grág., Nj.; at líkindum, in all likelihood, Ld. 272; at sköpum, in due course (poet.); at hinum sama hætti, in the very same manner, Grág. i. 90; at vánum, as was to be expected, Nj. 255; at leyfi e-s, by one’s leave, Eg. 35; úlofi, Grág. ii. 215; at ósk, vilja e-s, as one likes…; at mun, id. (poet.); at sólu, happily (following the course of the sun), Bs. i. 70, 137; at því sem …, as to infer from …, Nj. 124: ‘fara, láta, ganga at’ denotes to yield, agree to, to comply with, give in, Ld. 168, Eg. 18, Fms. x. 368.
    VII. in phrases nearly or quite adverbial; gróa, vera græddr, at heilu, to be quite healed, Bárð. 167, Eb. 148; bíta at snöggu, to bite it bare, Fms. xi. 6; at þurru, till it becomes dry, Eb. 276; at endilöngu, all along, Fas. ii; vinnast at litlu, to avail little, 655 x. 14; at fullu, fully, Nj. 257, Hkr. i. 171; at vísu, of a surety, surely, Ld. 40; at frjálsu, freely, 308; at líku, at sömu, equally, all the same, Hom. 80, Nj. 267; at röngu, wrongly, 686 B. 2; at hófi, temperately, Lex. Poët.; at mun, at ráði, at marki, to a great extent; at hringum, utterly, all round, (rare), Fms. x. 389; at einu, yet, Orkn. 358; svá at einu, því at einu, allt at einu, yet, however, nevertheless.
    VIII. connected with comparatives of adverbs and adjectives, and strengthening the sense, as in Engl. ‘the,’ so much the more, all the more; ‘at’ heldr tveimr, at ek munda gjarna veita yðr öllum, where it may be translated by so much the more to two, as I would willingly grant it to all of you; hon grét at meir, she grat (wept) the more, Eg. 483; þykir oss at líkara, all the more likely, Fms. viii. 6; þess at harðari, all the harder, Sturl. iii. 202 C; svá at hinn sé bana at nær, Grág. ii. 117; at auðnara, at hólpnara, the more happy, Al. 19, Grett. 116 B; þess at meiri, Fms. v. 64; auvirðismaðr at meiri, Sturl. ii. 139; maðr at vaskari, id.; at feigri, any the more fey, Km. 22; maðr at verri, all the worse, Nj. 168; ok er ‘at’ firr…, at ek vil miklu heldr, cp. Lat. tantum abest… ut, Eg. 60.
    β. following after a negation; eigi at síðr, no less, Nj. 160, Ld. 146; eigi… at meiri maðr, any better, Eg. 425, 489; erat héra at borgnara, any the better off for that, Fms. vii. 116; eigi at minni, no less for that, Edda (pref.) 146; eigi at minna, Ld. 216, Fms. ix. 50; ekki at verri drengr, not a bit worse for that, Ld. 42; er mér ekki son minn at bættari, þótt…, 216; at eigi vissi at nær, any more, Fas. iii. 74.
    IX. following many words:
    1. verbs, esp. those denoting, a. to ask, enquire, attend, seek, e. g. spyrja at, to speer (ask) for; leita at, to seek for; gæta, geyma at, to pay attention to; huga, hyggja at; hence atspurn, to enquire, aðgæzla, athugi, attention, etc.
    β. verbs denoting laughter, play, joy, game, cp. the Engl. to play at …, to laugh at …; hlæja, brosa at e-u, to laugh, smile at it; leika (sér) at e-u, to play at; þykja gaman at, to enjoy; hæða, göra gys at …, to make sport at …
    γ. verbs denoting assistance, help; standa, veita, vinna, hjálpa at; hence atstoð, atvinna, atverk:—mode, proceeding; fara at, to proceed, hence atför and atferli:—compliance; láta, fara at e-u, v. above:— fault; e-t er at e-u, there is some fault in it, Fms. x. 418; skorta at e-u, to fall short of, xi. 98:—care, attendance; hjúkra at, hlýja at, v. these words:—gathering, collecting; draga, reiða, flytja, fá at, congerere:—engagement, arrival, etc.; sækja at, to attack; ganga at, vera at, to be about; koma at, ellipt. to arrive: göra at, to repair: lesta at, to impair (v. above); finna at, to criticise (mod.); telja at, id.: bera at, to happen; kveða at e-m, to address one, 625. 15, (kveða at (ellipt.) now means to pronounce, and of a child to utter (read) whole syllables); falla at, of the flood-tide (ellipt.): metaph. of pains or straits surrounding one; þreyngja, herða at, to press hard: of frost and cold, with regard to the seasons; frjósa at, kólna at, to get really cold (SI. 44), as it were from the cold stiffening all things: also of the seasons themselves; hausta, vetra að, when the season really sets in; esp. the cold seasons, ‘sumra at’ cannot be used, yet we may say ‘vára að’ when the spring sets in, and the air gets mild.
    δ. in numberless other cases which may partly be seen below.
    2. connected ellipt. with adverbs denoting motion from a place; norðan, austan, sunnan, vestan at, those from the north, east…; utan at, innan at, from the outside or inside.
    3. with adjectives (but rarely), e. g. kærr, elskr, virkr (affectionate), vandr (zealous), at e-m; v. these words.
    WITH ACC.
    TEMP.: Lat. post, after, upon, esp. freq. in poetry, but rare in prose writers, who use eptir; nema reisi niðr at nið (= maðr eptir mann), in succession, of erecting a monument, Hm. 71; in prose, at þat. posthac, deinde, Fms. x. 323, cp. Rm., where it occurs several times, 2, 6, 9, 14, 18, 24, 28, 30, 35; sonr á at taka arf at föður sinn, has to take the inheritance after his father, Grág. i. 170 new Ed.; eiga féránsdóm at e-n, Grág. i. 89; at Gamla fallinn, after the death of G., Fms. x. 382; in Edda (Gl.) 113 ought to be restored, grét ok at Oð, gulli Freyja, she grat (wept) tears of gold for her lost husband Od. It is doubtful if it is ever used in a purely loc. sense; at land, Grág. (Sb.)ii. 211, is probably corrupt; at hönd = á hönd, Grág. (Sb.) i. 135; at mót = at móti, v. this word.
    ☞ In compounds (v. below) at- or að- answers in turn to Lat. ad- or in- or con-; atdráttr e. g. denotes collecting; atkoma is adventus: it may also answer to Lat. ob-, in atburðr = accidence, but might also be compared with Lat. occurrere.
    2.
    and að, the mark of the infinitive [cp. Goth. du; A. S. and Engl. to; Germ. zu]. Except in the case of a few verbs ‘at’ is always placed immediately before the infinitive, so as to be almost an inseparable part of the verb.
    I. it is used either,
    1. as, a simple mark of the infinitive, only denoting an action and independent of the subject, e. g. at ganga, at hlaupa, at vita, to go, to run, to know; or,
    2. in an objective sense when following such verbs as bjóða segja…, to invite, command …; hann bauð þeim at ganga, at sitja, be bade, ordered them to go, sit, or the like; or as gefa and fá; gefa e-m at drekka, at eta, to give one to drink or to eat, etc. etc.
    β. with the additional notion of intention, esp. when following verba cogitandi; hann ætlaði, hafði í hyggju at fara, he had it in his mind to go (where ‘to go’ is the real object to ætlaði and hafði í hyggju).
    3. answering to the Gr. ινα, denoting intention, design, in order to; hann gékk í borg at kaupa silfr, in order to buy, Nj. 280; hann sendi riddara sína með þeim at varðveita þær, 623. 45: in order to make the phrase more plain, ‘svá’ and ‘til’ are frequently added, esp. in mod. writers, ‘svá at’ and contr. ‘svát’ (the last however is rare), ‘til at’ and ‘til þess at,’ etc.
    II. in the earlier times the infin., as in Greek and Lat., had no such mark; and some verbs remain that cannot be followed by ‘at;’ these verbs are almost the same in Icel. as in Engl.:
    α. the auxiliary verbs vil, mun ( μέλλω), skal; as in Engl. to is never used after the auxiliaries shall, will, must; ek vil ganga, I will go; ek mun fara, (as in North. E.) I mun go; ek skal göra þat, I shall do that, etc.
    β. the verbs kunna, mega, as in Engl. I can or may do, I dare say; svá hygginn at hann kunni fyrir sökum ráða, Grág. ii. 75; í öllu er prýða má góðan höfðingja, Nj. 90; vera má, it may be; vera kann þat, id.: kunnu, however, takes ‘at’ whenever it means to know, and esp. in common language in phrases such as, það kann að vera, but vera kann þat, v. above.
    γ. lata, biðja, as in Engl. to let, to bid; hann lét (bað) þá fara, he let (bade) them go.
    δ. þykkja, þykjast, to seem; hann þykir vera, he is thought to be: reflex., hann þykist vera, sibi videtur: impers., mér þykir vera, mibi videtur, in all cases without ‘at.’ So also freq. the verbs hugsa, hyggja, ætla, halda, to think, when denoting merely the act of thinking; but if there be any notion of intention or purpose, they assume the ‘at;’ thus hann ætlaði, hugði, þá vera góða menn, he thought them to be, acc. c. inf.; but ætlaði at fara, meant to go, etc.
    ε. the verbs denoting to see, bear; sjá, líta, horfa á … ( videre); heyra, audire, as in Engl. I saw them come, I heard him tell, ek sá þá koma, ek heyrði hann tala.
    ζ. sometimes after the verbs eiga and ganga; hann gékk steikja, be went to roast, Vkv. 9; eiga, esp. when a mere periphrasis instead of skal, móður sína á maðr fyrst fram færa (better at færa), Grág. i. 232; á þann kvið einskis meta, 59; but at meta, id. l. 24; ráða, nema, göra …, freq. in poetry, when they are used as simple auxiliary verbs, e. g. nam hann sér Högna hvetja at rúnum, Skv. 3. 43.
    η. hljóta and verða, when used in the sense of must (as in Engl. he must go), and when placed after the infin.of another verb; hér muntu vera hljóta, Nj. 129; but hljóta at vera: fara hlýtr þú, Fms. 1. 159; but þú hlýtr at fara: verða vita, ii. 146; but verða at vita: hann man verða sækja, þó verðr (= skal) maðr eptir mann lifa, Fms. viii. 19, Fas. ii. 552, are exceptional cases.
    θ. in poetry, verbs with the verbal neg. suffix ‘-at,’ freq. for the case of euphony, take no mark of the infinitive, where it would be indispensable with the simple verb, vide Lex. Poët. Exceptional cases; hvárt sem hann vill ‘at’ verja þá sök, eða, whatever he chooses, either, Grág. i. 64; fyrr viljum vér enga kórónu at bera, en nokkut ófrelsi á oss at taka, we would rather bear no crown than …, Fms. x. 12; the context is peculiar, and the ‘at’ purposely added. It may be left out ellipt.; e. g. þá er guð gefr oss finnast (= at finnast), Dipl. ii. 14; gef honum drekka (= at drekka), Pr. 470; but mostly in unclassical writers, in deeds, or the like, written nastily and in an abrupt style.
    3.
    and að, conj. [Goth. þatei = οτι; A. S. þät; Engl. that; Germ, dass; the Ormul. and Scot. at, see the quotations sub voce in Jamieson; in all South-Teutonic idioms with an initial dental: the Scandinavian idioms form an exception, having all dropped this consonant; Swed. åt, Dan. at]. In Icel. the Bible translation (of the 16th century) was chiefly based upon that of Luther; the hymns and the great bulk of theol. translations of that time were also derived from Germany; therefore the germanised form það frequently appears in the Bible, and was often employed by theol. authors in sermons since the time of the Reformation. Jón Vidalin, the greatest modern Icel. preacher, who died in 1720, in spite of his thoroughly classical style, abounds in the use of this form; but it never took root in the language, and has never passed into the spoken dialect. After a relative or demonstr. pronoun, it freq. in mod. writers assumes the form eð, hver eð, hverir eð, hvað eð, þar eð. Before the prep. þú (tu), þ changes into t, and is spelt in a single word attú, which is freq. in some MS.;—now, however, pronounced aððú, aððeir, aððið …, = að þú…, with the soft Engl. th sound. It gener. answers to Lat. ut, or to the relat. pron. qui.
    I. that, relative to svá, to denote proportion, degree, so…, that, Lat. tam, tantus, tot…, ut; svá mikill lagamaðr, at…, so great a lawyer, that…, Nj. 1; hárið svá mikit, at þat…, 2; svá kom um síðir því máli, at Sigvaldi, it came so far, that…, Fms. xi. 95, Edda 33. Rarely and unclass., ellipt. without svá; Bæringr var til seinn eptir honum, at hann … (= svá at), Bær. 15; hlífði honum, at hann sakaði ekki, Fas. iii. 441.
    II. it is used,
    1. with indic, in a narrative sense, answering partly to Gr. οτι, Lat. quod, ut, in such phrases as, it came to pass, happened that …; þat var einhverju sinni, at Höskuldr hafði vinaboð, Nj. 2; þat var á palmdrottinsdag, at Ólafr konungr gékk út um stræti, Fms. ii. 244.
    2. with subj. answering to Lat. acc. with infin., to mark the relation of an object to the chief verb, e. g. vilda ek at þú réðist, I wished that you would, Nj. 57.
    β. or in an oblique sentence, answering to ita ut…; ef svá kann verða at þeir láti…, if it may be so that they might…, Fms. xi. 94.
    γ. with a subj. denoting design, answering to ϊνα or Lat. ut with subj., in order that; at öll veraldar bygðin viti, ut sciat totus orbis, Stj.; þeir skáru fyrir þá melinn, at þeir dæi eigi af sulti, ut ne fame perirent, Nj. 265; fyrsti hlutr bókarinnar er Kristindómsbálkr, at menn skili, in order that men may understand, Gþl. p. viii.
    III. used in connection with conjunctions,
    1. esp. þó, því, svá; þó at freq. contr. þótt; svát is rare and obsolete.
    α. þóat, þótt (North. E. ‘thof’), followed by a subjunctive, though, although, Lat. etsi, quamquam (very freq.); þóat nokkurum mönnum sýnist þetta með freku sett… þá viljum vér, Fms. vi. 21: phrases as, gef þú mér þó at úverðugri, etsi indignae (dat.), Stj. MS. col. 315, are unclass., and influenced by the Latin: sometimes ellipt. without ‘þó,’ eigi mundi hón þá meir hvata göngu sinni, at (= þóat) hon hraeddist bana sinn, Edda 7, Nj. 64: ‘þó’ and ‘at’ separated, svarar hann þó rétt, at hann svari svá, Grág. i. 23; þó er rétt at nýta, at hann sé fyrr skorinn, answering to Engl. yetthough, Lat. attamenetsi, K. Þ. K.
    β. því at, because, Lat. nam, quia, with indic.; því at allir vóru gerfiligir synir hans, Ld. 68; því at af íþróttum verðr maðr fróðr, Sks. 16: separated, því þegi ek, at ek undrumst, Fms. iii. 201; því er þessa getið, at þat þótti, it i s mentioned because …, Ld. 68.
    γ. svá at, so that, Lat. ut, ita ut; grátrinn kom upp, svá at eingi mátti öðrum segja, Edda 37: separated, so … that, svá úsvúst at …, so bad weather, that, Bs. i. 339, etc.
    2. it is freq. used superfluously, esp. after relatives; hver at = hverr, quis; því at = því, igitur; hverr at þekkr ok þægiligr mun verða, Fms. v. 159; hvern stvrk at hann mundi fá, 44; ek undrumst hvé mikil ógnarraust at liggr í þér, iii. 201; því at ek mátti eigi þar vera elligar, því at þar var kristni vel haldin, Fas. i. 340.
    IV. as a relat. conj.:
    1. temp, when, Lat. quum; jafnan er ( est) mér þá verra er ( quum) ek fer á braut þaðan, en þá at ( quum) ek kem, Grett. 150 A; þar til at vér vitum, till we know, Fms. v. 52; þá at ek lýsta (= þá er), when, Nj. 233.
    2. since, because; ek færi yðr (hann), at þér eruð í einum hrepp allir, because of your being all of the same Rape, Grág. i. 260; eigi er kynlegt at ( though) Skarphéðinn sé hraustr, at þat er mælt at…, because (since) it is a saying that…, Nj. 64.
    V. in mod. writers it is also freq. superfluously joined to the conjunctions, ef að = ef, si, (Lv. 45 is from a paper MS.), meðan að = meðan, dum; nema að, nisi; fyrst að = fyrst, quoniam; eptir að, síðan að, postquam; hvárt að = hvárt, Lat. an. In the law we find passages such as, þá er um er dæmt eina sök, at þá eigu þeir aptr at ganga í dóminn, Grág. i. 79; ef þing ber á hina helgu viku, at þat á eigi fyrir þeim málum at standa, 106; þat er ok, at þeir skulu reifa mál manna, 64; at þeir skulu með váttorð þá sök sækja, 65: in all these cases ‘at’ is either superfluous or, which is more likely, of an ellipt. nature, ‘the law decrees’ or ‘it is decreed’ being understood. The passages Sks. 551, 552, 568, 718 B, at lokit (= at ek hefi lokit), at hugleitt (= at ek hefi h.), at sent (= at ek hefi sent) are quite exceptional.
    4.
    and að, an indecl. relat. pronoun [Ulf. þatei = ος, ος αν, οστις, οσπερ, οιος, etc.; Engl. that, Ormul. at], with the initial letter dropped, as in the conj. at, (cp. also the Old Engl. at, which is both a conj. and a pronoun, e. g. Barbour vi. 24 in Jamieson: ‘I drede that his gret wassalage, | And his travail may bring till end, | That at men quhilc full litil wend.’ | ‘His mestyr speryt quhat tithings a t he saw.’—Wyntoun v. 3. 89.) In Icel. ‘er’ (the relat. pronoun) and ‘at’ are used indifferently, so that where one MS. reads ‘er,’ another reads ‘at,’ and vice versâ; this may easily be seen by looking at the MSS.; yet as a rule ‘er’ is much more freq. used. In mod. writers ‘at’ is freq. turned into ‘eð,’ esp. as a superfluous particle after the relative pron. hverr (hver eð, hvað eð, hverir eð, etc.), or the demonstr. sá (sá eð, þeir eð, hinir eð, etc.):—who, which, that, enn bezta grip at ( which) hafði til Íslands komið, Ld. 202; en engi mun sá at ( cui) minnisamara mun vera, 242; sem blótnaut at ( quae) stærst verða, Fms. iii. 214; þau tiðendi, at mér þætti verri, Nj. 64, etc. etc.
    5.
    n. collision (poët.); odda at, crossing of spears, crash of spears, Höfuðl. 8.
    β. a fight or bait of wild animals, esp. of horses, v. hesta-at and etja.
    6.
    the negative verbal suffix, v. -a.

    Íslensk-ensk orðabók > AT

  • 12 HELDR

    adv. compar.
    1) more, rather;
    heldr en, rather than, more than (vápn þeirra bitu eigi heldr en vendir);
    2) at heldr, any the more;
    also, all the more (at heldr tveimr, at ek mynda gjarna veita yðr öllum);
    at heldr þótt, even although;
    3) rather (nú vartu heldr til skjótr, en ek heldr til seinn);
    var brúðrin döpur heldr, the bride was rather sad;
    4) after a negative, but, on the contrary.
    * * *
    adv. compar.; superl. HELZT; [Goth. haldis; Dan. heller; Swed. hellre, heller: only Scandin., not being found in the Teut. dialects.]
    A. COMPAR.,
    I. more, rather:
    1. with the particle en (an), rather …, than; hann var heldr ljótr an góligr, Eluc. 55; kjós hann heldr til en frá, Bs. i. 480; umbeygilega hljóðs-grein heldr en hvassa, Skálda 182; með margföldu atkvæði heldr en einföldu, Sks. 311; hygg ek at heldr hafi hann helvíti en þessi maðr, Fms. vii. 118; vill hón at honum sé eigi frá vísat … heldr en þeir gefi upp borgina, Fms. i. 157: with a comparative, less than, more than; er þeim sé eigi minni kunnleikr á heldr en nábúum, Grág. ii. 343; bað hann skipa eptir konung-legri miskunn meirr, heldr en eptir hóflausri reiði Amans, Sks. 467.
    2. hvart-heldr …, eða, either …, or; whether …, or …; hvárt sem þat yrði heldr kú ildi eðr vaðmál, Dipl. iv. 13; en nú vitum vér eigi hvárt heldr er, … eða muntú …, now we know not which is the case, whether … or …, Fms. i. 33: eða being understood, Gunnlaugi kveðsk vel líka hvárt at heldr er, G. said he should be well pleased whatsoever was done, Ísl. ii. 267.
    3. at heldr, not merely …, but rather, all the more, or after a negative, any more; at heldr tveimr, at ek munda gjarna veita yðr öllum, not merely for two, but I would gladly yield it to you all, Nj. 117; ok þótti ekki hans hefnt at heldr, þótt (the more, though) þetta væri at gört, Ísl. ii. 273; en eigi er at heldr hefnt göfugra frænda várra, Fms. viii. 136, Hm. 95; ok at heldr þótt ( even though) þeir væri frjálsir menn, þá væri þeir þó ( yet) óbóta-menn, Eg. 737.
    II. intens. very; systur fríða heldr, a very pretty sister, Hom. 115; heldr hljóðr, heldr fámálugr, Fms. xi. 78; var brúðrin döpr heldr, Nj. 11; þaer vóru málgar ok heldr íllorðar, 66; heldr ertú fámennr, Glúm. 377; tala heldr harðfarliga, Eb. 256; konungr var h. úkátr, Eg. 44; mér er heldr kalt, I am very cold, Orkn. (in a verse); þat mun mál manna, at görð sjá sé heldr skökk, Eg. 738; Þorólfr fýsti heldr uppgöngu, Eg. 242; var þá svá komit deginum, at heldr tók út eyktina, that the hour of eykt was just passing, Fb. i. 192.
    III. but, on the contrary, Germ. aber, vielmehr, esp. after a negative; eru þat ekki engla nöfn? answer, heldr (no, but) kenningar-nöfn, Eluc. 12; eigi mælir hann svá …, heldr ( but), 40:—eigi, … nema enn heldr, but on the contrary, Stj. 409, 412, 428, 442; hann rak eigi erendi bróður síns, heldr bað hann þeirrar konu sér til handa, Fms. vii. 103; at hyggjandi sinni skylit maðr hræsinn vera, heldr gætinn at geði, Hm. 6; ekki er þat, heldr vill faðir þinn, at …, Glúm. 379; láta þeir sér þat eigi einhlítt, heldr hafa þeir tekið …, Ó. H. 32; hæfir þat ekki, … heldr er yðr þat sæmd, at …, Fagrsk. ch. 16; með lítilli gleði, heldr með miklu angri, Barl. 144.
    β. but, Lat. sed, at; Rútr mun ámæla þér í öngu, heldr mun hann biðja at allir geymi þín sem bezt, Nj. 14; eru þeir eigi einir saman í ráða-görð sinni, heldr hafa þeir með sér marga vitra menn, Sks. 313: very freq. in mod. usage, but, þar er hvorki kafald né vetrar-ríki né steypi-regn, heldr …, Od. ix; öngvar hafa þeir ráðs-samkomur eða lög, heldr búa þeir í víðum hellrum, 112; ekki hafa hjarðmenn þar yfirför, eða akryrkju-menn, heldr er eyin ávalt óbygð af mönnum, 123; ekki bjuggu Lótofagar bana-ráð mönnum mínum, heldr …, 92; hann vildi ekki aptr snúa … heldr vildu þeir eptir verða, 95; hann var hið mesta tröll, og ekki menskum manni líkr, heldr skógþöktum tindi hárra fjalla, 191; grát eigi lengr svo ákafliga, freista heldr ( but try) …, Od. iv. 544.
    IV. with adverbs; ekki heldr, neither; ekki allnærri, og ekki h. mjög langt undan landi, Od. ix. 117; né heldr, nor either; ekki er þar heldr umgangr af veiði-mönnum, neither is there …, 120; hvorki gróðr-setja þeir nokkra plantan með höndum sínum né heldr ( neither) plægja jörðina, 108: ekki … auk heldr, not to speak of, still less, far less; hann vill ekki ljá mér það, auk heldr gefa, he will not lend it to me, far less give it: hitt-þó-heldr, rather the contrary! proncd. hitt-ó-heldr! ironically, e. g. tarna er fallegt, hittó-heldr, how fine, or rather the contrary! i. e. what a shame! with adverb. datives, öngu heldr, no more; öllu heldr, miklu heldr, much sooner.
    B. SUPERL.,
    I. soonest; hefi ek þat helzt í hug mér, Nj. 21; kunnu þeir þat helzt at segja til Ástríðar, at …, Fms. i. 68; þeir þykkjask nú helzt menn, Nj. 66: most, nú er þetta fylskni helzt, 133; sem ek veit sannast ok réttast ok helzt at lögum, Grág. i. 75.
    2. freq. in mod. usage, soonest, best, most, Germ. am liebsten, am besten; eg vildi það helzt, það væri helzt reynanda.
    II. with adverbs; einkum helzt, especially; þeir er Guði þjóna einkum helzt, 625. 165; hóti helzt, nökkvi helzt; þeir áttu hóti helzt sér nokkura kosti í fémunum, Ísl. ii. 134; ok þat hefir hann nökkvi helzt, er Búi mælir fyrir honum, Fms. xi. 78; þá hafði nú helzt nökkut munr á fengizt, Edda 32; allra h., above all; allra helzt í lögum, Skálda 162; hvar helzt, wheresoever, Hom.
    III. helzti or hölzti, with an adjective, very much, very, often with the notion of far too; hölzti varr, Fms. viii. 91; hölzti nær oss! 133; hölzti vaskligir, Al. 37; hann létzk við hölzti mikinn hraustleik, 41; ok kvað Guðrúnu hölzti gott at vefja honum at höfði sér, Ld. 188, cp. Fms. ii. 255; helzti fáráðir, Fær. 37; helzti lengi ( far too long) hefir svá farit, Fms. vi. 393; þér sitið heima ok látið vænliga, ok eruð æ hölzti margir, Ld. 216; Þórólfr kvað þræl þann helzti auðgan, Eb. 154; hölzti miklir úgæfu-menn, Nj. 191; hölzti höfum vér verit auðtrygg, Fas. i. 531; þyki mér nú sú ræða helzti löng orðin, Sks. 352; ok er þér hvárr-tveggi helzti góðr, Fms. i. 75; kvað konung hölzti lengi þar hafa kropit um lyng, Hkr. iii. 376.

    Íslensk-ensk orðabók > HELDR

  • 13 HLÍTA

    (-tta, -tt), v.
    1) to rely on, trust, with dat. (hlítir Ástríðr ekki öðrum konum at því at þjóna honum í lauginni);
    2) to rest satisfied with, be content with (var hann kvæntr, en hlítti þó eigi þeirri einni saman); eigi má því einu h., er bezt þykkir, one must put up with something short of the best; eigi mun minna við h., less than that will not do; eigi muntu því einu fyrir h., thou shalt not get off with that;
    3) to submit to, abide by (h. sætt, h. órskurði, dómi, ráðum e-s).
    * * *
    tt, [Dan. lide], to rely on, trust, abide by, with dat.; gakk með mér jafnan, ok hlít (imperat.) mínum ráðum, Nj. 62, Fms. i. 116, Fs. 84; ef hann vill eigi þeim váttum hlíta ( abide by) er hinir hafa, Grág. i. 114; þá skal hinn hlíta því at lögum, N. G. L. i. 346; þetta þá Guðrún ok kvaðsk hans forsjá hlíta mundu, Ld. 144, Fs. 80, Fas. iii. 70; ek mun hlíta búum mínum ok fara eigi til Hofs, Vápn. 29; hann var kvæntr, ok hlítti þó ekki þeirri einni saman, i. e. he had paramours besides, Dropl. 15; ok hlítir Ástríðr eigi öðrum konum í pvi at þjóna honum í lauginni, A. trusted not to other women, i. e. would let no one do it but herself, Fms. xi. 157; ok skal ekki öðrum mönnum nú at h. at reka nautin, i. e. I will do it myself, Eg. 720, Valla L. 224; þeir hlíttu mér ( used me) til bréfa-görða, Fms. ix. 262; ef þú mátt eigi öðrum þar til hlíta, if thou hast no one else to do it, Grett. 107: so in the saying, eigi má því einu h. er bazt þykkir, one must put up with something short of the best, Grett.
    2. with prep.; en þó sýnisk mér, sem eigi muni minna við hlíta, less than that will not do, Ísl. ii. 358, Fs. 13; vér höfum skip svá mikit ok lið-skyflt, at þar má ekki litlu liði við hlíta, so large a ship that it requires no small crew, Fms. iv. 297; eigi muntu því einu fyrir hlíta, that is not a sufficient answer, thou shall not get off with that, Hkr. iii. 256; cp. einhlítr, adj.

    Íslensk-ensk orðabók > HLÍTA

  • 14 MUNU

    (man or mun, munda; pret. infin. mundu), v.
    1) as an auxiliary verb simply denoting futurity, shall, will; munu margir þess gjalda, many will smart for it; ok mun hann hér koma brátt, and he will be here speedily;
    2) denoting what is probable or pretty certain, is sure to, must; þú munt vera feigr maðr, thou are surely a death-doomed man; nú mun faðir minn dauðr vera, now my father must be dead;
    3) in past tenses, would (eigi mundak trúa); must, kvað hann þá nú mundu dauða, he said that now they must be dead.
    * * *
    a verb whose present is in preterite form, see Gramm. p. xxiii; pres. man, mant (mantú, muntú), man, pl. munum, munut, munu; pret. mundi; subj. pres. muni; pret. myndi; imper. mun, muntu; pres. infin. munu; pret. infin. mundu. In the oldest vellums an o is used throughout for u, thus infin. monu, pret. mon, monu, and so on, whence subj. møndi; thus Thorodd, mon-a ( will not) mín móna; and leka møndi húsit ( the house would leak) ef eigi møndi ( thatched) smiðrinn, Skálda; mun’k = mun ek, Ad. 14, Skv. 1. 40; man’k = man ek, Fms. vii. 337 (Mork.); mona’k = muna ek (subj.): with neg. suff. pres. mon-a, she will not, Thorodd, Höfuðl. 17; monka ek, I shall not, Hkv. Hjörv. 23, Fms. x. 342 (in a verse); mon-at, mun-at (3rd pers.), shall not; monattu or munattu (2nd pers.), Gs. 19, Ls. 49; munum-a, we shall not, Hallfred; see -at, p. 2:—a pret. pl. manu without umlaut, or even with a throughout sing. and plur., is also freq. ☞ In mod. usage and MSS., as also in less correct paper transcripts of vellums, and in Editions, the pret. infin. mundu is freq. turned into a subj. from mundi, and ought to be restored; thus in Eg.—sögðu þat vera mundu (Ed. mundi) róg íllra manna, … konungr kveðsk því mundu (Ed. mundi) heldr af trúa, cp. Eb. (pref. p. xxxviii new Ed.)
    B. Will, shall, as an auxiliary verb simply denoting futurity, followed by an infinitive; munu margir þess gjalda, Nj. 2; þú mant vera feigr maðr, 63; sem nú man ek telja, Grág. ii. 211; aldri hafði önd mín tvá líkami ok eigi mun hón hafa, heldr mun hón einn líkama hafa nú, ok þann mun hón hafa á dóms-degi, Fms. iv. 121; hón kveðsk hans forsjá hlíta mundu, … ok kveðsk ganga mundu, Ld. 14; svá man móðir þín til ætla, Nj. 58; muntú ekki mín at slíku þurfa, 55; mon ek þá görask þinn maðr, Ó. H. 47; en ek mon þik láta vera göfgastan lendan mann, id.; þá man yðr eigi svá … at eigi moneð ér (subj.), 32; segir at nú man til verða sá maðr, 33; hér mantú konung upp fæða, móðir, 64; nú man ek koma til Uppsala-þings, 67; þá mono vér veita þér atgöngu, 69; vel man þér fara, Nj. 55; þú mant segja dauða minn, 58 (but þú munt, next line); úþarfir munu þér verða frændr Hallgerðar, id.; þó man ek ekki göra hann at þræli, id.; hvat ek veit, segir Gunnarr, hvárt ek man því úvaskari maðr en aðrir menn, sem …, whether I am, whether I should be, id.; hann lét þó svá búit þá mundu verða at vera (a threefold infin.), Ísl. ii. 357.
    II. with a suggestive sense of may be, probably, about, often answering to may be, perhaps in mod. writers; þá mundi lífa þriðjungr nætr, perhaps the third, about the third part, Fms. ix. 475; þeir myndi hafa nær sjau tigi manna, Sturl. iii. 239; hverr mundi þá segja? Edda 144; ok mundi hann vita þat fyrir er hann vissi dauða sinn, Nj. 98; ok myndi þat Njáll ætla, at …, 93; þeir sögðu þat vera mundu róg íllra manna, it was nothing but …, Eg. 55; sögðu at Þórólfr mundi vera hollr konungi, that Th. was no doubt faithful, id., passim.
    III. in asking and answering, corresponding to Engl. would’st thou? I will; Muntú veita mér þat er ek bið þik? Hvat er þat, segir konungr, Fms. vi. 392; muntú mér, Freyja, fjaðrhams, ljá?—Þó munda ek gefa þér þótt ór gulli væri, Þkv. 3, 4; mundu fleira mæla? answer, mun ek, Hkv. Hjörv. 2; muntú stefna vilja Hallvarði? Glúm. 365; mun hann dauðr, is he dead? Nj. 135.
    IV. denoting injunction; hann mælti til Einars, at hann mundi ( told him to) leita sér vistar, Hrafn. 5; svá hefi ek helzt ætlað at boð þitt muni vera at áliðnu sumri, Ld. 14 (but rarely).
    V. ellipt., the infin. vera being left out and understood; ærit bragð mun at því (viz. vera), Nj. 58; lítið bragð mun þá at, Ld. 136; Hálfr mundi mikill afreksmaðr, Mag. 4; torsótt mun (viz. vera) at sækja, Glúm. 365.
    ☞ Hardly any verb is more freq., e. g. þú munt hafa meira hlut sagði Njáll, en þó man hér hljótask af margs manns bani.—Man nokkut hér minn bani af hljótask?—Ekki man þat af þessu, en þó munu þeir minnask á fornan fjandskap ok muntú ekki annat mega en hrökkva við, Nj. 90; hversu mun nú ganga síðan? Þú mant ríða til þings. Þá man þú skamt eiga ólifað, ella mant þú verða gamall maðr, … Veiztú hvat þér man verða at bana … Þat sem allir munu sízt ætla, segir Njáll, 85. In mod. usage the word munu is far less frequent, and futurity is in speech mostly expressed, as in Gothic, by the pres. indic., as, eg fer á morgun, where an ancient would have said, ek mun fara á morgun; but in solemn style munu is retained, thus, sjá, þú munt barn geta í kviði þínum, ok munt son fæða ok hans nafn skaltú (not muntú) kalla Jesús; hann mun mikill verða, ok kallast sonr hins Hæsta, og Guð Drottinn mun gefa honum sæti síns föður Davíð, og hann mun ríkja yfir húsi Jakobs að eilifu, hans ríkis mun og enginn endir verða … Heilagr Audi mun koma yfir þig, og kraptr ins Hæsta mun yfirskyggja þig, af því at það hið helga sem af þér mun fæðast skal nefnast …, Luke i. 31 sqq. in the Icel. N. T. (Vídal.)

    Íslensk-ensk orðabók > MUNU

  • 15 SKULU

    (pres. skal, skulum; pret. skyldu; pret. infin. skyldu), v. shall (denoting fate, law, bidding, necessity, duty, obligation, purpose); þat skal Eyjólfr gøra, E. shall do that; hvat skal ek honum, what shall I do with him? vega skaltu hann, thou shalt kill him; hvat skal tjald þat, what is that tent for?; hón spurði, hvat þat skyldi, she asked what was the meaning of that.
    * * *
    a verb whose present is in a preterite form, see Gramm. p. xxiii; pres. skal, skalt (skaltú), skal, pl. skulum, skulut, skulu; pret. skyldi and skyldu; subj. pres. skyli, skuli; pret. skyldi and skyldu; pres. infin, skulu; pret. infin. skyldu; skyli as a kind of imperat., Hm. i, 14, 32, 41, 53–55, Og. 22. In the oldest vellums o is used throughout instead of u, skolu, skolom, skolot, skolo: with the pers. pron. suffixed, skal’k = skal ek, skola’g, skyla’g, skylda’g: with neg. suff. skal’k-at, I shall not; skal’k-a, Fms. vi. 417 (in a verse); skal-at, he shall not; skal-a, Hm. 29, 34, 37; skal-at, Ó. H. (in a verse); þú skalt-at, Kormak; skal-at-tu, Hm. 130, Sdm. 29, Skv. 1. 22, Plac. 37 (skala-þu); skulu-t, Sighvat; skyli-t, Hm. 6, 39; skyldo-at, Am. 2, 3, see Bugge (foot-note), and -at, p. 2. In mod. usage and in less correct paper transcripts of vellums or Editions the pret. infin. skulu, skyldu are replaced by the subj. skuli, skyldi; in such cases the infin. is to be restored, as, hann kvaðsk skuli, skyldi koma = skulu, skyldu koma; see munu: [Ulf. skulan = ὀφείλειν and μέλλειν, but not freq.; A. S. sculon; Engl. shall, should; O. H. G. skolan; Germ. sollen, with elided k; Dutch zullen; Dan. skulle; Swed. skola.]
    B. Shall, must, denoting fate, law, bidding, need, necessity, duty, obligation, and the like, therefore the use is more positive than that of shall in Engl.; of weird or fate, skyldi, Ýt. 1, 3, 5, 7–9, 11–13, 16; deyja skal hverr um sinn, því ek land um sté’k at ek lifa skylda’k, Gh. 12: in the saying, ungr má en gamall skal, young may, old must (viz. die): of law, menn skyldi eigi hafa höfuð-skip í hafi, en ef hefði, þá skyldi þeir af taka höfuð, … baugr tvíeyringr skyldi liggja í hverju höfuð-hofi á stalla, þann baug skyldi hverr goði hafa á hendi sér til lögþinga allra þeirra er hann skyldi sjáltr heyja, … Hverr sá maðr skyldi áðr eið vinna, nefni ek í þat vætti, skyldi hann segja, hjálpi mér svá Freyr … sem ek man (not skal, which however here might be used),… skyldu vera þrjú þing í fjórðungi, … þeir skyldu nefna dóma … hverr maðr skyldi gefa toll til hofs, Landn. (Hb.) 258, 259; and in the commandments, þú skalt ekki stela, elska skaltú Dróttinn Guð þinn, N. T.: of an oath, til þess legg ek hönd á helga bók, ok þat játtar ek Guði, at ek skal svá ráða, H. E. i. 561: of bidding, ganga skal, skala gestr vera, Hm.; gáttir allar um skoðask skyli, 1; þagalt ok hugalt skyli þjóðans barn ok vígdjarft vera, glaðr ok reifr skyli gumna hverr, 14; vin sínum skal maðr vinr vera, 41; geði skaltú við þann blanda, 43: of a promise, skal ek auka mikit þína sæmd, ef…, Nj. 102: mixed references, nú skulu vér enn við leita, let us try, Ísl. ii. 367; þá er ganga skyldi undir jarðar-men … skyldi endar torfunnar vera fastir, sá maðr er skírsluna skyldi flytja, skyldi ganga þar undir, Ld. 58; prestar skulu eigi fara með sundr-görðir, K. Þ. K.; hann skal fara til þings, … hann skal rétta vættið, Grág. i. 115; nú skal þat göra, Eg. 458; hann strengði heit, at hann skyldi þess manns bani verða, Hrafn. 5; nú skalt þú deyja, Nj. 64; þá skaltú trúa, Fms. ii. 268; mæla, at eigi skyli eiga við Héðin, Nj. 32; skyldi Unnr sitja í festum, … skyldi boð vera eptir mitt sumar, 4; skaltú þiggja af mér, Fms. ii. 246; þá skaltú vera frjáls, 268, etc.
    2. special usage, denoting purpose, doubt, etc., often rendered in Engl. by will; skaltú veita mér bæn þá er ek man biðja þik, wilt thou grant the request I am about to ask thee? 26; þeir Egill kröfðu dagverðar, Þorfinnr bóndi lét heimolt skyldu þat, Eg. 564; skaltú, segir Skapti, nefna fimmtar-dóminn … þrennar tylptir í fjórðungi hverjum? Nj. 150; hvat skaltú sveinn í sess minn? Eg. (in a verse); hvat skaltú, Konr ungr, kyrra fugla, Rm.; hvat skal ek hánum?—Drepa skaltú hann, Nj. 53; spurði Gunnarr hvat hann skyldi, what he was for, 57; engi vissi hvat þat skyldi, Fms. viii. 45, Al. 124; hvat skal þér afgamall þræll, of what use will he be to thee? Fms. iii. 158; hvat skal þér klumba sú? xi. 129: periphrast., þat mun íllt til frásagnar, ef ekki skal mega sjá á ykkr, at ( if one shall not be able to see that…) it hafit í bardaga verit, Nj. 97; ílla hefir dóttir mín brotið odd af oflæti sínu, ef þú skalt eigi þora, 94; Sveinn mátti eigi heita gildr konungr, ef hann skyldi eigi ( unless he) erfa föður sinn fyrir enar þriðju vetr-nætr, Fms. xi. 69; skaði mikill er þat er Þórólfr skal eigi vera tryggr mér, Eg. ch. 13; gefsk þú upp, segir Þórðr,—Eigi skal þat, segir Þórðr, I will not, Nj. 64: heill skaltú, ‘hail shalt thou!’ of welcome, Gm. 3, Hkv. i. 55; hón skyli morna, be a curse on her! Og. 32; él eitt mun verða, ok skyldi langt til annars sliks, may it be long ere such another happens, Nj. 200; sem aldri skyldi, which I never should, Fms. vii. 179.
    3. so also in phrases like, görðu svo vel að koma á morgun—answer, Eg skal koma, Eg skal göra það, where the Engl. has, I will.
    II. in the infin., áttú enskis annars af ván, enn þú munt hér deyja skulu, Eg. 414 A; ok muntú nú deyja skulu, þursinn, and now thou shall die, thy last hour is come, Fas. i. 385; grið man sjá maðr skolu hafa um helgina, Ó. H. 148; at Haraldr myndi skulu hafa hálfan Noreg, Fms. vi. 177; skemta mun þá fleira (dat.) skulu, 366; hafa munu þeir skulu frið um helgina, xi. 290; grunar mik at þetta muni skolu vera njósn, 333; er Guðs götur mundi fyrir skulu búa, at hann mundi leið skulu vísa, 625. 87; ek ætla mik skulu af honum hljóta inn mesta frama, it is fated to me, Eg. 19: poët. infin. skyldu, hann sagði barnit Johannem heita skyldu, 625. 86; hann kveðsk ríða skyldu, Nj. 55, Eg. 257, Ld. 116, passim.

    Íslensk-ensk orðabók > SKULU

  • 16 viljaðr

    a.
    1) willing, inclined; nú væra ek á þat v. at, I should like to; skal ek eigi vera verr v. en hann, I shall not be less eager (less ready) than he;
    2) intentioned, disposed (at drottning mundi miklu verr viljuð); vera e-m vel v., well disposed towards one; e-m er lítt viljat til e-s, one does not like a person; játta því nökkuru, er þeim væri eigi vel viljat, not to their liking.
    * * *
    adj. (prop. a part.), willing, inclined; nú væra ek á þat viljaðr, at …, I should like to …, Sturl. i. 6l, 67; (á-viljaðr), Fb. i. 63; skal ek eigi verr v. (less eager, less ready), en hann, Fms. vii. 275; at allir mundi vel til viljaðir at styrkja hans ríki, viii. 104; engi skal vera v. betr enn ek ( more eager than I) at vera úþarfr þeim búöndum, Ó. H. 209; augu jafnt viljuð til allrar umsjá, 655 xiii. A. 2.
    2. intentioned, disposed; at drottning mundi miklu verr viljuð, Eg. 339; vera e-m vel viljaðr, well disposed, Ísl. ii. 325; yðr vel viljuð í því er ek mætta, Boll. 356; vitrastir ok bazt viljaðir, Sks. 640 B; mann yðr vel viljaðan, Lv. 7; ok mér bezt viljaða, Fms. vi. 5: e-m er (lítt) viljað til e-s, to like, like not, Stj. 169; svara því sem vér vitum at honum er vel viljat, to answer what we know to be most to his liking, 137; játta því nökkuru er þeim væri eigi vel viljað, not to their liking, Fms. ix. 445; þér eruð allir viljaðir til líkamans en eigi til sálarinnar, Barl. 5: in mod. usage obsolete except in the phrase vel viljaðr, well-wishing.

    Íslensk-ensk orðabók > viljaðr

  • 17 stýri

    * * *
    n. helm, rudder (sitja við s.); láta vel (illa) at s., to answer well (ill) to the rudder.
    * * *
    n. a helm, rudder, Korm. 230; leggja s. í lag, Hkr. i. 32, Fms. i. 42, vii. 47; leggja stýri ór lagi, Al. 67; sitja við stýri, Eg.; láta (vel, ílla, ekki) at stýri, to answer (well, ill, not) to the rudder, O.T. 70, Fms. x. 368.
    COMPDS: stýrisdrengr, stýrisfiskr, stýrihamla, stýrishnakki, stýrisknappr, stýrislykkja.

    Íslensk-ensk orðabók > stýri

  • 18 VÁRR

    (vör. vart), a.
    1) aware; verða e-s varr, verða varr við e-t, to be aware of, learn, hear; gera e-n varan við e-t, to warn a person; gera vart við e-t, to draw attention to a thing;
    2) wary, cautious; vera varr um sik, to be on one’s guard; varr við e-t, on one’s guard against.
    * * *
    vár, várt, mod. vor, a possess. pron. This word has undergone several changes, starting from an original form uns, Goth. unsar, which was contracted into ús, cp. órir, p. 469; next the s changed into r (as in vera, heyra, eyra, járn), thus it became ûrr or ór-r, cp. A. S. ûre, Engl. our; lastly, the initial vowel was turned into the cognate consonant v, prob. from being confounded with the personal pronoun vér. The old poets seem only to know the vowel form, as is always seen in alliteration, Vþm. 4, 7, Hým. 33, Hkv. Hjörv. 23; and so in rhymes, stórr, órar, Kormak. Thorodd cites this form, órar eru ú-rækðir órar; and the earliest vellums use it throughout. About A. D. 1200 várr begins to appear, an innovation prob. imported from abroad; thus in Clem. S. (Arna-Magn. 645), p. 147, ‘ór,’ ‘órum,’ six times (ll. 1, 4, 9, 12, 13, 28), but ‘várra,’ ‘vár,’ twice (ll. 6, 25); in a few poems of the 12th century, preserved in late vellums, the spelling is ‘vórr,’ whereas the alliteration and rhyme demand ó, e. g. Líkn. 24, Harms. 53, 54, 58; in Ls. 52 ‘vömmin vár’ is an exception and otherwise corrupt, for ‘vár’ could not have existed at the time when that poem was composed. In this way the modern várr arose, being quite peculiar to the Scandinavian: [Dan. vor, Swed. vår; whereas Goth. unsar, Germ. unser, answer to the obsolete Icel. ossir; and A. S. ûre, Engl. our, answer to early Icel. órr]:—our.
    B. USAGES.—Our; várt höfuð, Fms. x. 7; várs herra, Stj.; várrar, id.; með vórum afla, Hkr. ii. 92; várra glæpa, Stj.
    2. neut. as subst.; [cp. Engl. ours]; láta slíka sitja yfir váru, Ísl. ii. 224.
    3. with another pron.; várr skal hverr eina konu eiga, N. G. L. i. 20; várr skal engi blandask við búfé, each of us, 18; skipi hvert várt stýrði, Am. 96; einn várn, one of us, Fms. vi. 165; hverjum várum, each of us Ó. H. 61; kvað hvern várn skyldu falla þveran of annan, Fms. vi. 313 (in a verse); sjám hverr várr ( who of us) fái fyrst búnar snekkjur. Fas. i. 350 (in a verse); engum várum, none of us, Glúm. 332; fundir várir Hákonar, our meetings, i. e. of H. and myself, Fms. vii. 256.

    Íslensk-ensk orðabók > VÁRR

  • 19 BREGÐA

    (bregð; brá, brugðum; brugðinn), v. with dat.
    bregða sverði, knífi, to draw a sword, knife;
    bregða fingri, hendi í e-t, to put (thrust) the finger, hand, into;
    hón brá hárinu undir belti sér, she put (fastened) her hair under her belt;
    bregða kaðli um e-t, to pass a rope round a thing;
    bregða augum sundr, to open the eyes;
    bregða e-m á eintal, to take one apart;
    bregða sér sjúkum, to feign illness;
    2) to deviate from, disregard (vér höfum brugðit af ráðum þínum);
    3) to alter, change;
    bregða lit, litum, to change colour, to turn pale;
    bregða e-m í e-s líki, to turn one (by spell) into another shape (þú brátt þér í merar líki);
    4) to break up, leave off, give up;
    bregða tjöldum, to strike the tents;
    bregða boði, to countermand a feast;
    bregða sýslu, to leave off working;
    bregða svefni, blundi, to awake;
    bregða tali, to break off talking;
    bregða orrustu, kaupi, to break off a battle, bargain;
    5) to break (bregða trúnaði, heiti, sáttmáli);
    6) bregða e-m e-u, to upbraid, reproach one with a thing (Kálfr brá mér því í dag);
    7) with prepp.,
    bregða e-m á loft, to lift one aloft;
    bregða e-u á, to give out, pretend (hann brá á því, at hann mundi ríða vestr til Miðfjarðar);
    absol., bregða á e-t, to begin (suddenly) doing a thing;
    Kimbi brá á gaman, took it playfully, laughed at it;
    þeir brugðu á glímu ok á glens, they started wrestling and playing;
    hestrinn brá á leik, broke into play, ran away;
    hönd bregðr á venju, is ready for its old work;
    þá brá Ingimundr til útanferðar, I. started to go abroad;
    bregða e-u undan, to put it out of the way, to hide it;
    bregða upp hendi, höndum, to hold up the hand;
    bregða e-u við, to ward off with (bregða við skildi); fig. to put forth as an example, to praise, wonder at (þínum drengskap skal ek við bregða);
    absol., bregða við, to start off, set about a thing without delay;
    brá hann við skjótt ok fór, he started off at once and went;
    8) refl., bregðast;
    9) impers., e-u bregðr, it ceases, fails;
    veðráttu brá eigi, there was no change in the weather;
    of a sudden appearance, kláða brá á hvarmana, the eye-lids began to itch;
    þá brá ljóma af Logafjöllum, then from L. there burst flashes of light;
    ljósi bregðr fyrir, a light passes before the eye;
    with preps., bregðr af vexti hans frá öðrum selum, his shape differs from that of other seals;
    e-m bregðr í brún, one is amazed, startled (nú bregðr mönnum í brún mjök);
    e-m bregðr til e-s, one person takes after, resembles another;
    en því bregðr mér til foreldris míns, in that I am like my father;
    þat er mælt, at fjórðungi bregði til fóstrs, the fostering makes the fourth part of a man;
    e-m bregðr við e-t = e-m bregðr í brún;
    brá þeim mjök við, er þeir sá hann inn ganga, it startled them much when they saw him come in;
    en þó brá fóstru Melkorku mest við þessi tíðindi, this news most affected M.’s nurse.
    * * *
    pret. sing. brá, 2nd pers. brátt, later brást; pl. brugðu, sup. brugðit; pres. bregð; pret. subj. brygði: reflex, (sk, z, st), pret. brásk, bráz, or brást, pl. brugðusk, etc.: poët. with the neg. suff. brá-at, brásk-at, Orkn. 78, Fms. vi. 51.
    A. ACT. WITH DAT.
    I. [A. S. bregdan, brædan; Old Engl. and Scot. to brade or braid; cp. bragð throughout]:—to move swiftly:
    1. of a weapon, to draw, brandish; b. sverði, to draw the sword, Gísl. 55, Nj. 28, Ld. 222, Korm. 82 sqq., Fms. i. 44, ii. 306, vi. 313, Eg. 306, 505; sverð brugðit, a drawn sword, 746; cp. the alliterative phrase in Old Engl. Ballads, ‘the bright browne (= brugðinn) sword:’ absol., bregð (imperat.), Korm. l. c.: b. knífi, to slash with a knife, Am. 59; b. flötu sverði, to turn it round in the band, Fms. vii. 157; saxi, Bs. i. 629: even of a thrust, b. spjóti, Glúm. 344.
    2. of the limbs or parts of the body, to move quickly; b. hendi, fingri, K. Þ. K. 10, Fms. vi. 122; b. augum sundr, to open the eyes, iii. 57, cp. ‘he bradde open his eyen two,’ Engl. Ballads; b. fótum, Nj. 253; b. fæti, in wrestling; b. grönum, to draw up the lips, 199, Fms. v. 220.
    3. of other objects; b. skipi, to turn the ship (rare), Fms. viii. 145, Eb. 324; b. e-m á eintal, einmæli, to take one apart, Fms. vi. 11, Ölk. 35; b. sér sjúkum, to feign sickness, Fagrsk. ch. 51; bregða sér in mod. usage means to make a short visit, go or come for a moment; eg brá mér snöggvast til …, etc.
    4. adding prepp.; b. upp; b. upp hendi, höndum, to hold up the hand, Fms. i. 167; b. upp glófa, 206, Eb. 326: b. e-m á lopt, to lift aloft, Eg. 122, Nj. 108; b. e-u undan, to put a thing out of the way, to hide it, Fas. i. 6; undir, Sturl. ii. 221, Ld. 222, Eb. 230: b. e-u við (b. við skildi), to ward off with …, Vápn. 5; but chiefly metaph. to put forth as an example, to laud, wonder at, etc.; þínum drengskap skal ek við b., Nj. 18; þessum mun ek við b. Áslaugar órunum, Fas. i. 257; nú mun ek því við b. ( I will speak loud), at ek hefi eigi fyr náð við þik at tala, Lv. 53: b. e-u á, to give out, pretend; hann brá á því at hann mundi ríða vestr til Miðfjarðar, Sturl. iii. 197, Fms. viii. 59, x. 322. β. to deviate from, disregard; vér höfum brugðit af ráðum þínum, Fær. 50, Nj. 13, 109, Ísl. ii. 198, Grág. i. 359; b. af marki, to alter the mark, 397.
    5. to turn, alter, change; b. lit, litum, to change colour, to turn pale, etc., Fms. ii. 7, Vígl. 24; b. sér við e-t, to alter one’s mien, shew signs of pain, emotion, or the like, Nj. 116; b. e-m í (or b. á sik) e-s líki, to turn one (by spell) into another shape, Bret. 13; at þú brátt þér í merar líki, Ölk. 37; hann brá á sik ýmissa dýra líki, Edda (pref.) 149.
    II. to break up or off, leave off, give up; b. búi, to give up one’s household, Grág. i. 153, Eg. 116, 704; b. tjöldum, to break up, strike the tents, Fms. iv. 302; b. samvist, to part, leave off living together, ii. 295; b. ráðahag, to break off an engagement, esp. wedding, 11; b. boði, to countermand a feast, 194; b. kaupi, to break off a bargain, Nj. 51, Rd. 251; b. sýslu, to leave off working, Fms. vi. 349; b. svefni, blundi, to awake, Sdm. 2; smátt bregðr slíkt svefni mínum, Lv. 53; b. tali, to break off talking, Vápn. 22; b. orustu, to break off the battle, Bret.: esp. freq. in poetry, b. hungri, föstu, sulti, to break or quell the hunger (of the wolf); b. gleði; b. lífi, fjörvi, to put to death, etc., Lex. Poët.
    2. to break faith, promise, or the like; b. máli, Grág. i. 148; trúnaði, Nj. 141; brugðið var öllu sáttmáli, Hkr. ii. 121; b. heiti, Alvm. 3: absol., ef bóandi bregðr við griðmann ( breaks a bargain), Grág. i. 153.
    3. reflex., bregðask e-m (or absol.), to deceive, fail, in faith or friendship; Gunnarr kvaðsk aldri skyldu b. Njáli né sonum hans, Nj. 57; bregðsk þú oss nú eigi, do not deceive us, Fms. vi. 17; vant er þó at vita hverir mér eru trúir ef feðrnir b., ii. 11; en þeim brásk framhlaupit, i. e. they failed in the onslaught, vii. 298; þat mun eigi bregðask, that cannot fail, Fas. ii. 526, Rb. 50; fáir munu þeir, at einörð sinni haldi, er slíkir brugðusk við oss, Fms. v. 36, Grett. 26 new Ed.
    III. [A. S. brædan, to braid, braider], to ‘braid,’ knot, bind, the band, string being in dat.; hann bregðr í fiskinn öðrum enda, he braided the one end in the fish, Finnb. 220; hón brá hárinu undir belli sér, she braided her hair under her belt; (hann) brá ( untied) brókabelti sínu, Fas. i. 47; er þeir höfðu brugðið kaðli um, wound a cable round it, Fms. x. 53; hefir strengrinn brugðizk líttat af fótum honum, the rope had loosened off his feet, xi. 152: but also simply and with acc., b. bragð, to braid a braid, knit a knot, Eg. (in a verse); b. ráð, to weave a plot, (cp. Gr. ράπτειν, Lat. suere), Edda (in a verse); in the proper sense flétta and ríða, q. v., are more usual.
    2. in wrestling; b. e-m, the antagonist in dat., the trick in acc., b. e-m bragð (hæl-krók, sveiflu, etc.)
    3. recipr., of mutual strife; bregðask brögðum, to play one another tricks; b. brigzlum, to scold one another, Grág. ii. 146; b. frumhlaupum, of mutual aggression, 13, 48; bregðask um e-t, to contest a thing, 66, cp. i. 34.
    4. part., brugðinn við e-t, acquainted with a thing; munuð þit brátt brugðnir við meira, i. e. you will soon have greater matters to deal with, Fs. 84; hann er við hvárttveggja b., he is well versed in both, Gísl. 51.
    IV. metaph. to upbraid, blame, with dat. of the person and thing; fár bregðr hinu betra, ef hann veit hit verra (a proverb), Nj. 227; Þórðr blígr brá honum því ( Thord threw it in his face), á Þórsnesþingi, at …, Landn. 101; Kálfr brá mér því í dag, Fms. vi. 105; b. e-m brizglum, Nj. 227.
    B. NEUT. OR ABSOL. without a case, of swift, sudden motion.
    I. b. á e-t, as, b. á leik, gaman, etc., to start or begin sporting, playing; Kimbi brá á gaman, K. took it playfully, i. e. laughed at it, Landn. 101; b. á gamanmál, Fms. xi. 151; þeir brugðu á glímu ok á glens, they started wrestling and playing, Ld. 220; bregðr hann (viz. the horse) á leik, the horse broke into play, ran away, Fms. xi. 280; Glúmr svaraði vel en brá þó á sitt ráð, Glum gave a gentle answer, but went on in his own way, Nj. 26, Fas. i. 250: the phrase, hönd bregðr á venju, the hand is ready for its old work, Edda (Ht.) verse 26, cp. Nj. ch. 78 (in a verse).
    2. b. við, to start off, set about a thing without delay, at a moment’s notice, may in Engl. often be rendered by at once or the like; brá hann við skjótt ok fór, he started off at once and went, Fms. i. 158; þeir brugðu við skjótt, ok varð þeim mjök við felmt, i. e. they took to their heels in a great fright, Nj. 105; þeir brugðu við skjótt, ok fara þaðan, 107; bregðr hon við ok hleypr, Grett. 25 new Ed., Bjarn. 60; hrossit bregðr nú við hart, id.; en er Ólafr spurði, at Þorsteinn hafði skjótt við brugðit, ok hafði mikit fjölmenni, Ld. 228.
    β. b. til e-s, þá brá Ingimundr til utanferðar, Ingimund started to go abroad, Sturl. i. 117; b. til Grænlands ferðar, Fb. i. 430.
    II. reflex, to make a sudden motion with the body; Rútr brásk skjótt við undan högginu, Nj. 28, 129; b. við fast, to turn sharply, 58, 97; bregðsk (= bregðr) jarl nú við skjótt ok ferr, the earl started at once, Fms. xi. 11; hann brásk aldregi við ( he remained motionless) er þeir píndu hann, heldr en þeir lysti á stokk eðr stein, vii. 227.
    2. metaph. and of a circumlocutory character; eigi þætti mér ráðið, hvárt ek munda svá skjótt á boð brugðisk hafa, ef …, I am not sure whether I should have been so hasty in bidding you, if …, Ísl. ii. 156; bregðask á beina við e-n, to shew hospitality towards, Fms. viii. 59, cp. bregða sér above.
    β. b. yfir, to exceed; heyra þeir svá mikinn gný at yfir brásk, they heard an awful crash, Mag. 6; þá brásk þat þó yfir jafnan ( it surpassed) er konungr talaði, Fms. x. 322, yet these last two instances may be better read ‘barst,’ vide bera C. IV; bregðask úkunnr, reiðr … við e-t, to be startled at the novelty of a thing, v. 258; b. reiðr við, to get excited, angry at a thing, etc.
    C. IMPERS.
    I. the phrase, e-m bregðr við e-t, of strong emotions, fear, anger, or the like; brá þeim mjök við, er þau sá hann inn ganga, it startled them much, when they saw him come in, Nj. 68; Flosa brá svá við, at hann var í andliti stundum sem blóð, 177; en þó brá fóstru Melkorku mest við þessi tíðindi, i. e. this news most affected Melkorka’s nurse, Ld. 82; aldri hefi ek mannsblóð séð, ok veit ek eigi hve mér bregðr við, I wot not how it will touch me, Nj. 59; brá honum svá við, at hann gerði fölvan í andliti … ok þann veg brá honum opt síðan ( he was oft since then taken in such fits), þá er vígahugr var á honum, Glúm. 342; en við höggit brá Glæsi svá at …, Eb. 324; Þorkell spurði ef honum hefði brugðit nokkut við þessa sýslu.—Ekki sjám vér þér brugðit hafa við þetta, en þó sýndist mér þér áðr brugðit, Fms. xi. 148.
    β. bregða í brún, to be amazed, shocked, Fms. i. 214; þá brá Guðrúnu mjök í brún um atburð þenna allan saman, Ld. 326, Nj. 14; þat hlægir mik at þeim mun í brún b., 239; nú bregðr mönnum í brún mjök ( people were very much startled), því at margir höfðu áðr enga frétt af haft, Band. 7.
    II. with prepp. við, til, í, af; of appearances, kynligu, undarliga bregðr við, it has a weird look, looks uncanny, of visions, dreams, or the like; en þó bregðr nú kynligu við, undan þykir mér nú gaflaðit hvárt-tveggja undan húsinu, Ísl. ii. 352, Nj. 62, 197, Gísl. 83; nú bregðr undrum við, id., Fms. i. 292.
    III. e-m bregðr til e-s, one person turns out like another, cp. the Danish ‘at slægte en paa;’ þat er mælt at fjórðungi bregði til fóstrs, the fostering makes the fourth part of the man, Nj. 64; en því bregðr mér til foreldris míns, in that I am like my father, Hkr. iii. 223; er þat líkast, at þér bregði meir í þræla ættina en Þveræinga, it is too likely, that thou wilt show thyself rather to be kith and kin to the thrall’s house than to that of Thweræingar, Fb. i. 434; b. til bernsku, to be childish, Al. 3.
    β. bregðr af vexti hans frá öðrum selum, his shape differs from that of any other seals, Sks. 41 new Ed. (afbrigði).
    IV. to cease; e-u bregðr, it ceases; svá hart … at nyt (dat.) bregði, ( to drive the ewes) so fast that they fail ( to give milk), Grág. ii. 231; þessu tali bregðr aldri (= þetta tal bregzk aldri), this calculation can never fail, Rb. 536; veðráttu (dat.) brá eigi, there was no change in the weather, Grett. 91; skini sólar brá, the sun grew dim, Geisü 19; fjörvi feigra brá, the life of the ‘feys’ came to an end (poët.), Fms. vi. 316 (in a verse); brá föstu, hungri, úlfs, ara, the hunger of wolf and eagle was abated, is a freq. phrase with the poets.
    V. of a sudden appearance; kláða (dat.) brá á hvarmana, the eye-lids itched, Fms. v. 96: of light passing swiftly by, þá brá ljóma af Logafjöllum, Hkv. 1. 15; ljósi bregðr fyrir, a light passes before the eye; mey brá mér fyrir hvarma steina, a maid passed before my eyes, Snót 117; þar við ugg (dat.) at þrjótum brá, i. e. the rogues were taken by fear, 170.

    Íslensk-ensk orðabók > BREGÐA

  • 20 FINGR

    (gen. fingrar or fingrs; pl. fingr), m. finger (fingr digrir); rétta e-m f., to point one’s finger at.
    * * *
    m., gen. fingrar, mod. fingrs; dat. fingri; pl. fingr; a neut. fingr occurs in O. H. L. 73, 74, which gender is still found in Swed. dialects; the acc. pl. is in conversation used as fem., an Icel. says allar fingr, not alla fingr: [Goth. figgrs; A. S. finger, etc.; whereas Lat. digitus and Gr. δάκτυλος etymologically answer to Icel. tá, Engl. toe, Germ. zehe, a finger of the foot]:—a finger, Grág. i. 498, Hkr. ii. 380, 384, Magn. 518, passim: the names of the fingers—þumal-fingr, the thumb; vísi-f., the index finger, also called sleiki-f., lick-finger; langa-töng, long-prong; græði-f., leech-finger, also, but rarely, called baug-f., digitus annuli; litli-f., the little finger. Sayings or phrases:—playing with one’s fingers is a mark of joy or happiness—leika fingrum (Rm. 24), or leika við fingr sér (sína), Fms. iv. 167, 172, vii. 172, Orkn. 324, mod. leika við hvern sinn fingr; also spila fingra, id., Fbr. 198; vita e-ð upp á sinar tíu fingr, to know a thing on one’s ten fingers, i. e. have at one’s fingers’ ends; fetta fingr útí e-t, to find fault with; rétta e-m fingr, digito monstrare, Grett. 117; sjá ekki fingra sinna skil, not to be able to distinguish one’s fingers, of blindness, Bs. i. 118: other phrases are rare and of foreign origin, e. g. sjá í gegnum fingr við e-n, to shut one’s eyes to a thing, etc.; fingr digrir, thick fingers, of a clown, Rm. 8; but mjó-fingraðr, taper-fingered, epithet of a lady, 36; fingra-mjúkr, nimble-fingered; fingrar-þykkr, a finger thick, Al. 165; fingrar gómr, a finger’s end, Fs. 62; fingra staðr, the print of the fingers, Symb. 59; fingrar breidd, a finger’s breadth. In the Norse law (N. G. L. i. 172) the fingers are taxed, from the thumb at twelve ounces, to the little finger at one ounce—not so in the curious lawsuit recorded in Sturl. i. ch. 18–27. Also a measure, a finger’s breadth, Nj. 27, cp. MS. 732. 5: arithm. any number under ten, Alg. 362: botan., skolla-fingr, a kind of fern, lycopodium. fingra-járn, n. a ‘finger-iron,’ a thimble (?), Dipl. v. 18. fingr-hæð, f. a finger’s height, as measure.

    Íslensk-ensk orðabók > FINGR

См. также в других словарях:

  • Not Cancer — House episode Episode no. Season 5 Episode 2 Directed by David Straiton …   Wikipedia

  • call forwarding -- do not answer —    If the original station is not answered within a specific period of time, the call is automatically directed to another location …   IT glossary of terms, acronyms and abbreviations

  • answer — answerer, n. answerless, adj. /an seuhr, ahn /, n. 1. a spoken or written reply or response to a question, request, letter, etc.: He sent an answer to my letter promptly. 2. a correct response to a question asked to test one s knowledge. 3. an… …   Universalium

  • answer back — v. (D; intr.) to answer back to (children should not answer back to their parents) * * * [ ɑːnsə bæk] (D; intr.) to answer back to (children should not answer back to their parents) …   Combinatory dictionary

  • Answer set programming — (ASP) is a form of declarative programming oriented towards difficult (primarily NP hard) search problems. It is based on the stable model (answer set) semantics of logic programming. In ASP, search problems are reduced to computing stable models …   Wikipedia

  • answer — n reply, response, rejoinder, retort (see under ANSWER vb 1) Analogous words: defense, vindication, justification (see corresponding verbs at MAINTAIN): refutation, rebuttal (see corresponding verbs at DISPROVE) Contrasted words: question, query …   New Dictionary of Synonyms

  • Answer — An swer ([a^]n s[ e]r), v. t. [imp. & p. p. {Answered} ([a^]n s[ e]rd); p. pr. & vb. n. {Answering}.] [OE. andswerien, AS. andswerian, andswarian, to answer, fr. andswaru, n., answer. See {Answer}, n.] 1. To speak in defense against; to reply to… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Answer supervision — is a term in telephony, describing a situation whereby the called party indicates to the central office that the call is being answered by the called party. by allowing loop current to flow in the line.OverviewCAS E M Signaling BasicsFor digital… …   Wikipedia

  • answer — an·swer 1 n 1: the defendant s written response to the plaintiff s complaint in a civil suit in which he or she may deny any of plaintiff s allegations, offer any defenses, and make any counterclaims against the plaintiff, cross claims against… …   Law dictionary

  • not take no for an answer — To continue (with something) in spite of refusals • • • Main Entry: ↑no * * * persist in spite of refusals * * * not take no for an answer idiom to refuse to accept that sb does not want sth, will not do sth, etc • You re coming and I won t take… …   Useful english dictionary

  • not take no for an answer — (not) take no for an answer if someone will not take no for an answer, they continue asking for something although their request has already been refused. I ve told her again and again that you re too busy to see her, but she won t take no for an …   New idioms dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»