Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

nihil+(non

Толкование Перевод

1 nihil

nĭhil, or (ante-class. and post-Aug.) contr. nīl, n. indecl.; and nĭhĭlum, or contr. nīlum, i, n. [ne-hilum, not the least; v. hilum].
I.
nĭhil, nothing:
nihil est agriculturā melius, nihil uberius,
Cic. Off. 1, 42, 151:
de re publicā nihil loquebantur,
id. Q. Fr. 3, 8, 4.—
(β).
Nihil agere, to accomplish nothing:
nil agis,
Plaut. Trin. 4, 2, 134:
nihil agis dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61:
nihil ergo agebat Q. Maximus? nihil L. Paulus? ceteri senes nihil agebant?
id. Sen. 6, 15; id. Rosc. Am. 45, 131; Hor. S. 1, 9, 15; Luc. 7, 809; Vell. 2, 66, 3.—In like manner, nihil per aliquem (sc. agere):
nihil per Senatum, multa et magna per populum et absente populo et invito,
Cic. Phil. 1, 2, 6; Tac. Agr. 19.—
(γ).
Of persons:
victor, quo nihil erat moderatius,
Cic. Fam. 4, 4, 2:
ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil fuisse,
id. ib. 14, 3, 5:
nihil est tam miserabile, quam ex beato miser,
id. Part. 17, 57; Tac. H. 1, 79; Nep. Alcib. 1, 1.—
(δ).
Nihil, nec.. nec (without destroying the negation):
nihil me nec subterfugere voluisse reticendo, nec obscurare dicendo,
Cic. Clu. 1, 1; v. neque.—
(ε).
Nihil non, everything:
nihil non ad rationem dirigebat,
Cic. Brut. 37, 140:
nihil non arroget armis,
Hor. A. P. 122; Nep. Att. 19, 3.—
(ζ).
Non nihil and haud nihil, something, somewhat:
non nihil, ut in tantis malis, est profectum,
Cic. Fam. 12, 2, 2:
non nihil me consolatur, cum recordor,
id. ib. 4, 14, 2:
haud nihil,
Ter. Eun. 4, 2, 13:
haud nihil ambigam,
I may be somewhat in doubt, Liv. 1, 3.—
(η).
Nihil quidquam or nihil unum, nothing whatever, nothing at all:
nil ego tibi hodie consili quicquam dabo,
Plaut. Bacch. 4, 9, 113:
sine studio nihil quidquam egregium nemo umquam assequetur,
Cic. de Or. 1, 30, 134:
Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,
Liv. 41, 20, 7:
si nihil aliud,
if there were nothing else, id. 3, 19, 7; 30, 35, 8.—
(θ).
With gen.:
nihil mali,
Cic. Att. 8, 4, 2:
nihil novi,
id. Fam. 2, 14, 1:
nihil humanarum rerum,
id. Red. Quir. 5, 1:
nihil est lucri quod me hodie facere mavelim, quam,
Plaut. Bacch. 4, 8, 18.—Adjectives also, of the second declension as well as of the third, are not unfrequently joined to nihil in the same case, as nihil honestum, lautum, forte, illustre:
nihil exspectatione vestrā dignum dico,
Cic. de Or. 1, 31, 137.—
(ι).
Nihil, or mhil aliud, with nisi, quam, praeter, praeterquam, etc., nothing else than, nothing except, nothing but:
tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,
Ter. Ad. 3, 3, 40:
amare nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,
Cic. Lael. 27, 100:
si nihil aliud fecerunt, nisi rem detulerunt, etc.,
id. Rosc. Am. 37, 108:
ut nihil aliud, quam de hoste cogitet,
id. Imp. Pomp. 22, 64:
nihil tibi deest praeter voluntatem,
nothing except, id. Fam. 4, 7, 3:
puto te existimare, me ex his miseriis nihil aliud quaerere, nisi ut homines intellegant, etc.,
id. ib. 2, 16:
qui nihil praeterquam de vitā cogitarent, Auct. B. Alex. 8.—Sometimes, in this connection, elliptically: Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut, etc.,
Liv. 3, 19, 6:
si nihil aliud, vulneribus certe ferrum hostile hebetarent,
id. 30, 35, 8:
illā quidem nocte nihil praeterquam vigilatum est in urbe,
id. 3, 26; Suet. Aug. 83.—Hence, as adv.: nihil aliud quam, only:
nihil aliud quam prendere prohibito,
Liv. 2, 29, 4:
is intromissus in castra nihil aliud quam hoc narrāsse fertur,
id. 2, 32, 8:
nihil aliud quam in populationibus res fuit,
id. 2, 49, 9 al. —
(κ).
Nihil... quin or quominus, nothing whereby: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris conjunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate, Cic. Phil. 2, 10, 23:
nihil moror, quominus decemviratu abeam,
Liv. 3, 54:
nihil facere oportet, quominus excedat, etc.,
Cels. 3, 27, 4.—
(λ).
Nihil est quod, cur, quamobrem, etc., there is no reason why I ( you, etc.) need not:
nihil est jam, quod tu mihi succenseas,
Plaut. Merc. 2, 2, 46:
nihil est, quod adventum nostrum extimescas,
Cic. Fam. 9, 26, 4:
sed ego nunc nil est, cur me morer,
Plaut. Poen. 4, 2, 102:
nihil est, cur advenientibus te offerre gestias,
Cic. Fam. 6, 20, 1:
nihil excogitem, quamobrem Oppianico damnari necesse sit?
id. Clu. 26, 70.—
(μ).
Nihil est, ut, there is nothing that:
nihil fuit in Catulis, ut eos exquisito judicio putares uti litterarum,
Cic. Off. 1, 37, 133.—
(ν).
Nihil est, it is of no use, to no purpose, in vain:
at ego ab hac puerum reposcam, ne mox infitias eat. Nihil est. Nam ipsa haec ultro, ut factum est, fecit omnem rem palam,
Plaut. Truc. 4, 3, 76: at nihil est, ignotum ad illum mittere: operam luseris. id. Capt. 2, 2, 94; Hor. S. 2, 3, 6.—In a question:
usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Aventini?
Juv. 3, 84.—
(ο).
Nihil ad me (sc. pertinet):
recte an secus, nihil ad nos: aut si ad nos, nihil ad hoc tempus,
Cic. Pis. 28, 68; cf. Ter. And. 1, 2, 16; also, nihil ad, nothing to, nothing in comparison with:
nihil ad Persium,
Cic. de Or. 2, 6, 25; id. Leg. 1, 2, 6:
nihil ad tuum equitatum, Caesar, sed ex eis, quos habuit, electos,
id. Deiot. 8, 24.—
(π).
Nihil minus, nothing less so, i. e. by no means, not at all:
cadit ergo in virum bonum mentiri, fallere? nihil minus,
Cic. Off. 3, 20, 81:
an Gallos existimatis hic versari animo demisso atque humili? nihil vero minus,
id. Font. 11, 23.—
(ρ).
Nihil dum, nothing as yet:
quamquam nihil dum audieramus, nec ubi esses, nec, etc.,
Cic. Fam. 12, 7, 2; id. Att. 7, 12, 4.—
(σ).
Nihil mihi cum illo est, I have nothing to do with him:
tecum nihil rei nobis Demipho est,
Ter. Phorm. 2, 3, 74; Ov. F 2, 308.—
(τ).
Nihil esse, to be nothing or nobody, to have no power, to be of no use, Cic. Div. in Caecil. 14, 47; id. Fam. 7, 27, 2; 7, 33, 1; Ter. And. 2, 1, 14:
aliquem nihil putare,
to esteem meanly, Cic. Sest. 53, 114 (B. and K. nihili):
accepimus eum nihil hominis esse,
a worthless fellow, id. Tusc. 3, 32, 77; but de Attio Dionysio nihil puto esse, nothing about him, i. e. no news of him, id. Fam. 12, 30, 5.—
(υ).
Aut nihil aut paulum, little or nothing (Gr. oligon ê ouden):
aut nihil aut paulo cui tum concedere digna,
Cat. 68, 131.—
B.
Adverb.
1.
Not (as a strengthened non), in nothing, in no respect, not at all:
me nihil poenitet,
Plaut. Bacch. 5, 2, 63; id. Mil. 4, 2, 16:
conjecturā nihil opus est,
Cic. Rosc. Am. 37, 107; Ter. And. 4, 1, 14:
beneficio isto legis nihil utitur,
Cic. Agr. 2, 23, 61:
de fratre nihil ego te accusavi,
id. Fam. 14, 1, 4:
Thebani nihil moti sunt,
Liv. 42, 46; 3, 65; 6, 38; 49; Sall. C. 16, 5:
nihil miror,
Quint. 2, 17, 15; 6, 1, 38.—
2.
To no purpose, in vain:
herele hanc quidem Nihil tu amassis: mihi haec desponsa est,
Plaut. Mil. 4, 2, 16.—
3.
For no reason: quorsum tandem aut cur ista quaeris? M Nihil sane, nisi ne nimis diligenter anquiras, Cic. Leg. 1, 1, 4. —
II.
nĭhĭlum, i (contr. form nīlum, Lucr. 1, 159; Hor. S. 1, 5, 67), n., nothing:
erit aliquid, quod aut ex nihilo oriatur, aut in nihilum subito occidat,
Cic. Div. 2, 16, 37:
ut de nihilo quippiam fiat,
id. Fat. 9, 18:
interire in nihilum,
id. Ac. 1, 7, 27:
venire ad nihilum,
id. Fam. 11, 12, 1:
ad nihilum recidere,
id. Phil. 7, 8, 27: quam mihi ista pro nihilol id. Att. 14, 9, 1:
aliquid pro nihilo putare,
id. Div. in Caecil. 7, 24; cf. id. Verr. 2, 2, 16, § 40.—
(β).
Nihili, of no value, worthless:
quem putamus esse non hili, dicimus nihili,
Varr. L. L. 10, § 81 Müll.; cf.: nihili, qui nec hili quidem est. Paul. ex Fest. p. 175 Müll.:
unde is nihili? ubi fuisti?
Plaut. Cas. 2, 3, 29: nihili est autem suum Qui officium facere immemor est. id. Ps. 4, 7, 2:
homo nihili factus,
unmanned, id. Mil. 5, 16.—Hence, nihili pendere or facere, to esteem as nothing, Plaut. Men. 5, 7, 4; id. Ps. 4, 7, 1; Ter. Eun. 1, 2, 14.—
(γ).
De nihilo, for nothing, without cause or reason, Plaut. Curc. 4, 1, 17:
mali rem exempli esse, de nihilo hospites corripi,
Liv. 34, 61; 30, 29.—
(δ).
Nihilo, with compp., by nothing, no: nihilo pluris, quam si, etc., no more than if, etc., Plaut. Bacch. 3, 4, 21:
nihilo minus,
id. Men. 5, 5, 49:
Phaedriae esse nilo minus amicum quam Antiphoni,
Ter. Phorm. 4, 2, 7 (but minus nihilo, less than nothing, id. ib. 3, 3, 2):
nihilo benevolentior,
Cic. Fam. 3, 12, 4:
nihilo major,
id. ib. 6, 3, 4:
nihilo tamen setius,
Caes. B. G. 5, 4 and 7:
nihil segnius,
Liv. 6, 38.—Esp. as adv.: nĭhĭlō mĭnus, or, in one word, nĭhĭlōmĭnus, none the less, no less, nevertheless, notwith standing.
1.
In gen.:
minus dolendum fuit re non perfectā, sed puniendum certe nihilo minus,
Cic. Mil. 7, 19; id. Phil. 5, 9, 26; Quint. 8, 3, 85.—
2.
With si, etsi, quamvis, quamquam, ut, etc.:
in iis rebus, quae nihilo minus, ut ego absim, confici possunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2:
nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam perverse abutuntur,
id. Inv. 1, 4, 5; Caes. B. C. 3, 17:
alia sunt, quae quamvis nolit accidere, nihilominus laudat,
Sen. Ep. 66, 44:
si nihil fiet, nihilominus, etc.,
Cato, R. R. 39, 2.—
3.
Strengthened by tamen:
nihilominus ego hoc faciam tamen,
Ter. Heaut. 5, 3, 10; Cic. Fam. 4, 13, 5; Caes. B. C. 3, 17.—
(ε).
Nihilo aliter, no otherwise:
ego isti nihilo sum aliter ac fui,
Ter. Phorm. 3, 2, 45.—
B.
Transf., adverb., for non, not, by no means:
nihilum metuenda timere,
Hor. S. 2, 3, 53. —
III.
nīl, nothing, no (rare and mostly poet.;
in Cic. not at all): nil intra est oleam, nil extra est in nuce durum,
Hor. Ep. 2, 1, 31; id. C. 4, 4, 73:
nil sanguinis,
no drop of blood, Ov. M. 13, 266:
nil sui,
nothing proper, id. ib. 3, 435; Vulg. Prov. 10, 2 (in Caes. B. G. 5, 29, the true reading is nihil):
hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo Iliade,
such a trifle, Pers. 1, 122.—
B.
Transf. as adv., not at all, by no means:
nil opus est verbis,
Lucr. 5, 263:
ut nil umor abundet,
id. 5, 265; 1, 266:
nil pictis timidus navita puppibus Fidit,
Hor. C. 1, 14, 14.—
IV.
nīlum, abl. nīlo, nothing (Lucretian):
ad nilum revorti,
Lucr. 1, 237; so id. 1, 673; 791; 797; 2, 756;
864: nil igitur fieri de nilo posse,
id. 1, 205; 266.

Lewis & Short latin dictionary > nihil
2 non

nōn (old collat. forms noenum and noenu, cf. Lachm. ad Lucr. tom. 2, p. 149 sq.:
noenum pro non Lucilius lib. XXX.: sed tamen hoc dicas, quid est, si noenu molestum'st. Varro Epistola ad Fusium: si hodie noenum venis, cras quidem, etc.,
Non. 143, 33 sq.: noenum rumores ponebat ante salutem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1; Ann. v. 314 Vahl.; so, noenum sperando cupide rem prodere summam, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 229 Müll.;
Ann. v. 411 ib.: noenum mecastor,
Plaut. Aul. 1, 1, 28: noenu necesse'st, Enn. ap. Cic. Div. 2, 62, 127;
Ann. v. 161 Vahl.: noenu potest,
Lucr. 3, 199 Lachm. N. cr.:
noenu queunt,
id. 4, 712), adv. [contr. from neoenum, i. e. nec unum, not one, like ne hilum, not any thing (cf. Engl. not, i. q. naught, Angl.-Sax. naht, contr. from ne-aht); cf. Germ. nein], not:
hocine agis an non?
Ter. And. 1, 2, 15:
non erat abundans, non inops tamen,
Cic. Brut. 67, 238:
non est ita, judices, non est profecto,
id. Fl. 22, 53:
cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,
id. Rep. 1, 5, 9; 1, 2, 2:
eam (fugam) si nunc sequor, quonam? Cum illo non,
id. Att. 8, 3, 5.—
(β).
Non before negatives forms a weak affirmative, and before adverbs of emphatic assertion (as prorsus, omnino, etc.) a weak negative:
moveo nonnullis suspicionem, velle me navigare: quod tamen fortasse non nollem, si possem ad otium,
Cic. Fam. 2, 16, 2; so,
non nemo, non nihil, non nullus, v. h. vv: Res has non omnino quidem, sed magnam partem relinquere,
Cic. Fam. 9, 15, 3: so, non prorsus, etc.—
(γ).
After negatives it forms a strong affirmative, and after the adverbs above named a strong negative:
nihil non ad rationem dirigebat,
Cic. Brut. 37, 140;
v. nemo, nihil, nullus: prorsus non arbitror,
id. Tusc. 4, 4, 8:
omnino non dicere,
Quint. 10, 7, 24.—
(δ).
But the negative force of non is not destroyed by a following ne... quidem, or nec... nec: non fugio ne hos quidem mores. Cic. Verr. 2, 3, 90, § 210; Liv. 28, 42, 16:
non medius fidius prae lacrimis possum reliqua nec cogitare nec scribere,
Cic. Att. 9, 12, 1.—In a very few passages non is added to a negative to strengthen it (cf. Gr. ou mê):
nolle successum non patribus, non consulibus,
Liv. 2, 45, 5; id. 3, 11, 6:
nec sursum nec deorsum non cresco,
Petr. 58:
horam eximere nullam... non possumus,
Cic. Phil. 6, 3, 7; Plaut. Mil. 5, 18; id. Curc. 4, 4, 23; Plin. Ep. 4, 13, 8.—
(ε).
Unus non = ne unus quidem:
unus enim vir Numantinus non fuit, qui in catenis duceretur,
Flor. 2, 18, 17.—
(ζ).
Per litoten, [p. 1215] emphatic, by no means, not at all, the reverse of:
non ignobilis tragicus,
Quint. 1, 12, 18:
non inimici mihi,
Curt. 7, 10, 7; esp. with sup.:
Cethegus homo non probatissimus,
Cic. Par. 5, 3, 40:
homo non aptissimus ad jocandum,
id. N. D. 2, 17, 47:
non minime commoveri,
id. Verr. 2, 4, 66, § 125:
tu me consiliario fortasse non imperitissimo usus esses,
id. Fam. 1, 9, 2.—
(η).
Non quod, non quo, not that, not as if:
non quod sola ornent, sed quod excellant,
Cic. Or. 39, 134: me non sane movet res publica;
non quo sit mihi quidquam carius: sed, etc.,
id. Att. 16, 15, 5:
non quo sit servulus unus, idem quod familia, verum quia,
id. Caecin. 20, 58.—
(θ).
Non nisi, only:
non nisi vicinas tutus arārit aquas,
Ov. Tr. 3, 12, 36; v. nisi.—
(ι).
Non vero, truly not:
non vero tam isti quam tu ipse nugator,
Cic. Sen. 9, 27.—
(κ).
Non modo, non solum... sed or sed etiam, not only... but also:
non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum,
Cic. Rep. 2, 44, 70; id. Lael. 15, 54;
v. modo and solum.—Sometimes sed is omitted: nec solum apud Caecinam: Fabii quoque Valentis, etc.,
Tac. H. 2, 27.—
(λ).
Non modo (solum) non... sed or sed etiam, not only not... but even: sed ne... quidem... but not even:
ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc.,
Cic. Att. 3, 15, 2:
hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest,
id. Mur. 3, 8:
tu id non modo non prohibebas, verum etiam approbabas,
id. Att. 16, 7, 3.—When the verb of the second clause is the common predicate of both clauses, the second non is omitted in the first clause:
talis vir non modo facere, sed ne cogitare quidem quidquam audebit,
Cic. Off. 3, 19, 77:
assentatio, quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est,
id. Lael. 24, 89:
advena non modo vicinae sed ne Italicae quidem stirpis,
Liv. 1, 40, 2; 3, 24, 4; 6, 20, 2:
neque solum inscientiam meam, sed ne rerum quidem,
Cic. de Or. 1, 46, 203:
quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet,
id. Att. 11, 24, 1:
non mentibus solum consipere, sed ne auribus quidem satis constare poterant,
Liv. 5, 42, 3; 4, 3, 11;
so with sed vix in the second clause: haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur,
Cic. Cael. 17, 40:
non modo ad expeditiones sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant,
Liv. 3, 6, 8;
very rarely verum ne... quidem, instead of sed ne... quidem,
Cic. Rep. 3, 30, 42; id. Rosc. Am. 19, 54; cf. Zumpt, Gram. § 724.—
(μ).
Non ita, non tam, not so very, not particularly:
simulacra non ita antiqua,
Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109:
non ita lato interjecto mari,
id. Or. 8, 25:
non ita diu,
id. Brut. 66, 233:
quae nunc quidem non tam est in plerisque,
id. ib. 15, 58.—So, non fere, scarcely, hardly (v. fere):
non fere quisquam,
id. Verr. 2, 5, 71, § 182.—
(ν).
Non si, not even if:
injussu tuo imperator, extra ordinem numquam pugnaverim, non si certam victoriam videam,
Liv. 7, 10; Sen. Ep. 59, 8; Hor. C. 2, 14, 5; so,
followed by idcirco (ideo, eo, propterea, etc.): non si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,
Cic. de Or. 2, 40, 170; id. Cael. 9, 21; id. Top. 16, 60; Liv. 3, 45, 8.—
(ξ).
For nedum, much less:
vix mehercule servis hoc eum suis, non vobis probaturum arbitrer,
Cic. Agr. 2, 9, 22.—
(ο).
In an interrogation for nonne:
quid haec amentia significat? non vim? non scelus? non latrocinium?
Cic. Quint. 26, 82; id. Rosc. Com. 2, 5; id. Verr. 2, 4, 23, § 50.—
(π).
For ne ( poet. and in post-Aug. prose, regarded by Quint. as a solecism):
qui tamen dicat pro illo Ne feceris, Non feceris, in idem incidat vitium, quia alterum negandi est, alterum vetandi,
Quint. 1, 5, 50:
vos quoque non caris aures onerate lapillis... Munditiis capimur: non sint sine lege capilli,
Ov. A. A. 3, 129; id. P. 1, 2, 105:
non Teucros agat in Rutulos,
Verg. A. 12, 78:
non etiam sileas,
Hor. S. 2, 5, 91:
non sit, qui tollere curat,
id. A. P. 460:
non ancilla tuum jecur ulceret ulla puerve,
id. Ep. 1, 18, 72:
non dubitaveris,
Sen. Q. N. 1, 3, 3; so,
non credideris,
Rutil. Lup. 2, 9.—
(ρ).
With substantives coalescing to form one notion:
nec vero, aut quod efficeret aliquid, aut quod efficeretur, posse esse non corpus,
Cic. Ac. 1, 11, 40:
etiam non orator,
Quint. 2, 15, 17; 4, 1, 22: veri non dissimulator amoris, Ov. M. 5, 61:
quasi servitute praedii non possessori relicta,
Dig. 34, 1, 14 fin.:
non dominus,
ib. 43, 15, 7.—
(σ).
As an answer, no:
aut etiam aut non respondere,
Cic. Ac. 2, 32, 104:
exhereditavitne (pater filium)? Non,
id. Rosc. Am. 19, 54; id. Verr. 1, 7, 20; id. Ac. 2, 30, 97; id. N. D. 1, 25, 70.—
(τ).
In questions, non expresses surprise, and doubt of the possibility of denial (v. Madv. Gram. §
451): non sum ego servus Amphitruonis Sosia?
Plaut. Am. 1, 1, 247:
non tu scis, etc.?
id. ib. 2, 2, 71:
haec non turpe est dubitare philosophos, quae ne rustici quidem dubitant,
Cic. Off. 3, 19, 77; id. Leg. 3, 20, 47:
Quid? aviam tuam pater tuus non manifesto necavit,
id. Clu. 14, 40.

Lewis & Short latin dictionary > non
3 nōn

nōn adv. [for old noenum, ne+oenum (unum)], not, by no means, not at all: hocine agis an non? T.: non erat abundans, non inops tamen: non est ita, iudices, non est profecto.—Before a negative, forming a weak affirmative: quod tamen fortasse non nollem, si, etc., might not object to.— After a negative, forming a strong affirmative: nihil non ad rationem dirigebat, everything.— Followed by ne... quidem, or nec... nec, continuing the negation: non fugio ne hos quidem mores: non possum reliqua nec cogitare nec scribere.—After a negative, repeating the negation with emphasis: ut nemo, non linguā, non manu, promptior haberetur, L.—Reversing a quality or thought, by no means, not at all, the reverse of, far from: non inimici mihi, Cu.: homo non aptissimus ad iocandum: non digna ferens (i. e. indigna), V.: non Invitus, gladly, H.: veri non dissimulator amoris, O.—With quod or quo, not that, not as if: non quod sola ornent, sed quod excellant: non quo sit servulus unus, idem quod familia, verum quia, etc.—With nisi, only: Non nisi vicinas tutus ararit aquas, O.—With vero, truly not: non vero tam isti quam tu ipse, nugator.—With modo or solum, followed by sed or verum, not only... but also: ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc., not only... not, but, etc.: tu id non modo non prohibebas, verum etiam approbabas: adsentatio, quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est.—With ita or tam, not so very, not particularly: simulacra non ita antiqua: non ita diu.— With fere, scarcely, hardly: non fere quisquam. —With si, not even if: iniussu tuo numquam pugnaverim, non si certam victoriam videam, L.: non si Opimium defendisti, idcirco, etc.— Much less: vix mehercule servis hoc eum suis, non vobis probaturum arbitrarer.—In a question expecting an affirmative answer: quid haec amentia significat? non vim? non scelus? non latrocinium?—In commands and wishes, for ne (poet.): non sint sine lege capilli, O.: Non Teucros agat in Rutulos, V.: non sit, qui tollere curet, H.—In an answer, no: aut etiam aut non respondere: exhereditavitne (pater filium)? Non.
* * *

ADV

not, by no means, no

non modo... sed etiam -- not only... but also

Latin-English dictionary > nōn
4 nōn nēmō, nōn nihil

nōn nēmō, nōn nihil see nēmō, nihil.

Latin-English dictionary > nōn nēmō, nōn nihil
5 Nihil tam munitum quod non expugnari pecunia possit

• No fort is so strong that it cannot be taken with money. (Cicero)

Latin Quotes (Latin to English) > Nihil tam munitum quod non expugnari pecunia possit
6 Regnat non regitur qui nihil nisi quod vult facit

• He is a king and not a subject who does only what he wishes. (Syrus)

Latin Quotes (Latin to English) > Regnat non regitur qui nihil nisi quod vult facit
7 Sapiens nihil affirmat quod non probat

• A wise man states as true nothing he does not prove (don't swear to anything you don't know firsthand)

Latin Quotes (Latin to English) > Sapiens nihil affirmat quod non probat
8 nihilo minus

nĭhil, or (ante-class. and post-Aug.) contr. nīl, n. indecl.; and nĭhĭlum, or contr. nīlum, i, n. [ne-hilum, not the least; v. hilum].
I.
nĭhil, nothing:
nihil est agriculturā melius, nihil uberius,
Cic. Off. 1, 42, 151:
de re publicā nihil loquebantur,
id. Q. Fr. 3, 8, 4.—
(β).
Nihil agere, to accomplish nothing:
nil agis,
Plaut. Trin. 4, 2, 134:
nihil agis dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61:
nihil ergo agebat Q. Maximus? nihil L. Paulus? ceteri senes nihil agebant?
id. Sen. 6, 15; id. Rosc. Am. 45, 131; Hor. S. 1, 9, 15; Luc. 7, 809; Vell. 2, 66, 3.—In like manner, nihil per aliquem (sc. agere):
nihil per Senatum, multa et magna per populum et absente populo et invito,
Cic. Phil. 1, 2, 6; Tac. Agr. 19.—
(γ).
Of persons:
victor, quo nihil erat moderatius,
Cic. Fam. 4, 4, 2:
ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil fuisse,
id. ib. 14, 3, 5:
nihil est tam miserabile, quam ex beato miser,
id. Part. 17, 57; Tac. H. 1, 79; Nep. Alcib. 1, 1.—
(δ).
Nihil, nec.. nec (without destroying the negation):
nihil me nec subterfugere voluisse reticendo, nec obscurare dicendo,
Cic. Clu. 1, 1; v. neque.—
(ε).
Nihil non, everything:
nihil non ad rationem dirigebat,
Cic. Brut. 37, 140:
nihil non arroget armis,
Hor. A. P. 122; Nep. Att. 19, 3.—
(ζ).
Non nihil and haud nihil, something, somewhat:
non nihil, ut in tantis malis, est profectum,
Cic. Fam. 12, 2, 2:
non nihil me consolatur, cum recordor,
id. ib. 4, 14, 2:
haud nihil,
Ter. Eun. 4, 2, 13:
haud nihil ambigam,
I may be somewhat in doubt, Liv. 1, 3.—
(η).
Nihil quidquam or nihil unum, nothing whatever, nothing at all:
nil ego tibi hodie consili quicquam dabo,
Plaut. Bacch. 4, 9, 113:
sine studio nihil quidquam egregium nemo umquam assequetur,
Cic. de Or. 1, 30, 134:
Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,
Liv. 41, 20, 7:
si nihil aliud,
if there were nothing else, id. 3, 19, 7; 30, 35, 8.—
(θ).
With gen.:
nihil mali,
Cic. Att. 8, 4, 2:
nihil novi,
id. Fam. 2, 14, 1:
nihil humanarum rerum,
id. Red. Quir. 5, 1:
nihil est lucri quod me hodie facere mavelim, quam,
Plaut. Bacch. 4, 8, 18.—Adjectives also, of the second declension as well as of the third, are not unfrequently joined to nihil in the same case, as nihil honestum, lautum, forte, illustre:
nihil exspectatione vestrā dignum dico,
Cic. de Or. 1, 31, 137.—
(ι).
Nihil, or mhil aliud, with nisi, quam, praeter, praeterquam, etc., nothing else than, nothing except, nothing but:
tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,
Ter. Ad. 3, 3, 40:
amare nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,
Cic. Lael. 27, 100:
si nihil aliud fecerunt, nisi rem detulerunt, etc.,
id. Rosc. Am. 37, 108:
ut nihil aliud, quam de hoste cogitet,
id. Imp. Pomp. 22, 64:
nihil tibi deest praeter voluntatem,
nothing except, id. Fam. 4, 7, 3:
puto te existimare, me ex his miseriis nihil aliud quaerere, nisi ut homines intellegant, etc.,
id. ib. 2, 16:
qui nihil praeterquam de vitā cogitarent, Auct. B. Alex. 8.—Sometimes, in this connection, elliptically: Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut, etc.,
Liv. 3, 19, 6:
si nihil aliud, vulneribus certe ferrum hostile hebetarent,
id. 30, 35, 8:
illā quidem nocte nihil praeterquam vigilatum est in urbe,
id. 3, 26; Suet. Aug. 83.—Hence, as adv.: nihil aliud quam, only:
nihil aliud quam prendere prohibito,
Liv. 2, 29, 4:
is intromissus in castra nihil aliud quam hoc narrāsse fertur,
id. 2, 32, 8:
nihil aliud quam in populationibus res fuit,
id. 2, 49, 9 al. —
(κ).
Nihil... quin or quominus, nothing whereby: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris conjunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate, Cic. Phil. 2, 10, 23:
nihil moror, quominus decemviratu abeam,
Liv. 3, 54:
nihil facere oportet, quominus excedat, etc.,
Cels. 3, 27, 4.—
(λ).
Nihil est quod, cur, quamobrem, etc., there is no reason why I ( you, etc.) need not:
nihil est jam, quod tu mihi succenseas,
Plaut. Merc. 2, 2, 46:
nihil est, quod adventum nostrum extimescas,
Cic. Fam. 9, 26, 4:
sed ego nunc nil est, cur me morer,
Plaut. Poen. 4, 2, 102:
nihil est, cur advenientibus te offerre gestias,
Cic. Fam. 6, 20, 1:
nihil excogitem, quamobrem Oppianico damnari necesse sit?
id. Clu. 26, 70.—
(μ).
Nihil est, ut, there is nothing that:
nihil fuit in Catulis, ut eos exquisito judicio putares uti litterarum,
Cic. Off. 1, 37, 133.—
(ν).
Nihil est, it is of no use, to no purpose, in vain:
at ego ab hac puerum reposcam, ne mox infitias eat. Nihil est. Nam ipsa haec ultro, ut factum est, fecit omnem rem palam,
Plaut. Truc. 4, 3, 76: at nihil est, ignotum ad illum mittere: operam luseris. id. Capt. 2, 2, 94; Hor. S. 2, 3, 6.—In a question:
usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Aventini?
Juv. 3, 84.—
(ο).
Nihil ad me (sc. pertinet):
recte an secus, nihil ad nos: aut si ad nos, nihil ad hoc tempus,
Cic. Pis. 28, 68; cf. Ter. And. 1, 2, 16; also, nihil ad, nothing to, nothing in comparison with:
nihil ad Persium,
Cic. de Or. 2, 6, 25; id. Leg. 1, 2, 6:
nihil ad tuum equitatum, Caesar, sed ex eis, quos habuit, electos,
id. Deiot. 8, 24.—
(π).
Nihil minus, nothing less so, i. e. by no means, not at all:
cadit ergo in virum bonum mentiri, fallere? nihil minus,
Cic. Off. 3, 20, 81:
an Gallos existimatis hic versari animo demisso atque humili? nihil vero minus,
id. Font. 11, 23.—
(ρ).
Nihil dum, nothing as yet:
quamquam nihil dum audieramus, nec ubi esses, nec, etc.,
Cic. Fam. 12, 7, 2; id. Att. 7, 12, 4.—
(σ).
Nihil mihi cum illo est, I have nothing to do with him:
tecum nihil rei nobis Demipho est,
Ter. Phorm. 2, 3, 74; Ov. F 2, 308.—
(τ).
Nihil esse, to be nothing or nobody, to have no power, to be of no use, Cic. Div. in Caecil. 14, 47; id. Fam. 7, 27, 2; 7, 33, 1; Ter. And. 2, 1, 14:
aliquem nihil putare,
to esteem meanly, Cic. Sest. 53, 114 (B. and K. nihili):
accepimus eum nihil hominis esse,
a worthless fellow, id. Tusc. 3, 32, 77; but de Attio Dionysio nihil puto esse, nothing about him, i. e. no news of him, id. Fam. 12, 30, 5.—
(υ).
Aut nihil aut paulum, little or nothing (Gr. oligon ê ouden):
aut nihil aut paulo cui tum concedere digna,
Cat. 68, 131.—
B.
Adverb.
1.
Not (as a strengthened non), in nothing, in no respect, not at all:
me nihil poenitet,
Plaut. Bacch. 5, 2, 63; id. Mil. 4, 2, 16:
conjecturā nihil opus est,
Cic. Rosc. Am. 37, 107; Ter. And. 4, 1, 14:
beneficio isto legis nihil utitur,
Cic. Agr. 2, 23, 61:
de fratre nihil ego te accusavi,
id. Fam. 14, 1, 4:
Thebani nihil moti sunt,
Liv. 42, 46; 3, 65; 6, 38; 49; Sall. C. 16, 5:
nihil miror,
Quint. 2, 17, 15; 6, 1, 38.—
2.
To no purpose, in vain:
herele hanc quidem Nihil tu amassis: mihi haec desponsa est,
Plaut. Mil. 4, 2, 16.—
3.
For no reason: quorsum tandem aut cur ista quaeris? M Nihil sane, nisi ne nimis diligenter anquiras, Cic. Leg. 1, 1, 4. —
II.
nĭhĭlum, i (contr. form nīlum, Lucr. 1, 159; Hor. S. 1, 5, 67), n., nothing:
erit aliquid, quod aut ex nihilo oriatur, aut in nihilum subito occidat,
Cic. Div. 2, 16, 37:
ut de nihilo quippiam fiat,
id. Fat. 9, 18:
interire in nihilum,
id. Ac. 1, 7, 27:
venire ad nihilum,
id. Fam. 11, 12, 1:
ad nihilum recidere,
id. Phil. 7, 8, 27: quam mihi ista pro nihilol id. Att. 14, 9, 1:
aliquid pro nihilo putare,
id. Div. in Caecil. 7, 24; cf. id. Verr. 2, 2, 16, § 40.—
(β).
Nihili, of no value, worthless:
quem putamus esse non hili, dicimus nihili,
Varr. L. L. 10, § 81 Müll.; cf.: nihili, qui nec hili quidem est. Paul. ex Fest. p. 175 Müll.:
unde is nihili? ubi fuisti?
Plaut. Cas. 2, 3, 29: nihili est autem suum Qui officium facere immemor est. id. Ps. 4, 7, 2:
homo nihili factus,
unmanned, id. Mil. 5, 16.—Hence, nihili pendere or facere, to esteem as nothing, Plaut. Men. 5, 7, 4; id. Ps. 4, 7, 1; Ter. Eun. 1, 2, 14.—
(γ).
De nihilo, for nothing, without cause or reason, Plaut. Curc. 4, 1, 17:
mali rem exempli esse, de nihilo hospites corripi,
Liv. 34, 61; 30, 29.—
(δ).
Nihilo, with compp., by nothing, no: nihilo pluris, quam si, etc., no more than if, etc., Plaut. Bacch. 3, 4, 21:
nihilo minus,
id. Men. 5, 5, 49:
Phaedriae esse nilo minus amicum quam Antiphoni,
Ter. Phorm. 4, 2, 7 (but minus nihilo, less than nothing, id. ib. 3, 3, 2):
nihilo benevolentior,
Cic. Fam. 3, 12, 4:
nihilo major,
id. ib. 6, 3, 4:
nihilo tamen setius,
Caes. B. G. 5, 4 and 7:
nihil segnius,
Liv. 6, 38.—Esp. as adv.: nĭhĭlō mĭnus, or, in one word, nĭhĭlōmĭnus, none the less, no less, nevertheless, notwith standing.
1.
In gen.:
minus dolendum fuit re non perfectā, sed puniendum certe nihilo minus,
Cic. Mil. 7, 19; id. Phil. 5, 9, 26; Quint. 8, 3, 85.—
2.
With si, etsi, quamvis, quamquam, ut, etc.:
in iis rebus, quae nihilo minus, ut ego absim, confici possunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2:
nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam perverse abutuntur,
id. Inv. 1, 4, 5; Caes. B. C. 3, 17:
alia sunt, quae quamvis nolit accidere, nihilominus laudat,
Sen. Ep. 66, 44:
si nihil fiet, nihilominus, etc.,
Cato, R. R. 39, 2.—
3.
Strengthened by tamen:
nihilominus ego hoc faciam tamen,
Ter. Heaut. 5, 3, 10; Cic. Fam. 4, 13, 5; Caes. B. C. 3, 17.—
(ε).
Nihilo aliter, no otherwise:
ego isti nihilo sum aliter ac fui,
Ter. Phorm. 3, 2, 45.—
B.
Transf., adverb., for non, not, by no means:
nihilum metuenda timere,
Hor. S. 2, 3, 53. —
III.
nīl, nothing, no (rare and mostly poet.;
in Cic. not at all): nil intra est oleam, nil extra est in nuce durum,
Hor. Ep. 2, 1, 31; id. C. 4, 4, 73:
nil sanguinis,
no drop of blood, Ov. M. 13, 266:
nil sui,
nothing proper, id. ib. 3, 435; Vulg. Prov. 10, 2 (in Caes. B. G. 5, 29, the true reading is nihil):
hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo Iliade,
such a trifle, Pers. 1, 122.—
B.
Transf. as adv., not at all, by no means:
nil opus est verbis,
Lucr. 5, 263:
ut nil umor abundet,
id. 5, 265; 1, 266:
nil pictis timidus navita puppibus Fidit,
Hor. C. 1, 14, 14.—
IV.
nīlum, abl. nīlo, nothing (Lucretian):
ad nilum revorti,
Lucr. 1, 237; so id. 1, 673; 791; 797; 2, 756;
864: nil igitur fieri de nilo posse,
id. 1, 205; 266.

Lewis & Short latin dictionary > nihilo minus
9 amplissime

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
I.
Lit.:
amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:
qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:
ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:
admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:
collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:
porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:
per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:
vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:
nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:
amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:
milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:
cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:
baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:
quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:
Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:
avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:
amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:
amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:
urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:
amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:
(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:
mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:
amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:
amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:
amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:
amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:
amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:
est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:
amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—
B.
Transf., great, abundant, ample, much, long:
bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:
pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:
ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:
civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:
gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:
amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:
ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:
pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:
res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:
(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:
patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:
amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:
esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:
in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:
amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:
ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:
amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:
commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:
amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:
pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:
omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:
ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:
ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:
peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:
exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:
amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:
amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:
amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:
amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:
opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:
amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:
ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:
jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:
daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:
non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:
tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:
ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:
etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:
hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:
si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:
omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:
Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:
illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:
amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:
Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:
dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:
cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:
gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:
te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:
amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:
expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:
amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:
si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:
quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—
II.
Fig.
A.
Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:
pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:
amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;
ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:
poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:
haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:
si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:
amplior metus,
Cic. Clu. 128:
amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:
ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:
amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:
spes amplior,
Sall. J. 105, 4:
amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:
amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:
amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:
idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:
amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:
ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:
quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:
spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:
(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:
cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:
amplissima spes,
Suet. Caes. 7:
his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
B.
Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:
illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:
haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:
res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:
cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:
ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:
amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:
amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:
amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:
amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:
spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:
ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:
praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:
alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:
in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:
corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:
ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:
in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:
ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:
hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:
alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:
insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:
dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:
praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:
spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:
velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:
munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:
vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:
laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:
laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:
amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:
ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:
amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:
amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:
amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:
honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:
aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:
meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:
mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:
ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:
provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:
amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:
amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:
de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:
quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—
C.
In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:
quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:
omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:
convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:
hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:
amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:
sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:
cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:
nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:
ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:
genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:
amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:
amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:
apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:
mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:
non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:
licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:
honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:
amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:
promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:
praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:
spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
D.
Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:
is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:
homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:
P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:
ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:
Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:
vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:
exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:
cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:
in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:
comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:
viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:
ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:
cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:
hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:
amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,
amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:
amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:
amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:
amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:
an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:
amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:
sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—
E.
As rhet. epithet:
amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:
herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:
amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
I.
Lit.
a.
Form amplĭter:
benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:
extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:
opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:
adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:
acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:
modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:
parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
b.
Form amplē:
exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
II.
Trop., fully, handsomely.
a.
Form amplĭter:
ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:
laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—
b.
Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,
elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:
satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
a.
In gen.:
deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:
otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:
cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:
etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:
multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:
quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:
At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:
amplius posse,
Sall. J. 69, 2:
armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:
si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:
tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:
Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:
felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:
binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:
ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:
cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:
multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:
si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:
auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:
sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—
b.
And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
(α).
With quid, etc.:
Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:
quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:
quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:
quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:
quid vultis amplius?
id. Mil. 35:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:
quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:
quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:
quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:
quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:
quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:
quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:
quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:
Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:
si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:
si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:
si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:
hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:
de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:
Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:
his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;
so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:
quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:
quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—
(β).
With nihil, etc.:
habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:
nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:
nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:
Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:
nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:
nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:
vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:
si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):
Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:
amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:
nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:
nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:
nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:
nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:
nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:
ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:
si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:
non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:
verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:
non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:
non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:
non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:
amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:
studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:
extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:
neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:
neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:
nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:
nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:
ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:
urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;
ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:
ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:
ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;
3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:
ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:
nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—
(γ).
With nemo:
cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:
cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,
neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:
nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
c.
With numerals and numeral forms.
(α).
Without quam:
amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:
horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:
amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:
me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:
per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:
quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:
Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:
inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:
reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;
2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:
huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:
cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:
victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:
ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:
qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:
pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:
duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:
decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:
tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—
(β).
With the comp. abl. (rare but class.):
cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:
pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:
neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:
uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;
6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:
est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:
ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:
(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,
denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—
And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:
oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—
(γ).
With quam (postAug. and eccl.):
non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:
nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:
Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:
demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:
ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:
ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:
haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:
insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—
d. (α).
Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:
Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.
also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:
antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:
ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—
And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
(β).
Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:
quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:
Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:
sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:
quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—
(γ).
Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:
Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:
cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;
so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—
(δ).
To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:
nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;
(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:
excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.
► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;
as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
I.
Lit., very largely, most abundantly:
ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:
duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
II.
Fig., most generously, most handsomely:
qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:
amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:
honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:
pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:
placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

Lewis & Short latin dictionary > amplissime
10 amplus

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
I.
Lit.:
amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:
qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:
ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:
admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:
collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:
porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:
per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:
vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:
nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:
amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:
milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:
cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:
baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:
quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:
Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:
avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:
amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:
amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:
urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:
amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:
(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:
mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:
amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:
amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:
amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:
amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:
amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:
est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:
amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—
B.
Transf., great, abundant, ample, much, long:
bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:
pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:
ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:
civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:
gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:
amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:
ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:
pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:
res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:
(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:
patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:
amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:
esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:
in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:
amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:
ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:
amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:
commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:
amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:
pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:
omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:
ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:
ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:
peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:
exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:
amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:
amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:
amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:
amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:
opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:
amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:
ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:
jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:
daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:
non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:
tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:
ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:
etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:
hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:
si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:
omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:
Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:
illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:
amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:
Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:
dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:
cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:
gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:
te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:
amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:
expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:
amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:
si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:
quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—
II.
Fig.
A.
Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:
pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:
amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;
ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:
poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:
haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:
si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:
amplior metus,
Cic. Clu. 128:
amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:
ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:
amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:
spes amplior,
Sall. J. 105, 4:
amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:
amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:
amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:
idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:
amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:
ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:
quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:
spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:
(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:
cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:
amplissima spes,
Suet. Caes. 7:
his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
B.
Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:
illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:
haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:
res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:
cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:
ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:
amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:
amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:
amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:
amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:
spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:
ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:
praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:
alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:
in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:
corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:
ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:
in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:
ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:
hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:
alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:
insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:
dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:
praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:
spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:
velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:
munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:
vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:
laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:
laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:
amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:
ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:
amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:
amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:
amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:
honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:
aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:
meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:
mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:
ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:
provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:
amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:
amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:
de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:
quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—
C.
In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:
quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:
omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:
convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:
hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:
amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:
sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:
cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:
nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:
ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:
genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:
amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:
amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:
apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:
mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:
non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:
licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:
honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:
amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:
promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:
praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:
spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
D.
Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:
is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:
homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:
P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:
ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:
Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:
vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:
exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:
cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:
in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:
comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:
viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:
ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:
cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:
hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:
amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,
amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:
amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:
amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:
amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:
an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:
amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:
sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—
E.
As rhet. epithet:
amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:
herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:
amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
I.
Lit.
a.
Form amplĭter:
benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:
extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:
opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:
adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:
acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:
modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:
parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
b.
Form amplē:
exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
II.
Trop., fully, handsomely.
a.
Form amplĭter:
ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:
laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—
b.
Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,
elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:
satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
a.
In gen.:
deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:
otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:
cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:
etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:
multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:
quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:
At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:
amplius posse,
Sall. J. 69, 2:
armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:
si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:
tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:
Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:
felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:
binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:
ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:
cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:
multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:
si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:
auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:
sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—
b.
And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
(α).
With quid, etc.:
Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:
quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:
quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:
quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:
quid vultis amplius?
id. Mil. 35:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:
quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:
quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:
quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:
quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:
quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:
quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:
quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:
Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:
si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:
si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:
si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:
hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:
de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:
Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:
his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;
so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:
quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:
quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—
(β).
With nihil, etc.:
habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:
nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:
nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:
Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:
nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:
nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:
vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:
si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):
Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:
amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:
nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:
nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:
nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:
nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:
nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:
ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:
si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:
non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:
verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:
non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:
non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:
non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:
amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:
studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:
extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:
neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:
neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:
nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:
nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:
ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:
urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;
ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:
ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:
ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;
3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:
ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:
nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—
(γ).
With nemo:
cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:
cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,
neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:
nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
c.
With numerals and numeral forms.
(α).
Without quam:
amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:
horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:
amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:
me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:
per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:
quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:
Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:
inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:
reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;
2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:
huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:
cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:
victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:
ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:
qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:
pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:
duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:
decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:
tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—
(β).
With the comp. abl. (rare but class.):
cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:
pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:
neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:
uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;
6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:
est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:
ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:
(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,
denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—
And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:
oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—
(γ).
With quam (postAug. and eccl.):
non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:
nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:
Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:
demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:
ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:
ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:
haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:
insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—
d. (α).
Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:
Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.
also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:
antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:
ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—
And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
(β).
Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:
quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:
Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:
sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:
quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—
(γ).
Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:
Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:
cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;
so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—
(δ).
To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:
nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;
(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:
excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.
► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;
as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
I.
Lit., very largely, most abundantly:
ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:
duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
II.
Fig., most generously, most handsomely:
qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:
amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:
honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:
pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:
placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

Lewis & Short latin dictionary > amplus
11 nīl

nīl n indecl. [ne+hilum], nothing: nihil est agri culturā melius: nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt, i. e. exerted themselves to the utmost, Cs.: sui nihil deperdere, of what they had, Cs.: nil sanguinis, no drop of blood, O.: nil sui, nothing proper, O.: tecum nil rei nobis est, we have nothing to do with you, T.: nihil exspectatione vestrā dignum dico: victor, quo nihil erat moderatius: sin mecum in hac prolusione nihil fueris, of no account: nihil hominis esse, a worthless fellow.—Prov.: Nil nimis, i. e. don't be extravagant, T.— Acc adverb., not at all, in no respect, not a whit: nihil se eā re commoveri, Cs.: coniecturā nihil opus est: nihil ad plebis causam inclinati, L.: Nil nostri miserere? V.: nihil sane, nisi, etc., for no reason, but, etc.: nil ad me attinet, T.: nihil ad Persium, in comparison with.—In phrases: nihil agis dolor! you effect nothing: misere cupis abire; sed nil agis, no, you don't! H.: nihil non ad rationem dirigebat, everything: nihil non adroget armis, H.: non nihil est profectum, somewhat: haud nihil, T.: nihil quidquam egregium adsequi, nothing at all: nihil unum insigne, L.: Tu, quantus quantu's, nil nisi sapientia es, are nothing but wisdom, T.: amare nihil aliud est, nisi diligere, etc.: nihil aliud nisi de hoste cogitare, only: nihil tibi deest praeter voluntatem, nothing except: nihil praeterquam, only, exclusively, L.: nihil aliud quam prendere prohibito, L.: nihil aliud quam in populationibus res fuit, L.: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris coniunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate: nihil moror, quo minus decemviratu abeam, L.: nihil est, quod adventum nostrum extimescas, you have no cause to fear: nihil est, cur adventibus te offerre gestias: nihil excogitem, quam ob rem necesse sit? etc.: nihil fuit in Catulis, ut putares, etc.: Dic aliquid dignum promissis; incipe—nil est, to no purpose, H.: nihil est, quod pocula laudes, in vain, V.: cadit in virum bonum mentiri? nihil profecto minus, by no means.
* * *

undeclined N N

nothing; no; trifle/thing not worth mentioning; nonentity; nonsense; no concern

Latin-English dictionary > nīl
12 reliqua

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliqua
13 reliquom

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliquom
14 reliqus

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliqus
15 reliquum

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliquum
16 reliquus

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > reliquus
17 relliquus

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).
(α).
With dat.:
hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:
ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:
potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:
quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:
quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §
120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:
reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—
(β).
Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:
neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:
ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:
reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:
moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):
qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:
numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:
quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:
addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:
quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:
cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:
quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:
nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:
Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:
reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:
ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:
reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:
corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:
reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:
urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—
2.
Partic. constructions.
a.
Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:
relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:
reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,
reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:
nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—
b.
Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.
(α).
To leave behind, leave remaining:
ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §
126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:
si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:
quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:
duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):
quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—
Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:
quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:
hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:
quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:
ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—
(β).
To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;
also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:
prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:
me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:
nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —
B.
In partic.
1.
Of time, that is left or remains, future, subsequent:
spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:
reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:
reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.
so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:
numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—
2.
In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:
reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:
nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:
quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:
rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:
erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:
maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:
cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;
15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,
reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:
computare,
ib. 40, 7, 34:
in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:
nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:
accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.
also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.
II.
Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).
(α).
Plur.:
murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:
decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:
Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:
sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:
ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:
res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:
ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:
oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:
octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:
princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:
in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:
aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:
deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.
thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:
Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:
si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:
age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:
reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:
aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;
but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —
(β).
Sing.:
corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:
equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:
scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:
neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:
militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:
jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:
paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:
reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:
haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,
quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:
de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

Lewis & Short latin dictionary > relliquus
18 adrogo

ar-rŏgo ( adr-, Fleck., B. and K., Dietsch, Halm, Weissenb.; arr-, Holder, Dinter; Keller uses both forms), āvi, ātum, 1, v. a.
I.
Jurid. and polit. t. t.
A.
To ask or inquire of one, to question: Venus haec volo adroget te, * Plaut. Rud. 5, 2, 45; cf. Dig. 1, 7, 2.—
* B.
Alicui, t. t., to add one officer to another, to associate with, place by the side of:
cui consuli dictatorem adrogari haud satis decorum visum est patribus,
Liv. 7, 25, 11.—
C.
To take a homo sui juris in the place of a child, to adopt (v. arrogatio), Gell. 5, 19, 4; cf. Dig. 1, 7, 1; 1, 7, 2; 1, 7, 22 al.—Hence,
II.
Transf.
A.
To appropriate that which does not belong to one, to claim as one's own, to arrogate to one's self, to assume:
quamquam mihi non sumo tantum, judices, neque adrogo, ut, etc.,
Cic. Planc. 1:
non enim mihi tantum derogo, tametsi nihil adrogo, ut, etc.,
id. Rosc. Am. 32:
sapientiam sibi adrogare,
id. Brut. 85, 292: ego tantum tibi tribuo, [p. 166] quantum mihi fortasse arrogo, id. Fam. 4, 1 fin.:
Quod ex alienā virtute sibi adrogant, id mihi ex meā non concedunt,
Sall. J. 85, 25:
Nihil adrogabo mihi nobilitatis aut modestiae,
Tac. H. 1, 30:
Nec sibi cenarum quivis temere arroget artem,
Hor. S. 2, 4, 35.—
B.
Poet.: alicui aliquid, to adjudge something to another as his own, to confer upon or procure for (opp. abrogare):
Scire velim, chartis pretium quotus adroget annus,
Hor. Ep. 2, 1, 35:
decus arrogavit,
id. C. 4, 14, 40:
nihil non arroget armis,
adjudge every thing to arms, think every thing must yield to, id. A. P. 121.— Hence, arrŏgans ( adr-), antis, P. a., acc. to II. A., appropriating something not one's own; hence, assuming, arrogant (syn.: superbus, insolens, ferox).
A.
Lit.:
si essent adrogantes, non possem ferre fastidium,
Cic. Phil. 10, 9:
Induciomarus iste minax atque adrogans,
id. Font. 12; id. Verr. 2, 1, 60:
ne arrogans in praeripiendo populi beneficio videretur,
Caes. B. C. 3, 1:
pigritia adrogantior,
Quint. 12, 3, 12:
adrogantissima persuasio,
id. Decl. 8, 9.—
B.
As a consequence of assumption, haughty, proud, overbearing, insolent (cf. arrogantia, I. B.):
proponit inania mihi nobilitatis, hoc est hominum adrogantium nomina,
Cic. Verr. 1, 6:
de se persuasio,
Quint. 2, 4, 16:
crudelitas adrogans,
Cic. Fam. 5, 4, 2:
dictum,
id. Sull. 8, 25:
consilium,
id. de Or. 2, 39, 165:
moderatio,
Tac. A. 1, 3:
adversus superiores tristi adulatione, adrogans minoribus, inter pares difficilis,
id. ib. 11, 21:
omnem adrogantem humilia,
Vulg. Job, 40, 6:
abominatio Domino est omnis adrogans,
ib. Prov. 16, 5:
beatos dicimus adrogantes,
ib. Mal. 3, 15.— Adv.: arrŏgan-ter ( adr-), with assumption, arrogantly, haughtily, proudly, insolently:
aliquid dicere,
Cic. de Or. 2, 83, 339; id. Off. 1, 1, 2; Quint. 4, 2, 86:
scribere,
Cic. Att. 6, 1:
aliquid praejudicare,
id. ad Brut. 1, 4:
petere,
id. Lig. 10, 30:
adsentire,
id. Inv. 2, 3, 10:
facere,
Caes. B. G. 1, 40: adversarios sustinere, D. Brutus ap. Cic. Fam. 11, 13, 4: ingredi, * Vulg. Soph. 1, 9:
consulere in deditos,
Tac. Agr. 16.— Comp.:
multo adrogantius factum,
Suet. Caes. 79:
insolentius et adrogantius uti gloriā artis,
Plin. 36, 10, 36, § 71:
adrogantius et elatius praefari,
Gell. 9, 15.— Sup., Oros. 7, 25; 7, 35.

Lewis & Short latin dictionary > adrogo
19 arrogo

ar-rŏgo ( adr-, Fleck., B. and K., Dietsch, Halm, Weissenb.; arr-, Holder, Dinter; Keller uses both forms), āvi, ātum, 1, v. a.
I.
Jurid. and polit. t. t.
A.
To ask or inquire of one, to question: Venus haec volo adroget te, * Plaut. Rud. 5, 2, 45; cf. Dig. 1, 7, 2.—
* B.
Alicui, t. t., to add one officer to another, to associate with, place by the side of:
cui consuli dictatorem adrogari haud satis decorum visum est patribus,
Liv. 7, 25, 11.—
C.
To take a homo sui juris in the place of a child, to adopt (v. arrogatio), Gell. 5, 19, 4; cf. Dig. 1, 7, 1; 1, 7, 2; 1, 7, 22 al.—Hence,
II.
Transf.
A.
To appropriate that which does not belong to one, to claim as one's own, to arrogate to one's self, to assume:
quamquam mihi non sumo tantum, judices, neque adrogo, ut, etc.,
Cic. Planc. 1:
non enim mihi tantum derogo, tametsi nihil adrogo, ut, etc.,
id. Rosc. Am. 32:
sapientiam sibi adrogare,
id. Brut. 85, 292: ego tantum tibi tribuo, [p. 166] quantum mihi fortasse arrogo, id. Fam. 4, 1 fin.:
Quod ex alienā virtute sibi adrogant, id mihi ex meā non concedunt,
Sall. J. 85, 25:
Nihil adrogabo mihi nobilitatis aut modestiae,
Tac. H. 1, 30:
Nec sibi cenarum quivis temere arroget artem,
Hor. S. 2, 4, 35.—
B.
Poet.: alicui aliquid, to adjudge something to another as his own, to confer upon or procure for (opp. abrogare):
Scire velim, chartis pretium quotus adroget annus,
Hor. Ep. 2, 1, 35:
decus arrogavit,
id. C. 4, 14, 40:
nihil non arroget armis,
adjudge every thing to arms, think every thing must yield to, id. A. P. 121.— Hence, arrŏgans ( adr-), antis, P. a., acc. to II. A., appropriating something not one's own; hence, assuming, arrogant (syn.: superbus, insolens, ferox).
A.
Lit.:
si essent adrogantes, non possem ferre fastidium,
Cic. Phil. 10, 9:
Induciomarus iste minax atque adrogans,
id. Font. 12; id. Verr. 2, 1, 60:
ne arrogans in praeripiendo populi beneficio videretur,
Caes. B. C. 3, 1:
pigritia adrogantior,
Quint. 12, 3, 12:
adrogantissima persuasio,
id. Decl. 8, 9.—
B.
As a consequence of assumption, haughty, proud, overbearing, insolent (cf. arrogantia, I. B.):
proponit inania mihi nobilitatis, hoc est hominum adrogantium nomina,
Cic. Verr. 1, 6:
de se persuasio,
Quint. 2, 4, 16:
crudelitas adrogans,
Cic. Fam. 5, 4, 2:
dictum,
id. Sull. 8, 25:
consilium,
id. de Or. 2, 39, 165:
moderatio,
Tac. A. 1, 3:
adversus superiores tristi adulatione, adrogans minoribus, inter pares difficilis,
id. ib. 11, 21:
omnem adrogantem humilia,
Vulg. Job, 40, 6:
abominatio Domino est omnis adrogans,
ib. Prov. 16, 5:
beatos dicimus adrogantes,
ib. Mal. 3, 15.— Adv.: arrŏgan-ter ( adr-), with assumption, arrogantly, haughtily, proudly, insolently:
aliquid dicere,
Cic. de Or. 2, 83, 339; id. Off. 1, 1, 2; Quint. 4, 2, 86:
scribere,
Cic. Att. 6, 1:
aliquid praejudicare,
id. ad Brut. 1, 4:
petere,
id. Lig. 10, 30:
adsentire,
id. Inv. 2, 3, 10:
facere,
Caes. B. G. 1, 40: adversarios sustinere, D. Brutus ap. Cic. Fam. 11, 13, 4: ingredi, * Vulg. Soph. 1, 9:
consulere in deditos,
Tac. Agr. 16.— Comp.:
multo adrogantius factum,
Suet. Caes. 79:
insolentius et adrogantius uti gloriā artis,
Plin. 36, 10, 36, § 71:
adrogantius et elatius praefari,
Gell. 9, 15.— Sup., Oros. 7, 25; 7, 35.

Lewis & Short latin dictionary > arrogo
20 exeo

ex-ĕo, ĭi (rarely īvi, Gell. 12, 12, 3; Plaut. Rud. 2, 6, 50; perf. exit, for exiit, id. Ps. 2, 4, 40; Verg. A. 2, 497), ĭtum, īre ( fut. [p. 683] exibo, but exies, exiet, Sen. Ep. 113, 20; id. Apocol. 3, 1 al.;
exiet for exibit,
Tert. adv. Jud. 13; Vulg. Matt. 2, 6; 5, 26 al.; perh. also in Hor. C. 4, 4, 65; acc. to some MSS. al. evenit; v. Orell. ad h. l.), v. n. and a.
I.
Neutr., to go out or forth, to go away, depart.
A.
Lit.
1.
In gen.:
dum intro eo atque exeo,
Plaut. Ep. 5, 1, 43:
jam ad te exeo,
id. Bacch. 4, 6, 24; 4, 9, 129:
foras,
id. Cas. 5, 2, 51; cf. id. Rud. 2, 2, 2:
ex urbe,
id. Am. 1, 3, 35:
ex urbe, oppido,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Caes. B. G. 2, 33, 1:
e patria,
Cic. Pis. 14, 33:
e finibus suis,
Caes. B. G. 1, 5, 1:
clam ex castris,
id. ib. 7, 20, 10:
ab aliquo,
from one's house, Ter. Eun. 3, 4, 7 (v. ab, I. a.):
ab urbe,
away from, Liv. 10, 37, 6 Weissenb. ad loc.; 21, 13, 7; 23, 18, 14;
al. a villa sua,
Quint. 6, 3, 49:
de triclinio, de cubiculo,
Cic. de Or. 2, 65, 263:
de balneis,
id. de Or. 2, 55, 223:
de navi,
id. Att. 2, 7, 4:
(cornix) a cauda de ovo,
tail first, Plin. 10, 16, 18, § 38:
portā,
Plaut. Mil. 5, 39:
domo,
Cic. Rep. 1, 12; cf.:
erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent,
i. e. withdraw from, leave their country, Caes. B. G. 1, 6, 1; so,
domo,
id. ib. 1, 12, 5;
1, 29, 1: castris,
id. B. C. 1, 69, 3:
in solitudinem,
to withdraw, Cic. Off. 1, 32, 118:
in alias domos tamquam in colonias,
id. ib. 1, 17, 54:
in provinciam,
Caes. B. G. 1, 33, 4:
in terram,
i. e. to land, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 433:
in luminis oras,
i. e. to be born, Lucr. 1, 170:
ad aliquem,
i. e. to go from home to visit a person, Ter. Hec. 4, 1, 6 et saep.—Prov.:
exeat aulā, qui vult esse pius,
Luc. 8, 493.— Poet., with inf.:
exierant dare veris opes,
Stat. Ach. 1, 288.—Of inanim. or abstr. subjects:
cum de consularibus mea prima sors exisset,
Cic. Att. 1, 19, 3; so,
sors,
Hor. C. 2, 3, 27; cf.:
cujus nomen exisset,
Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:
nummi, qui per simulationem ab isto exierant,
id. ib. 2, 2, 25, §
61: per septem portus in maris exit aquas (Nilus),
flows out, empties, Ov. Am. 2, 13, 10:
septem aquis (Ister),
Val. Fl. 8, 187:
populo albae folia vetustiora in angulos exeunt,
terminate, Plin. 16, 23, 35, § 86:
color in florem heliotropii,
id. 37, 6, 22, § 83; cf.:
masculina nomina in A atque S litteras,
to end, terminate, Quint. 1, 5, 61.— Pass. impers.:
uti inde exiri possit,
Cato, R. R. 1, 2:
crepuit ostium: exitur foras,
Plaut. Cas. 4, 3, 15:
in Velabro, qua in Novam viam exitur,
Varr. L. L. 6, § 24 Müll.—
2.
In partic.
a.
In milit. lang., to move out, march out:
milites, qui de tertia vigilia exissent,
Caes. B. C. 1, 64 fin.:
ut paludati (praetores) exeant,
depart for the battle-field, id. ib. 1, 6, 6:
ad pugnam,
Liv. 44, 39, 2; Verg. G. 4, 67:
ex Italia ad bellum civile,
Cic. Fam. 2, 16, 3 et saep.— Pass. impers.:
non posse clam exiri,
Caes. B. C. 1, 67, 2:
postquam exitum est maximā copiā,
Plaut. Am. 1, 1, 64.—
b.
In jurid. Lat.: potestate, de or a potestate alicujus, to get out of any one's power (potestas), to be emancipated, become free, Dig. 37, 4, 1, § 6; 62; 28, 6, 3 et saep. (cf. B. 1. infra).—
c.
De vita, to depart from life, decease, die (for the usual excedere or decedere de vita):
quem (me) fuerat aequius ut prius introieram, sic prius exire de vita,
Cic. Cael. 4, 15; so,
de vita,
Plin. Ep. 3, 9, 5; cf.:
e vita tamquam e theatro,
Cic. Fin. 1, 15, 49:
vitā exire,
Val. Max. 9, 12, ext. 1.—
d.
To go out or forth in any manner, to issue, escape (very rare):
cujus (Isocratis) e ludo tamquam ex equo Trojano meri principes exierunt,
Cic. de Or. 2, 22, 94:
hanc tamen Antonius fugam suam, quia vivus exierat, victoriam vocabat,
Vell. 2, 82, 3.—Of inanimate subjects:
currente rota cur urceus exit?
Hor. A. P. 22: libri quidem ita exierunt, ut, etc., turned out (the figure being borrowed from works of art which are cast and turned out of the mould), Cic. Att. 13, 13, 1.—
e.
Of plants, to come up, spring forth, sprout out:
plerumque e terra exit hordeum diebus VII.,
Varr. R. R. 1, 45, 1:
ne semina in frugem exeant e terra,
Plin. 11, 30, 36, § 109:
folia a radice,
id. 25, 4, 9, § 28:
lupinus agro limoso,
Col. 2, 10, 3:
fabae in folia,
Plin. 18, 7, 10, § 57; and absol.:
ut vix ulla herba exeat,
Col. 2, 11, 3; so,
lens sata (with grandescere),
Pall. Febr. 4;
and, messis,
Val. Fl. 7, 549.—
f.
To mount upwards, ascend, rise ( poet. and postAug. prose):
in auras (ignis),
Lucr. 6, 886:
ad caelum (arbor),
Verg. G. 2, 81:
in altitudinem (comae palmarum),
Plin. 13, 4, 8, § 37.—
B.
Trop.
1.
In gen.:
exisse ex potestate dicimus eos, qui effrenati feruntur aut libidine aut iracundia, etc.... Qui igitur exisse ex potestate dicuntur, idcirco dicuntur, quia non sunt in potestate mentis,
Cic. Tusc. 3, 5, 11; cf.:
itaque iratos proprie dicimus exisse de potestate, id est de consilio, de ratione, de mente,
id. ib. 4, 36, 77;
for which: a se,
Petr. 90: ex hac aerumna, Lucil. ap. Non. 296, 16; cf.:
exire aere alieno,
Cic. Phil. 11, 6, 13 (dub. al. se exserere):
quam nihil non consideratum exibat ex ore!
id. Brut. 76, 265; id. de Or. 2, 22 fin.:
nequaquam similiter oratio mea exire atque in vulgus emanare poterit,
id. Rosc. Am. 1, 3; Plin. Pan. 75, 3:
ea res prodita est et in vulgus exivit,
Gell. 12, 12, 3; cf. with object-clause:
exiit opinio, descensurum eum ad Olympia inter athletas,
Suet. Ner. 53; for which also with a subject-clause:
quod ante paucos dies exierat in vulgus, laudanti cuidam formam suam, respondisse eum, etc.,
id. Galb. 20:
ob hoc exivit proverbium, etc.,
became current, Vulg. Gen. 10, 9.—
2.
In partic.
a.
Of time, to run out, end, expire:
quinto anno exeunte,
Cic. Div. 1, 25, 53:
indutiarum dies exierat,
Liv. 4, 30, 14; 30, 25, 1; 42, 47, 10:
dies censurae, stipendii,
id. 9, 34, 22; 22, 33, 5:
nullus mihi per otium dies exit,
Sen. Ep. 8; Plin. Pan. 68, 2 et saep.—
b.
To extend beyond a certain measure or limit (mostly post-Aug.):
extra aliquid,
Varr. R. R. 2, 1, 25:
vestra vita, licet supra mille annos exeat,
run out, extend, Sen. Brev. Vit. 6:
probationes in tertium diem exierunt,
Plin. Ep. 2, 11, 18:
digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat,
Quint. 11, 2, 11; cf.:
continuus (translationis usus) in allegorias et aenigmata exit,
id. 8, 6, 14:
in longum exierit ordo rerum,
id. 4, 2, 51.—
c.
To pass away, perish:
opus laudabile, numquam a memoria hominum exiturum,
Sen. Ben. 3, 38; so with a subjectclause:
an jam memoriā exisse, neminem ex plebe tribunum militum creatum esse?
Liv. 6, 37, 5.—
II.
Act. ( poet. and in postAug. prose), to go or pass beyond a thing.
A.
Lit.
1.
In gen.:
limen,
Ter. Hec. 3, 3, 18:
Avernas valles,
Ov. M. 10, 52:
flumen,
Val. Fl. 4, 698:
quantum diurni itineris miliariorum numero in reda possit exiri,
Vitr. 10, 9, 3:
donec minor filius lubricum juventae exiret,
Tac. A. 6, 49 (55) fin. —
2.
Pregn., to avoid, evade, ward off:
corpore tela atque oculis vigilantibus exit,
avoids the blows, Verg. A. 5, 438; cf.:
feros exibant dentis adactus (jumenta),
Lucr. 5, 1330; Stat. Th. 6, 802:
procul absiliebat, ut acrem exiret odorem,
Lucr. 6, 1217:
profluvium sanguinis,
id. 6, 1206:
vim viribus,
Verg. A. 11, 750 et saep.—
B.
Trop.
1.
To exceed:
modum,
Ov. M. 9, 632.—
2.
Of time: ad exitam aetatem = ad ultimam aetatem, Paul. ex Fest. p. 28, 5 Müll.

Lewis & Short latin dictionary > exeo

Страницы

См. также в других словарях:

Nihil non potest fortis animus. — См. Хочу половина могу … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
NIHIL fecit — in acclamatione Claudio II. factâ apud Trebellium Pollionem c. 4. Claudi Auguste tu nos a Palmyrenis vindica (dictum quinquies) Claudi Auguste, tu nos a Zenobia et a Victoria libera: (dictum septies) Claudi Auguste, Tetricus nihil fecit: (dictum… … Hofmann J. Lexicon universale
Nihil — (lat.), 1) Nichts. Nihil negatīvum u. Nihil privativum, s.u. Nichts 1). Nihil ad rem, nihil ad rhombum, das gehört nicht hierher, das thut nichts zur Sache. Nihil habenti nihil deest, wer nichts hat, dem mangelt nichts; Nihil in intellectu, quod… … Pierer's Universal-Lexikon
Nihil — (lat.: nichts) bezieht sich auf: Annihilation, in der Physik die gegenseitige Vernichtung zweier entgegengesetzter Erscheinungen Nihilismus, eine Orientierung, die auf der Verneinung jeglicher Seins , Erkenntnis , Wert und Gesellschaftsordnung… … Deutsch Wikipedia
nihil — (vt aiunt) et amplius non revertatur, Postulatori abscissa spes impetrandi, Supplicanti abscisse negare quod flagitat, Praecidere spem impetrandi quod postulat, Vasis vinarij epistomium abscindere vel verutum, Luy couper la broche. B. Mettre… … Thresor de la langue françoyse
non — Non, Non. C est fait de moy. S. non, non aye bon courage, Perij. S. Quintu animo bono es. Non autrement, Non secus. Non pas tout, Nec tu omnia. Non plus, Nihilo magis. Non plus songeoy je que, etc. Non magis somniabam, quam, etc. Non plus… … Thresor de la langue françoyse
NIHIL EST IN INTELLECTS, QUOD NON PRIUS FUERIT IN SENSU — (лат.) нет ничего в уме, чего бы не было раньше в ощущениях. Осн. тезис сенсуализма, сформулированный Локком. Лейбниц добавляет к этому положению ограничение: nisi intellectus ipse (кроме самого интеллекта). Философский энциклопедический словарь … Философская энциклопедия
Nihil est in intellects, quod non prius fuerit in sensu... () — Nihil est in intellects, quod non prius fuerit in sensu... (nisi intellectus ipse) (лат.) нет ничего в разуме, чего не было бы раньше в чувствах. Средневековый тезис, восходящий к Аристотелю. Лот противопоставляет его учению Декарта о врожденных… … Философская энциклопедия
Nihil est in intellectu, quod non prius fuerit in sensu — (nisi inlel lectus ipse) (лат.) нет ничего в разуме, чего не было бы раньше в чувствах. Ср. век. тезис, восходящий к Аристотелю. Локк противопоставляет его учению Декарта о врождённых идеях. Лейбниц дополняет тезис: ... кроме самого… … Философская энциклопедия
Nihil — (nil, lat.), nichts. N. ad rem, das gehört nicht hierher, tut nichts zur Sache. N. habenti nihil deest, wer nichts hat, dem fehlt nichts. N. humani a me alienum puto, s. Homo sum etc. N. in intellectu, quod non ante in sensu, nichts ist im… … Meyers Großes Konversations-Lexikon
Non-Jurors — • Anglican Churchmen who in 1689 refused to take the oath of allegiance to William and Mary Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Non Jurors Non Jurors … Catholic encyclopedia

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на английский

nihil+(non

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на английский

nihil+(non

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: