-
101 mið-kvísl
f. the middle branch of a stream, Nj. 161. -
102 miðla
(að), v.1) to share; m. e-m e-t or m. e-t við e-n, to share with another (Gunnar miðlaði mörgum mönnum hey ok mat); skal ek eigi m. ríkit, I shall not share the realm; m. spor sín, to make a step, move (stöndum fast ok miðlum ekki spor vár);3) refl., miðlast e-t við, to share with one another; m. mál við, to make a compromise.* * *að, [Engl. middle, cp. miðr], to share; miðla e-m e-t or miðla við e-n, to share with another person, use in common; hann miðlaði lönd við Örn frænda sinn, Landn. 209; þeir munu hafa miðlat ykkr þat af arfi Björgólfs, Eg. 39, Fms. vi. 141; Gunnarr miðlaði mörgum mönnum hey ok mat, Nj. 73; skal ek eigi m. ríkit, I shall not share the realm, Fms. i. 84; töldu várkunn at hann vildi eigi m. ríkit, Orkn. 98; allt þat er hann má m. umfram klæðnað sinn, Grág. i. 250; eigi skulu menn tíund m. við hans lið né matgjafir, 458; árar at miðla ok austskotu, ii. 171; in. e-t við e-n, to share with one. Fms. viii. 153.2. metaph. to mediate, with dat.; miðla dómi, to give judgment as a mediator, Sks. 657; nema miðlat sé málum, Bjarn. 55; at dómi væri svá miðlat, at Stephano væri lofat at bæta sem brotið var, Sks. 144 new Ed.:—with acc., m. mál, to make a compromise; ok miðlum svá mál millim þeirra, Bs. i. 24: m. spor, to move, make a movement; stöndum fast ok miðlum ekki spor vár (but fótsporum, dat., Fb. iii. l. c.), Mork. 116.II. recipr., miðlask e-t við, to share with one another, Grág. ii. 333; miðlask mál við, to make a compromise, Fms. x. 300. -
103 mið-leiðis
adv. half the way, Eb. 94: in the middle, Ísl. ii. 347, Stj. 289. -
104 mið-lektia
u, f. the middle lesson, 625. 169. -
105 miðlung
adv. middlingly, indifferently, poorly; þykkist hann þá vera m. staddr, in rather a hard plight.* * *f., or miðlungr, m. the middle, only in adverb. phrases: miðlungar, f. gen. middling, i. e. not over-much, ironically; miðlungar snotr með úsnjallri tungu, i. e. middling-wise, foolish, Hom. 142: as also miðlungi, adv., miðlungi góðgjarn = wicked, Rd. 254, 275; miðlungi réttorðr, Sturl. ii. 185; miðlungi vinsæll, Fbr. 13 new Ed.: miðlung, acc., þykkisk hann þá vera miðlung staddr ( in a hard plight) slyppr maðr ok sárr mjök, 93 new Ed.; dugir miðlung þat, ‘tis not worth much, it wont do much, Fms. xi. 353 (in a verse). -
106 mið-messa
u, f. the ‘middle mass,’ matins, Hom. 41. -
107 mið-pallr
m. the middle bench in the lögrétta, Grág. i. 4, Nj. 150, 190, v. l. -
108 mið-skeið
n. the middle course, Alg. -
109 mið-syndis
adv. in ‘mid-sound,’ in the middle of the sound, Fas. ii. 355. -
110 mið-þriðjungr
m. the middle division of a thing in three parts, D. N. -
111 MJÖÐM
(gen. mjaðmar, pl. mjaðmir), f. hip; bregða e-m á m., to throw one’s antagonist by a hip-trick (mjaðmarbragð).* * *f., gen. mjaðmar, [Ulf. miduma = μέσον]:— the hip (prop. the middle of the body); á klæði hans yfir mjöðminni, Niðrst. 3; fyrir ofan mjaðmir, Eb. 240; hjó á mjöðmina, Nj. 253; mjöðm ok herðarblað, Fb. ii. 24; rist, kné, mjöðm, N. G. L. i. 312:—in wrestling, leiða e-n á mjöðm, Bárð. 35 new Ed.; or bregða e-m á mjöðm, Fas. iii. 573, of a wrestling trick of throwing one’s antagonist by a movement of the mjöðm, called mjaðmar-bragð, the hip-trick, cross-buttock, Fas. ii. 148. mjaðmar-bein and mjaðmar-höfuð, n. the hip-bone, Þiðr. 89, Finnb. 334; á nárann fyrir ofan mjaðmarhöfuð, Sturl. ii. 41. ☞ No other word in the language rhymes with mjöðm; see the curious ditty in which a man and a ghost cap verses, Ísl. Þjóðs. i. 464. -
112 mundangs-hóf
n. the making a true balance, moderation; með mundangshófi, with just balance, moderately, Stj. 517, 552, Sks. 691; sjá vel með mundangshófi, ( minutely) hvat maðr á hverjum at gjalda, Sks. 444; eptir mundangshófi, Stj. 283: esp. in the phrase, mjótt er mundangshófit, the just balance, the true middle, is hard to hit, Gþl. 173, Js. 55, Thom. 153, Bs. i. 667 (in a verse). -
113 PALLR
(-s, -ar), m.1) step, = gráda;2) the raised-floor along the sides of the hall, = ‘lang-pallar’;* * *m. [the etymology of this word, as also the time when and place whence it was borrowed, is uncertain; the true Norse word is bekkr or flet; pallr may be of Norman origin, although it is frequently used in the Sagas referring to the Saga time (10th century); even the benches in the legislative assembly on the alþing were called pallar, not bekkir; but this cannot have been so originally. The word itself is, like páll, probably from Lat. palus, pala = stipes, Du Cange; Engl. pale, palings; in the Icel. it is used of high steps (Lat. gradus), esp. of any high floor or daïs in old dwellings, sometimes = flet (q. v.) or = lopt (q. v.), and lastly of the benches in the hall = bekkr (q. v.) The adoption of the word was probably connected with the change in the floor and seats of the halls, as mentioned in Fagrsk. ch. 219, 220, which arrangement of benches was adopted from Norman England, and is in fact still seen in English college-halls, with the raised high floor at the upper end. In Icel. the ladies were then seated on this daïs (há-pallr, þver-pallr), instead of being placed, according to the older custom, on the left hand along the side walls, see below, II. 2. As the Sagas were written after this had taken place, so the use of the word, e. g. in the Njála (ch. 34 and often), may be an anachronism.]B. A step = Lat. gradus; þessi steinn var útan sem klappaðr væri gráðum eða pöllum, Fms. i. 137; vindur upp at ganga, nítján pallar á bergit, Symb. 56; stíga pall af palli, from step to step, Hom. 140. palla-söngr and palla-sálmi, m. = the ‘graduale,’ chant, or responsorium ‘in gradibus’ in the Roman Catholic service, from its being chanted at the steps of the altar; sá söngr heitir pallasöngr þviat hann er fyrir pöllum sunginn, 625. 188, Hom. (St.), Mar.: metaph. degree, enn tólpti pallr ósóma, 677. 1: þrjátigi palla djúpr, Bév. palls-bók, f. ‘graduale,’ the service-book for the high mass, Játv. ch. 10.II. a daïs with its set of benches; þar skulu pallar þrír vera ( three sets of benches) umhverfis lögréttuna, Grág. i. 4; pallinn þann inn úæðra, Eg. 303; Flosi gékk inn í stofuna ok settisk niðr, ok kastaði í pallinn ( he threw on the floor) undan sér há-sætinu, Nj. 175; konungr leit yfir lýðinn umhverfis sik á pallana, Fms. vii. 156; hann lá í pallinum, 325; konungr sat í pallinum hjá honum, xi. 366; gékk Þrándr í stofu, en þeir lágu í pallinum, Sigurðr ok Þórðr ok Gautr, Fær. 195.2. the raised floor or daïs at the upper end of the hall, where the ladies were seated (= þver-pallr, há-p.), konur skipuðu pall, Nj. 11; konur sátu á palli, Ísl. ii. 250; hljópu þeir inn ok til stofu, ok sat Katla á palli ok spann, Eb. 94; hón fal sik í pallinum, she hid herself in the pallr, Landn. 121; var þar hlemmr undir ok holr innan pallrinn, … þá bað Geirríð brjóta upp pallinn, var Oddr þar fundinn, Eb. 96:—mið-pallr, the middle bench; krók-pallr, the corner bench, Skíða R. (where the beggar littered himself).3. in mod. usage the sitting-room is called pallr, from being elevated a yard or two above the level ground; í hlýindin þar hjónin búa á palli. Snót: hence pall-skör, f. the ridge of the pallr: palls-horn, n. the corner of the pallr, Nj. 220, Sturl. iii. 141. -
114 plata
* * *f. plate, plate armour.* * *u, f. [Lat. platea]1. an open road; á þessari hinni miklu platu (v. l. to sléttu), Barl. 209.2. a plate, mounted metal, esp. of plate armour the later Middle Ages, the 13th and following centuries; eigi hafði hann platu, muzu né brynju, Bév.: plata is a part of the armour of a king’s man in N. G. L. ii. 427 (Hirðskrá, latter part of the 13th century), D. N. passim, Trist. 12 (see Fr.)COMPDS: plötubúnaðr, plötumeistari. -
115 RÁÐA
(ræð; réð, réðum; ráðinn), v.1) to advise, counsel, ráða e-m e-t (réðu vinir hans honum þat, at hann berðist eigi við þik);ráða e-m ráð, to give one counsel;2) to consult about, discuss, with dat. (ráða landráðum);ráða ráðum sínum, to hold a conference;3) to devise, plan;þeir ráða atför við Gunnar, thev plan an onslaught on G.;réð hón þeim bana, she plotted that man’s death;4) to plot or cause one’s death, = ráða e-m bana (þær atluðu, at konungr mundi hafa ráðit hann);Reginn mik réð, R. betrayed me;5) to agree on;réðu þeir þat þá með sér, they settled this among themselves;6) to fix, decide, resolve, with acc.;ek hefi áðr ráðit brúðlaup mitt, I have fixed my wedding day;réðu þeir þá þat at fara ofan til Rangár, then they resolved to ride down to Rang river;ráða e-t til staðar, to settle, fix definitively, = staðráða e-t (vil ek finna konung áðr en ek ráða þetta til staðar);7) to hire, take into service (ráða skipverja, ráða sér hjón);bóndi sagði húsfreyju, at hann hafði Hrapp ráðit með sér, that he had taken H. into his company;8) to rule, govern, with dat. (ráða landi, ríki; Einarr jarl ráð þá Orkneyjum);9) to rule, command, have one’s way, prevail, decide, settle (skal hón sjálf ráða hvárt hón vill hann eða eigi);skal ráða afl með þeim, the majority shall decide;Ólafr bað móður sína. eina ráða, to settle the matter alone;landfall ræðr fyrir sunnan, makes the boundary towards the south;with dat., hvárt ræðr þú því, er, is it your doing that..?;ráða engu, to have no authority, be of no avail (orðheill þín skal engu ráða);ráða landamerkjum, to make the boundary (Hafslœkr réð þar landamerkjum);ráða búi sínu, to conduct, manage one’s estate;hann réð sér sjálfr, he was independent;ertu nökkurs ráðandi hér, have you any authority here?10) to have, possess, be master of, enjoy;ráða fé ok fjörvi, to enjoy wealth and life;11) to explain, read;ráða gátu, to read a riddle;ráða draum, to interpret a dream;ráða e-t at líkindum, to judge from probabilities (engar munu fríðari en þínar dœtr, ef at líkindum skal ráða);12) to read and understand (ráða rúnar, stafi, rit);réð ek þær rúnar, er reist þín systir, I have read the runes thy sister engraved;13) to punish, chastise, with dat. (fóstri hans var harðr við hann ok réð honum mjök);14) to undertake;ráða stórt, to aim high, undertake great things;15) periphrastically with an infin., to do;ráðumk ganga, we (I) do go;hón réð vakna (= hón vaknaði), she awoke;þau lög, er hann réð upp at segja, the laws which he pronounced;16) with preps.:ráða e-t af, to resolve, make up one’s mind (réð hann þat af at sigla súðr til Danmerkr);to discontinue, put a stop to (ek hygg, at Þóroddr ætli nú at af ráða hingatkvámur þínar);to do away with (þú verðr nú þetta vandræði af at ráða);ráða e-n af e-u, to make one leave off (af hefir þú mik ráðit brekvísi við þik);ráða e-u af (e-u), to get off;Þ. bað menn taka forka ok ráða af skipinu, to get the ship off, set her afloat;ráða e-n af = ráða e-n af lífi, af dögum, to put out of the way, put to death (hann kvazt mundu af ráða illmenni þessi);ráða at e-m, to attack (njósnarmenn hlupu upp ok réðu at þeim);ráða á e-t, to set about a thing (þeir réðu á íshöggit);ráða á e-n, to attack one (þorðu aldri úvinir hans á hann at ráða);ráða bót (bœtr) á e-u, to remedy, make good (þóttust menn eigi kunna bœtr á þessu ráða);ráða eptir e-m, to pursue one;ráða e-n frá e-u, to deprive one of, exclude one from (ráða e-n frá landi, ríki);ráða fyrir e-u, to command, have authority over, be master of (ráða fyrir skipi, hofi, fé, eldi);ráða í e-t, to guess at, find out (Gormr konungr réð ekki í þetta);ráða móti, í móti e-m, to attack one (í móti Kára réð Mörðr);ráða e-n ofan, to overthrow;ráða ór e-u, to find an expedient, solve a difficulty (er nú vant ór at ráða);ráða til e-s, to rush in upon, attack (hann reiddi upp øxina ok réð til Þórvarðs); to take to (set about) a thing, try, make an attempt;S. kom fótum undir sik, ok réð til í annat sinn, and tried again the second time;ok er nú til at ráða, ef þér vilit, now is the time for action, if you are willing;skal ráða til árinnar eða eigi, shall we try to pass the river or not?;ráða til orrostu, to go to battle;ráða til uppgöngu, to make an ascent;ráða til ferðar, to start on a journey;ráða skipi til hlunns, to draw a ship on to land;ráða um e-t, to dispose of (megum vér eigi ráða um hennar gjaforð);to deliberate on (konungr gaf jarli orlof at ráða um þetta við menn sina);ráða um at gøra e-t, to be about to do a thing (hann tók um strenginn ok réð um at fara upp í skipit);ráða um við e-n, to put an end to, finish off (var Alfr þá kominn ok ætlaði skjótt um at ráða við Finnboga);ráða e-t or e-u undan e-m, to deprive one of (hón vildi eigi giptast, því at hón vildi eigi ráða fé undan dóttur sinni);ráða e-t undir e-n, to put in the charge of (þá réðu þeir goðorð sitt undir Rafn);ráða e-t upp, to read up (þessi sömu bréf lét erkibiskup upp ráða í Danmörku);ráða við e-n, to be able to master one (muntu nú einn við mik ráða);ráða e-t við sik, to make up one’s mind;ráða yfir e-u, to rule, govern;17) refl., ráðast.* * *pres. ræð, ræðr, ræð; pl. ráðum, ráðit, ráða; pret. réð, 2nd pers. rétt, réttu, rhymed with hætta, Fms. vi. (in a verse); mod. réðst, pl. réðu; subj. réði; imper. ráð, ráddú; part. ráðinn; a middle form ráðumk, Hom. 113; a weak pret. indic. réði occurs in the poem Jd. 35 (ótrauðr á haf réði), and in prose, Fms. i. 223, and is freq. in mod. usage (eg réði honum að bíða … hann réði því ekki): [a word common to all Teut. languages; A. S. ræðan; Old Engl. rede and read; Germ. rathen; Dan. raade; the Goth. has rêdan, but it is rarely used in Ulf.]A. To advise, counsel, with dat. of the thing and acc. of the person; ráða e-m e-t, réðu vinir hans honum þat, at hann berðisk eigi við þik, Nj. 33; réðu honum þat allir at samna liði. Eg. 9; ráða e-m ráð, to give one counsel, Vþm. 1; ráðumk þér, Hm. 113 sqq.; þat ræð ek þér, Sdm. 22 sqq., Nj. 61; makligr ertú þeirra, segir Njáll, ok réð honum ráðin, 71; ráð er þér ráðit, Fm. 21; ráða e-m heilræði, Nj. 85.2. to consult; ráða ráðum sínum, to hold a conference, Edda 26, Fms. vii. 259; vóru opt á tali ok ráða-stefnu ok réðu landráðum, i. 52.3. to devise; þá menn er konu hafa numit eða þat hafa ráðit, Grág. i. 354, Gullþ. 14.4. to fix, decide, determine, resolve, with acc.; ek hefi áðr ráðit brúðlaup mitt, Nj. 4; ráða samband, Gullþ. 14; ráða atför við Gunnar, Nj. 1, 7; réðu þeir þat þá með sér, 93; hefi ek ráðit honum kvánfang, 151; siðan réð Gunnarr utanferð sína með honum, 41, cp Sturl. ii. 168; ráða e-m ró, Ls. 55:—ráða e-t af, to form a decision, Eg. 337; en af verðr at ráða nokkut ór hverju vandræði, Lv. 39:—ráða e-t við sik, to make up one’s mind; hvárt hann vildi þar vera eða fara til Íslands, hann kvaðsk eigi þat hafa ráðit við sik, Nj. 123:—ráða um e-t, to deliberate; hann gaf jarli orlof at ráða um þetta kjör við menn sína, Ó. H. 97:—ráða e-t (or e-u) til staðar, to settle, fix definitely, Fms. ii. 78, Ld. 178:—ráða ór, ráða ór e-u, to find an expedient, solve a difficulty, Nj. 177. Ld. 54, 180.5. to hire, take into service; ráða skipverja, Fms. vi. 238; réð Hallgerðr sér hjón, Nj. 25; ek em kona Njáls, segir hón, ok ræð ek eigi síðr hjón en hann, 54; Njáll réð honum hjón öll, 151; bóndi sagði húsfreyju sinni at hann hafði Hrapp ráðit með sér, 131; hón hafði ráðit mann til at svíkja konung í drykk, Fms. ix. 5; vilda ek at vit færim í hernað ok réðim menn til með okkr, Nj. 41; ráða land undan e-m, Fb. ii. 171.6. to plan, plot, contrive, or cause one’s death, put to death, betray, Germ. verra’ben; Regin þik réð, hann þik ráða mun, Fm. 22; þú rétt hann, Fas. i. 202; þær ætluðu at konungr mundi hafa rúðit hann, Fms. iv. 312; hann réð Plóg svarta föður-bana sinn, xi. 353; ef kona drepr bónda sinn eða ræðr hann fyrir íllsku sakir, Js. 27; ráða e-m bana, bana-ráð, Nj. 21, 52, Fb. i. 410, Skv. 1. 51:—ráða e-n af, to put out of the way, put to death, Gullþ. 14, Fms. i. 204, Al. 128; sá ótti er nú af ráðinn ok endaðr, Fs. 9; ek hygg at Þóroddr ætli nú af at ráða hingat-kvámur þínar, Eb. 144; ráða e-n frá, to despatch, Ld. 294; ráða e-n af dögum, to put to death; ráða e-n frá ríki, Fms. iii. 18; ráða e-n ofan, to overthrow, Bárð. 164.II. to rule, govern, with dat.; ráða Þrænda-lögum, Fms. i. 52; ráða landi, ráða ríki, 22, Nj. 41; Einarr jarl réð Orkneyjum, Fms. i. 197; Hákon konungr réð Noregi, x. 4; er réð fyrir Holtseta-landi, xi. 3; þann konung er ræðr Jórsala-landi … þann er Englandi ræðr, Edda 92; ráða landráðum, to have the government, govern, Fms. i. 52.2. to rule, prevail, have one’s own will, as also to manage, lead, have authority, management, and similar usages; skal ráða afl með þeim, Nj. 150; sá reð er ríkr var, Sól.; hann réð sér ekki fyrir kæti, he was beside himself for joy; skal hón sjálf ráða hvárt hón vill hann eða eigi, Nj. 24; ek skal hér ráða, 52; Ólafr bað móður sína eina ráða, Ld. 70; sögðu þá ráða eiga er fleiri vóru, 74; ætlar þú at þú munir ráða. Fms. vii. 13; konungr svarar ok biðr hann ráða, xi. 29: Lögmaðr skal ráða, he shall have the casting vote, Gþl. 18: the phrase, ef ek má ráða, if I can have it as I like; þú ræðr því, as you like! þvíat þar ræðr eigi frændsemi, Grág. i. 172: to rule, sól skal ráða um sumar en dagr um vetr, Gþl.; landfall ræðr (rules, makes the boundary) fyrir sunnan, Pm. 88; ór ánni ræðr keldan … ok lækr út úr henni til sjáfar, Dipl. ii. 1; ráða landa-merkjum, Eg. 711; ráða boði ok banni, Gþl. 76; ráða búi ok kaupum, 269; ráða giptingum, 211; ráða sessa kostum, Gm. 14; ráða kaupum, fé, skipti, Gþl.; ráða fé til þarfa, to dispose of money to advantage, put it out at interest, Gþl.; sigri vér ráðumk, Orkn. (in a verse); hugr ræðr hálfum sigri, a saving; ráða sínum ferðum, Fms. i. 75; réð Örn leiðsögu, Ld. 74: hvárt ek má nokkuru um þat ráða, Fms. vii. 13; mörgum ræðr litlu hve, ‘tis of small interest, Am. 33; ráða engu, Hdl. 49; ráða veðri. Rb. 388; veðr ræðr akri en vit syni, Hm.; hvar skal ek sitja—Móðir mín skal því ráða, Nj. 7; ek réð ráði hennar fyrr, i. e. gave her away, 23; hvárt hann kunni ráða fé sínu, Grág. i. 176; ráða orði, ii. 309; hvárt ræðr þú því er Steinarr son þinn sækir sökum Þorstein son minn, hast thou caused it, is it thy making? Eg. 727; þú því rétt er ek ríða skyldak, Fm. 26; ek því ræð, er þú ríða sér-at, Ls. 28; en réðu því Nornir, Orkn. (in a verse); ílla réð ek því, that was foolishly done, Fbr. (in a verse); ek hefi því ráðit, at …, Ísl. ii. 322; því þykki mér ráðit, well done, Sks. 100:—various phrases, ráða e-u bót (bætr) or ráða bót (bætr) á e-u, to mend, better, Hom. 159, Ld. 206, Fms. vii. 162, Landn. 8, Eb. 114:—with prep., ráða fyrir e-u (for-ráð), to rule, manage, govern, Fms. i. 288, Hkr. 1. 40; ráða fyrir lögum, Nj. 5, 150, Eg. 34, 239, 754, Ld. 76, 132, Fms. i. 11, Grág. i. 333:—ráða um e-t, to dispose of, (um-ráð); nú megu vit ekki ráða um hennar gjaforð, Fms. iv. 194:—ráða við e-ð, to be able to do, manage, Bárð. 163; eg ræð ekki við hann (þat), I cannot manage him; við-ráðanlegr, manageable:—ráða yfir e-u (yfir-ráð), to rule, govern, Fms. iv. 83.3. to have, possess, enjoy; hvítum ræðr þú enn hjöltunum, … ráða deigum brandinum, Eb. 238; ráða fé ok fjörvi, to enjoy wealth and life, Fm. 26; ráða arfi, gulli, hringum, Skv. 2. 9, Hkv. Hjörv. 6, 11; ráða nafni, aldri, hjarta, lofi, dýrð, to enjoy a name, life …, Lex. Poët.; ráða eign ok auðsölum. Fsm. 8, 9; ráða rauðum manni, to be red, Fbr. (in a verse):—part. ráðandi, with gen., ertu nokkurs ráðandi hér, hast thou any authority here? Nj. 54; þess verða ek ráðandi við mína menn, I will manage that. Fms. xi. 30; vera mikils ráðandi, of great influence, Fas. ii. 504: ráðandi postula, the ruler of the apostles, Edda 92, Lex. Poët.III. to explain, read; ráða gátu, to read a riddle, Fas. i. 454; varð engi sú gáta upp borin er hann réði (subj.) eigi, 532; ráða e-t, Am. 22; ráða draum, to read a dream, Nj. 121, Ld. 126, Ísl ii. 194, 197, x. 270, xi. 3, Rb. 394; Pharao dreymdi drauma ok urðu eigi ráðendr til, Ver. 17; veiztú hve rísta skal, veiztú hve ráða skal, of magical characters, Hm. 145:—ráða í e-t, to guess at, find out, Fms. xi. 16; ok væntir mik at eigi mundi í þat ráðit, Ísl. ii. 333; munu þeir ekki í ráða er myrkt er, 378, Fær. 255.2. to read, prop. to explain, interpret; skal hann láta ráða skrá heima at kirkju, K. Þ. K. 46; ráða rúnar, Am. 12, Hom. (St.); þegar Domitianus hafði rit ráðit, 623. 12, Karl. 16: ráða upp, to read up; þessi sömu bréf lét erkibiskup upp ráða í Danmörku, Fms. viii. 293; á alþingi léc Páll biskup ráða upp jarteinir ens sæla Þórláks, Bs. i. 352; tók ok lét þar upp ráða, 623. 10; ráða skrá, K. Þ. K.IV. to punish, chastise, with dat.; Guð ræðr oss till batnaðar sem sonum, Greg. 73; fóstri hans var harðr við hann ok réð honum mjök, Bs. i. 416; nú ef sveinn vill eigi nema ok leiðisk bók, þá skal hann færa til annarra verka, ok ráða honum til, svá at hvárki verði af örkuml né ílit, K. Þ. K. 56; honum var ráðit fyrir flestum höfuð-kirkjum, Sturl. ii. 147:—with acc., konu sína skal engi maðr með höggum ráða at öldri né at áti, N. G. L. i. 29; nú ef maðr ræðr konu sína eigna lyklum eða lásum ( beats her with keys or bars), þá er hann sekr, 356 (ráðning).V. with the notion of action, to undertake; ráða stórt, to aim high, aspire, Lex. Poët.; kann vera at ek finna þann höfðingja at minnr vaxi fyrir augum at ráða stórt ( to undertake great things), en þér konungr, Fms. vi. 399 (stór-ræði); ráða gott, to manage well, Ó. H. (in a verse).2. with prepp., ráða á e-t, to take to a thing; þeir réðu á íshöggit, Fms. vi. 336; ráða á e-n, to attack one; mun eigi þá á þik ráðit, Nj. 93, 253 (á-ræði):—ráða at e-m, to attack, invade, passim:—ráða af, to get off, clear; hann bað þá taka forka ok ráða at skipinu, and get the ship off, set her afloat, Ld. 56; aðilinn ræðr sik af baugbrotum, ef …, Grág. ii. 173; at hefir þú mik ráðit brekvísi, thou hast cured me of complaining, Ld. 134:—þá réðu þeir goðorð sitt undir Rafn fyrir sakir vinsælda hans, they put their ‘godord’ in the charge of R., Bs. i. 642:—ráða móti e-m, to go against in a fight, withstand; í móti Kára réð Mörðr Sigfússon, Nj. 253:—ráða til e-s, to rush in upon; hann reiddi upp öxina ok réð til Þorvarðar, Sturl. ii. 37, (til-ræði, an assault): to take to a thing, try, í vár réðu vér til ok hljópum í brott, Eg. 235; ok er þeim þótti sér færi til at ráða leyndusk þeir á brott, when they saw an opportunity they stole away, 572; ok er nú til at ráða ef þér vilit, now is the time for action, Nj. 154; Skarphéðinn kom fótum undir sik, ok réð þegar til í annat sinn, 202:—to start, make for, attempt, ráða til orrostu, to go to battle, Eg. 530; ráða til uppgöngu, 229; en þó ekki svá at til hans væri ráðanda (gerund.), Fms. vi. 352; réð hann þá til ok hjó sundr orminn, id.; þat var ekki annarra manna hlaup, enda réð ok engi til, Eg.; þeir ráða til ok hlaupa í munn drekanum, Fb. ii. 317; skal ráða til árinnar eðr eigi, shall we try to pass the river or not? Ld. 46; hann bauð út miklum her ok réð til skipa, Fms. i. 22; ráða til ferðar, to start on a journey, Landn.:—ráða skipi til hlunns, to put the ship in a shed, Eg. 515, Nj. 10; ráða sik frá e-u, to disengage oneself from, Hom. 147, MS. 655 xxvi. 1; ráða um, hann tók um strenginn, ok réð um at fara upp í skipit, and was just about to go up into the ship, Fms. ix. 24.3. periphrastically, with an infin. mostly without the particle ‘at;’ ráðumk ganga, we do go, Am. 77; ráðum yppa, spyrja segja, leyna, Lex. Poët.; hverr er segja ræðr, does tell, Hm. 125; hón réð vakna, she awoke, Am. 10; annan réð hón höggva, 48; ekki réttu leifa, 80; allt þats réð heita, 102; réð ek at ganga, Fas. ii. (in a verse); ef ek ræð á vág at vaða, Hbl. 47: with the particle ‘at,’ réð at stökkva, Eb. (in a verse): also reflex., réðsk at sofna, Rm. 5; but réð at sofna, went to sleep, 17: in prose, þau lög sem hann réði upp at segja, Íb. 12; ráðask geyja, Am. 24.B. Reflex. ráðask, referring to the person himself; ráðask um við e-n, to consult; Gunnarr görði görðina ok réðsk við öngan mann um, Nj. 80; hvárigum þótti ráð ráðit nema við aðra réðisk um, 167; ef hann hefði nokkut við mik um ráðisk, Ld. 306; þá réðsk hann um við vini sína, Eg. 9.2. to be resolved, fixed, settled; þá er kaupit réðsk, Nj. 17; eigi mun þat svá skjótt ráðask, Ísl. ii. 213; þetta mál er miklu meira en þat megi skjótt ráðask, Fms. vi. 18; af þeim tiðendum ræðsk þat, at …, ix. 433; eigi mun þetta ráðask þessu sinni, xi. 4; þá var ráðin sættin, Ld. 308; en ráðit kalla ek kaupit, Sd. 179; réðsk hann þá þar at hjóni, he hired himself out, entered service, Nj. 57. 3 (answering to and identical with A. V above), ráðask frá, to leave; þóat ek ráðumk frá, Fms. i. 225: ráðask í e-t, to undertake; ráðask í hernað, passim; hann réðsk í flokk með þeim, Nj. 94, Fb. ii. 172:—ráðask til e-s, to venture on a thing; þá ráðsk (imper.) þú til ok far í hauginn, Fms. iv. 28:—to move one’s abode, Hákon spurði Gunnar ef hann vildi ráðask til Hákonar jarls, Nj. 41; bið Una selja jörð sína ok ráðask hingat til mín, Orkn.; hann réðsk þangat bygðum, Þorf. Karl. 364; ráðask til ferðar (= Germ. sich begeben), Eg. 4; víkingar ok herkonungar er réðusk til liðs með Eiríki, Fms. i. 24; réðsk hann þá þangat um várit at fardögum ok móðir hans, Bs. i. 455: ráðask ór hernaði, to give up, leave off freebooting, Fg. 2:—at þeim hafði óheppilega um ráðisk, they had formed an unhappy plan, Knytl. S. ch. 69 (Lex. Poët.); cp. miðráðit.4. to turn out; ok réðsk til allgiptusamliga, Fms. x. 53; and in the mod. phrase, það réðsk vel, ended well; sjá hvernig það ræðst, see how it will turn out; of a dream, to prove true (see A. III), ok vilda ek at hvergi réðisk, Gísl. 24 (hvárngi réði, impers., 108, l. c.):—réðsk mikit mannfall, there came to be a great slaughter, Odd, 28.II. recipr., ráðask á, to attack one another; þeir spruttu upp með íllyrðum, ok svá kom at þeir ráðask á, Nj. 128.III. part. ráðinn, resolved, determined, Ölk. 36, Bárð. 173; hann mælti fátt eðr ekki við frá, … ef hann var ráðinn til at drepa þá, Fms. vii. 319:—likely, eigi er ráðit at oss fari svá, Nj. 89; þat er þó eigi ráðit hvárt svá berr til, Ld. 24; eigi er þat ráðit, at honum þætti allt sem hann talaði, Band. 12: compar., er engi ráðnari hlutr, more certain, Hom. (St.); at ráðnu, for certain, id.: valid, nýmæli ekki skal vera lengr ráðit en þrjú sumur, K. Þ. K. 56.2. clever; ríkr ok ráðinn, Grett. 90; vitr maðr ok ráðinn, Fb. ii. 357; roskinn ok ráðinn.3. betrayed, Germ. verrathen, Akv. 15, Fm. 37. -
116 rétt
I)f.1) public fold (þat var um haustit, er sauðir vóru í rétt reknir);2) esp. pl. the general sheep-gathering in autumn (þann dag skulu vera réttir í Þórarinsdal).adv.1) just, exactly, precisely;2) straight (þeir stefndu r. á þá);3) rightly, correctly (lýsa e-u r.).* * *f. (réttr, m., Bs. i. 415; cp. lögréttu, afréttu, acc. pl.):— a public fold in Icel. into which the flocks are driven in the autumn from the common mountain pastures and distributed to the owners according to the marks on the ears; the word is no doubt derived from rétta, réttr, to adjust. Germ. richten; for the sheep pen is a kind of ‘court of adjustment;’ and every district has its own ‘rétt’ at a fixed place near the mountain pastures. This meeting takes place at the middle or end of September all over the country, and this season is called Réttir. For descriptions see the Laws and the Sagas, Grág. (Kb.) ch. 13, 14. Landbr. þ. (Sb.) ch. 36–44, Eb. ch. 25, Sd. ch. 15, 17, Bjarn. 59 sqq., Gullþ. ch. 14, 16, Bs. i. 415, cp. Glúm. ch. 17, Fms. vii. 218; and for mod. description see Pilar og Stúlka (1867) 15–22. The assemblage at the rétt is a kind of county fair with athletic and other sports; eigi skolu Réttir fyrr vera en fjórar vikur lifa sumars, Grág. ii. 309; Réttir byrja, Icel. Almanack (Sept. 8, 1871); lög-rétt, Sd. 149; af-rétt or af-réttr, q. v.; réttar-garðr. Gullþ. 63, Sd. 149, Eb. 106; rétta-menn, the men assembled at a rétt, Sd. 156, Bjarn. 64 (Ed. friðmenn erroneous); rétta-víg, a fight at a rétt, Ann. 1162; þau misseri börðusk þeir at réttinum (thus masc.) suðr í Flóa, Bs. i. 415. -
117 réttari
m. justiciary, justice.* * *a, m. [Germ. richter], a justiciary, justice, mid. Lat. justiciarius, appointed by the king, Edda 93, Gþl. 141, 195, Bs i. 769, Fms. x. 88, N. G. L. iii. 77, rare and not classical, and appears about the middle of the 13th century: afterwards used of a headsman, Bs. ii. (16th century.) -
118 ríma
* * *f. rhyming lay, ballad.* * *u, f., gen. rímna, a rhyme, lay, ballad, and in plur. rímur, an epic consisting of many lays; ríma is the name for the epical paraphrases, which first appear in Icel. about the middle of the 14th century; the Olafs-ríma, Fb. i. 8 sqq., being the first specimen preserved; then Völsungs-rímur, Skíða-ríma, Skáld-Helga-rímur, and then very many others; for almost every Icel. Saga or Romance has been turned into such lays, even the historical books of the Bible.COMPDS: rímnabók, rímnaskáld. -
119 SET
n. a raised deal-floor or platform along the side-walls of an ancient hall (eldaskáli), used as a sitting- and sleeping-place by the household.* * *n., lit. the seat; in ancient dwellings it appears to have meant the aisle or wing that ran along the hall on both sides, divided from the nave or middle hall by posts and a partition (set-stokkar and bríkr); the ‘set’ was the daily sitting-room, and here were the beds; innar gengr hann eptir höllinni, breið vóru set báðum megin … fyrir stokkana, Konr.; þá snúa þau rekkjum sínum ok horfa þá um endilangt setið, Gísl. 106 (endilangt húsit, 22, l. c.); en um kveldit er menn fóru í rekkjur, þá bygðu sitt set hvárir, Sturl. i. 173; þeir Ingimundr hjuggu upp í setið þá er þeir kómu í skálann (during the night when all were in bed), ii. 73; höggvit er til okkar ofan ór setinu, iii. 174; síðan bjuggusk þeir til rekkna ok lögðusk niðr í seti þar við eldinn, Ó. H. 153; var búit um þá í setinu ok lögðusk þar til svefns, id.; ef hundr er bundinn í seti, þá skal hann eigi ná á stokk (i. e. setstokk) fram, at bíta menn er ganga á gólfi, Grág. ii. 119; Grettir sér nú hvar stóðu ullar-kambar í setinu, Grett. 24 new Ed.: the phrases ‘innar af seti’ and ‘útar af seti’ are not quite clear, perh. the former means towards the nave or central hall, the latter towards the aisle or outer chambers; thus, innar frá seti, Sturl. ii. 67; ek hefi búit, góða sæng útan af seti, Dropl. 28; hann hvíldi í lokrekkju innar af seti, Ísl. ii. 262; hinu iðra setinu, Fb. ii. 297; dyrr vóru fram ór skotinu at setum innan-verðum, gékk Egill fram í setið, ok lagði hann niðr í setið, Eg. 397. seta-skáli, a, m. a sitting-room, Eb. 274. -
120 slæmr
1.adj., without compar. and superl., prop. ‘slim,’ but only used,II. metaph. vile, bad, very freq. in mod. usage, but not found in old writers; it is a gentler expression than ‘vándr’ or ‘íllr;’ used both of men and things, þú ert slæmr, það er slæmt, ‘tis a pity.2.m. [akin to sleyma], the ‘slim end,’ only used as a technical term for the third and last subdivision of an old poem: these poems consisted of three parts, viz. the ‘Introduction,’ the ‘Middle with the burdens’ (Stefja-mál), and the ‘Slæmr;’ hef ek slæm, enn lýk stefjum, I begin the Slæm and finish the Burdens, Rekst. 24, Gd. 41, Harms. 46, Leiðarv. 24; see as specimens the Edit. of the poems in Bs. ii. 196, 215.
Страницы
См. также в других словарях:
Middle — Mid dle (m[i^]d d l), a. [OE. middel, AS. middel; akin to D. middel, OHG. muttil, G. mittel. [root]271. See {Mid}, a.] [1913 Webster] 1. Equally distant from the extreme either of a number of things or of one thing; mean; medial; as, the middle… … The Collaborative International Dictionary of English
Middle — may refer to: Contents 1 History 2 Geography 2.1 Geography in fiction … Wikipedia
middle — [mid′ l] adj. [ME middel < OE < midd ,MID1 + el, LE] 1. halfway between two given points, times, limits, etc.; also, equally distant from all sides or extremities; in the center; mean 2. in between; intermediate; intervening 3. Gram. a … English World dictionary
Middle — Mid dle, n. [AS. middel. See {Middle}, a.] The point or part equally distant from the extremities or exterior limits, as of a line, a surface, or a solid; an intervening point or part in space, time, or order of series; the midst; central… … The Collaborative International Dictionary of English
middle — [adj] central average, between, betwixt and between*, center, centermost, equidistant, halfway, inner, inside, intermediate, intervening, mainstream, mean, medial, median, medium, mezzo*, middlemost, middle of the road*, midmost, smack in the… … New thesaurus
middle C — n [U] the musical note C, which is the middle note on a piano … Dictionary of contemporary English
middle C — ► NOUN Music ▪ the C near the middle of the piano keyboard, written on the first ledger line below the treble stave or the first ledger line above the bass stave … English terms dictionary
middle — ► ADJECTIVE 1) at an equal distance from the extremities of something; central. 2) intermediate in rank, quality, or ability. ► NOUN 1) a middle point or position. 2) informal a person s waist and stomach … English terms dictionary
middle — I adjective average, axial, centermost, central, centric, centroidal, equidistant, halfway, interjacent, intermediary, intermediate, mean, medial, median, mediate, mediocre, medium, mid, midmost, midway, pivotal II noun average, axis, center,… … Law dictionary
middle — n *center, midst, core, hub, focus, nucleus, heart … New Dictionary of Synonyms
middle C — n. 1. the musical note on the first ledger line below the treble staff and the first above the bass staff 2. the corresponding tone or key … English World dictionary
