-
61 novus
nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).I.Lit.A.In gen.:1.civitates condere novas,
Cic. Rep. 1, 7, 12:nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13; cf.:nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,
id. ib. 1, 14, 21:novus veteri exercitus jungitur,
Liv. 7, 7; cf.miles,
Sall. J. 87, 2:imperator,
id. ib. 44, 2:novum de integro proelium,
Liv. 24, 16:Camillus,
id. 22, 14:consules,
Suet. Caes. 15:serpens,
which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:caro,
fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:2.sub Novis,
Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:3.tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,
Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:beneficiorum novae tabulae,
i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:4.adeptus es, quod non multi homines novi,
Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,
id. Mur. 7, 16 sq.:M. Catoni, homini ignoto et novo,
id. Rep. 1, 1, 1; cf.:hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,
Juv. 8, 237:nova nupta,
a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:novorum lectio,
id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—Novae res, new things, novelties:B.nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,
Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:novum attulerint, quod fit nusquam gentium,
Plaut. Cas. prol. 70:num quidnam inquit novi?
Cic. de Or. 2, 3, 13:si quid novi vel sero invenissem,
Quint. 2, 5, 3.— Plur.:novorum interpositione priora confundere,
Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,
Cic. Cat. 1, 1, 3:rerum novarum causam quaerere,
id. Agr. 2, 33, 91:plebes novarum rerum cupida,
Sall. C. 28, 4:cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,
id. ib. 37, 1:novarum rerum avidi,
id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—In partic.1.New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:2.flagitia ingentia, nova, capitalia,
Ter. Ad. 4, 7, 3:nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,
Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:novum crimen et ante hunc diem inauditum,
id. Lig. 1, 1:nova tibi haec sunt et inopinata?
id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,
Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:nova monstra,
Hor. C. 1, 2, 6:si res agi videtur nova, magna, atrox,
Quint. 4, 1, 33.—New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):(β).et rudis ad partus et nova miles oram,
Ov. H. 11, 48.—With dat.:* (γ).novus dolori,
Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—With inf.:3.nova ferre jugum cervix,
Sil. 16, 332.—Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:4.vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—Recent:C.tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5.—In eccl. Lat., renewed by grace:II.nova creatura,
Vulg. 2 Cor. 5, 17:induite novum hominem,
ib. Eph. 4, 24.—Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:2.extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,
Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:histriones,
Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:qui ex iis novissimus venit, necatur,
Caes. B. G. 5, 56:novissimum agmen,
the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:novissimis praesidio esse,
Caes. B. G. 1, 20:novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,
id. ib. 2, 11:dixitque novissima verba,
Verg. A. 4, 650:novissima cauda,
i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:luna,
Plin. 2, 13, 10, § 56.—Like Engl. last, extreme, highest:B.exempla,
the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:a summā spe, novissima exspectabat,
id. ib. 6, 50:novissimum casum experitur,
id. ib. 12, 33.—Esp. in eccl. Lat.1.Youngest:2.liberorum,
Vulg. Jos. 6, 26.—Lowest in rank or fortune:3.de novissimis populi,
Vulg. 3 Reg. 13, 33.—As subst.a. (α). (β).Of time:b.habent spem in novissimo,
Vulg. Prov. 23, 18.—Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.(α).Of place, the bottom, depths:(β).abyssi,
Vulg. Job. 38, 16.—Of time:(α).habebis in novissimis spem,
Vulg. Prov. 24, 14; cf.:novissima hominis illius,
the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:(β).ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!
Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:verba nove aut insigniter dicta,
Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —Form nŏvĭter, newly:a.BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,
Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):amor noviter venit,
Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:b.quod novissime nobiscum foedus fecissent,
id. ib.:novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,
Sall. C. 33, 2:liber quem novissime tibi misi,
Plin. Ep. 8, 3, 1:eloquendi rationem novissime repertam,
Quint. 12 praef. § 3.—Of succession, lastly, last of all, finally:dicam primum... deinde... novissime,
Sen. Ira, 3, 5, 2:primum... post haec... novissime,
Quint. 3, 6, 24; cf.:primum... post haec... novissime,
id. 11, 2, 41:vel... vel... vel novissime,
id. 7, 1, 37:et... et... et novissime,
id. 2, 4, 10:cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,
id. 5, 11, 3:novissime cum, etc. (= postremo),
in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3. -
62 utinam
ŭtĭ-nam, adv. [ut, II. A.], a particle or wishing, oh that! I wish that! if only! would to heaven! would that! etc.I.Affirm atively.A.Alone.1.With primary tenses: Ar. Hem! aspecta: rideo. De. Utinam, male qui mihi volunt, sic ri deant! Plaut. As. 5, 1, 13:2.utinam quae dicis, dictis facta suppetant!
id. Ps. 1, 1, 106:utinam mea mihi modo auferam quae huc adtuli salva,
id. Aul. 3, 2, 19:utinam id sit, quod spero,
Ter. And. 5, 4, 28:utinam sciam ita esse istuc,
id. Hec. 4, 1, 21:atque utinam ipse Varro incumbat in causam!
Cic. Att. 3, 15, 3:(Tibur) Sit meae sedes utinam senectae!
Hor. C. 2, 6, 6:utinam hinc abierit in malam crucem!
Plaut. Poen. 3, 6, 4:cui quidem utinam vere fideliter abundiente auguraverim,
Cic. Rep. 4, 8, 8 (from Non. p. 469, 15).—With secondary tenses: Am. Homo hic ebrius est. So. Utinam ita essem! Plaut. Am. 2, 1, 24:3.utinam lex esset eadem, quae uxori est, viro!
id. Capt. 4, 6, 7:utinam esset mihi Pars aequa amoris tecum,
Ter. Eun. 1, 2, 11:utinam, Quirites, virorum fortium atque innocentium copiam tantam haberetis,
Cic. Imp. Pomp. 10, 27:utinam promissa liceret Non dare!
Ov. M. 2, 51: Me. Fugit te ratio. So. O utinam istuc pugni fecissent tui! Plaut. Am. 1, 1, 230:quod utinam ipse fecisset,
Quint. 10, 1, 131:o utinam primis arsisses ignibus infans Idque ego passa forem!
Ov. M. 8, 501:atque utinam aut verus furor ille aut creditus esset Nec comes hic Phrygias umquam venisset ad arces!
id. ib. 13, 43.—Elliptically, without a verb:B.habetis sermonem bene longum hominis, utinam non impudentis!
not, I trust, Cic. de Or. 2, 88, 361:Caesaris... cursus quid efficiat, exspecto: utinam aliquid simile Parthicis rebus (sc. efficiat),
id. Att. 7, 11, 7:ego adero, atque utinam tu quoque eodem die,
id. ib. 13, 22, 4; cf. id. N. D. 3, 31, 78.—Esp. after quod: Quod utinam me suis arquitenes telis mactasset dea! Att. ap. Non. p. 341, 25 (Trag. Rel. v. 52 Rib.):II.quod utinam inspectare possis timorem de illo meum,
id. Ep. ad Brut. 1, 4, 7:quod utinam minus vitae cupidi fuissemus!
Cic. Fam. 14, 4, 1; Sall. J. 14, 21; cf. App. Flor. 4, p. 359, 22; cf.elliptically: quod utinam, iterum utinam, tuo tamen commodo!
Cic. Att. 13, 48, 1.—Negatively: utinam ne and utinam non (equally in use), oh that... not; would that... not: utinam ne in nemore Pelio securibus Caesa accidisset abiegna ad terram trabes, Enn. ap. Cic. Top. 16, 61:quod utinam ne Phormioni id suadere in mentem incidisset!
Ter. Phorm. 1, 3, 5:illud utinam ne vere scriberem!
Cic. Fam. 5, 17, 3:haec ad te die natali meo scripsi, quo utinam susceptus non essem, aut ne quid ex eādem matre postea natum esset!
id. Att. 11, 9, 3:Clitus utinam non coëgisset me sibi irasci,
Curt. 8, 8, 7:utinam liberorum nostrorum mores non ipsi perderemus?
Quint. 1, 2, 6:utinamque non pejora vincant,
id. 9, 3, 1; cf.:utinam non inquinasset (Afranius) argumenta puerorum foedis amoribus,
id. 10, 1, 100:utinam nec... nec,
would that neither... nor, Phaedr. 4, 6, 6 sq.
См. также в других словарях:
compte — Compte, m. penac. Le quayer où est la recepte et la mise, Accepti et expensi tabula, voyez Compter. Ratio. A ton compte, Vt rationem te dictare intelligo. Ce compte que nous venons de faire, est le compte de Grecin, Is calculus Grecini rationem… … Thresor de la langue françoyse
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français
faire — Faire, act. acut. Vient de l infinitif Latin Facere, ostant la lettre c. Facere, agere. L Italien syncope, et dit Fare. Faire de l argent à son creancier, Pecunias conquirere ad nomen eradendum ex tabulis creditoris. Faire argent, Conficere… … Thresor de la langue françoyse
S.L. — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
S.str. — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Sensu lato — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Sensu latu — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Sensu stricto — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Si tacuisses, philosophus mansisses — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Summa summarum — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Список латинских фраз — В Викицитатнике есть страница по теме Латинские пословицы Во многих языках мира, в том числе в … Википедия