lendr

иностранный, чужеземный, противоп. innlendr

a. fleshy; vel holdr, well-fleshed.

* * *

m., in old MSS. spelt hꜹlðr or hꜹlþr, denoting that the d is inflexive, not radical; [the word therefore is not to be derived from halda, but is identical with A. S. hæleð, Germ. held, whence mod. Swed. and Dan. hjälta and helt, see halr]:—a Norse law term, a kind of higher yeoman, like the statesman of Westmorland, i. e. the owner of allodial land, mod. Norse odelsbonde; the höld is to be distinguished from a hersir (q. v.) or a lendr maðr, who held land in fee from the king, see the interesting story in Har. S. Harðr. ch. 62 (Fms. vi. 278); the höld is thus defined, sá er hꜹldr er hann hefir óðöl at erfðum tekit bæði eptir föður ok móður, þau er hans forellrar ( forefathers) hafa átt áðr fyrir þeim, N. G. L. ii. 146; hölda tvá eða bændr ina beztu, i. 251. In old Norway the churchyards were divided into four parts; in the first were buried the lendir menn, next them the hölds and their children (hölds-lega), then the freed men (leysingjar), and lastly the thralls (man, q. v.) nearest to the wall; the höld had right to twice as much as the simple franklin, and half as much as the lendr maðr, e. g. bóandi hálvan annan eyri, höldr þrjá aura, lendr maðr sex aura, jarl tólf aura, konungr þrjár merkr, N. G. L. i. 45, cp. 55, 71, 81; þegnar ok hꜹlðar, svá eru búendr kallaðir, Edda 107; haulðar, þat er búendr þeir, er gildir eru af ættum eða réttum fullum, 94; Björn hlaut annan bústað góðan ok virðilegan, görðisk hann ekki handgenginn konungi, því var hann kallaðr Björn hölðr, Eg. 198; lends manns son skal taka hölds rétt ef hann fær eigi lönd, N. G. L. i. 71; hann veltisk ór jarldóminum ok tók hölds rétt, Orkn. 12: for the weregild to be paid for a höld (hölds-gjöld) see N. G. L. i. 81: a law of king St. Olave ordered that Icelanders whilst in Norway should enjoy the right of a höld; Íslendingar eigu at hafa hölds-rétt í Noregi, D. I. i. 65.

2. in poetry, a man, Hm. 41; hölda synir, the sons of men, 93, Fm. 19, Hkr. i. 101, where the mother of Ganger-Rolf calls him ‘the kinsman of the hölds,’ cp. also Rm. 21, Gs. 17; h. inn hvíti, Ísl. ii. 251 (in a verse): in mod. Icel. usage it remains in bú-höldr, q. v.

* * *

prep. with gen.

1) to (ríða til skips, koma t. Noregs); leiða, stefna t. e-s, to lead, tend towards;

2) of; tala vel, illa t e-s, to speak well, ill of one; vita t. e-s, to know of, be conscious of; spyrja t. e-s, to hear tidings of; segja t. e-s, to tell of; ljúga t. e-s, to tell a falsehood about;

3) on; t. annarrar handar, on the other hand or side; t. vinstri, hœgri handar, on the left, right hand;

4) denoting reason, purpose, respect (svelta sik t. fjár; berjast t. ríkis; blóta t. árs; sverð ørugt t. vápns); liggja t. byrjar, to wait for a favourable wind; hross t. reiðar, a horse for riding;

5) e-m verðr gott, illt t. e-s, one is well or ill off for a thing, has much or little of it; þeim varð gott t. manna, they got together many men; land illt t. hafna, a land ill off for havens; henni féll þungt t. fjár, she was pressed for money;

6) with verbs, gera e-t t. skaps e-m, to do a thing to please one; jafna e-u t. e-s, to compare it with; gera vel, illa t. e-s, to treat one well, badly;

7) of time; t. elli, to old age; t. dauðadags, till one’s death day; liðr á sumarit t. átta vikna, the summer passed till eight weeks were left; t. þess er, þar t. er, until; allt t., all the time till;

8) ellipt. and adverbial usages; vera t., to exist; fala hey ok mat, ef t. væri, if there were any left; hvárttveggja er t., there is a stock of both; eiga t., hafa t., to possess; þat áð, sem helzt var t., ready to hand; vera t. neyddr, to be forced; skilja t., to reserve; verða fyrstr t., to be the first to do a thing;

9) too (t. ungr, t. gamall, eigi t. víðlendr); eigi t. mikit, not too much, not very much; æva t. snotr, not too wise; helzt t. (helzti), mikils t. (mikilsti), by far too much.

* * *

prep. with gen. As to this particle, the two branches of the Teutonic family vary: all the South Teut., including the Goth., present the form without the final l; Goth. du (qs. tu) = πρός, εἰς; A. S., Hel., Old Fris. te, to; North. E. te; Engl. to; Dutch te, toe; O. H. G. zi, za, zuo; Germ. zu; Old Frank. to, te, ti; while the Northerners add the l, as Dan., Swed., North. E. and Scot. til; the Swedes double the l, till. That til is the truer form is seen from rhymes, til vilja, Vígl.: on the other hand, mod. provinc. Norse and Swedish drop the l, thus te, Ivar Aasen, Rietz. The Engl. uses both forms, to, of place, till, of time, of which the latter is no doubt borrowed from the Norse or Danish: til = to is quite common still in Cumberland and other North. E. counties, ‘to gang til Carlisle,’ etc.; a single instance of the form til is said to exist in an old Northumbrian vellum. Both forms, to and til, are, we believe, identical, the latter being a compound particle, ti-l, although the origin of the l has not as vet been made out. The uncompounded particle ti- is not entirely unknown in the Scandinavian, for it has been preserved in the compds mikils-ti, hölz-ti, unz-t, qq. v. ☞ Particles, even brief monosyllabic ones, often turn out to be compds, as e. g. ok(conj.), or the suffixed verbal negative; the prep. ‘til’ therefore is no more akin to the Germ. noun ziel than is ‘ok’ ( and) to ok ( a yoke); the apparent similarity in sense is in both cases merely accidental.

A. To, with gen., also used elliptically or as an adverb; bjóða e-m til sín, Eg. 140; til kirkju, Nj. 209; koma til boðs, 50; ganga til búðar, Grág. i. 31; ríða til skips, Ísl. ii. 192; leiða til skips, Ld. 74; til Íslands, Nj. 10; ríða til Norðrárdals, ok svá til Hrúta-fjarðar ok til Laxárdals, 32; koma til Noregs, 121; hann fór til Ólafs á Dröngum, til Gests í Haga, Landn. 154; sækja giptu til e-s, Fms. v. 154: adding direction, austr, vestr, suðr … út, inn, upp, fram, norðr til Þrandheims, austr til Danmerkr, vestr til England:, suðr til Björgynjar, etc., passim; út til, inn til, Landn. 140; heim til, Fms. xi. 382; upp til borgar; neðan til knjá, Nj. 209.

2. with verbs, to, towards; leiða, stefna … til, to lead, tend towards, Eg. 230, Nj. 4, 102; tala vel, ílla til e-s, to speak well or ill ‘towards,’ i. e. of; vita til e-s, to know of, be conscious of, Fms. i. 142, x. 377; íllorðr til e-s, Nj. 142; minna til e-s, to remember; minnask til e-s, to kiss, 282; drekka til e-s, to ‘drink towards’ (vulg. Engl.), i. e. drink to one, Eg. 552 (also ellipt. drekka e-m til); vísa til e-s (til-vísan), Landn. 192, Nj. 209; taka til e-s, 196, Fms. i. 151: with verbs denoting to look, see, hear, turn, sjá, gæta, hlýða, heyra, hugsa … til e-s, to look, listen, think, speak … to one, Eg. 380, Nj. 2, 10, 87, 91; þeir sá eyjar í haf til útsuðrs, Landn. 35; hann sá opt ljós til leiðis konungsins, Fms. xi. 286; þeir sá eld til Úlfars-fells, Eb. 156; heyra gný ok glam til hersins, Fms. vi. 156, viii. 125; til norðr-ættar, xi. 230; sá menn elda brenna til hafs, x. 157; vissi til lands, Eg. 389; þann veg er veit til Hlaða, Fms. x. 265; horfa aptr til hala; í þeim hlut húss er til vetfangs horfir, Grág. ii. 125; spyrja til e-s, to speer after, hear tidings of one, þetta spyrsk til skipa, Fas. i. 241, Nj. 7; spyrja gott til e-s, Hkr. i. 140: segja til e-s, to tell of(see segja), Nj. 46, Ld. 40, Hrafn. 5; ljúga til e-s, to tell a falsehood of, Finnb. 318.

3. til annarrar handar, on the other hand or side, Nj. 50, 97; til vinstri, hægri handar, til beggja handa, Hkr. i. 158, Eg. 65.

II. denoting business, reason, purpose, capacity, respect; leggjask til svefns, ÓH.; ganga til svefns, Eb. 156; halda barni til skirnar, K. Á. 146; ríða til dagverðar, Nj. 219; fara til vistar, 40; dómar fara út til sóknar, Eg. 725; falda sér til vélar við konu, Grág. i. 338; skipa mönnum til umráða, i. 5; svelta sik til fjár, Nj. 18; drepa e-n til fjár, göra e-t til fjár, Ld. 264; gefin ( married) til fjár, 26, Nj. 257; skora á e-n til landa, Landn. 80; Eg. 498; sækja til trausts, Ld. 26; sækja til landa, Nj. 103; sækja til faðernis, Grág. i. 140; leggja fé til höfuðs e-m, taka fé til höfuðs e-m, Ld. 50, Eg. 375; berjask til ríkis, Fms. vii. 283; blóta til árs, Hkr. i. 13; sverð öruggt til vápns, Ld. 244; hafa eðli til e-s, Skálda 171; selja e-t til silfrs, to convert it into silver, Landn. 293 (Hb.); ætla e-n til dráps, Nj. 163; hlaðinn til hafs, ready for use, Fms. x. 157; liggja til byrjar, i. 135, Eg. 183; taka til konungs, Fms. i. 21; taka til lögsögu-manns, Nj. 164; kjósa til veganda, 100; vinna til e-s (see vinna); gefa til bóta, 101; göra til saka, 80; taka til ráða, 75; hvat er til ráðs, 76; þat er til jartegna, Eg. 768; til merkja (til marks), 766; til gagns, til lítils, Nj. 52; til meins, 106; til sæmdar, 79; til tíðenda, Eg. 201; til næringar, til viðrværis, til fæðu, til matar, Stj. 87, Fms. i. 126, Eg. 221; hross til reiðar, Hrafn. 7; til skjóls, Grett. 169; til sóma, til eptirlætis, Nj. 89; til spotts, Korm. 232; til gamans, til hvárs, for what purpose; as also, til einskis, til góðs, til ílls, til nokkurs.

2. kaupa til tuttugu hundraða, to the amount of, Landn. 145; til fulls eyris, Grág.; fé til tveggja aura gulls, Fms. vii. 218; til fulls, fully; til jafns við, Nj. 46; til hálfs, Eg. 379; til loks, finally, to the end (see lok); vaxa meirr en til dæma, beyond example, unexampled, Stj. 87; draga til dæmis, to produce for the sake of example, Mar.; hence, til dæmis (as adverb), for instance (written abbreviated in mod. books, t.d. = e. g.)

3. e-m verðr gott, íllt til e-s, to be well or ill off for a thing, have little of it; þeim varð gott til manna, Nj. 20; land íllt til hafna, a land ill off for havens, Eg. 332; þar var íllt til vað-mála, short of, Bárð. 5 new Ed.; henni féll þungt til fjár, Nj. 31; góðr til ( open-handed as to) fjár ok metnaðar, Eg. 17; færr til e-s, able to do a thing, Nj. 97, Fms. ix. 530; vænn til framkvæmdar, 480; líkligr til e-s, likely to, Nj. 132; hafa verðleika til e-s, to deserve of, Eg. 226.

4. with verbs; göra e-t til skaps e-m, Nj. 198; göra til skaps vina minna, 80; jafna e-u til e-s, to compare it with, Ld. 60; vera til eptirmáls, Nj. 166; göra vel, ílla til e-s, Eg. 542, Ld. 62; vinna til e-s, 50, Ísl. ii. 253, Nj. 101, Eg. 519; hlutask til e-s, Nj. 101; beina til, búa til, afla til, efna til, fá til, göra til, hjálpa til, inna til, leggja til, reyna til, ráða til, segja til, skipa til, stilla til, stoða til, stofna til, taka til, vinna til, vísa til, vána til, e-s, all verbs of providing, doing, helping, disposing, and the like; as also kalla til.

5. vera til vers, to be fishing, Korm. 142, rare, but cp. the Dan. phrase, til sös = at sea.

III. temp., til miðs aptans, Hrafn. 7; til elli, Ld. 12; til dauða-dags, Nj. 109; allt til dauða-dags, Fms. i. 17, etc.

2. til skamrar stundar, i. e. till within a short time, a short time ago, Hom. 107; líðr á sumarit til átta vikna, the summer passed till eight weeks (were left), Nj. 93; vika til þings, a week to (i. e. before) the season of the þing, Grág.; þrír dagar til sumars, Edda 26; tíu vikur til vetrar, Ld. 106; stund til hádegis, stund til miðs morguns, dagmála, in measuring time, used in Icel. exactly as in Engl., ten minutes to eight, a quarter to eleven, (but mod. Dan. follows the Germ. mode of reckoning, for there ‘ti minutter til tolv’, ten minutes towards twelve, is = Engl. ‘ten minutes past eleven’); til þess, until, Nj. 153; allt til, all the time till, 272, Hrafn. 7; þar til er, until, Nj. 4.

IV. ellipt. and adverbial usages; vera til, to be ‘toward’ to exist; eiga til, hafa til, to possess; fala hey ok mat ef til væri … hvárt-tveggja er til, Nj. 73; ef þú kemr eigi til, if thou comest not to hand, 4; ef nökkut var til, Eg. 267; þat ráð sem helzt var til, ready on hand, 42; munu eigi tveir til, Nj. 261; kómu þeir þangat til, 80; ætla svá til, 86; vera til neyddr, to be forced, 98; þat er þú þarft til at taka, 105; gefa fé til, 75; væri mikit gefanda til, at, 98; telr hann þat til, at …, Fms. xi. 137; skilja til, to reserve, Nj. 54; spara til, 3, Hkr. i. 196; mæla til, 99; tala til, 216; eiga ætt til, Edda 7; hafa aldr til, Eg. 190; skorta til, Nj. 73; íllt þótti mér til móti at mæla, Fms. xi. 242; verða fyrstr til, to be the first to do a thing, v. 103; sem lög stóðu til, Ld. 32; hljótask af mér til, Nj. 113; sækja mál til laga, 86.

2. of direction; sunnan til, Sks. 216; norðan til, e. g. sunnan til við ána, on the south side of the river, Sks. 216.

B. Too, Lat. nimis; eigi til víðlendr, Fms. vi. 94; eigi til görla, 205; til ungr, til gamall, Grág. i. 192; verða til seinn, Bær. 15; honum þótti sinn hluti til lágr, Lv. 97; engi hefir til djarfligar risit, Mar.; helz til, mikils til, by far too much, as in mod. usage; but the ancients said hölzti (helzti) and mikilsti, thus mikilsti ( too much), Hm. 66, Bs. i. 775; hölzti, Nj. 191, Ld. 188, 216, Al. 37, 41, Fms. viii. 91, 133, Hkr. iii. 376; helzti, Eb. 154, etc., see heldr, B. III; unzt, see that word.

a. foreign.

* * *

adj., ör-lendr, Gþl. 148, [Hel. elilendi = a foreigner; Germ. elende], foreign, Grág. i. 217, Sks. 462; the spelling with er- and ör- is less correct than el- or ell-, cp. aulandi, p. 34.

II. m. a pr. name, Orkn.

an adverbial prefix:

A. [Cp. the adv. gegn], gain- (in gainsay), counter, esp. in law terms:—hence gagna-gögn, n. pl. counter-proofs, Grág. i. 106. gagn-augu, n. pl. ‘counter-eyes,’ temples. gagn-dyrt, n. adj. with doors opposite one another, Fas. ii. 181. gagn-gjald, n., prop. a ‘countergild,’ antidote, a Norse law term, which seems identical with mundr or tilgjöf, opp. to heiman-fylgja, dowry, which in case of the husband’s death or divorce was to be the wife’s property; gjöf and gagngjald are distinguished, N. G. L. i. 29; þá skal hon þarnast gagngjalds ok gjafar, 51. gagn-görð, f. transgression, 15. 1 (MS.) gagn-hollr, adj. kind to one another, Hm. 31. gagn-kvöð, f. a counter-summons, Grág. ii. 102. gagn-mælendr, part. pl. gain-sayers, opponents, Mart. 114. gagn-mæli, n. gain-saying, contradiction, Fms. x. 403, Stj. 331. gagn-nefna, u, f. a mutual nomination, of arbitrators, Grág. i. 495. gagn-staða, u, f. ‘gain-staying,’ resistance, Fms. x. 387, Hom. (St.) 43. gagnstöðu-flokkr, m. the opposite party, Fms. viii. 323: gagnstöðu-maðr, m. an opponent, adversary, 623. 12, 655 xvi. B. 3: gagn-staðleikr (- leiki), m. the contradictory, reverse, Stj. 263. gagn-staðligr, adj. (-liga, adv.), contrary, opposed to, Fms. i. 263, viii. 326, x. 233, Stj. 29, 73, Ó. H. 195, Sks. 576. gagn-staðr, adj. id., Stj. 163, Fms. viii. 323. gagn-stæðligr and gagn-stæðiligr, adj. = gagnstaðligr, Fms. ix. 528, Sks. 111, 130, 337, Stj. 335, Fs. 172. gagn-sök, f. a counter-action, counter-charge, a law term,—the defendant brought forth counter-charges, to be set off against those of the prosecutor, vide Nj. passim, Grág. i. 294, K. Þ. K. 160, Fs. 74, 125, Grett. 151, Valla L. 204, Rd. 300. gagn-tak, n. a ‘holder against,’ the strap to which the girth is attached, Fms. vii. 170, Sturl. iii. 114, Glúm. 393, Hkr. iii. 283, Karl. 458, Flor. 78; also called mót-tak. gagn-vert and gagn-vart, n. adj., used as prep. and adv., over against, with dat., Eg. 206, Fms. vi. 32, vii. 253. xi. 34, Nj. 34, Sd. 163; sitja g. e-m, Fs. 148; g. sólunni, 1812. 133; g. dyrum, Gullþ. 26, Fbr. 37, 64, passim:—as adv., Landn. 62, Fms. ii. 27, xi. 125.

B. [Cp. gegnum and the adj. gegn], through, right through, straight; and so thorough, thoroughly, very (in which sense gay or gey is still used in Scot. and North. E., Jamieson Suppl. s. v.):—hence gagn-drepa, adj. wet through. gagn-færiligr and gagn-færr, adj. through-going, used as transl. of the Lat. penetrans, Stj. 89, 656 A. i. 34, 655 xxxii. 19. gagn-gört, n. adj. straight, Fb. iii. 296, Gísl. 38. gagn-hræddr, adj. ‘gay’ (i. e. very) frightened, Fms. iv. 147, 625. 18. gagn-kunnigr, adj. knowing thoroughly. gagn-leiði, n. the ‘ganest’ (i. e. shortest) way, Al. 92. gagn-orðr, adj. ‘gane-worded,’ speaking shortly, to the point, Nj. 38; (opp. to marg-orðr or lang-orðr.) gagn-skeytiligr, adj. to be shot through, Sks. 398 B. gagn-skorinn, part. scored through, i. e. cut through by fjords, rivers, etc., Fas. iii. 511: also thoroughly scored, i. e. carved all over, Vígl. 48 new Ed. gagn-stígr, m. a ‘gane’ way, short cut, Al. 109, Sks. 2, Fms. vii. 82 (in a verse). gagn-sæll, adj. through-seeing, penetrating, Sks. 208, (rare.) gagn-sær, adj. transparent, Rb. 354; gagnsætt gler, Hom. 128. gagn-vátr, adj. wet through. gagn-vegr, m. [Swed. genväg] = gagnstígr, Hm. 33. gagn-þurr, adj. dry all through, quite dry.

(-is, -ar), m. a local chief lord (in Norway).

* * *

m. [akin to hérað and herr], a chief, lord, the political name of the Norse chiefs of the earliest age, esp. before the time of Harold Fairhair and the settlement of Iceland: respecting the office and authority of the old hersar the records are scanty, as they chiefly belonged to the prehistorical time; they were probably not liegemen, but resembled the goðar (vide goði) of the old Icel. Commonwealth, being a kind of patriarchal and hereditary chiefs: in this matter the old Landnáma is our chief source of information;—Björn Buna hét hersir ágætr í Noregi, son Veðrar-Gríms hersis í Sogni, móðir Gríms var Hervör dóttir Þorgerðar Eylaugs-dóttur hersis ór Sogni, Landn. 39; Arinbjörn h. ór Fjörðum, 66; Ási h., 76, 303, and another of the same name, 109; Ketill Veðr h. af Hringaríki, 94; Hrólfr h. af Ögðum, 48, 126; Ketill Raumr hét h. ágætr í Raumsdal, 173; Gormr h. ágætr í Svíþjóð, 195; Grímr h., 204; Þorsteinn Höfði h. á Hörðalandi, 228; Þórir Hauknefr h., 237; Úlfr Gildir h. á Þelamörk, 292; Veðr-Ormr h., 314; Arinbjörn h., Eg., Ad. 3; Vigfúss h. af Vörs, Glúm.; Klyppr h. á Hörðalandi, Fb. i. 19; Dala-Guðbrandr h., Ó. H. 106; Björn h. á Örlandi, Eg. 154; Þórir h. í Fjörðum, 155, cp. Rm. 36; hann var sem konungr væri yfir Dölunum, ok var þó h. at nafni, Ó. H. l. c., cp. Fb. i. 23; hersar hafa verit fyrri frændr mínir, ok vil ek ekki bera hærra nafn en þeir, Fms. i. 299: it is also prob. that by ágætr and göfugr (q. v.) the Landnáma means a hersir. At the time of Harold Fairhair the old hersar gradually became liegemen (lendir menn) and were ranked below a jarl ( earl), but above a höldr ( yeoman), the scale being konungr, jarl, hersir, höldr, búandi, see the record in Hkr. i. 80 (Har. S. Hárf. ch. 6), as also Edda 93; the name then becomes rare, except that hersir and lendr maðr are now and then used indiscriminately, heita þeir hersar eða lendir menn, Edda l. c. The old Norse hersar were no doubt the prototype of the barons of Normandy and Norman England.

COMPDS: hersisheiti, hersisnafn.

1) fief, fee (halda lönd ok lén af konungi);

2) royal grant or emolument;

3) royal revenue;

4) share of good things (sumir hafa lítit lén eða lof).

* * *

n., mod. also léni, [Dan. len; Germ. lehen], a fief, fee; taka land í lén, Fms. i. 22, iv. 212; halda lönd ok lén af konungi, 232; hann hafði í lén hálfar Færeyjar af Haraldi Gráfeld, ii. 91; þat lén sem hann veitir mér, Gþl. 63 (in an oath of homage); Herra Knútr hafði þá hálft Rygja-fylki ok Sogn hálfan, ok þótti honum þat lén minna en hann vildi, Fms. ix. 428, x. 116; beiðask léns yfir fylki, Fagrsk. 7; þar sem lendr maðr hefir lén, N. G. L. ii. 407:— a royal grant or emolument, bæði um skyldir ok útgerðir ok mörg önnur lén, Fms. vi. 339; hann heitr yðr í mót miklu léni ok trausti, viii. 204; hann gaf honum mikit lén ok land í sínu ríki, O. H. L. 18; hann hafði veitt honum mikit lén, ok gefit honum dýrligar gjafir, 68; skyldu ok þeir sem lénin höfðu missa þeirra, ef þeir flytti eigi þessi bréf, Bs. i. 764:—royal revenue, þitt ríki liggr undir úfriði, ok tekr þú eigi af þvílíkt lén sem þú ættir at hafa, O. H. L. 30:—an office, umboðs-lén, D. N. v. 417; sá konungs umboðs-maðr sem þar hefir lén, N. G. L. ii. 280.

II. metaph. the good things of this life; sumir hafa lítið lén eðr lof, Edda 11. léns-maðr, m. a ‘fief-holder,’ feoffee; in the Middle Ages the king’s governor was so called:—in Norway a kind of officer, bailiff, D. N., Fr. passim.

* * *

(-da, -dr), v.

1) to hide, conceal; l. e-n e-u, to hide, conceal a thing from one;

2) refl., leynast, to hide oneself, be concealed; l. at e-m, to steal upon a person, attack by stealth; l. í brott, to steal away.

* * *

d, [laun; Scot. layne], to hide, conceal, absol. or with dat. of the thing; var leynt nafni hans, Ld. 296, Grág. i. 125, Ísl. ii. 251, Ld. 296.

2. with dat. of the thing, acc. of the person; leyna e-n e-u, to hide a thing from one, Og. 27, Nj. 23, Grig, i. 370, Fms. viii. 12; öld leynig því aldri, Sighvat, Ó. H. 119: with acc. of the thing, less correct, Str. 31, 50, D. N. iv. 546.

II. reflex. to hide oneself; leynisk hann nú Norðmanna-konungr, Fms. i. 44, Sks. 605:—leynask í brott, to steal away, Eg. 572, Fb. ii. 367: or absol., í því ætlar bóndi at leynask út í myrkrit, Eg. 240:—leynask at e-m, to steal upon a person, attack by stealth, Grett. 149 A.

2. part. leynandi = lendr, in the phrase, með leynanda löstum, with hidden flaws, N. G. L. i. 25, 29: leyndr, part. pass, secret, hidden; e-t ferr leynt, goes by stealth, in secrecy, Eg. 28; leynd mál, secrets, Grág. i. 362; fór þat eigi leynt, it was not hidden, Fb. ii. 271.

* * *

1) power, might (ek hefi hafit þik til ríkis af litlum manni); veita e-m r., to grant one power;

2) rule, dominion (lagðist land allt undir r. Haralds konungs);

3) kingdom (fór konungr heim í r. sitt).

* * *

n. [Ulf. reiki = ἀρχή; Scot. ryke; Engl. - ric in bishopric; Germ. reich; Dan. rige]:—power, might; má ek ekki heita lendr maðr ef ek skal eigi hafa ríki við einum Íslenzkum stafkarli, Fms. vii. 114; veita e-m ríki, to grant one power, Eg. 20; ríkis munr, 40, Ld. 38, Ísl. ii. 139; heita e-m miklu ríki, Fms. i. 113; lagdisk land allt undir ríki ( rule) Haralds konungs, vii. 185; gaf Askell erkibiskup upp sitt ríki, gave up, resigned, xi. 392; mælti engi á móti fyrir ríki konungs, Eg. 67; kom yfir oss íll öld af ríki Alfivu, Fms. vi. 96; mikit var ríki Þinga-manna, xi. 159; ríkis-forráð, -gæzla, -ráð, ruling, governing, i. 51, Anecd. 34, Sks. 461, Grett. 97 A.

2. an empire, kingdom; ríki ok konungdóm, Fms. i. 23; at taka Magnús frá ríki, vii. 185; fór konungr heim í ríki sitt, xi. 392; hann kom heim í Danmörk í ríki sitt. 295; skal ek fá menn til at varðveita ríkit. Eg. 119; Skotland var kallat þriðjungr ríkis við England, 266; ríki-himna, 623. 54; konungs ríki, a king’s rule, kingdom; himin-ríki, the kingdom of heaven; biskups-ríki, a bishopric; Danmerkr-ríki, Noregs-ríki, Austr-ríki: also of counties, ríki þat er heitir vendilskagi, Fms. xi. 230; Ringa-ríki, Ne-ríki, in Norway and Sweden.

COMPDS: ríkisdalr, ríkisdjarfr, ríkisdómr, ríkisgull, ríkiskona, ríkismaðr, ríkjaskipti, ríkissproti, ríkisstjóri, ríkisstjórn, ríkisstóll, ríkissæti, ríkisvöndr.

adv. south; see suðr.

II. in local names, Sunn-dalr, Soulhdale, in Sweden: Sunn-mærr, a county in Norway; whence Sunn-mærir, m. pl. the men of S.: Sunn-Hörðar, the South Hörds, the inhabitants of a district in Norway; whence Sunnhörða-land, a county, Fms. passim: Sunn-lendingar, m. pl. the men of Suðrland in Icel.; Sunnlendinga-fjórðungr, the south quarter, Landn.: sunn-lendr, sunn-lenzkr, adj. southern, Ld. 276, Sturl.

(gen. -ar; pl. -ir, acc. -u), m.

1) tree (hann sá einn íkorna í viðum uppi);

2) forest, wood; sól gengr til viðar, the sun sets;

3) felled trees, timber (nú vil ek at þú takir mjöl ok við);

4) mast.

prep. = við I.

= vinnr, from vinna.

* * *

víð, vítt, adj., compar. víðari, superl. víðastr; [A. S. wid; Engl. wide; Germ. weit; Dan. vid]:—wide, large, of extension; víðr ok rúmr sjór, Stj. 78; víðir skógar, Eg. 130; víð mörk, 57; víðan skjöld, Stj. 461; víða öxi, Sturl. i. 63; pallar svá víðir, at …, Grág. i. 4, passim: allit. phrase, á víða vega, wide abroad, broadcast, Sdm. 46; víðs vegar, in all directions, being scattered about; flýja víðs vegar, Fms. ii. 217, vi. 87; dreifask víðs vegar, Eg. 530.

2. neut.; yfir Noregi svá vítt sem Haraldr inn Hárfagri hafði átt, Fms. v. 238; nú brennr víðara enn hann vildi, Grág. ii. 295; áin féll miklu víðara, Stj. 284; nema hann hafi hross lengr eða víðara, more widely, for a greater distance, Grág. i. 433; um allan Noreg ok enn miklu víðara, Hkr. i. 71; um allt Hálogaland ok þó víðara hvar, Fas. ii. 504; förum heldr víðara til, Fms. vi. 151; leggja eld í Hallvarðs-kirkju ok víðara ( in more places) í bæinn, vii. 212.

II. víðs, gen. used as adverb, mostly spelt viz, very far, full; enn er hann vildi tala hann þá var hann víðs fjarri, very far off, Edda i. 344 (Cod. Worm., vitz Cod. Reg.); viz ramligr, full strong, Merl. 2. 50; viz errilig, very fierce, Fms. vi. 169 (in a verse); viz mörg ekkja, full many a widow, Mork. (in a verse).

B. COMPDS: víðbláinn, víðbygðr, víðfaðmr, víðfeðmir, víðfleygr, víðflögull, víðfrægja, víðfrægr, víðförli, víðförull, víðgymnir, víðgyrðill, víðheimr, víðleikr, víðlenda, víðlendi, víðlendr, víðliga, víðligr, víðopnir, víðræðr, víðræss, víðsýni, víðsýnn.