-
1 BYGGJA
* * *I)(-ða, -ðr), v., older form byggva;1) to settle in a place, as colonist; sumar þat, er þeir Ingólfr fóru at byggja Ísland, when I went out to settle in Iceland; Ingólfr bygði fyrstr landit, was the first settler; absol., Helgi bygði norðr í Eyjafirði, settled in E.;2) to people (eptir Nóaflóð lifðu átta menn, er bygðu heiminn) Ísland bygðist (was peopled) ór Norvegi;3) to inhabit, live in a country (þá er landit hafði sex tigi vetra bygt verit); þess get ek, at menn byggi húsit, that the house is inhabited; byggja bœ, to settle on a farm (hann bygði bœ þann er í Eyju heitir); absol., kona, er bygði (lived) í einum afdal; hvar byggir þú, where dwellest thou?;4) to dwell in, occupy (byggja höll, helli); byggja eina sæng, to share the same bed (of a niarried couple; also absol., byggja með erri); bygði hann í skipuin, he dwelt (lived) in ships.(-ða, -ðr), v.1) to let out (konungr má byggja almenning hverjum sem hann vill); nú byggir maðr dýrra (lets out at a higher rent) en vandi hefir á verit;2) to lend money at interest (engi skal byggja dautt fé á leigu); Hrútr bygði allt féit, H. put all the money out at interest;3) byggja frændsemi, sifjar, to enter into a marriage with a relation or one allied by by marriage (in such or such degree); þat var bannat at byggja svá náit at frændsemi, intermarriage between so near relations was forbidden.* * *older form byggva, ð, [for the etymology v. búa], gener. to inhabit, settle, people, always in a transitive sense—not neut. as. búa—but often used absol. or ellipt., land being understood:α. to settle as a colonist; Hrollaugr bygði austr á Síðu, Ketilbjörn bygði suðr at Mosfelli, Auðr bygði vestr í Breiðafirði, Helgi bygði norðr í Eyjafirði, all these instances referring to the first settlers of Icel., Íb. ch. 1. 2; en þat vas es hann tók byggva landit, id.; sumar þat er þeir Ingólfr fóru at b. Ísland, the summer before Ingolf settled in Iceland, ch. 6; Íngólfr … bygði fyrstr landit, i. e. Ingolf was the first settler, id.; so in numberless instances, esp. of the Íb. and Landn., e. g. Landn. 42, 334, Eb. 8, Hrafn. 4, Eg. 99, 100; eptir Nóa-flóð lifðu átta menn þeir er heiminn bygðu ( peopled), Edda (pref.)β. to inhabit, live in a country; þesskonar þjóð es Vínland hefir bygt, Íb. ch. 6; þá er landit hafði sex tigi vetra bygt verit, Landn. 321; þeir b. þat hérað á Vindlandi er Ré heitir, Fms. xi. 378, H. E. i. 494, Bret. 100: allit. phrases, á bygðu bóli, i. e. among men, where men live; bygðr bólstaðr, possessed land, Grág. ii. 214: the proverb, með lögum skal land byggja, with laws shall man build land, i. e. law builds (makes) lands and home; and some add, en með ólögum eyða; eyða ( to lay waste) and byggja are thus opposed to one another, Nj. 106; b. bæ, to settle on a farm; segi ek af því fyrst hversu bærinn hefir bygzk í Skálaholti … Ketilbjörn bygði þann bæ fyrstr er í Skálaholti heitir, Bs. i. 60; hann bygði bæ þann er í Eyju heitir, Gísl. 91, where it does not mean to build houses, as in the mod. use of this phrase, but to settle, Lat. inhabitare.γ. in more special or law phrases, to dwell in, occupy; b. sæng, to keep one’s bed, sleep, Fas. i. 314; b. eina sæng, of married people, Fms. ii. 134; b. með e-m, to cohabit, Stj. 176; b. höll, to occupy a hall, Fms. vi. 147, x. 236; b. á skipum, undir tjöldum, to live aboard ship, in tents, vii. 138; b. hálfrými, a naut. term, viii. 199: metaph., cf Guð byggvir í þeim, Eluc. 52, cp. also the references from the N. T. above under búa, where most of the Icel. Edd. use byggja.2. to build a house, ship, or the like, [Scot. and North. E. to big; Dan. bygge; Swed. bygga]: this sense, common over all Scandinavia and North Britain, seems not to occur in Icel. writers before the 15th century or the end of the 14th, but is freq. at the present time; it occurs in the Ann. 1401, 1405, etc. Old writers always say, reisa or göra hús, skip …, not byggja.3. reflex. to be inhabited; Ísland bygðisk fyrst ór Noregi, Íb. ch. 1; Grænland fansk ok bygðisk af Íslandi, ch. 6; hundraði ára fyrr en Ísland bygðisk af Norðmönnum, Landn. (pref.); en áðr Ísland bygðisk, id.; þá er Ísland fansk ok bygðisk af Noregi, id.II. [Goth. bugjan, by which Ulf. renders αγοράζειν, and once πωλειν, which is elsewhere rendered by frabugjan; A. S. bycgean; Engl. buy; Hel. buggean]:—to let out, esp. land or cottage; konungr má b. almenning hverjum sem hann vill, Gþl. 453; ef umboðsmaðr konungs byggir jarðar (acc.) konungs … því at svá skal konungs jarðir b. sem um aðrar jarðir skill í lögum, 336; nú byggir maðr dýrra ( lets out at a higher rent) en vandi hefir á verit, 337; Ingimundr bygði þeim Hrolleifi bæinn í Ási, Fs. 34; er þeir bygðu lönd sín eðr tóku sér hjú, Grág. i. 445; hann tók mikit af landnámi Una, ok bygði þat ( parcelled it out) frændum sínum, Landn. 244; byggja e-m út, to expel a tenant; b. e-m inn, to settle a tenant on one’s estate.2. more properly, to lend money at interest; þat er ok ef menn b. dautt fé, eðr krefja framar af þeim hlutum er menn ljá, en innstæða, K. Á. 204; engi skal b. dautt fé á leigu, Bs. i. 684; um okr, er menn b. dautt fé, H. E. i. 459; Rútr … bygði allt féit, R. put all the money out at interest, Nj. 11.3. the peculiar eccl. law phrase of the forbidden degrees; b. sifjar, frændsemi, to marry into such or such degree; this phrase may refer to buying (cp. brúðkaup), or to cohabitation; þat er nýmæli, at jafn-náit skal b. sifjar ok frændsemi at fimta manni hvárt, i. e. intermarriage in the fifth degree is allowed, according to the decision of the council of Lateran, A. D. 1215, Grág. i. 304; frændsemi er eigi byggjandi, i. e. is forbidden, 307, 308, 321, N. G. L. i. 350; en þat var bannat með Ásum at b. svá náit at frændsemi, Hkr. Yngl. ch. 4.III. part. as subst. -
2 GRÓA
(grœr, greri, gróinn), v.1) to grow (of vegetation); jörð grœr, earth grows; þá var grund gróin grœnum lauki, the ground was covered with green herbs;2) to grow together, become joined to (höfuð konungs var gróit við bolinn);3) of wounds, to be healed (sár hans greru seint); Ingólfr lá í sárum vetr þenna, ok greri yfir at kalla, his wounds were healed in a way; of the person, gróinn sára sinna, healed of one’s wounds; g. um heilt, to be quite healed; fig. to be reconciled (grœr um heilt með þeim).* * *greri, gróinn, pres. græ (grœ), [A. S. growan; Engl. grow; Swed. gro; Dan. groe; cp. Lat. cre-scere, crev-i]:—to grow:I. of grass, trees, vegetation; þá var grund gróin grœnum lauki, Vsp. 4; viði gróin, grown with wood (of the earth), Edda 65 (in a verse); jörð grær, the earth grows, Eg. (in a verse), Ísl. ii. 381; gras grær, grass grows; gróandi grös, Sks. 728 B; þá grær gras á þeirri moldu er efst er á jörðunni, Edda 145 (pref.); gróa ok ávaxtask (of the earth), Stj. 38: absol. to grow, þann vetr var veðrátta góð, ok greyri snemma um várit, the winter was mild, and early crops in the spring, Fms. ii. 244; er íllu korni niðr sáð, enda mun íllt af gróa, Nj. 174.II. to grow together, to close; var einart þak á húsinu ok ekki gróit, a fresh thatch (of turf) and not yet set, Ld. 280; en um morguninn var hann gróinn aptr sem áðr, the opening (in a cairn) had grown together as before, Bárð. 180; ok æ sem annarr grær (unites, joins to) við meginland, þá kemr annarr hólmi í, Sks. 94; höfuð konungsins var gróit við bolinn, Nj. 275.2. to be healed, of wounds; sár hans gréru seint, Korm. 130; tóku sár Þórólfs at gróa, Eg. 34; þat sár greri svá, at …, Fs. 153; en hann lá lengi í sárum ok greri seint, ok rifnuðu aptr þá er gróin vóru, Gullþ. 31: cp. the saying, betra heilt en gróit, better hale than healed: absol., ok greyri þegar fyrir stúfinn, Nj. 275; grær fyrir tungu-stúfinn, Fms. v. 152; Íngólfr lá í sárum vetr þenna, ok greri yfir at kalla, Ingolf’s wounds were outwardly healed, Fs. 67: mod. gen., gróinn sára sinna, healed of one’s wounds, Fms. iv. 164, Grett, 82: the phrase, gróa um heilt, to be quite healed; þá skera þeir af grandit allt at um heilt megi gróa, Al. 120: metaph. to be reconciled, at um heilt mætti gróa með þeim, Fms. xi. 57; héðan frá greri aldrei um heilt með þeim Glúmi ok Esphælingum, Glúm. 348.
См. также в других словарях:
Ingolf — ist ein männlicher Vorname. Der Name und seine Varianten sind im deutschen und skandinavischen Sprachbereich gebräuchlich. Varianten Ingolf (althochdeutsch) Ingo (norddeutsche Kurzform) Ingólfur (isländisch) Spitznamen: Ingi Herkunft und… … Deutsch Wikipedia
Ingolf Wunder — au XVIIe Festival international de Musique Krystyna Jamroz, à Busko Zdrój ( … Wikipédia en Français
Ingolf Lück — fotografiert von Stuart Mentiply Ingolf Lück (* 26. April 1958 in Bielefeld) ist ein deutscher Schauspieler, Synchronsprecher, Moderator, Komiker und Regisseur … Deutsch Wikipedia
Ingolf von Dänemark — Ingolf von Rosenborg (* 17. Februar 1940 auf Schloss Sorgenfri bei Kopenhagen) ist der ältere Sohn und das mittlere Kind von Erbprinz Knud und der Erbprinzessin Caroline Mathilde und damit der Cousin der amtierenden dänischen Königin Margrethe.… … Deutsch Wikipedia
Ingolf Roßberg — (* 22. März 1961 in Dresden) war ein deutscher Politiker (FDP). Er war von 2001 bis 2008 Oberbürgermeister von Dresden und arbeitet heute als freier Berater für Verkehrsmanagement für eine Hamburger Firma … Deutsch Wikipedia
Ingolf Baur — im Mai 2008 Ingolf Baur (* 1964 in Stuttgart) ist ein deutscher Fernsehmoderator. Ingolf Baur studierte 1986 bis 1993 Physik, Astronomie und Biophysik an der Universität Hamburg und arbeitete an seiner Diplomarbeit in der Elementarteilchenphysik … Deutsch Wikipedia
Ingolf von Rosenborg — (* 17. Februar 1940 auf Schloss Sorgenfri bei Kopenhagen) ist der ältere Sohn und das mittlere Kind von Erbprinz Knud und der Erbprinzessin Caroline Mathilde und damit der Cousin der amtierenden dänischen Königin Margrethe. Sein vollständiger… … Deutsch Wikipedia
Ingolf U. Dalferth — (* 1948 in Stuttgart) ist ein deutscher Religionsphilosoph und evangelischer Theologe. Er gilt als methodischer Grenzgänger zwischen Analytischer Philosophie, Hermeneutik und Phänomenologie und ist ein ausgewiesener Experte in Fragestellungen der … Deutsch Wikipedia
Ingolf Deubel — (2. v. l.) mit dem Minister für Europaangelegenheiten des Landes Hessen, Volker Hoff (1. v. l.), General Tom Hobbins, Commander USAFE, Innenminister Karl Peter Bruch und US Botschafter William Timken im Mai 2007 … Deutsch Wikipedia
Ingolf Ellßel — (* 3. September 1954 in Oberkirch) ist seit 1979 Pastor des “Christus Centrum” in Tostedt, einer Gemeinde des Bundes Freikirchlicher Pfingstgemeinden (BFP) in Deutschland. Von 1996 2008 war er Präses seiner Freikirche. Inhaltsverzeichnis 1 Leben… … Deutsch Wikipedia
Ingolf Gorges — Ingolf „Ingo“ Gorges (* 8. April 1940 in Kloster Gröningen; † 24. Mai 2008 in Berlin) war ein deutscher Schauspieler. Besonders bekannt war er in der DDR, die er 1977 nach Protest gegen die Ausbürgerung Wolf Biermanns verließ. Inhaltsverzeichnis… … Deutsch Wikipedia
