Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

homo+sapiens

  • 1 Homo sapiens

    Человек разумный.
    Название человека как зоологического вида.
    □ В парафразе см. Homo insipiens didacticus
    У меня сжимается сердце при виде того, что происходит вокруг изо дня в день. Это даже не борьба: представь себе растрепанную, пьяную, полуголую женщину всю в синяках от жестоких побоев своего грубияна-мужа, представь себе, что она даже не протестует, что она терпит это унижение, а тот не унимается, - вот такой лаокооновой группой выглядит столица вселенной. И при каждом новом ударе безмозглые друзья подстрекают: "Прекрасно, теперь эта женщина будет знать, как себя вести!" O stultitia! [ глупость - авт. ] Homo sapiens - лишь озорная выдумка Линнея! (А. И. Герцен - Георгу Гервегу, 18.II 1850.)
    Несколько лет, проведенных им [ А. Н. Островским ], по выходе из московского университета, на службе в московском коммерческом суде, - ставили его лицом к лицу с - купеческим миром, ознакомив его, вдобавок, с другою разновидностью hominis sapientis - с московским приказчиком. (А. И. Урусов, Театр. Заметки и впечатления.)
    "Замечательно также, - говорит Мечников, - что - так называемые "неестественные" действия составляют одну из самых характерных особенностей человека. Не указывает ли это на то, что эти действия сами входят в состав нашей природы и потому заслуживают очень серьезного внимания? Можно утверждать, что вид homo sapiens принадлежит к числу видов еще не вполне установившихся и неполно приспособленных к условиям существования". (В. В. Вересаев, Записки врача.)
    Современная наука исходит из того, что с возникновением homo sapiens закончилась эволюция человека как биологического вида и началось историческое развитие человека и человечества, то есть биологические закономерности развития человека уступили место социальным. Еще К. А. Тимирязев говорил, что биологические закономерности развития человека, биологическая эволюция остались за порогом человеческой истории. (Книги по философским вопросам медицины.)
    И в конце концов, почему он должен быть таким Дон-Кихотом, чтобы жениться на бедной и даже не хорошенькой девушке только потому, что она влюбилась в него, тогда как кругом были десятки очаровательных созданий с деньгами, которые будут в восхищении заполучить такой прекрасный экземпляр homo sapiens. (Ричард Олдингтон, Дочь полковника.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Homo sapiens

  • 2 Homo sapiens

    2. RUS человек m (разумный)
    3. ENG man
    4. DEU Mensch m
    5. FRA homme m

    VOCABULARIUM NOMINUM ANIMALIUM QUINQUELINGUE > Homo sapiens

  • 3 Homo sapiens

    ENG man
    NLD mens
    GER Mensch
    FRA homo sapiens

    Animal Names Latin to English > Homo sapiens

  • 4 Homo sapiens

    человек разумный

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Homo sapiens

  • 5 homo sapiens

    Латинско-русский медицинско-фармацевтический словарь > homo sapiens

  • 6 homo sapiens

       hombre que sabe; hombre sapiente

    Locuciones latinas > homo sapiens

  • 7 Homo sapiens sapiens

    ENG man
    NLD recente mens
    GER Mensch der Jetztzeit
    FRA homo sapiens

    Animal Names Latin to English > Homo sapiens sapiens

  • 8 Homo sapiens fossilis

    ENG Cro-Magnon man
    NLD Cro-Magnon-mens
    GER Cro-Magnon-Mensch
    FRA homme de Cro-Magnon

    Animal Names Latin to English > Homo sapiens fossilis

  • 9 Homo sapiens neanderthalensis

    ENG Neanderthal man
    NLD neandertalmens, Neandertal-mens
    GER Neanderthaler
    FRA homme de Neanderthale

    Animal Names Latin to English > Homo sapiens neanderthalensis

  • 10 Homo faber

    Человек-строитель, человек-созидатель.
    Нет такой человеческой деятельности, из которой можно было бы исключить всякое интеллектуальное вмешательство, нельзя отделить homo faber от homo sapiens. (Антонио Грамши, О литературе и искусстве.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Homo faber

  • 11 Homo insipiens didacticus

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Homo insipiens didacticus

  • 12 homo erectus

       hombre erecto; hombre erguido
       ◘ Hombre anterior al homo sapiens.

    Locuciones latinas > homo erectus

  • 13 sapiēns

        sapiēns entis ( abl sing. adj. ente or entī, as subst. usu. ente; gen plur. entium, poet. also entūm, H.), adj. with comp. and sup.    [P. of sapio], wise, knowing, sensible, well-advised, discreet, judicious: sapientissimum esse dicunt eum, cui, etc.: homo iudicio suo valde sapiens: rex: sapientissimus rex: quis sapientior ad coniecturam?: servus non paulo sapientior, H.: puella, O.: temperatio: verba, T.: Consilium, O.: sapientissimum iudicium senatūs.—As subst m., a sensible person, discreet man, man of sense: dictum sapienti sat est, T.: sapiens causas reddet, H.: Fecundae leporis sapiens sectabitur armos, a connoisseur, H. —In philosophy, wise, sage, knowing the truth: qui quietus animo... is est sapiens: sapientium praecepta: te, Laeli, sapientem appellant: eos septem quos Graeci sapientes nominaverunt.—Ironic.: sapientum octavus, H.
    * * *
    I
    wise (virtuous) man, sage, philosopher; teacher of wisdom
    II
    sapientis (gen.), sapientior -or -us, sapientissimus -a -um ADJ
    rational; sane, of sound mind; wise, judicious, understanding; discreet

    Latin-English dictionary > sapiēns

  • 14 sapiens

    1. sapiēns, entis [ sapio ]
    а) adj. разумный, рассудительный, благоразумный (homo C etc.; vita Nep)
    2. subst. m.
    1) мудрец (septem sapientes C, VM)
    octavus sapientum шутл. H — восьмой из мудрецов, новоявленный мудрец
    2) знаток, сведущий, искушённый (s. rerum humanarum AG)

    Латинско-русский словарь > sapiens

  • 15 per-sapiēns

        per-sapiēns entis, adj.,     very wise: homo.

    Latin-English dictionary > per-sapiēns

  • 16 Человек разумный

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Человек разумный

  • 17 consideratus

    cōnsīderātus, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (considero), reiflich überlegt od. (akt.) überlegend, besonnen, bedächtig (Ggstz. inconsideratus, temerarius), a) passiv, v. Tätigkeiten, Zuständen, Eigenschaften u. dgl.: ratio bene c., Cic.: c. tarditas, c. atque provisa via vivendi, Cic.: considerata iudicia mentis (Ansichten), Cic.: quod (factum) cuiquam paulo minus consideratum videtur, Cic.: consideratius consilium dare, Cic.: illud verbum consideratissimum nostrae consuetudinis ARBITROR, Cic. – b) aktiv, v. Pers., überlegsam, besonnen, bedächtig (s. Jordan Cic. Caecin. 1. p. 140), parum c. homo, Val. Max.: iudex lentus et c., Cic.: tu, homo sapiens et considerate, quid dicis? Cic.: quis consideratior illo? Cic.: ob has causas Caesar tardior et consideratior erat factus, Auct. b. Afr. – m. in u. Abl., C. Quinctius fuit... una in re paulo minus consideratus, Cic. Quinct. 11.

    lateinisch-deutsches > consideratus

  • 18 consideratus

    cōnsīderātus, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (considero), reiflich überlegt od. (akt.) überlegend, besonnen, bedächtig (Ggstz. inconsideratus, temerarius), a) passiv, v. Tätigkeiten, Zuständen, Eigenschaften u. dgl.: ratio bene c., Cic.: c. tarditas, c. atque provisa via vivendi, Cic.: considerata iudicia mentis (Ansichten), Cic.: quod (factum) cuiquam paulo minus consideratum videtur, Cic.: consideratius consilium dare, Cic.: illud verbum consideratissimum nostrae consuetudinis ARBITROR, Cic. – b) aktiv, v. Pers., überlegsam, besonnen, bedächtig (s. Jordan Cic. Caecin. 1. p. 140), parum c. homo, Val. Max.: iudex lentus et c., Cic.: tu, homo sapiens et considerate, quid dicis? Cic.: quis consideratior illo? Cic.: ob has causas Caesar tardior et consideratior erat factus, Auct. b. Afr. – m. in u. Abl., C. Quinctius fuit... una in re paulo minus consideratus, Cic. Quinct. 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consideratus

  • 19 altus

    1.
    altus, a, um, participle from alo., lit., grown or become great, great (altus ab alendo dictus, Paul. ex Fest. p. 7 Müll.; cf. the Germ. gross with the Engl. grow), a polar word meaning both high and deep.
    A.
    Seen from below upwards, high.
    I.
    Lit.: IN ALTOD MARID PVCNANDOD, etc., Columna Duilii; so, maria alta, Liv. Andron. ap. Macr. S. 6, 5, 10; id. ib. ap. Prisc. p. 725 P.: aequor, Pac. ap. Varr. L. L. 7, § 23 Müll.: parietes, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44:

    sub ramis arboris altae,

    Lucr. 2, 30:

    acervus,

    id. 3, 198 al.:

    columellam tribus cubitis ne altiorem,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    altior illis Ipsa dea est colloque tenus supereminet omnes,

    taller, Ov. M. 3, 181:

    altis de montibus,

    Verg. E. 1, 83:

    umbras Altorum nemorum,

    Ov. M. 1, 591 al. —With the acc. of measure:

    clausi lateribus pedem altis,

    a foot high, Sall. H. Fragm. 4, 39 Gerl.; cf. Lind. C. Gr. I. p. 215.—With gen.:

    triglyphi alti unius et dimidiati moduli, lati in fronte unius moduli,

    Vitr. 4, 3:

    majorem turrim altam cubitorum CXX.,

    id. 10, 5:

    alta novem pedum,

    Col. 8, 14, 1:

    singula latera pedum lata tricenum, alta quinquagenum,

    Plin. 36, 13, 19, § 4.—
    II.
    Trop., high, lofty, elevated, great, magnanimous, high-minded, noble, august, etc.:

    altissimus dignitatis gradus,

    Cic. Phil. 1, 6, 14; so id. Clu. 55; id. Dom. 37.—Of mind or thought:

    te natura excelsum quendam videlicet et altum et humana despicientem genuit,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11:

    homo sapiens et altā mente praeditus,

    highminded, id. Mil. 8:

    qui altiore animo sunt,

    id. Fin. 5, 20, 57 al. —So of gods, or persons elevated in birth, rank, etc.;

    also of things personified: rex aetheris altus Juppiter,

    Verg. A. 12, 140:

    Apollo,

    id. ib. 10, 875:

    Caesar,

    Hor. C. 3, 4, 37:

    Aeneas, i. e. deā natus,

    id. S. 2, 5, 62:

    Roma,

    Ov. Tr. 1, 3, 33:

    Carthago,

    Prop. 2, 1, 23 al. —Of the voice, high, shrill, loud, clear:

    Conclamate iterum altiore voce,

    Cat. 42, 18:

    haec fatus altā voce,

    Sen. Troad. 196:

    altissimus sonus,

    Quint. 11, 3, 23 (cf.:

    vox magna,

    Ov. Tr. 4, 9, 24; Juv. 4, 32).— Subst.: altum, i, n., a height:

    sic est hic ordo (senatorius) quasi propositus atque editus in altum,

    on high, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 98:

    aedificia in altum edita,

    Tac. H. 3, 71:

    quidquid in altum Fortuna tulit, ruitura levat,

    Sen. Agam. 100.—Esp.
    (α).
    (Sc. caelum.) The height of heaven, high heaven, the heavens:

    ex alto volavit avis,

    Enn. Ann. 1, 108:

    haec ait, et Maiā genitum demisit ab alto,

    Verg. A. 1, 297.—Still more freq.,
    (β).
    (Sc. mare.) The high sea, the deep, the sea: rapit ex alto navīs velivolas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 224:

    ubi sumus provecti in altum, capiunt praedones navem illam, ubi vectus fui,

    Plaut. Mil. 2, 1, 39; so id. Men. 1, 2, 2; id. Rud. prol. 66; 2, 3, 64:

    terris jactatus et alto,

    Verg. A. 1, 3:

    in altum Vela dabant,

    id. ib. 1, 34:

    collectae ex alto nubes,

    id. G. 1, 324:

    urget ab alto Notus,

    id. ib. 1, 443 al.:

    alto mersā classe,

    Sil. 6, 665:

    ab illā parte urbis navibus aditus ex alto est,

    Cic. Verr. 2, 5, 32:

    in alto jactari,

    id. Inv. 2, 31, 95:

    naves nisi in alto constitui non poterant,

    Caes. B. G. 4, 24:

    naves in altum provectae,

    id. ib. 4, 28: scapha in altum navigat, Sall. Fragm.—So in the plur.:

    alta petens,

    Verg. A. 7, 362.— Trop.:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    Plaut. As. 1, 3, 6:

    imbecillitas... in altum provehitur imprudens,

    Cic. Tusc. 4, 18, 42:

    te quasi quidam aestus ingenii tui in altum abstraxit,

    id. de Or. 3, 36, 145.—
    B.
    Seen from above downwards, deep, profound.
    I.
    Lit. (hence sometimes opp. summus): Acherusia templa alta Orci, salvete, Enn. ap. Varr. L. L. 7, 2, 81; Cic. Tusc. 1, 21, 48:

    quom ex alto puteo sursum ad summum escenderis,

    Plaut. Mil. 4, 4, 14:

    altissimae radices,

    Cic. Phil. 4, 5:

    altae stirpes,

    id. Tusc. 3, 6, 13:

    altissima flumina,

    Caes. B. C. 3, 77:

    altior aqua,

    id. ib. 1, 25:

    alta theatri Fundamenta,

    Verg. A. 1, 427:

    gurgite in alto,

    in the deep whirlpool, id. E. 6, 76:

    altum vulnus,

    id. A. 10, 857; Petr. 136; Sen. Troad. 48:

    altum totā metitur cuspide pectus,

    Sil. 4, 292; so id. 6, 580 al.:

    unde altior esset Casus,

    Juv. 10, 106.—With the abl. of measure:

    faciemus (scrobes) tribus pedibus altas,

    Pall. Jan. 10, 3.—
    II.
    Trop. (more freq. in and after the Aug. per.), deep, profound:

    somno quibus est opus alto,

    Hor. S. 2, 1, 8; so Liv. 7, 35:

    sopor,

    Verg. A. 8, 27:

    quies,

    id. ib. 6, 522:

    silentium,

    id. ib. 10, 63; Quint. 10, 3, 22:

    altissima tranquillitas,

    Plin. Ep. 2, 1:

    altissima eruditio,

    id. ib. 4, 30:

    altiores artes,

    Quint. 8, 3, 2.— Subst.: altum, i, n., the depth, i. e. what is deep or far removed:

    ex alto dissimulare,

    Ov. Am. 2, 4, 16:

    non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerere,

    Sen. Ira, 1, 16 med. al.—Hence, ex alto repetere, or petere, in discourse, to bring from far; as P. a., farfetched:

    quae de nostris officiis scripserim, quoniam ex alto repetita sunt,

    Cic. Fam. 3, 5:

    quid causas petis ex alto?

    Verg. A. 8, 395 (cf.:

    alte repetere in the same sense,

    Cic. Sest. 13; id. Rep. 4, 4, and v. al. infra).—
    C.
    Poet., in reference to a distant (past) time: cur vetera tam ex alto appetissis discidia, Agamemno? Att. ap. Non. 237, 22 (altum: vetus, antiquum, Non.); cf. Verg. G. 4, 285.—With the access. idea of venerable (cf. antiquus), ancient, old:

    genus alto a sanguine Teucri,

    Verg. A. 6, 500:

    Thebanā de matre nothum Sarpedonis alti,

    id. ib. 9, 697;

    genus Clauso referebat ab alto,

    Ov. F. 4, 305:

    altā gente satus,

    Val. Fl. 3, 202:

    altis inclitum titulis genus,

    Sen. Herc. Fur. 338.— Adv.: altē, and very rarely altum, high, deep (v. supra, altus, P. a. init.).
    A.
    High, on high, high up, from on high, from above (v. altus, P. a., A.).
    I.
    Lit.:

    alte ex tuto prospectum aucupo,

    Att. Trag. Rel. p. 188 Rib.:

    colomen alte geminis aptum cornibus,

    id. ib. p. 221:

    alte jubatos angues,

    Naev. ib. p. 9:

    jubar erigere alte,

    Lucr. 4, 404:

    roseā sol alte lampade lucens,

    id. 5, 610:

    in vineā ficos subradito alte, ne eas vitis scandat,

    Cato, R. R. 50:

    cruentum alte extollens pugionem,

    Cic. Phil. 2, 12, 28: non animadvertis cetarios escendere in malum alte, ut perspiciant pisces? Varr. ap. Non. 49, 15:

    (aër) tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte,

    Lucr. 6, 689:

    dextram Entellus alte extulit,

    Verg. A. 5, 443:

    alte suras vincire cothurno,

    high up, id. ib. 1, 337:

    puer alte cinctus,

    Hor. S. 2, 8, 10, and Sen. Ep. 92:

    unda alte subjectat arenam,

    Verg. G. 3, 240:

    Nihil tam alte natura constituit, quo virtus non possit eniti,

    Curt. 7, 11, 10: alte maesti in terram cecidimus, from on high, Varr. ap. Non. 79, 16:

    eo calcem cribro succretam indito alte digitos duo,

    to the height of two fingers, Cato, R. R. 18, 7; so Col. R. R. 5, 6, 6.— Comp.:

    quae sunt humiliora neque se tollere a terrā altius possunt,

    Cic. Tusc. 5, 13, 37:

    tollam altius tectum,

    id. Har. Resp. 15, 33:

    altius praecincti,

    Hor. S. 1, 5, 5:

    pullus in arvis altius ingreditur,

    Verg. G. 3, 75:

    caput altius effert,

    id. ib. 3, 553:

    altius atque cadant imbres,

    id. E. 6, 38 ubi v. Forb.:

    altius aliquid tenere,

    Sen. Q. N. 1, 5.— Sup.: [p. 96] cum altissime volāsset (aquila), Suet. Aug. 94.—
    II.
    Trop.:

    alte natus,

    Albin. 1, 379 (cf.: altus Aeneas, supra, P. a., A. II.):

    alte enim cadere non potest,

    Cic. Or. 28, 98:

    video te alte spectare,

    id. Tusc. 1, 34, 82; id. Rep. 6, 23, 25.— Comp.:

    altius se efferre,

    Cic. Rep. 6, 23, 25; 3, 3, 4:

    altius irae surgunt ductori,

    Verg. A. 10, 813:

    altius aliquid agitare,

    Cels. 1 prooem.:

    attollitur vox altius,

    Quint. 11, 3, 65:

    verbis altius atque altius insurgentibus,

    id. 8, 4, 27.— Sup.:

    Ille dies virtutem Catonis altissime illuminavit,

    Vell. 2, 35:

    ingenium altissime adsurgit,

    Plin. Ep. 8, 4.—
    B.
    Deep, deeply (v. altus, P. a. B.).
    I.
    Lit.:

    ablaqueato ficus non alte,

    Cato, R. R. 36:

    ferrum haud alte in corpus descendere,

    Liv. 1, 41:

    alte vulnus adactum,

    Verg. A. 10, 850; Ov. M. 6, 266; Curt. 4, 6, 18; Cels. 5, 26, 30:

    timidum caput abdidit alte,

    Verg. G. 3, 422:

    alte consternunt terram frondes,

    deeply strew, id. A. 4, 443:

    ut petivit Suspirium alte!

    Plaut. Cist. 1, 1, 58 (cf.:

    ingentem gemitum dat pectore ab imo,

    Verg. A. 1, 485):

    inter cupam pertundito alte digitos primorīs tres,

    Cato, R. R. 21, 2:

    minimum alte pedem,

    Col. de Arb. 30.— Comp.:

    ne radices altius agant,

    Col. 5, 6, 8:

    terra altius effossa,

    Quint. 10, 3, 2:

    cum sulcus altius esset impressus,

    Cic. Div. 2, 23, 50:

    frigidus imber Altius ad vivum persedit, Verg G. 3, 441: tracti altius gemitus,

    Sen. Ira, 3, 4, 2.— Sup.:

    (latronibus gladium) altissime demergo,

    App. M. 2, 32.—
    II.
    Trop., deeply, profoundly, far, from afar:

    privatus ut altum Dormiret,

    Juv. 1, 16:

    alte terminus haerens,

    Lucr. 1, 77:

    longo et alte petito prooemio respondere,

    Cic. Clu. 21, 58:

    ratio alte petita,

    Quint. 11, 1, 62:

    alte et a capite repetis, quod quaerimus,

    Cic. Leg. 1, 6, 18; id. Rep. 4, 4, 4; id. Sest. 13, 31.— Comp.:

    qui altius perspiciebant,

    had a deeper insight, Cic. Verr. 1, 7, 19:

    quae principia sint, repetendum altius videtur,

    must be sought out more deeply, id. Off. 1, 16:

    altius repetitae causae,

    Quint. 11, 1, 62:

    de quo si paulo altius ordiri ac repetere memoriam religionis videbor,

    Cic. Verr. 4, 105:

    Hisce tibi in rebus latest alteque videndum,

    Lucr. 6, 647:

    altius supprimere iram,

    Curt. 6, 7, 35:

    altius aliquem percellere,

    Tac. A. 4, 54:

    altius metuere,

    id. ib. 4, 41:

    altius animis maerere,

    id. ib. 2, 82:

    cum verbum aliquod altius transfertur,

    Cic. Or. 25, 82:

    Altius omnem Expediam primā repetens ab origine famam,

    Verg. G. 4, 285;

    so,

    Tac. H. 4, 12:

    altius aliquid persequi,

    Plin. 2, 23, 31, § 35:

    hinc altius cura serpit,

    id. 4, 11, 13, § 87.— Sup.:

    qui vir et quantus esset, altissime inspexi,

    Plin. Ep. 5, 15, 5.
    2.
    altus, ūs, m. [alo], a nourishing, support:

    terrae altu,

    Macr. S. 1, 20 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > altus

  • 20 sapio

    săpĭo, īvi or ĭi (sapui, Aug. Civ. Dei, 1, 10; id. Ep. 102, 10; but sapivi, Nov. ap. Prisc. p. 879 P.; id. ap. Non. 508, 21:

    saPisti,

    Mart. 9, 6, 7:

    sapisset,

    Plaut. Rud. 4, 1, 8), 3, v. n. and a. [kindr. with opos, saphês, and sophos], to taste, savor; to taste, smack, or savor of, to have a taste or flavor of a thing (cf. gusto).
    I.
    Lit. (so only in a few examples).
    1.
    Of things eaten or drunk:

    oleum male sapiet,

    Cato, R. R. 66, 1:

    occisam saepe sapere plus multo suem,

    Plaut. Mil. 2, 6, 104:

    quin caseus jucundissime sapiat,

    Col. 7, 8, 2:

    nil rhombus nil dama sapit,

    Juv. 11, 121.—With an acc. of that of or like which a thing tastes:

    quis (piscis) saperet ipsum mare,

    Sen. Q. N. 3, 18, 2:

    cum in Hispaniā multa mella herbam eam sapiunt,

    Plin. 11, 8, 8, § 18:

    ipsum aprum (ursina),

    Petr. 66, 6.— Poet.: anas plebeium sapit, has a vulgar taste, Petr. poët. 93, 2:

    quaesivit quidnam saperet simius,

    Phaedr. 3, 4, 3.—
    * 2.
    Of that which tastes, to have a taste or a sense of taste (perh. so used for the sake of the play upon signif. II.):

    nec sequitur, ut, cui cor sapiat, ei non sapiat palatus,

    Cic. Fin. 2, 8, 24.—
    3.
    Transf., of smell, to smell of or like a thing (syn.: oleo, redoleo; very rare): Cicero, Meliora, inquit, unguenta sunt, quae terram quam crocum sapiunt. Hoc enim maluit dixisse quam redolent. Ita est profecto;

    illa erit optima, quae unguenta sapiat,

    Plin. 17, 5, 3, § 38:

    invenitur unguenta gratiosiora esse, quae terram, quam quae crocum sapiunt,

    id. 13, 3, 4, § 21.—In a lusus verbb. with signif. II.: istic servus quid sapit? Ch. Hircum ab alis, Plaut. Ps. 2, 4, 47.—
    II.
    Trop.
    1. a.
    To resemble (late Lat.):

    patruos,

    Pers. 1, 11.—
    b.
    To suggest, be inspired by:

    quia non sapis ea quae Dei sunt,

    Vulg. Matt. 16, 23; id. Marc. 8, 33.—
    c.
    Altum or alta sapere, to be high-minded or proud:

    noli altum sapere,

    Vulg. Rom. 11, 20:

    non alta sapientes,

    id. ib. 12, 16.—
    2.
    To have good taste, i.e. to have sense or discernment; to be sensible, discreet, prudent, wise, etc. (the predominant signif. in prose and poetry; most freq. in the P. a.).
    (α).
    Neutr., Plaut. Ps. 2, 3, 14:

    si aequum siet Me plus sapere quam vos, dederim vobis consilium catum, etc.,

    id. Ep. 2, 2, 73 sq.:

    jam diu edepol sapientiam tuam abusa est haec quidem. Nunc hinc sapit, hinc sentit,

    id. Poen. 5, 4, 30; cf.:

    populus est moderatior, quoad sentit et sapit tuerique vult per se constitutam rem publicam,

    Cic. Rep. 1, 42, 65;

    so (with sentire),

    Plaut. Am. 1, 1, 292; id. Bacch. 4, 7, 19; id. Merc. 2, 2, 24; id. Trin. 3, 2, 10 sq.; cf.:

    qui sapere et fari possit quae sentiat,

    Hor. Ep. 1, 4, 9; Plaut. Bacch. 1, 2, 14:

    magna est admiratio copiose sapienterque dicentis, quem qui audiunt intellegere etiam et sapere plus quam ceteros arbitrantur,

    Cic. Off. 2, 14, 48:

    veluti mater Plus quam se sapere Vult (filium),

    Hor. Ep. 1, 18, 27:

    qui (puer) cum primum sapere coepit,

    Cic. Fam. 14, 1, 1; Poët. ap. Cic. Fam. 7, 16, 1:

    malo, si sapis, cavebis,

    if you are prudent, wise, Plaut. Cas. 4, 4, 17; so,

    si sapis,

    id. Eun. 1, 1, 31; id. Men. 1, 2, 13; id. Am. 1, 1, 155; id. Aul. 2, 9, 5; id. Curc. 1, 1, 28 et saep.; Ter. Eun. 4, 4, 53; id. Heaut. 2, 3, 138:

    si sapias,

    Plaut. Merc. 2, 3, 39; 4, 4, 61; id. Poen. 1, 2, 138; Ter. Heaut. 3, 3, 33; Ov. H. 5, 99; 20, 174:

    si sapies,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 78; id. Rud. 5, 3, 35; Ter. Heaut. 4, 4, 26; Ov. M. 14, 675:

    si sapiam,

    Plaut. Men. 4, 2, 38; id. Rud. 1, 2, 8:

    si sapiet,

    id. Bacch. 4, 9, 74:

    si saperet,

    Cic. Quint. 4, 16: hi sapient, * Caes. B. G. 5, 30: Ph. Ibo. Pl. Sapis, you show your good sense, Plaut. Mil. 4, 8, 9; id. Merc. 5, 2, 40:

    hic homo sapienter sapit,

    id. Poen. 3, 2, 26:

    quae (meretrix) sapit in vino ad rem suam,

    id. Truc. 4, 4, 1; cf. id. Pers. 1, 3, 28:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    haud stulte sapis,

    id. Heaut. 2, 3, 82:

    te aliis consilium dare, Foris sapere,

    id. ib. 5, 1, 50:

    pectus quoi sapit,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 12; id. Mil. 3, 1, 191; id. Trin. 1, 2, 53; cf.:

    cui cor sapiat,

    Cic. Fin. 2, 8, 24:

    id (sc. animus mensque) sibi solum per se sapit, id sibi gaudet,

    Lucr. 3, 145.—
    (β).
    Act., to know, understand a thing (in good prose usually only with general objects):

    recte ego rem meam sapio,

    Plaut. Ps. 1, 5, 81:

    nullam rem,

    id. Most. 5, 1, 45: qui sibi semitam non sapiunt, alteri monstrant viam, Poët. ap. Cic. Div. 1, 58, 132; Cic. Att. 14, 5, 1; Plaut. Mil. 2, 3, 65; cf.:

    quamquam quis, qui aliquid sapiat, nunc esse beatus potest?

    Cic. Fam. 7, 28, 1:

    quantum ego sapio,

    Plin. Ep. 3, 6, 1:

    jam nihil sapit nec sentit,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 22:

    nihil,

    Cic. Tusc. 2, 19, 45:

    plane nihil,

    id. Div. in Caecil. 17, 55: nihil parvum, i. e. to occupy one ' s mind with nothing trivial (with sublimia cures), Hor. Ep. 1, 12, 15; cf.: cum sapimus patruos, i.e. resemble them, imitate them in severity, Pers. 1, 11. —
    3.
    Prov.: sero sapiunt Phryges, are wise behind the time; or, as the Engl. saying is, are troubled with afterwit:

    sero sapiunt Phryges proverbium est natum a Trojanis, qui decimo denique anno velle coeperant Helenam quaeque cum eā erant rapta reddere Achivis,

    Fest. p. 343 Müll.:

    in Equo Trojano (a tragedy of Livius Andronicus or of Naevius) scis esse in extremo, Sero sapiunt. Tu tamen, mi vetule, non sero,

    Cic. Fam. 7, 16, 1.—Hence, să-pĭens, entis ( abl. sing. sapiente, Ov. M. 10, 622; gen. plur. sapientum, Lucr. 2, 8; Hor. S. 2, 3, 296;

    but sapientium,

    id. C. 3, 21, 14), P. a. (acc. to II.), wise, knowing, sensible, well-advised, discreet, judicious (cf. prudens).
    A.
    In gen.:

    ut quisque maxime perspicit, quid in re quāque verissimum sit, quique acutissime et celerrime potest et videre et explicare rationem, is prudentissimus et sapientissimus rite haberi solet,

    Cic. Off. 1, 5, 16; cf.:

    sapientissimum esse dicunt eum, cui quod opus sit ipsi veniat in mentem: proxume acceder illum, qui alterius bene inventis obtemperet,

    id. Clu. 31, 84:

    M. Bucculeius, homo neque meo judicio stultus et suo valde sapiens,

    id. de Or. 1, 39, 179:

    rex aequus ac sapiens,

    id. Rep. 1, 26, 42; cf.:

    Cyrus justissimus sapientissimusque rex,

    id. ib. 1, 27, 43:

    bonus et sapiens et peritus utilitatis civilis,

    id. ib. 2, 29, 52:

    o, Neptune lepide, salve, Neque te aleator ullus est sapientior,

    Plaut. Rud. 2, 3, 29:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissima?

    id. Stich. 1, 2, 66:

    (Aurora) ibat ad hunc (Cephalum) sapiens a sene diva viro,

    wise, discreet, Ov. H. 4, 96 Ruhnk.; so,

    puella,

    id. M. 10, 622:

    mus pusillus quam sit sapiens bestia,

    Plaut. Truc. 4, 4, 15; id. As. 3, 3, 114 et saep.—With gen. (analogous to gnarus, peritus, etc.):

    qui sapiens rerum esse humanarum velit,

    Gell. 13, 8, 2.— Subst.: săpĭens, entis, m., a sensible, shrewd, knowing, discreet, or judicious person:

    semper cavere hoc sapientes aequissimumst,

    Plaut. Rud. 4, 7, 20; cf.:

    omnes sapientes suom officium aequom est colere et facere,

    id. Stich. 1, 1, 38; id. Trin. 2, 2, 84:

    dictum sapienti sat est,

    id. Pers. 4, 7, 19; Ter. Phorm. 3, 3, 8; Plaut. Rud. 2, 4, 15 sq.:

    insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

    Hor. Ep. 1, 6, 15:

    sapiens causas reddet,

    id. S. 1, 4, 115:

    quali victu sapiens utetur,

    id. ib. 2, 2, 63; 1, 3, 132.—In a lusus verbb. with the signif. of sapio, I., a person of nice taste:

    qui utuntur vino vetere sapientes puto Et qui libenter veteres spectant fabulas,

    good judges, connoisseurs, Plaut. Cas. prol. 5: fecundae [p. 1630] leporis sapiens sectabitur armos, Hor. S. 2, 4, 44.—As a surname of the jurists Atilius, C. Fabricius, M'. Curius, Ti. Coruncanius, Cato al., v. under B. fin.
    b.
    Of abstract things:

    opera,

    Plaut. Pers. 4, 5, 2:

    excusatio,

    Cic. Att. 8, 12, 2:

    modica et sapiens temperatio,

    id. Leg. 3, 7, 17:

    mores,

    Plaut. Rud. 4, 7, 25:

    verba,

    Ter. Ad. 5, 1, 7:

    consilium,

    Ov. M. 13, 433:

    Ulixes, vir sapienti facundiā praeditus,

    Gell. 1, 15, 3:

    morus, quae novissima urbanarum germinat, nec nisi exacto frigore, ob id dicta sapientissima arborum,

    Plin. 16, 25, 41, § 102.—
    B.
    After the predominance of Grecian civilization and literature, particularly of the Grecian philosophy, like sophos, well acquainted with the true value of things, wise; and subst., a wise man, a sage (in Cic. saepiss.): ergo hic, quisquis est, qui moderatione et constantiā quietus animo est sibique ipse placatus ut nec tabescat molestiis nec frangatur timore nec sitienter quid expetens ardeat desiderio nec alacritate futili gestiens deliquescat;

    is est sapiens quem quaerimus, is est beatus,

    Cic. Tusc. 4, 17, 37:

    sapientium praecepta,

    id. Rep. 3, 4, 7:

    si quod raro fit, id portentum putandum est: sapientem esse portentum est. Saepius enim mulam peperisse arbitror, quam sapientem fuisse,

    id. Div. 2, 28, 61:

    statuere quid sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9; cf. id. Rep. 1, 29, 45.—So esp. of the seven wise men of Greece:

    ut ad Graecos referam orationem... septem fuisse dicuntur uno tempore, qui sapientes et haberentur et vocarentur,

    Cic. de Or. 3, 34, 137:

    eos vero septem quos Graeci sapientes nominaverunt,

    id. Rep. 1, 7, 12:

    sapienti assentiri... se sapientem profiteri,

    id. Fin. 2,3, 7.—Ironically:

    sapientum octavus,

    Hor. S. 2, 3, 296.—With the Romans, an appellation of Lœlius: te, Laeli, sapientem et appellant et existimant. Tribuebatur hoc modo M. Catoni: scimus L. Atilium apud patres nostros appellatum esse sapientem, sed uterque alio quodam modo: Atilius, qui prudens esse in jure civili putabatur;

    Cato quia multarum rerum usum habebat... propterea quasi cognomen jam habebat in senectute sapientis... Athenis unum accepimus et eum quidem etiam Apollinis oraculo sapientissimum judicatum,

    Cic. Lael. 2, 6; cf.:

    numquam ego dicam C. Fabricium, M'. Curium, Ti. Coruncanium, quos sapientes nostri majores judicabant, ad istorum normam fuisse sapientes,

    id. ib. 5, 18:

    ii, qui sapientes sunt habiti, M. Cato et C. Laelius,

    id. Off. 3, 4, 16; Val. Max. 4, 1, ext. 7; Lact. 4, 1.—Hence, adv.: săpĭen-ter, sensibly, discreetly, prudently, judiciously, wisely:

    recte et sapienter facere,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; id. Mil. 3, 3, 34:

    consulere,

    id. ib. 3, 1, 90:

    insipienter factum sapienter ferre,

    id. Truc. 4, 3, 33:

    factum,

    id. Aul. 3, 5, 3:

    dicta,

    id. Rud. 4, 7, 24:

    quam sapienter jam reges hoc nostri viderint,

    Cic. Rep. 2, 17, 31:

    provisa,

    id. ib. 4, 3, 3:

    a majoribus prodita fama,

    id. ib. 2, 2, 4:

    considerate etiam sapienterque fecerunt,

    id. Phil. 4, 2, 6; 13, 6, 13:

    vives sapienter,

    Hor. Ep. 1, 10, 44:

    agendum,

    Ov. M. 13, 377:

    temporibus uti,

    Nep. Epam. 3, 1; Hor. C. 4, 9, 48.— Comp.:

    facis sapientius Quam pars latronum, etc.,

    Plaut. Curc. 4, 3, 15; id. Poen. prol. 7:

    nemo est, qui tibi sapientius suadere possit te ipso,

    Cic. Fam. 2, 7, 1:

    sapientius fecisse,

    id. Brut. 42, 155.— Sup.:

    quod majores nostros et probavisse maxime et retinuisse sapientissime judico,

    Cic. Rep. 2, 37, 63.

    Lewis & Short latin dictionary > sapio

См. также в других словарях:

  • Homo-sapiens — Pour les articles homonymes, voir Homo sapiens et Homme …   Wikipédia en Français

  • Homo Sapiens — Pour les articles homonymes, voir Homo sapiens et Homme …   Wikipédia en Français

  • Homo sapiens — Pour les articles homonymes, voir Homo sapiens et Homme …   Wikipédia en Français

  • Homo sapiens — (lat. für „der weise, kluge Mensch“) bezeichnet: den heute lebenden „modernen“ Menschen (früher auch Homo sapiens sapiens), siehe Mensch Homo sapiens idaltu, ca. 160.000 Jahre alte Schädelfunde aus Äthiopien Homo sapiens balangodensis, ca. 12.000 …   Deutsch Wikipedia

  • Homo sapiens — 1802, in William Turton s translation of Linnæus, coined in Modern Latin from L. homo man (technically male human, but in logical and scholastic writing human being; see HOMUNCULUS (Cf. homunculus)) + sapiens, prp. of sapere be wise (see SAPIENT… …   Etymology dictionary

  • homo sapiens — término científico del género y de la especie que identifica al ser humano Diccionario ilustrado de Términos Médicos.. Alvaro Galiano. 2010. Homo sapiens Término científico del género y de la …   Diccionario médico

  • Homo sapiens —         (лат.) человек разумный (Линией). Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983 …   Философская энциклопедия

  • homo sapiens — лат. (хомо сапиэнс) «человекразумный»; человек как разумное существо. Толковый словарь иностранных слов Л. П. Крысина. М: Русский язык, 1998 …   Словарь иностранных слов русского языка

  • Homo sapiens — Homo sapĭens (lat., »der weise [d.i. mit Verstand begabte] Mensch«), wissenschaftlicher Name des Menschen …   Kleines Konversations-Lexikon

  • homo sapiens — index humanity (mankind) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Homo sapiens — m. Tipo humano al que pertenece el hombre actual …   Enciclopedia Universal

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»