-
41 MEGIN
I)(gen. -s, dat. magni or megni), n.1) might, power, strenght (svá sem á leið sóttina minkaði storum m. hans);2) the main, chief part of a thing; allt m. landsins, the main part of the land.adv., prop. dat. pl. from vegr; kvenna m., on the women’s side (in a chuch); karla m., on the men’s side; Hjarðarholts m., on the H. side (of the river); inum vinstra m., hœgra m., on the left (right) side; einuni m., from one side only (þar mátti einum m. at sœkja); öðrum m., on the other side (herskip liggja öðrum m. undir nesinu); báðum m., on both sides; öllum m., from all sides; þeim m., on that side.* * *n., gen. megins, Gs. 22; but else contr. in gen. and dat. megns, megni, see megn; [from mega; Engl. main]:—might, main, strength; kosta megins, Gs. 22; þitt varð nú meira megin. Fm. 22; orms megin, 28; hjörs megin, 30; svá at þitt minnkisk megin, Hsm. 21. 1; oddar görva jarli megin, Mkv.; trúa á mátt sinn ok megin, Fms. i. 35; þegar er hann vitkaðisk ok fékk megin sitt, Fb. ii. 389; ok svá sem á leið sóttina minnkadi stórum megin (acc.) hans, Fms. ix. 250; Medi funnu megin hans, MS. 544. 39: ú-megin, a swoon; van-megin, weakness.II. [cp. Engl. mainland], the main, chief part of a thing; allt megin landsins, the main of the land, Fms. x. 184; Jótland er megin Dana-veldis, vi. 53; megin árinnar, the main-stream, Þórð. 11 new Ed.: in a more local sense, máni þat né vissi hvat hann megins átti, the moon knew not his main, his place in heaven, had not his fixed course, Vsp. 5; jarðar-megin, the earth’s main, the wide earth, Hm.; vetrar-megin, the main part of winter, Sks. 59; veðr-megin, ‘weather-main’ the power, but also the ‘airt,’ direction of the weather; hafs-megin, the main, open sea; lands-megin, the mainland. Eg. 50.B. COMPDS: meginafl, meginá, megináss, meginborg, meginbygð, megindómar, megindráttr, megindróttning, megindýrr, meginekkja, meginfjall, meginfjarri, meginfjöldi, meginflokkr, meginflótti, megingjörð, megingóðr, megingóðvætliga, megingrimmr, meginhaf, meginherr, meginhérað, meginhúfr, meginhyggja, meginhöfn, meginkátr, meginland, meginlauss, meginleikr, meginleysi, meginlið, meginligr, meginlítill, meginljótr, meginmeingjarn, meginmerki, meginmildr, meginmörk, meginnjörðr, meginramr, meginrás, meginrúnar, meginsjór, meginskjótr, meginskjöldungr, meginstjarna, meginstormr, meginstraumr, megintíðendi, megintírr, megintrygðir, meginveðr, meginvegr, meginvel, meginverk, meginþing, meginþungr, meginþorf. -
42 mis-leggja
lagði, to lay amiss; e-m eru mislagðar hendr, one had ‘mislaid hands,’ i. e. did the wrong thing and left the right undone, Fms. vii. 118, Þorst. Stang. 52, Finnb. 262: also of slovenly or bad work. -
43 RÍKR
a.1) mighty, powerful (r. höfðingi); r. ok auðigr, powerful and wealthy; ríkri (= ríkari) ráð sagði, the stronger had his way;2) of things, strong (var þar ríkt varðhald); ganga ríkt, to prevail (lát þú eigi þá fæð svá ríkt ganga, at); leggja ríkt við, to lay a heavy penalty on;3) magnificent (konungr gørði mannboð ríkt);4) rich, wealthy (r. at fé).* * *adj., compar. ríkari and ríkri, superl. ríkastr and ríkstr, [Ulf. reiks = ἔντιμος; Germ. reich; Dan. rig, etc.]:—mighty, powerful, Rb. 370; ríkr höfðingi, Nj. 1, Fms. xi. 298; ríkr ok auðigr, Eg. 22, 83, Fms. vii. 293 ( strong); ríkastr ok göfgastr, i. 61; ekki hefir Hákon látið hlut sinn fyrir enn ríkari mönnum en þú ert, 74; þeir vóru menn ríkastir í Þrænda-lögum, vi. 24: in the phrase, sagði þá inn ríkri ráð, the stronger ruled, might ruled over right, viii. 108, v. l.; ríkri ráð sagði, Am. 62; er þess ván um alla þína daga, at vér frændr sem ríkri, Eg. 475; ríkastr ok víðlendastr konungr, Fms. xi. 201, 203; ríkir ok óríkir, Ó. H. 60; hafði jarl á því ríkra manna hátt, Nj. 278; hann er ríkstr konung-manna, Rekst.2. of things, strong; ok verðr þá þat ríkara sem verr gegnir, Fms. i. 69; var sjón sögu ríkari, Ó. H. 180 (of autopsy); fátt er sköpum ríkara, Fs. 23; nauðsyn er lögum ríkri, 656 A. i. 22; ef úgæfa mín gengi ríkra en lukka þín, Þorst. St. 54, Al. 56; var þar ríkt varðhald, Fms. xi. 247; leggja ríkt við, to lay a heavy penalty on, iv. 144, x. 173, xi. 262; banna ríkt, to forbid strongly, Sks. 126 new Ed.; eru þeir fjötraðir ok ríkt bundnir, Fær. 183.3. magnificent; mærin gyrði sik einu ríku belti, 580 A. 2; konungr görði mannboð ríkt, Hkr. i. 231; ok halda til sem ríkast at öllu, K. Þ. K. 56.4. as a nickname; inn Ríki, the Great, Mighty; Knútr ríki, Hákon jarl inn ríki, Rögnvaldr jarl inn ríki, Fms., Ó. H., Orkn. 8.II. [Germ. reich; Dan. rig; Engl. rich], rich, wealthy; this sense appears about the end of the 13th century, and was no doubt influenced by the foreign use of the word; þeir hafa af hennar gózi orðið fullir ok feitir ok mjök ríkir, H. E. i. 505; ok aldrei urðu þau svá rík, at þau ætti konungi skatt at gjalda, Jb. 167; ríkr at fé, Grett. 153 new Ed.; oss er mikit sagt af auð þeim … Eigi mun þat aukit þó hann sé sagðr ríkastr maðr á Íslandi, Band. 24 new Ed. (but only in the later recension of that Saga, for the old recension in Kb. omits the word); svá miklum auð saman koma, ok verða full-ríkir á fám árum, Fms. vi. 273; hann var ríkr at fé, Dropl. 13, where it is no doubt due to the transcriber of the Arna-Magn. 132; passim in mod. usage, whereas the old sense has become obsolete, except in special phrases and compds, e. g. ráð-ríkr. -
44 SKAP
* * *n.1) state, condition;at því skapi, in the same proportion;hélt þat vel skapi, meðan hón lifði, it kept a good state whilst she lived;2) condition of mind, temper, mood;þat er ekki mitt skap, it is not my turn of mind;vera (með) illu skapi, to be in an angry mood;bregða skapi við e-t, renna e-m í skap, to take to heart, be much affected by (rann honum mjök í skap sá atburðr);koma skapi við e-n, to agree with, het on with (engi kann við mik skapi koma);koma skapi (eiga skap) saman, to have minds alike (þit eigit meirr skap saman);hafa ekki skap til e-s, to have no mind to do a thing;hógværr í skapi, mild of temper;lítill í skapi, of small mind, faint-hearted;gera sér e-t í skap, to take into one’s head;vera e-m (vel) at skapi, vera nær skapi e-s, to be to one’s mind;e-t fellr e-m vel í skap, one likes, is pleased with;gera e-t til skaps e-m, to do a thing to please one.* * *n. [A. S. ge-sceap; Engl. shape; cp. Germ. be-schaffen]:—prop. shape, form.II. state, condition; at því skapi, in the same proportion, Rb. 96; nú ferr at því skapi um alla öldina, 62; hélt þat vel skapi, meðan hón lifði, it kept in a good state whilst she lived, Bs. 1. 129; því hefir haldit skapi, it has held its shape, remained unchanged, Jd. 3: under this head come compds denoting lawful, right, skap-drottinn, -þing, -dauði, -arfi, -bætendr, -þiggendr, see below.III. condition of mind, temper, mood, Fs. 128; ek kann skapi Hrafnkels, Hrafn. 27; hógværr í skapi, Nj. 2; mitt skap er eigi betra enn til meðallags, Þiðr.; hennar skap er svá stórt, at …, 307; Högni er nú mjök reiðr ok íllu skapi, in an angry mood, 321: mod., í íllu skapi, cp. vesall maðr ok ílla skapi ( ill-tempered), Hm. 21, where skapi seems to be used as an adjective; vera við e-s, skap, to be after one’s mind, Finnb. 262; hón svarar sem hennar var skap til, Fbr. 137; er ok varkunn á at þvílíkir hlutir liggi í miklu rúmi þeim er nokkurir eru skapi, Fms. iv. 80; kofarn í skapi, … íllr í skapi, ill-tempered; góðr í skapi, good-tempered; at þeir hafi ílla borit sik, svá at þeim hafi náliga í allt skap komit, áðr enn létti, so that at last they almost cried, Gísl. 39; vera lítill í skapi, of small mind, faint-hearted, Hrafn. 30; ef þeir væri svá litlir í skapi at þeir þyrði eigi, K. Þ. K. 94; hafa ekki skap til e-s, to have no mind to, Nj. 202; nú hefi ek beðit hér þá stund er ek fæ mér skap til, Ld. 256, cp. Ó. H. 47; honum rann í skap, ok reiddisk hann, Fms. vi. 212; ef þat væri feðr hennar eigi móti skapi, Eg. 36, Fms. ix. 244; óvinsæll ok lítt við alþýðu skap, unpopular, Fs. 63; enginn má við mik skapi koma, Lv. 22; þat fannsk á, at henni þótti þetta mjök í móti skapi, Ld. 88; þat væri mér næst skapi, I should have a great mind for, 86; vera e-m vel at skapi, to be to one’s mind, Fs. 16, Fms. vi. 304; göra e-m e-t til skaps, to do a thing to please one, humour him, Eg. 65, Nj. 198; e-m býr e-t í skapi, to brood over, plan, Ó. H. 32.COMPDS: skapsannmarki, skapshöfn, skapslöstr, skapsmunir.B. Plur. sköp, what is ‘shaped’ for one or fated, one’s fate; fár gengr of sköp Norna, Km. 24; eigi má sköpunum renna; sköpum viðr manngi, Am.; fátt er sköpum ríkra, Fs. 23; eigi má við sköpunum sporna, 26; mæla verðr einnhverr skapanna málum, Gísl. 17; íll sköp, ill fate; góð sköp, good luck, Korm. (in a verse); rík sköp, the mighty weird, Kormak; skiptu sköp, doom decided, Sturl. (in a verse); at sköpum = Gr. κατα μοιραν, Ýt. 9, Gg. 4, N. G. L. i. 204; ok gaf honum nær líf með sköpum, he escaped almost by a miracle, had a narrow escape, Fb. ii. 23.2. a curse, fatality; þá er konunga-börn urðu fyrir stjupmæðra sköpum ( curses), Fms. viii. 18; ó-sköp or ú-sköp, an ill fate, fatality, Hm. 97, Korm. 208, 240, Al. 129; verða fyrir ú-sköpum, Edda 11, Fas. i. 130 (of evil spells); ú-skapa verk, an evil deed which one is fated to do, iii. 406: vé-sköp, holy ordinance, Vsp. 2. sköpin (with the article), the genitals, Fms. v. 346, Ann. 1426, Edda (pref., of Saturn), Barl. 135, Fas. iii. 387, Bs. i. 466. skapa-dægr, n. one’s fated day of death; engi kemsk yfir sitt s., a saying, Es. 39.C. = skaf, q. v.; fimm hlöss viðar ok þrjú skaps, N. G. L. i. 240, ii. 110, v. l. 15. -
45 SÖK
(gen. sakar, pl. sakar or sakir), f.1) charge, the offence charged;sönn sök, a true charge;gera sakar á hendr sér, to incur charges;gera sakir við e-n, to do offence or harm to one;sannr at sök, proved (found) guilty;gefa e-m (upp) sakir, to remit a charge;gefa e-m sök (sakar) á e-u, gefa e-m e-t at sök, to make a charge against one;fœrast undan sökum, to plead not guilty;vera (bundinn) í sökum við e-n, to have done offence to one (konungr tók stór gjöld af bóndum þeim, er honum þóttu í sökum við sik);2) suit, action, in court;eiga sök á e-u, to have a ground for complaint;ek á sjálfr sök á því, that is my own affair;sækja e-n sökum, to prosecute one;svæfa allar sakar, to settle all causes;fara með sökina, to conduct the suit;segja fram sök sína, to declare ones suit;3) effect;hafa ekki at sök, to effect nothing;tók Þóroddr þá at vanda um kvámur hans, ok hafði ekki at sök, but to no effect;4) cause, reason (þótti konungi sakir til, þótt hann hefði eigi komit);fyrir hverja sök, for the sake of what, why?fyrir þá (þessa) sök, for that reason, therefore;af þeim sökum, from that cause (svá lauk þessu, at húsfreyja lézt af þeim sökum);fyrir e-s sakir or sökum, for the sake of, because of;fyrir ástar sakir, for love’s sake;with respect to (skyldi boðit verða sem vegligast, bæði fyrir tilfanga sakir ok fjölmennis);fyrir mínum sökum, for my sake, for my part;um sakar þínar, for thy sake;of time, um nokkurra nátta sakir, for a few nights;of (um) stundar sakir, for a while;um sinns sakir, for this once;um nætr sakir, for one night;sakir e-s, sökum e-s = fyrir sakir e-s, fyrir sökum e-s.* * *f., gen. sakar, dat. sök, and older saku, which occurs on Runic stones; pl. sakar, later sakir; a gen. sing. söku or saku (from saka, u, f.) remains in the compds söku-dólgr, söku-nautr: [Ulf. sakjo = μάχη; A. S. sacu; Engl. sake; Germ. sache; Dan. sag; Swed. sak.]A. A charge, then the offence charged, guilt, crime, like Lat. crimen; göra sakar á hendr sér, to incur charges, Ld. 44; sannr at sök, guilty, Nj. 87, Grág. i. 75; sök er sönn, a true charge, 294; sakar allar skulu liggja niðri meðal okkar, Grág. i. 362; svæfa sakar, Gm. 15; semr hann dóma ok sakar leggr, Vsp. 64; ef sakar görask þær skal fé bæta, Ísl. ii. 380; bæta sakir þær allar með fé er görzk höfðu í þeim málum, Eg. 98; nú er sagt hvaðan sakar görðusk, Hkv.; veiztú hverjar sakir ek á við konung þenna? … hann hefir drepit föður minn, Fas. ii. 532; þeim megin siglu er menn eigu síðr sakir við menn, Grág. ii. 137; gefa e-m upp sakir, to remit a charge, Ld. 44; or, gefa e-m sakir, id., Fms. x. 326; gefa e-m sök (sakar) á e-u, to make a charge against one, Landn. 145; gefa e-m e-t að sök, id., Fms. i. 37; bera sakar á e-n, to bring a charge against, Hkr. i. 168; eiga sakar við e-n, to have a charge against a person; færask undan sökum, to plead not guilty, Fms. xi. 251; verjask sök, id., Grág. i. 38; lúka sökum með sér, to settle the charges brought by one against the other, 361; líta á sakar úreiðr, Fms. i. 15; vera bundinn í sökum við e-n, to stand committed, Eg. 589, Fms. i. 61.2. the offence charged; falla í sök, to fall into crime, Sks. 575; fyrir sakir ( for wrongs committed) skyldi niðr falla þriðjungr gjalda, Fms. ix. 227; dauða verðr fyrir sökina, Sks. 575 B; fyrir-gef oss várar sakar ( our trespasses), Hom. 158; fyrir hví var hann píndr, eða hvat sök görði hann? Bs. i. 9.II. a law phrase, a plaint, suit, action in court; ef hann á sök at sækja, þá er …, Grág. i. 64; sakar-aðili, a plaintiff, Grág. passim; eiga sök í dómi, i. 74; sækjandi ok sakar verjandi, 17; á sá sök er …, he owns the case, i. e. is the right plaintiff, 38; fara með sök, to conduct a suit, 37, Nj. 86; færa fram sök, Grág. i. 83; segja fram sök, 39, 43, Nj. 36, 87, 110, 187; sök fyrnisk, is prescribed, Grág. i. 381; í salti liggr sök ef sækendr duga, see salt; göra tvær sakar ór vígi ok fram hlaupi, ii. 35; hafa sök at sækja, or, hafa sök at verja, i. 37, 76; hafa sök á hendi e-m, 75; hluta sakir, 74, 104; lýsa sakar, 19, Nj. 110; lýsa sök á hönd e-m, 18, 19, 110; selja e-m sök á hendr e-m, at þú mættir hvárki sækja þína sök né annarra, 99; sækja svá sök sína, Grág. i. 75; hafa sök at sækja, etc.; verja sök, 298; eiga sök á e-u, to have a suit against one, of the injured person; hvat hafðir þú til gört áðr?—þat er hann átti enga sök á, what hast thou done?—That for which he had no ground for complaint, i. e. which did not concern him, Nj. 130; eg á sjálfr sök á því, that is my own affair; dómar fara út til saka, the courts are sitting to hear the pleadings, 295; því at eins verðr sökin ( the action) við hann, ef …, 405; bjóða sök á þingi, N. G. L. i. 20; sökin Tyrfings, the case of T., Nj. 100, 101; þriggja þinga sök, a case lasting three sessions, Grág. i. 441, ii. 233; tólf aura, sex aura, merkr, þriggja marka sök, an action for three marks, N. G. L. i. 81, 82, Grág. i. 405, ii. 113; víg-sök, a case of manslaughter; fjörbaugs-sök, skóggangs-sök, a case, action of outlawry, passim; borgit málinu ok svá sökinni, the case and the suit, Nj. 36.2. spec., persecution; sök eða vörn, Grág. i. 17, (rare, see sókn); at sökum öllum ok svá at vörnum, 104.3. phrases; hafa ekki at sök, to no effect; hann kvað sér þó þungt, at nokkut mundi at sök hafa, Eb. 53 new Ed.; tók Þóroddr at vanda um kvámur hans, ok hafði ekki (not eigi) at sök, 50 new Ed.; ok hafði ekki vætta at sök, Fms. viii. 18; hann eggjar lið sitt ok hafði gott at sök, Flóv. 44.III. a ‘sake,’ cause; eru fleiri vinda sakir, are there more causes of the winds? Rb. 440; þótti konungi sakir til þótt hann hefði eigi komit, Fms. xi. 13; hann skal segja hvat at sökum er, what is the reason, cause? Grág. i. 310; sú var sök til þess, at …, Fms. i. 153; brýnar sakar, Al. 7; fyrir hverja sök, for the sake of what? wherefore? Fms. i. 81; af sök nökkurar óvináttu, for the sake of, because of, Hom. 20.2. adverbial phrases; fyrir sakar (sakir) e-s, for the sake of, because of; fyrir sakir orma, Al. 1; beztr kostr fyrir sakir frænda …, Glúm. 348; er þér þat sjálf-rátt fyrir sakir höfðing-skapar þíns, Nj. 266; fyrir tignar sakir várrar ok lands siðar, 6; fyrir styrks sakar ok megins, Eg. 107; fyrir úrækðar sakar, … fyrir veðrs sakar, K. Þ. K.; fyrir ástar sakir, Nj. 3: leaving out ‘fyrir,’ whereby sakar (acc.) becomes quite a preposition; sakir harma várra, Lv. 67; sakar refsingar ok ástar sakar við hina, Sks. 666 B; sakir þess at hann var ekki skáld, Fb. i. 215; sakir (þess) at hann var gamall, Fas. iii. 260: acc., fyrir þínar sakir, Nj. 140; fyrir várar sakir, Fms. vii. 190; um sakar e-s, id.; um konu sakar, Grág. ii. 62; of óra sök, Skv. 3. 49: temp., um nökkorra nátta sakir, for a few nights, Fms. i. 213; of stundar sakir, for a while, Nj. 139, Al. 99, Fms. xi. 107; um viku sakir, a week’s respite, Eg.; um hríðar sakar, a while, Mar., Al. 83; gefa mat um máls sakir, for one meal, Vm. 16; um sinn sakir, for this once, Ld. 184, 196, 310, Þórð. 36 new Ed.:—dat. plur. sökum, placed after a genitive, in which case even indeclinable fem. nouns for the sake of euphony assume a final s; af hennar sökum, for her sake, Ver. 44; af frændsemis sökum, Grág. ii. 72; af hræsnis sökum, Hom. 23; at sinn sakum, for this once, Sks. 483 B; fyrir þeim sökum, on that account, Grág. i. 48; fyrir veðrs sökum, K. Þ. K.; fyrir aldrs sökum, for old sake, Fms. xi. 50; fyrir veilendi sökum, Grág. i. 41; fyrir fáfræðis sökum ok úgá, Bs. i. 137; fyrir mínum sökum, for my sake, Þorst. St. 54; at hann mundi eigi mega vera einn konungr fyrir Áka sökum, Fms. xi. 46; sökum snjóvar, Lv. 25; fylgir þar enn sökum þess því goðorði alþingis-helgun, Landn. 336 (Append.), and passim.B. COMPDS: sakaraðili, sakaráberi, sakabætr, sakadólgr, sakareyrir, sakarferli, sakafullr, sakargipt, sakalauss, sakamaðr, sakarspell, sakarstaðr, sakartaka, sakartökuváttr, sakartökuvætti, sakarvandræði, sakarvörn. -
46 TÆMA
* * *(i. e. tœma), d, [tóm], in the phrase, tæma sik til e-s, to give one’s leisure to, to attend, Sks. 22, Stj. 144, Hom. 63; t. sik til at heyra Guðs orð, 656 B. 12; hann mátti eigi tæmask til frá kenningum við menn, had no leisure, no time left, Clem. 52; hugr tæmisk til hvíldar, the mind takes to rest, Hom. (St.)2. the law phrase, e-m tæmisk arfr, an inheritance falls to one by right, Grág. i. 173, N. G. L. i. 216, Eg. 31; honum tæmdisk arfr norðr í Vatnsdal, Ísl. ii. 210; e-m tæmisk úmagi, alimentation devolves upon one, Grág. i. 290.
Страницы
См. также в других словарях:
Right to know — is the legal principle that the individual has the right to know the chemicals to which they may be exposed in their daily living. It is embodied in federal law in the United States as well as in local laws in several states. Right to Know laws… … Wikipedia
right of way — ˌright of ˈway noun rights of way PLURALFORM [countable, uncountable] LAW PROPERTY the legal right to pass across land that does not belong to you: • The court said California must pay compensation in exchange for a public right of way over… … Financial and business terms
right of action — ˌright of ˈaction noun rights of action PLURALFORM [countable, uncountable] LAW the right to take legal action against someone in a court of law: • The investor had no right of action against the solicitors. * * * right of action UK US noun [C]… … Financial and business terms
right-size — UK US (also rightsize) verb ► [I or T] HR, MANAGEMENT to become or to make a company or organization become a more effective size, especially by reducing the number of people working for it: »As the market share eroded, we had to right size. »The … Financial and business terms
Right- and left-hand traffic — countries with right hand traffic … Wikipedia
Right of abode in Hong Kong — Demographics and Culture of Hong Kong Demographics … Wikipedia
Right of revolution — The storming of the Bastille on 14 July 1789 has come to symbolize the French Revolution, when a people rose up to exercise their right of revolution … Wikipedia
Right of abode issue, Hong Kong — The issue of who has the right of abode in Hong Kong prompted a fierce debate at the end of the 20th century and tested the One Country, Two Systems policy in China. The debate erupted on 29 January 1999, when the Hong Kong Court of Final Appeals … Wikipedia
Right of foreigners to vote — Suffrage, the right to vote in a particular country, generally derives from citizenship. In most countries, the right to vote is reserved to those who possess the citizenship of the country in question. Some countries, however, have extended… … Wikipedia
right — right1 W1S1 [raıt] adj ▬▬▬▬▬▬▬ 1¦(true/correct)¦ 2¦(suitable)¦ 3¦(side)¦ 4¦(problems)¦ 5¦(morally)¦ 6 that s right 7 right you are 8¦(emphasis)¦ 9¦(health)¦ 10¦(socially)¦ … Dictionary of contemporary English
right — I [[t]ra͟ɪt[/t]] CORRECT, APPROPRIATE, OR ACCEPTABLE ♦ rights, righting, righted (Please look at category 17 to see if the expression you are looking for is shown under another headword.) 1) ADJ If something is right, it is correct and agrees… … English dictionary
