-
1 hálm-strá
n. haulm-straw, Fas. iii. 412. -
2 hálm-visk
f. a wisp of straw, Fms. ii. 208, vi. 212. -
3 hálm-þúst
f. a flail, Þorf. Karl. 422. -
4 hálmþúst
n. flail. -
5 nudda (hest, meî hálm-/heyvisk)
-
6 HÁLMR
(gen. -s), m. straw, haulm (þeir lögðust þar niðr í hálm).* * *m. [A. S. healm; Engl. haulm; Germ. and Dan. halm; Gr. κάλαμος; Lat. calamus]:—straw, Stj. 201, 390, 560, N. G. L. i. 38, Eg. 205, 213, 560, Fms. ii. 3, 208, vi. 153, ix. 44; mar-hálmr, seaweed. -
7 visk
f. wisp (hálm-visk, sef-visk).* * *f. a wisp, of hay or the like, freq. in mod. usage; cp. sef-visk, hálm-visk, qq. v. -
8 halmr
(gen. -s), m. straw, haulm (þeir lögðust þar niðr í hálm).* * *m., vide hálmr. -
9 LESA
* * *(les; las, lásum; lesinn), v.1) to pick up, gather (l. hnetr, ber, aldin); l. saman, to gather, glean (l. saman axhelmur); l. upp, to pick up;2) to grasp, catch (eldrinn las skjótt tróðviðinn); l. sik upp, to haul oneself up (hann las sik skjótt upp eptir øxarskaptinu);3) to knit, embroider;4) to read (l. á bók); l. fram, l. upp, to read aloud; l. um (of) e-n, to speak (evil) of one (l. fár um e-n).* * *pres. les; pret. las, last, las, pl. lásu; subj. læsi; imperat. les, lestu; part. lesinn: [Ulf. lisan = συλλέγειν, συνάγειν; A. S. lesan; provincial Engl. to lease; O. H. G. lesan; Germ. lesen; cp. Gr. λέγειν, Lat. legere]:—prop. to glean, gather, pick, Stj. 615; lesa hnetr, aldin, Gísl. (in a verse), Dropl. 5; lesa ber, to gather berries, K. Þ. K. 82; hafði hón lesit sér mikil ber til fæðslu, Bs. i. 204; lesa blóm, Art. 66:—lesa saman; verða nokkut vínber saman lesin af þyrnum? Matth. vii. 16; þvíat eigi lesa menn saman fíkjur af þyrnum ok eigi heldr vínber af þistlum, Luke vi. 44; lesit fyrst íllgresit saman, Matth. xiii. 30; þeir lásu saman manna um morguninn … þá hafði sá eigi meira er mikit hafði saman lesit, Stj. 292; þessir smáir articuli sem hér eru saman lesnir, Fb. iii. 237; saman lesa líf e-s, to compile, H. E. i. 584: þeir lásu upp ( picked up) hálm þann allan, Mart. 123; tóku þeir silfrið ok lásu upp, Fms. viii. 143.2. to grasp, catch; eldrinn las skjótt tróð-viðinn, Eg. 238: of a ship, þat má rétt heita Stígandi er svá less hafit, Fs. 28; bróðirinn less um herðar sér þann kaðals-hlutinn sem þeir höfðu haldit, grasped it, wound it round his shoulders, Mar.; hann greip sviðuna, ok las af höndum honum, he gripped the weapon and snatched it out of his hands, Sturl. i. 64: lesa sik upp, to haul oneself up; þá las hann sik skjótt upp eptir öxar-skaptinu, Fær. 111; Þórir gékk at skíðgarðinum, ok krækði upp á öxinni, las sik upp eptir, Ó. H. 135.3. to knit, embroider; hón sat við einn gullligan borða ok las ( embroidered) þar á mín liðin ok framkomin verk, Fas. i. 176; typt klæði ok veigoð ok lesin (better lesni, q. v.), Js. 78.II. metaph. to gather words and syllables, to read, [cp. Lat. legere]; sem lesit er, Stj. 40; hann lét lesa upp ( to read aloud) hverir skráðir vóru á konungs-skipit, Fms, vii. 287; statuta skulu … geymask ok lesask, H. E. i. 509; sat konungr ok hirðin úti fyrir kirkju ok lásu aptan-sönginu, Fms. vii. 152, Bs. i. 155; meðan biskup las öttu-söng, Fms. xi. 390: in endless instances, mod., lesa or lesa húslestr, q. v. This sense of course never occurs in poems of the heathen age, but the following references seem to form a starting-point, in which lesa means2. to talk, gossip; lesa um e-n, to talk, speak of; hittki hann fiðr þótt þeir um hann fár lesi, ef hann með snotrum sitr, Hm. 23; kann enn vera at maðr vensk á at lesa of aðra, ok hafa uppi löstu manna, Hom. (St.): part. lesandi, able to read; vel lesandi: lesinn, well read; víð-lesinn, who has read many things. -
10 LJÓSTA
* * *(lýst; laust, lustum; lostinn), v.1) to strike, smite (laust hann sveininn með sprota); l. e-n kinnhest, to give one a box on the ear; hann lýstr ofan í miðjan hvirfil honum, he dealt him a blow in the middle of the crown; laust hann selinn í svima, he stunned the seal (by a blow on the head);2) to strike, hit, with a spear, arrow (þá var Knútr lostinn öru til bana); Þjóstólfr skaut broddi, ok laust undir kverkina, and hit him under the chin;3) phrases, l. árum í sjó, to dash the oars into the sea; l. eldi í, to put fire to; l. e-u upp, to spread a rumour (skal ek þá l. upp þeim kvitt, at); l. upp herópi, to raise the war-cry; l. e-u við e-u, to put forth in defiance against (E. laust skildinum við kesjunni); G. lýstr við atgeirinum, G. parries the blow with the bill;4) impers. illviðri lýstr á, bad weather comes on of a sudden; laust í bardaga með þeim mikinn, it came to a great battle between them; laust hræzlu í hug þeim, they were panic-stricken; e-m lýstr saman, to come to blows, begin to fight; ok er saman laust liðinu, when they came to close fighting; myrkri lýstr yfir, darkness comes on suddenly.* * *pres. lýstr, pl. ljóstum; pret. laust, 2nd pers. laust, pl. lustu; subj. lysti; imperat. ljóst (Þiðr. 323), ljóstú (Kormak); part. lostinn:—a weak pres. lýstir, Grág. ii. 15, Rb. 356; a weak pret. lýsti, Þd. 13 (listi Ed.), Lv. 24, Post., see Lex. Poët.:—to strike, smite, hann hóf upp knatt-tréit ok laust Grím, Eg. 189; ok laust hann sveininn með sprota, Nj. 16; þá reiddisk Þorvaldr ok laust hana í andlitið svá at blæddi, 18; ílla er þá ef ek em þjófs-nautr, ok lýstr hana kinnhest, 75; þá skal ek nú, segir hón, muna þér kinnhestinn þann er þú laust mik, 116, Fms. vii. 157; hann laust við eyra Sámi, Sturl. iii. 123; hann laust milli herðanna Bergi með hjöltunum, Fs. 52; mun þess goldit vera, at þú lýstir mik saklausan, Post.; en þat er Jökull bróðir minn laust þik högg, þat skaltú hafa bótalaust, Fs. 57, Sturl. iii. 26; heldr en þeir lysti á stokk eða stein, Fms. vii. 227; ljósta á dyrr, Finnb.; or ljósta högg á dyrr, Fs. 131; ok laust í höfuð mér svá mikit högg, at haussinn lamðisk, Fms. ii. 188, Bs. i. 335; laust hann selinn í svima, 342; segja menn at hann lysti (subj.) af honum höfuðit, Edda 36; lýstr ofan á miðjan hvirfil … reiðir þá hamarinn af öllu afli ok lýstr á þunn-vangann, 30; lýstr í höfuð honum, 29; ef maðr lýstir mann svá at blátt eðr rautt verðr eptir, Grág. ii. 15; slíkt er þótt knífi sé lostið eða spyrnt, 16; hann lýsti horninu í höfuð honum, Lv. 24; Rútr laust vinstri hendi utan á hlýr öxinni, Nj. 28; Egill laust skildinum við kesjunni, Eg. 378; ok lýstr við atgeirinum, Nj.: of a gale, en er þeir kómu í Veggjaðar-sund, lustu þá veðr, Fms. ix. 21.II. to hit, strike, with a spear or the like; hann var lostinn manns-höfði í gögnum, Edda 55; þá var Knútr lostinn öru til bana, Fms. i. 118; Þjóstólfr skaut broddi, ok laust ( and hit him) undir kverkina, svá at yddi út um hnakkann, vii. 211; maðr skaut ör ór flokki Hákonar ok laust undir kverkina, 273; hann lýstir dýr með hornum sér til matar, Rb. 356; lostinn ( struck) af fjánda, 623. 22: [hence the mod. Norse ljostre = to spear or strike salmon with a fish-spear; cp. ljóstr.]III. the phrases, ljósta árum í sjó, ok róa sem ákafast, to dash the oars into the sea, of the first stroke of the oars, Gísl. 61, Fms. viii. 144; og lustu árum hinn gráa sæ, Od. (in Dr. Egilsson’s version): ljósta eldi í, to put fire to; báru á við ok næfrar ok hálm ok lustu þar í eldi, Fms. ix. 44: ljósta upp herópi, to raise the war cry, vii. 260, 264, Eg. 88: metaph., ljósta e-u upp, to spread a rumour, Fms. x. 120; ljósta upp kvitt, Nj. 107; ljósta e-u við, to put forth, bring up as a pretext, Nj. 99: to pick, næfrar skal hann eigi ljósta til sölu, N. G. L. i. 39 (ii. 138).IV. impers., of a sudden gust of wind, tempest, fire, it blows up of a sudden; þá laust á móti þeim útnyrðingi steinóðum, 656 C. 21; ok láta opna, til þess at þar lysti í vindi, Fms. xi. 34; ok síðan lýstr á íllviðri fyrir þeim, 51; er élinu laust á, ok meðan þat hélzk, 136; laust í móti þeim svá miklu fárviðri, … laust vindi í móti þeim, Gullþ. 6, 8; þvíat myrkri laust yfir allt, Þorst. Síðu H. 10; þá laust eldinum af fuglunum í þekjuna, the thatch caught fire, Fms. vi. 153; þá laust í verkjum, he was taken with sudden pains, viii. 339; þá laust hræðslu í hug þeim, they were panic-stricken, 43: of a battle, fight, e-m lýstr saman, to come to blows, pitched fight; laust saman með þeim snarpri sókn, Odd. 117 new Ed.; ok lýstr þegar í bardaga með þeim bræðrum, Fms. xi. 15; ok laust í bardaga með þeim, Nj. 127; ok er saman laust liðinu, when they came to close fighting, Korm. 170, Fms. viii. 38, Stj. 604; nú lýstr þeim saman, Ísl. ii. 364.V. recipr., ljóstask, to come to blows; ef þrælar manna ljóstask, Grág. ii. 155. -
11 NÆFR
(pl. -rar), f. bark of the birch.* * *1.(i. e. nœfr), adj., næfr, næfrt, clever, skilled; hygginn ok næfr um alla hluti, Fms. v. 221; hón var næfr kona ok kunni vel fyrir sér Bs. i. 339; all-næfrir jöfrar, Sighvat; orð-næfr, wordy.2.f., dat. næfri (Stj. 330), pl. næfrar; [Swed. näfver; Dan. næver]:—the bark of the birch, used for roofing; þurra skíða ok þakinna næfra, Hm. 59; við ok næfrar ok hálm, Fms. ix. 44; berki ok næfri, Stj. 330; but, berki næfr ok aldini, id.: næfr ok börkr, 77; næfrar skal eigi ljósta til sölu, Gþl. 430; næfrum var þakt um ræfrit, Eg. 90; eldrinn logaði upp í upsina ok svá í næfrina, 238; gengu þá klæði af þeim svá at þeir spenntu næfrum at fótleggjum sér, kölluðu menn þá Birkibeina, Fms. vii. 320.COMPDS: næfrabaggi, næfrakimbull, næfrakolla, næframaðr, næfrastúka.II. poët., hildar næfr, ‘war-bark,’ i. e. armour, Km.; nykra borgar næfr or hæings hallar næfr = the ‘bark of the nick-town’ or the salmon hall, i. e. the ice, Lex. Poët.; Sváfnis-sal-næfrar, the roof of the hall of Odin = the shields, Edda (in a verse).
См. также в других словарях:
Halm — bezeichnet: den Stängel der Süßgräser (Poaceae), siehe Süßgräser#Halme und Blätter Halm (Mathematik), mathematischer Begriff aus der Garbentheorie Halm ist der Familienname folgender Personen: Alfred Halm (1861–1951), österreichischer… … Deutsch Wikipedia
Halm — in der ursprünglichen Bedeutung als Stengel von Gräsern oder Getreide findet sich in folgenden Redensarten Nach einem (Stroh)halm greifen, Sich an einen Strohhalm klammern: wer in Schwierigkeiten geraten ist, versucht alles, auch wenn es noch so… … Das Wörterbuch der Idiome
Halm — Sm std. (8. Jh.), mhd. halm, ahd. halm, mndd. halm, mndl. halm Stammwort. Aus g. * halma m. Halm , auch in anord. halmr, ae. healm n. aus ig. (eur.) * koləmo m. Halm, Schilf , auch in gr. kálamos Rohr, Schilf, Halm (wohl mit Vokalassimilation), l … Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache
Halm — Halm: Das altgerm. Wort für »Stängel, ‹Stroh›halm« (mhd. halm, ahd. hal‹a›m, niederl. halm, engl. ha‹u›lm, schwed. halm) beruht mit verwandten Wörtern in anderen idg. Sprachen auf idg. *k̑oləmo s »Halm, Rohr«, vgl. z. B. lat. culmus »Halm, Stroh« … Das Herkunftswörterbuch
Halm — (h[add]m), n. (Bot.) Same as {Haulm}. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
halm — sb., en, i sms. halm , fx halmstak … Dansk ordbog
Halm [1] — Halm, 1) Stängel der Gräser u. des Getreides; Petrefacten u. Abdrücke von H. heißen Culmiten, s.d.; 2) so v.w. Stroh … Pierer's Universal-Lexikon
Halm [2] — Halm, Friedrich, Pseudonym für Eligius Franz Joseph Freiherr von Münch Bellinghausen … Pierer's Universal-Lexikon
Halm [1] — Halm (Culmus), Form des Pflanzenstengels mit langgestreckten, oft hohlen Stengelgliedern und ringförmigen Knoten an den Ansatzstellen der scheidenförmigen Blätter, kommt besonders bei den Gräsern und Halbgräsern vor (s. Gräser, S. 239). Bei den… … Meyers Großes Konversations-Lexikon
Halm [2] — Halm, 1) Karl, Philolog, geb. 5. April 1809 in München, gest. daselbst 5. Okt. 1882, studierte 1826 bis 1830 in München und wurde 1834 Professor am dortigen Ludwigsgymnasium, 1839 in Speyer, 1847 am Gymnasium zu Hadamar in Nassau, 1849 Rektor des … Meyers Großes Konversations-Lexikon
Halm — Halm, Friedr., Pseudonym, s. Münch Bellinghausen … Kleines Konversations-Lexikon
